Ke Aloha Aina, Volume III, Number 31, 31 July 1897 — Page 3

Page PDF (851.07 KB)

This text was transcribed by:  Donnette Kapono
This work is dedicated to:  Grant Tetsuo Kauluwehi Nishimura

KE ALOHA AINA

 

KA PEPEHI KANAKA MA KA MOANA.

Hao ia he Mokuahi Pelekane.

      Ua halihali mai ka mokuahi Belgic ma ka Poalua nei, i kekahi nohou weliweli i hanaia e ka lahui Malae, ma na kapakahakai o Sumatera, oia hoi ka pepehi ia ana o Kapena Ross o ka mokuahi Pegu a me ehiku mau luina, a hoeha ia hou he 16, haoia na waiwai o ka maku, a mahope iho o ko lakou hana i ana i kela mea, ua mahuka aku la lakou no na kapakahakai o Acheen, me ka lakou mau waiwai pio.

      Ua hana ia keia hana weliweli ma ka la 14 o keia mahina e kekahi poe Achinese, he poe i kau homeamea mai, ma ke ano eepakeke no luna o ua mokuahi nei, me ka haupu ole o ke kapena a me kona mau hoa, he poe omokomoko keia poe no ia moana akea.

      O Achin, he apana aina ia iloko o ka mokupuni o Sumatera.  O na kamaaina o keia wahi he poe Mahomeda, o keia ano kanaka he ino loa lakou, a i ka manawa mua loa o ko lakou hana i keia ano hana, ua hoonui aku lakou i ko lakou noho mana ana ma na aina panalaau lehulehu a lakou i hao wale ai, a hiki i ke Kowa o Malacca, a ke noho mana nei lakou ma ia mau wahi me ka weliweli nui ia, a me ke kue a pale ana i na oleloao mai kekahi mau Luna Aupuni Kiekie mai.

      E aui aku ko kakou nana ana i hope, i ka 1840, ka wa hoi a kekahi moku kialua Sepania, nona ka inoa o Bilbaino, ua hao ia, pepehi ia kona mau kanaka, a puhi ia ka moku i ke ahi.

      I ka 1857, ua kaili hou ia no he mokuahi Pelekane, o Moiwahine ka inoa, hao ia kona mau mea a pau, a puhi ia ka moku i ke ahi, ma ka la Sabati, Feberuari 23.

      I ka 1866, he lehulehu o na moku kalepa i hao wale ia e keia poe, e komo pu ana na moku kalepa i hao wale ia e keia poe, e komo pu ana no moku Pelekane Ke Ao Keokeo Caesat, a me ka moku kalepa Carl, ma ka la 15 o Iune, a me ka moku kialua Amerika Lobra, i Sepatemaba 23, oia makahiki hookahi no.

      Mahope iho o keia mau mea a pau, ua kau ia iho la ka hoopai ma luna o keia poe ma Kowloon, iloko o ka malama o Aperila, 1891, ka wa hoi a 19 poe powa moana i oki ia ai o o ko lakou mau poo.

      O ka hope iloko o Mei o ia makahiki no, ka wa hoi o 15 poe powa e komo pu ana hoi ko lakou alakai, i pau ko lakou mau poo i ke okiia.

      Oia ka uku kupono no lakou a he hana kupono ole ka hoopunahele ana aku ia lakou.

 

KA MOKU POINO MA KA MOANA.

He Kino Make ku ana ma kahi o ka Hoeuli.

      Ua loaa mai i ke Keena Waiwai o Amerika Huipuia kekahi lono manaonao mai ke Kapena Herring mai o luna o ka mokuahi Corwin, e kiai nei ma na kapakai o Alaska, e olelo ana penei:

      I kekahi la malie, oiai ka mokukaua Corwin e holoholo ana ma na kapa kahakai o Alaska, e kiai ana hoi i kona mau kuleana mai ke komo wale ia ana mai e kekahi mau lahui e ae, ua halawai aku la oia me kekahi mokukuna poino.

