Ke Aloha Aina, Volume III, Number 29, 17 July 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

POAONO, IULAI 17, 1897.

KE – ALOHA – AINA

Hoopukaia no ka

 

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Luna Hooponopono

E. @ WAHI,

Puuku @ ALOHA AINA

HONOLULU , IULAI 17, 1897.

 

KO  KE  ALII  AIMOKU  KULANA

Mahope iho o ka hora 5 o ke ahiahi Poalua nei, i hoike mai ai ke oeoe o ka hale hana o Luka, ei ae ke Gaelic ke hooiho mai ne ma ka Lae o Ma kapuu, no ke kamoe ana mai i ke awa lai o Kou, kahi hoi a na puulu o ka poe hoohui aina, e kali aku ana o ka pa’e wahi leo mai no ka pono o ka Kakina ma hana e kulolia mai la i ka la o Wasinetona; a ma ka hora 6:30 p.m. i pili mai ai ma ka aoao o ka uwapo Pakipika.

  O na mea hou ano nui wale no i loaa mai ia makou, oia ko ke Aliiwahine Aimoku Liliuokalani kipa ana aku, ma ka Hale Ahaolelo Senate o Amerika Huipuia, ma ka Poalua, Iune 29, i ukali ia e Kana mau Kakauolelo Pilikino, a no ka pomaikai o ko makou mau makamaka, e loaa no na hoikeike ma ko makou pepa o keia la, e pili ana i keia huakai a ua Aliiwahine la o na Mokupuni Anuenue o Hawaii.  He mai kai ke kulana ola kino o ke Alii, a pela pu no hoi me na Ukali.  Ke walea ala no lakou ma ka Hotele Cairo.

 

KO  MR.  BALANA  MANAO  KALAIAINA  NO  IAPANA

Ua loaa mai ia makou, ka manao kalaiaina o kela Komisina Amerika kaulana loa o kona inoa a puni ke ao, nona hoi ka inoa e o nei iloko o ka umauma o na kanaka Hawaii, me ka hoohenoia:  “Ka Hoopakele Nui o ka Lahui Hawaii.”

  O kona inoa, ua hele a aala iloko o ka puuwai o ka lehulehu, a ua lilo hoi i mea wa-le wahi ia kona ano a me kana mau hana e ka poe Aloha Aina a pau, i ike a i lohe wale no, i kona inoa, e lilo ana ia he mea hoohihi ke hoopukapuka ia ae kekahi mea e pili ana i kona ano.

  O Mr. Balana, i kipa mai ai i Hawaii @ i ka makahiki 1898, i hele mai  ai i Hawaii nei, ma ka ano he mea huli, hoopololei i na nui ale o ka pakaha a me ka hookahuli aupuni kaulana a Amerika i hana ai, a e ku nei ka halelo a hiki i keia la, me ka poino ole.

  Ua hoopuka akea  ae nei oia i kona manao ku kaokoa loa ae mai ko kekahi poe ae, maloko o ka nupepa Washington Post, o Iune 27, 1897, ma ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, a no ka pono o na makamaka heluhelu, ke unuhi nei makou me ka hookaulua ole i kona manao kalaiaina kulio a hoopilimeaai ole:

  “Eia o Iapana, me kona hui na kanaka nui hewahewa ma na Paeaina o Hawaii, a i oi loa aku hoi kona heluna kanaka mamua o ko kakou a me na pono hoi i loaa pu ia lakou ma ia aina.

  E hana aku ana o Makinile i na hooponopono ana no ka palapala kue a ke Mikado, e hoomau ia ai ke ano hoaloha me ka mahae ole.”

  He uuku keia mau wahi olelo a kela kanaka i hoopuka ai, a i hoopiha ia hoi kona naau me na manao kuokoa a kaulike hoi, aka, aia nae iloko he nioi e wela ai ka lehelehe, ke ai ae oe a nona hoi makou i ike mau ai nona, maloko o na nupepa, i na inoa pahenehene i hookau ia aku maluna ona, a i lilo hoi i mea ole i kona manao.

  He mea oiaio, o ka heluna lahui o Iapana, e kalele nei maluna o na Paemoku o Hawaii, ua oi aku ia mamua o ka eono hapawalu o ka lahui Amerika, e noho hookohukohu nei ma ke poo o ka mana hoomalu, ka mea hoi i hiki ole ke hoohuihui ia na manao kalamoe o ka noho ana a lilo i mea hookahi, elike me ke kulana o ke aupuni Hawaii mamua aku o ka hookahuli ia ana o ke aupuni kumu.

  O ka nui o na waiwai komo mai o Iapana i Hawaii nei, oia kekahi mea nana i hooi aku i ko Iapana kulana noho ana o ke ano ulakolako ma keia aina, ka mea noi a Mr. Balana e olelo nei, “ua oi aku na pono a me na kuleana i loaa i ka lahui Iapana, mamua o ko na Amerika kakaikahi.”

