Ke Aloha Aina, Volume III, Number 28, 10 July 1897 — Page 8

Page PDF (778.76 KB)

This text was transcribed by:  Judi Benade
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

HE MELE NO LILIUOKALANI

1 st .

O Liliu-o-Loloku i ke kapu he inoa

O Walania i ke kii a ka onohi,

O ka Larraku Oe o Kou lahui,

O ke ola nui o ka aina.

HUI

E Lei e – Lei e Liliulani e –

E Lei hoi – Sila ia Ko aupuni,

Kee-keehia,  Kaohi ia i paa,

Ko Noho Kalan@u i ke kapu

2 nd

O Liliu-o-Loloku i ke kapu he inoa,

O ka noeau o Kou aupuni,

O ka ike o ka Loea Kalai aupuni,

Ka Hoopakele o Ko@ lahui.

3 rd

O Liliu-o-Loloku i ke kapu he inoa,

Ka Mohai Lani Oe a ka lahui,

E mau e ke Ea o Kou aina i ka pono

O ka pono ke hana ia i Kou Aupuni.

            Haku ia e

            SAMUELA K. KAMAKAIA

 

HE MOOLELO HOONANEA

--NO KE –

KEIKIALII ALABATI

Ke Kaeaea o Pelekane.

A ME

KA UI MADELINA.

Ke Kukui Uwila o Ainapo.

Hoohenoia no KE ALOHA AINA

            Ala ae la laua a noonoo nui iho la no ke ano o keia mau moeuhane elua i loaa iaia i ka manawa hookahi, a he mea hoopilikia no hoi ia i ko laua noonoon, aka, ua hiki no ia oe e ka makamaka heluhelu ke hoomaopopo iho i ke kao-n@ o keia mau moe elua.

            Aohe a kakou kamailio ana no ka moe mua, no ka mea, ua pau mua no kona mau kuono kuna i ka wehewehe ia, a e kamailio hou ae hoi kakou no ka lua o ka moe, oia hoi na mea e pili ana no kona makuahine a me kona kino olehelohe, oiai hoi oia e ku ana mamua o ke alo o ka halealii, me kana mau huaolelo makee oiaio.

            Ua lilo nui keia i mea na laua e noonoo ai a mamuli o ka manao maikai o kana ipo, ua ninau aku la oia i kana aloha penei:

            Aole anei he mea oiaio ka ka po e hoike mai nei, o ke kauoha a kou mau makua, i ka wa e loaa ai o ka mea a kou naau i aloha ai, o kou wa ia e hoike aku ai no ka poli o kou mau makua.

            Oia mau mea a pau, eia ia ke ku mai nei mamua o ko kaua alo, i mea nau e hoomanao ai, a pela hoi me a’u ka oha hoi i pili aku mahope ou e ke aloha.

            Nolaila, ke ike nei au, me h@ mea la, o keia ano hana a kau makuahine, aia ka haa@na o ka ehaeha ke haawe la maluna o kona kin@

            O keia mau olelo a ke Keikialii Alabati, aole ia he mau olelo ko@o wale no aka, mamuli no ia o na @uli o ka manawa e keu mau mai ana mamua o kona alo, a peia hoi i hiki ai @a ke kamailie me ka polelei.

            I ka pau ana e keia mau kukai kamailie ana, @a hele holoholo aku @a laua malak@ o ka mala pua, e hoomama ana hoi i na mamea o ko ia@a mau noonoo mamuli o keia mau haawina uluku e lalawe ana @ko e k@ lawa i@ale.

            Hala a@ la @a la o ka hoomanao ana @alohia aku la na @a o ke kaumaha ho ea mai la na la o ua aina nani la, me ka hoonalowale ana aku i na mea a pau e hiki ai ke hoohauwili ia ka manao, oiai, @ lawa ka makemake i na mea a a pau i hoahu ia maluna o ka aina, a e ai a e @u hoi, aohe mea nana e hoopilikia i ko noho ana, no ka mea, he lani iluna a he honua ilalo, a ua ku no hoi ka noho ana no ka iwi ponoi, kahi.

I ke kokoke ana e puni k makahiki aia hoi, ua hoomaopopo ia iho la, ua hapai ka U@ Madelina a he wa hoi keia e hoike mai ana i ka oi loa aku o ka hauoli o ka manao o na opio elua. 

I kekahi la, oiai na lei elua e noho ana ma ka @ hookioa me ko laua kahu hanai, o lakou wale iho no ekolu, oia ka wa a ko laua makua @ pane aku ai me keia mau olelo:

Ua hala ae nei ka ha panui o ka @a—nawa, a i keia wa, ke hookokoke aku nei i ko’u manawa e hoihoi aku ai ia oe, no kahi o kou mau makua e kuu hanai aloha, a elike hoi me ka’u i hoike aku ai imua o kou mau makua me ka pololei.