      Hooiho aku la ka ihu o ke Corwin no kahi a ka mokukuna poino e lana ana, a i ke kokoke ana aku o ka moku kaua no kahi o ka moku poino e paialewa ia ana, ua ike aku la na mea o luna o ka mokukaua Corwin, aia he kanaka e ku ana ma kahi o ka hoe o ka moku poino.  Ua haawiia aku na leo kahea no kona huli ana mai i kahi a ka moku e holo aku nei , aka, aole nae he oni ae o ua kanaka la, a o kona mau helehelena aia no ia ke haliu la imua o ka ihu o ua moku la.

      Komo mai la na manao pahaohao iloko o na kanaka o ke Corwin no keia kanaka hookuli, a ia wa i hookuu ia iho ai kekahi waapa, a hoe aku la no ko moku poino, a ia lakou i hookokoke aku ai no hope o ka moku, ua ike iho la lakou, aole keia he kino ola, aka he kino make no kekahi kanaka, e paa ana no hoi kona mau lima i ka hoe o ka moku, ma kona mau nanaina e hoike mai ana no ia he mau la mamua aku kona make ana, a no ka huihui o ke ea i ino ole ai kona kino.

      E aahu ana oia i kekahi lole aila, ma kona pakeke, ua loaa aku he mau apanapana pepa, a malaila i ike ia ai he malama moku oia, i keia wa i hoomaka ia ai ka huli ia ana o luna o ka moku ina paha he mau kino make e ae kekahi maluna ona, a mawaena o na puu opala, ua loaa aku la ke kino make o kekahi wahi keikikane uuku i na luina o ka mokukaua Corwin.

      Ua laweia keia mau kino make no uka o ka aina e kanuia ai, a mahope o ko laua nalo ana aku, ua kukulu ae la lakou i kekahi apana papa i hana ke a ia i kia hoomanao no laua.

      He moku malihini kela, a nona hoi ka inoa o Generala Siglin, a o ke ano o kona halawai ana me keia ulia poino, aole hookahi mea i hoomaopopo.

      Ua hoike ae o Kapena Herring i kekahi moolelo ana i ike ai no ka moku poino i ane like me keia: I ka wa aʻu i ike ai i ke kamaiki e waiho ana iloko o ka puu opala, me kahi aahu moe po e pili ana i kona ili, ua hoomanao ae la au, ua halawai ia moku me kekahi ino ikaika loa, nana i pulumi aku ina ola iloko o ka opu ana ole o ka moana. Ua noii malie ia kau na poopoo a a pau o ka moku, aole nae he mau kino make hou i loaa.

      Ua pau ka hapanui o na ukana i ka lilo i ke kai, a ma hope o ka pau ana o ke kai i ka pauma ia, ua hoomaka ia ka huli ana no kekahi eke dala o $400 i oleloia eia maluna o ka moku, ua loaa aku he eke kapolena ma na dala keokeo o kanaona paona.  U aloaa pu aku hoi na waiwai kalepa o kela a me keia ano.

      He oia mau no ka paa o ka moku. Ua loaa iaʻu he palapala e pili ana i ka moku, a me ka pepa hoi a ka Agena W. C. Greenfield e holo pu ana me kona ohana, a koe hookahi ana keikikane i koe ma Kapalakiko.

      Ua kolo ia aku oia no Port McArthur, Alaska, a malaila i paumaia ai ke kai, a mahope iho, ua lawe hou ia aku la oia no Sitka, Alaska, he 100 mile mai Port McArthur aku, a malaila e waiho nei ua moku poino la no ke kali ana i kona ona.

 

NOHOU KUWAHO

      Ma ka ku ana mai o ka mokuahi Belgic ma ke kakahiaka Poalua nei, i loaa mai ai ia makou kekahi mau mea hou mai Iapana a me Kina mai, a oia ka makou e panee aku nei no ko makou mau makamaka heluhelu, a oia iho keia malalo iho nei.