  He mea oiaio no paha, he oi aku ko na Amerika mau waiwai maanei, mamua o ko na Iapana, aka, e hiki mai ana no nae ka wa e opa pu ia ai ia mau ulakolako a lilo i mea ole, ma ke ano o ka holo ana o na waiwai o keia aina iloko nei o ko kakou mau Paemoku, a he mea maopopo io no, aole e loihi hou aku na la me keia hope aku, a o Iapana ka ha panui o na waiwai komo mai i Hawaii nei mamaua o ko Amerika.

 

UA  HOPUIA  NO  KA  PUPULE.

  Ma ka po o ka Poakolu nei, ua lawe ia mai no ka halewai, o Kaki, he kalaiwa kaa no ka Moiwahine Kapiolani, mai Waikiki mai, mamuli o ka hoopii ana e kekahi poe e noho pu nei me ia ma ka hale @kahi  ma o ko lakou hopohopo i ko lakou mau ola.

  Ua pupu@e maoli no oia i ka manawa i laweia mai ai, me ka noho kukule ana.  Ua noho koa o Kaki i ke au o ua Moi Kalakaua a me Liliuokalani.

 

WELA  KA  HAO,  ALU  KA UWEA  O  AMERIKA.

 Kumumu na mea Paahana a na Komisina Repubalika, i ka Ala Paa o Kauweleau.

LOHEA  KA  LEO  O LILIUOKALANI  MA  AMERIKA.

 Liliuokalani ke Koa,  J. Heleluhe  ka Hae Ola Hawaii.

  Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Gaelic i ka ahiahi Poalua nei, Iulai 13, 1897, i loaa mai ai ia makou na nuhou hauoli no ka pono nui o ka lahui, mai na Komisina, Elele mana piha, a ka lahui aloha aina ma Amerika, e hoike ana elike me ka leta ano nui e heluhelu ia penei:

  Wasinetona, Iulai 1, 1897.

  Aloha oe:

   Me ka haoli au e hoomaikeike aku nei ia oe, i na anuu a pau o ka nee ana o na hana e pili ana i ka mana nui, o na Komisina a Elele mana piha a ka lahui aloha aina, e hoio i ei na hana, iloko o ka Aha Senate o Amerika nei, ua lawelawe ia na hana o ke Kuikahi Hoohui Aina e na Komisina o ka Repubalika o Hawaii, me ka puahi nui, me ka manao e loaa ole i ka Moiwahine he manawa e ike a e lohe ai, i na mea e hanaia ane e na Hale Ahaolelo elua, me ka manaoio o ua mau Komisina la, ma ia hana ana e loaa ai he lanakila haaheo no lakou, me ka noonoo mua ole iho, aia no imua o ko lakou alo ia wa hookahi no, he maka no ke Alii, e kiei a e halo ana i na mea e hoea mai ana; i ka manawa i hapaiia ai ka noonoo ana i ke Kuikahi Hoohui Aina, oia no ka manawa i oloio iho ai ke kiai a ku ana imua o ke alo o ke Alii.  A hua a pane, he ninau ko laila, he pane koonei.  Aia ke hana ia mai la ka make o ke Alii me ka lahui, e na Ahaolelo elua, mamuli o ka hookikina a na Komisina Hoohui Aina.

  Oia ka wa i ike ia aku ai he mino aka maluna o na helehelena o ke Alii, lalau aku la oia i ka peni a me ke kalana a hoomaka iho la e hoohainu i ka makasila i ka wai o ka inika a elike me ka ipu i piha i ka uwila, pela ka anapu ana o ka hikiwawae o ka paa ana o ka Palapala Kue a ka Moiwahine, a me ka J. Heleluhe ma ka aoao o ka lahui, ua eleu ae la O J. Heleluhe a me J.A. Pama, a ma ia auina la ku ana imua o ke Kuhina Nui o Amerika, aole no hoi i upu iho ka ke Kuhina paa ana, keekeehi ana kulana iloko o ka Aha Senate oiai no e mau ana ka noonoo ia o ka Ninau Hoohui e ka Hale, a oia ka wa i hoaui ia ae ai ka noonoo o na hoa o ka Hale, e nana me ke akahele, i na Palapala Kue a ke Alii a me ka lahui, a oiai e heluhelu ia ana ia mau Palapala Kue, ku ana ka Palapala Kue a Iapana, a lawe pu ia ae la keia mau Palapala e noonoo like, a o ka hopena, mamuli o ka hilimai o na hoa o ka Senate i ka Palapala Kue a ke Alii, ka ka lahui a me ka Iapana.

  Ma keia wahi i olelo ae ai na Komisina Repubalika, ua hui pu a kuka pu ke Alii me ke Komisina Iapana, no ke kue ana, aka, ua pane ae ke Kuhina Noho o Iapana, aole oia i halawai pu me ke Alii.

  Ma ka la 29 o Iune nei, i hele aku ai ke Alii a komo iloko a ka Aha Senate, a ua hookipa ia mai oia ma ke ano o Kona kulana Moiwahine, a oia ka wa i ike pili aupuni ia mai ai ke Alii ma Kona ano Alii, a Elele Alii Kiekie mai ka lahui Hawaii mai, a pela me J. Heleluhe, ua panai ia mai ka leo poloai o ka Aha Senate, i ke Alii ua hamama mau kona ipuka i na wa a pau a ke Alii e kipa aku ai.