Nolaila, i ke awakea o ka la apopo e hoi aku ai kakou no kou aina hauau e kuu keiki hookama, oiai hoi o kou mau mau makua a me kou lahui aloha ke ku nei me ke koho ana, ua nalo, a ua hala kehiko kou uhane ma kela aoao.

E hoomanao i ka’u i hoike aku ai ia oe, o keia mau mea a pau, no@wale no ia aole no kekahi mea okoa.

Ke kaawale ae ka hanu ola mai ko’u kina ae, alaila, e hoomanao iho oe, ua lawa na kuhikuhi ana ia oe, o na mea huna a p@u e pili ana i keia aina, a @ hoolohe mai no auauei na kanaka, @aluna o keia aina i kou leo, (oia hoi kela poe holoholona o na ano like ole.)

E ili aku keia mau waiwai a pau maluna ou, a me kau mau mamo ma keia mua aku, ka mea hoi a kuu uhane e hoomaikai nei mamua o ke keawale ana ae o ka hanu ola mai ke kino ae.

I ke kokoke io ana ma@ o ka wa e haalel@ iho ai lakou i ka aina nona na wehi like ole, wa makaukau ae la kela a me keia no ka hoi ana i ke aupuni Paredoiso o Pelekane, ka home kulaiwi hoi o ke Keikialii Alabati.

Ua kamoe aku la ka huakai aumoana a ua mau opio nei, ko laua kahu hana@ a me na kauwa lawelawe a ke kaikamahine alii, kona mau hoa make hoi o ka au pu ana mai i ke kai loa.

Ua lawa pono keia kuakai me na aahu a me na lako o ka hole moana ana, a o ka moku o ke kaikamahine alii, oia ko lakou halelana ma keia ala huli hoi i ka home. 

He mea oiaio iloko o keia huakai e hele nei, aia na manao minamina iloko o ka naau o kekahi poe o lakou no keia hele e ana, oiai hoi, ua oi aku ko lakou hoohihi i keia aina mamua o ko lakou aina hanau ponoi, ma ke ano, he mau mea loaa wale mai @o na mea a pau.

O keia mau manao o na hoahele o ke @iwahine opio, ua akaka ia i ka maka o ke kilokilo me he a@ k@ohi la a @ hoi kana i pane aku ai me keia mau huaolelo.

Okeia aina, ua noa ia ia @ke@ ma na ano a pau, a ina ua makemake ke kahi o o@kou e noho m@nei aole ia @ mea no oukou e papa ia ai, koe wale iho no paha na manao aloha o ko haku opio, ke kuleana hoi maluna o oukou a pau, a nona hoi ka leo e hiki ai ia oukou ke hoolohe.

A oia hoi kana i pane aku ai i kona mau keika me ka i pu aku ia olua o kekahi o ko olua mau hoahele ua makemake lakou e noho ilaila.

O keia minau a ko laua makuakane hookama, ua lilo ia i mea hoano e i ka manao o ke kaikamahine alii, a oia kana i pane aku ai imua o ko laua makua hookama, aole ona makemake e noho hookahi o kona mau kanaka maluna o keia aina malihini, he mea hoi e hookaumaha ai i kona noonoo, @ai oia e hele ana ma keia huakai hele no ka aina makuahine o kana kane.

Oiai, o kama olelo hoohiki, ma kona wahi e hele ai, a noho paha, malaila pu lakou e noho ai, o ka make, oia wale no ka mea nana e hookaawale aku ia akou mai ko’u alo aku.

O ko lakou nono ana, aole au i apo no ia manao o lakou, he kue ana ia i ka mea a’u i hoohiki aku ai imua o lakou, nolaila, o ko’u manao, @ hele no a pau lloa, me ke koe ole o kekahi ma hope nei i mea e hoano e ai i ko’u mau manao.

Na pono keia manao imua o kona kahu hanai, a oia no hoi ka wa o na mea a pau i iho pololei aku ai no kahi a ka moku e ku ho@lai mai ana i ka moana.

Kau iho la lakou a pau maluna o na waapa, a hoe pololei aku la no kahi a ka moku e lana mai ana, a he manawa pokole wale no, ua pau loa aku la na mea a pau no luna o ka moku, me ka loaa ole hookahi ulia polno.

O na alumoku mua no, oia no ka poe i iawe ae la i ke kulana hookele no keia manawa, a oiai hoi, o ke Keikialii Alabati ua lehia oia ma keia hana, a eia kona mau maka ke kaulona pono la lamuna o na lawelawe ana a kona mau hoahele, a no kona piha hauoli loa, ua hele aku la oia ma kahia ke kanaka e ku ana i ka hoe, a noi aku la @ haawi mai i ka hookele ana iloko o kona lima.

Aoia ka mea kuhoe i pane aku ai, o ke kauoha i haawi ia mai ia’u, e malama au i ka’u hana, i hiki ai ke holo pono na mea a pau, aka o ka moku, aia ia malalo o kou mana e ka alii opio, a he kue hoi a me ka hoowahawaha ka hoao ana o kekahi kanaka e pale aku i kau mau olelo ma na ano a pau.

Nolaila, mamuli o ko’u noonoo mai kai, ke ae aku nei au i kau noi e ke alii, a ke ahewa ia au, ua kaa no ia koikoi maluna o’u aole maluna ohai

O keia mau olelo a kahi kanaka kuhoe imua o ke keikialii Alabati, ua lilo ia i mea maikai loa i kona noonoo a @ia hoi kana i kukai aku ai me ka lawe pu ana ae i ke kulana kuhoe ma kona lima me ka hiehie nui.

 

He @omo mau @ela o ka Piledelepia a me hookahi o ka Mariona i hopuia no ka hoi ole iluna o ko lakou  mau moku, ma ka le Sabati nei.

Maloko o na kii hoomaloaka i kai huakai ae ma na huina alanui, he @ hoehenehene keka! no lam@ e h@o ana @ kai@ aku ia Hawaii, ak@ ue mai ana o Amerika.

 

E HOOMAKA ANA I KEIA POAKAHI.

No Hookahi Pule Wale no.

E haawi ana makou i ka poe kuai mai i ka mana o ke kuai i ka nui no na mea liilii.

Na Kalakoa Amerika he 30 i-a i ke ……………………1 00

Na Dimiti he 14 i-a i ke ………………………………. 1 00

Na Lole Kalakoa (Duck) he 10 i-a i ke ………………. 1 00

Na Lole Keokeo he 20 i-a i ke …………………………1 00

Na Lole Haulu@i he 15 i-a i ke ……………………… 1 00

Na Kalakoa Haekaeka he 20 i-a i ke …………… .........1 00

Na Dimiti he 12 i-a i ke ………………………………..1 00

Na Lole Kikokiko he 8 i-a i ke …………………………1 00

Na Keokeo he 15 i-a i ke ……………………………….1 00

Na Pale Uuluna 42 iniha laula, he 8 i-a i ke ……………1 00

Na Halil Moe 81 iniha laua he 16 keneta o ke i-a     Na Halii Moe 90 iniha laula he 22 ½ keneta.  Na Halii Moe Nani 81 iniha laula he 20 keneta o ka i-1.  Na Pale Pakaukau Lilina he 37 ½ keneta o ka i-a.  Na Kawele Holoi Lime Damaseka he $125 1 50, 1 75 no ke kakini.  O na Lole Aahu o kela kikina aku nei he 15 keneta o ka i-a, mamua aku nei he 25 a me 30 keneta i ka i-a.  Na Tawele he 35, 55, 75 keneta a hiki i ke $1 00  Na uhi Moe he $1 00 1 25 a me 1 50 o ka mea hookahi.  Na Papale Kapu o na Kanehe 45 wale no keneta Na Papale o na ano a pau ma ke kumukuai hapalua like.

Mai hokuu i keia wa kupono loa e hele mei a@ i ko makou Halekuai.

                                                                                    L.B. KERR

HONOLULU ALANUI MOIWAHINE.

 

UA HOEHA IA MA KAHI PAUAHI

            Ma ke kakahiaka o ka Poaha nei, oiai, na keiki kinaia@i e mauna ana i ko lakou mau @la, e paio ana me ka wiwo ole no ka hoopio ana aku i ka pahola ana mai o na alelo ana ole o ke ahi ea ma o a maanei o ke kulanakauhale, ua halawai iho la kekahi keiki kinaiahi, he kokua no ka Luna Kinai ahi Nui me kekahi ulia poino.

            O ka inoa o keia keiki o John Clark, i ka wa a ke ahi e a ana no, ua komo aku la @ia iloko o ka hale pauahi, a pii aku la no luna o ka haie iluna, a ia wa oia i haule aku ai oia ilalo ma kahi o kekahi paipu ki wai e ku ana uakomo pono ke ki wai iloko o kona opu, a halawai iho la oia me kekahi palapu kuhohonu loa e maopopo ole ai kona kulana palekana.

            Ua haawi koke aku kona mau hoa i na kokua ana i ko lakou hoa iloko o ka poino, a hoopakele mai la iaia mai na alelo mai o ke ahi.

 

            I keia po Poaono e malamala ai ka ahamele a na keiki o ka Bana Lahui maloko o ka luakini o Kaumakapili.