  Oiai ka Moiwahine Liliuokalani iloko o ka Aha Senate, ua like Oia me ka hao mageneti nana i hoopilipili aku i na lehelehe o ka poe kue Iaia o loko o ka Hale, ua hiki ole ke ekemu ae, a oia ka wa i ikeia aku ai ua poe la, me he kii leo ole ala imua o ka alo o ke Alii, e like me ka Hipa imua o ka mea nana e ako ana.

  A imua hoi o ke alo o na Senate, e kaulona mau ana ko lakou nanaina i ka umauma o ke Alii me he la e nana ana lakou i kekahi Anela mai ka malamalama mai, a i ole ia, he moeuhane paha ka lakou e ike nei i na oiwi kilakila kanu ka pu na maka o Puni i ke Akua wahine.  O keia mau ouli hoopahaohao a ka Alii i lawelawe ai, ua lilo ia i mea nana i hoonaluea aku i ka naau o na enemi, a ua olelo maoli ae kekahi oia poe, elike me ka loihi o ko ka Moiwahine noho ana ma Amerika, pela ka loihi o na hoopuukahua e loaa ana i ka Hoohui Aina, nolaila, aohe ma naolana no keia mau mea, ka Hoohui Aina a me ke Kuikahi Panailike.

  O ke kue a ke Alii, ua laha aku ia a puni o Europa, a ke haloke mau mai nei na telegarapa, e hoike mai ana i ko lakou kakoo ana mahope o ka Palapala Kue a ka Moiwahine a me na ka lahui.  He nui ka hooikaika o Mogana no ka Hoohui Aina, a no ka mea, ua ai i ka puaa-hea a ka aoao hoohui, aka, ua lilo kona ikaika i mea ole, oiao, aohe poe kakoo iaia.

  Nolaila, mai kuihe e ka lahui eia no ka lima o Iehova me kakou.  “Aia a pau ka lakou anai ana, nolaila, anai aku au,” wahi a Iehova.  Na Iehova o na Kaua e kokua mai ka lahui nawaliwali a me kona Alii.

  I aloha kou a me ka lahui.

                         Aloha,

 

KA  PAANI  KINIPOPO  O  KA  POAONO  NEI.

  O ka paani kinipopo i malamaia ma ka Poaono nei, oia kekahi o na paani hahana i malamaia mawaena o na Hui Kinipopo elua, i ka hoomaka ana e noho ka Hui e noonoo uo ka Umpire nana e hooponopono i keia paani ana, a mahope iho o na kike olelo ooiea ana mai ke Kapena Thompson mai o ka Hui Kinipopo o Sana Lui, mamuli o ka hele ana o H.M. Wini opio i ke ki manu, ua pani ia kona hakahaka e Geo. Lucas, a nana hoi paniku na ipuka pa o kahi kinipopo, a hiki i ka hora 3 a oi o ka auina la, ka wa hoi i koho ia ai o A.H. Moore, mai ka Hui Kinipopo mai o ka Regimena, i Umpire, nana e nana pono keia paani ana, a pela i hoea mai ai na hana hope loa ma ka hora 3:30 p.m..

  Ua paani ia keia kemu hope loa me ka hahana, a ua nui ke kue o ke Kapena o ka Sana Lui i kekahi ai puni ana, a me he mea la, eia ke waiho nei ia hoohalahala imua o na Komite o ka Hui.

  I ka pau ana o na puni eiwa a na aoao a elua, ua loaa he 15 puni a ka Hoku a he 14 a ka Sana Lui, a me he mea la e paani hou aka ana no laua mamuli o ka hoohalahala kumu a Kapena Thompson o ke Sana Lui, ua hoopiha waleia ke kahua e na poe makaikai.

 

UA  HAIA  ME  KA  MINAMINA  NUI  IA.

  Ma ka Poaha aku nei, Iulai 8, 1897, ma Honuakaha, ma ka home noho o Wahinealii Mahoe, ua kipa ae ia ka Anela o ka make, a ako aku ia i ke ola makemae o Miss Elikapeka Wahinealii i ke 3 wakahiki, 4 mahina a me na ia keu ekolu o kona haau ana i na ea ehaeha o keia ola ana.

  Ua nanau ia oia ma Koaa, i Hawaii, na Mr. a me Mrs. Kaluna Aioai, ua make mua kona makuahine, a o ka makuakane h@, ana oia i Kina i keia mau la, me ka haupu ole ae o kona noonoo, ua hala aku ia paha ka luhi o ko laua mau ia oi.

  Ua lilio mai ia mai a ka malama ana mai kona hanau ana mai a hiki i keia la, a ua ilio no hoi i mea ho@ no ko maua manao, kona haalele opiopio ana mai ia maua kona mau kupuna a a oia ka maua e @ ae no me ka walohia nui.  He mau la kuhi ae @ no ka hoomailo ana o ka ma’i maluna o kona kino, a hiki i ke kou ana, aku ia o kona @.  Aloha no oia.

                                  WAHINEALII  MaNOI,

Hoouakaha, Iulai 11, 1897.