            I ka la 22 o Iune i hala ae nei, i ku aku ai ka mokukaua Iapana Hiyei ma Kapalakiko mai Swattle mai, a mailaila mai ou no Honolulu nei.

            Ua makana ia o Kauhane, ke kanaka pio kupanaha o na huina alanui, he @ahu koa e kekahi aliikoa o luna o ka mokukaua Piledelepia.  Laki no.

            Nui na poe hoohuiaina i puehu aku na oke@i mamuli o ko lakou pili kuhihewa ana e holo ana ka hoohui aina ole wale @ lakou, ma ke ku ana mai a ka Mariposa.

            M@ ka hookuku kinipopo o ka Poakahi nei, mawaena o na keiki o Sam Lui a me ka Hoku, ua kaa ke eo i ka mea mua, ia @ pu@ a Sana Lui k@a ia 5 @mi wale no a ka H@ku.

            Ua @ loa ka poe i hoopauakaia me @la huakia aku nei a ke Kinau i Hilo, no ka @ punihei ana, @ puka ae @ ka Wahine Hokolakupua o Kilauea, i ka hiki ana aku nei @ Hilo @e wahi hoa@loa@ o @ ahi pele i ike @ Eia m@ ua puehu ma okemi nunui i ka mokuahi Kinau.

 

            Ma ka heihei waapa i malamaia ma ke kakahiaka Poaono nei, mawaena o ka Mariona a me Piledelepia, ua kaa ke eo ia Piledelepia.

            I ke kakahiaka Poakahi nei i hopuia ai he eiwa pake no ka manaoia ana, ua aihueia aku e lakou kekahi mau eke raiki a me ka palaoa, mai kekahi mau hale mai e ku kokoke ana ma kahi o ka hale pauahi ma ke alanui Maunakea.

 

TOMMY K> NAKANAELA.

He Agena Kuai Hoolimalima a Hoomaopop@

Kuleana Aina no ke Kahua Ma’i

L@p@ra ma Molokai.

            Mamuli o ka lehulehu o na hana maluna ae haaw@ia mai na’u e hooponopono iloko o @ makahiki i kaa hope aku la mai na makamaka haole a pela p@ nohoi mai o’u mau hoa o ke koko hookahi mai.  Nolaila, ua makaukau au e hooko ak i na kauoha oia ano a me kekah ano e ae paha i makemakeia me ka moakaka @oa i ke manawa pokole loa.

            O na poe ma ke Kahua Ma’i he mau kuleana pohihihi ko lakou iloko o kekahi mau waiwaipaa, a ma kekahi ano e ae paha, mai poina i ke kipa ae lo’@ la no ka hoo@ aopopo a me ke kuku pu ana hoi i ka mea pono e hana ai, a e loaa no na kokua ana mai o’u aku no ka nowelo ana i kahi o ka pono a me ka pomaikai.

            E hana ia no na palapala kuai a hoolimalima paha o na waiwaipaa me ka uku ole, a pela pu no hoi me hooiaio ana imua o na Agena Ho@ Palapala o ke Kahua Ma’i Lepera.

            E hanaia no @ Palapala Kuai o na Waiwa Lewa ma ke Kahua Ma’i Lepera me ka aku haah@ loa.

Iune 19, 1897           6 month – wkly.

 

NOI LUNAHOOPONOPONO WAIWAI

            OWAU o ka mea nona ka inoa ma l@lo iho nei i ko@o ponoia hoi i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o Anore K. Mahaulo i make o Waialua ke hoikeia aku nei ka lohe ma keia o @ poe a pau a ke mea i make i @ ai e waiho koke mai lakou i ka lakou mau kei aie i aponoia a ina e hala na mahine he eon@ mai keia la e hoopu@ia aku nei o ke hoolaha, e ho@le loa aku no ka mea nona ka inoa malalo @ i pau i aie i ka m@ i make ke noi ia aku @ aku koke mai is W@d Wright, @ ke K3na Auhau o Honolulu.

                                    A.S. Ma@aulu.

Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o A@ K. Mahaulu.

Honolulu 19 1897

 

OLELO HOOLAHA

            E ike ana na kanaka a pau ma@ia hoolaha ke papa aku nei ae i na mea a pau aole e ko @ w@ ina o @ 1) Ahakekeo, 2) Kauhiaka@ 3) Ka @ 4) Kaa@ 5) Kanukuwai, @ 7) Kehau 8) K@iko 9) K@ hoi e lawe i ma h@  hope mai na m@la hope e @ maluna o keia @ he @ hoi no’e ma ka aina hei o Kulei mai @ maka@ .

            Maka@ Kanikina     @ Kona  He@a Hawaii.