      Mawaena o ka hookuku paani ana mawaena o na hui kinipopo pekupeku wawae Players a me Gentlemen, ma Kenington Oval, ua kaa ke eo i ka inoa mua, ma ka 8 kona pakeo aku mamua o kona hoa.

      O ke Keikialii Arisugawa a me kona mau ukali, ua halele ia Livapulu ma ka la 17 o Iulai no Nu Ioka, a ma ka la 22 o Augate e haalele iho ai lakou ia Vanekoua no ka huli hoi ana aku no Iapana.

      Maloko o ka Nupepa London Daily Mail, ua hoike ae oia no na mea e pili ana i ka mokuahi ili Aden, oiai, ka ino nui e pahola ana maluna ona.  Ua hookuuia aku he elua mau waapa ilalo, a no ka nui o ka ino, ua poholo a nalowale loa aku laua ilalo o ka hohonu o ka moana me ka ike hou oleia aku, aole hoi i lohe hou ia kekahi mea e pili ana no lakou.  O ke kapena hoi a me kekahi mau aliimoku, ua pulumiia aku lakou mai ka oneki aku o ka mokuahi.  O  ka poe i koe iho e ola ana, ua hoomanawanui no lakou i ka noho ana iluna o ka moku no hookahi pule, oiai, ka ino me ka weliweli nui e haluku ana ma na wahi a pau o ka moku, oiai hoi, na wahi mea ai e loaa ana ia lakou ua pakiko loa ia, no hookahi pule ka loihi o ka manawa o ko lakou hoomanawanui a pakele ko lakou mau ola.

      Ua hookuu maikaiia mai nei kekahi kaikamahine Iapana nona ka inoa o Nakamura Yakuso he kaikamahine na kekahi Luna Aupuni Kiekie e noho ana ma Kina, mai ke kula nui noho paa aku o University, Pilehelepia.  Eleu no ka hoi kele kaikamahine Iapana.

      Aole he maʻi puupuu liilii ma na awa o Iapana i ka wa a aka mokuahi Belgic i haalele aku ai ia Iapana, he maikai ke ola o na mea a pau, aohe he mau maʻi lele e hiki ai ke hoopoino ia ke ola o ka lehulehu.

      Aia no na nupepa o Iapana ke hoomau la no i ko lakou manao kue i ka hoohui aina, a ke akeakea la no lakou ia mau hana a Amerika e hoololoiahili mau nei.

      Mamuli o ka hoonaukiuki loa o na Iapana paahana o uka o ke awa o Iokohama, ua ulu ae la he poe haunaele, a hakaka iho la me na manuwa o luna o ka mokukukaua Bosetona, ke kumuhinu hoi nana i hookahuli i ke Aupuni Moi o Hawaii, ma ka la 17 o Ianuari, 1893.  Ua hoomaka mua mai keia ana paonioni, mai ke kinipopo mai, ma ka auina la o ka la 12 aku nei o Iulai, aole nae hoi i hoomaopopo loa ia e ulu mai ana ka hakaka mawaena o na lapana me na manuwa, a hiki i ka puka ana o na hoopaapaa kalaiaina, a oia no ka wa i  hoea maopopo mai ai o keia mau ulu aoa hakaka.  O ke kumu nui ma ko na Iapana aoaoa, oi ko Amerika kuleana ole, e hoohui i na Paemoku o Hawaii me Amerika, oiai hoi o Iapana, e waiho ana i kana palapala kue imua o ko Amerika alo, me ka loaa ole o kana pane no ka Iapana hoohalahala, a heaha la ka pane no ia mea.  E noho hamau mau loa ana anei o Amerika no ia mea.  Ua hoopuka ia no olelo oolea loa, e lohe pono ai na pepeiao o na poe sela manuwa o luna o ka Basetona, a i keia nei ka manawa i hoala kokeia ae ai o ke hakaka ma waena o ka poe paahana o Kobe a me na sela o ka Bosetona no keia @makahi i kekahi e nou ana na pohaku a pela aku.  O na poe o luna o ka moku maluna lakou o kekahi paila pohaku kahi i ku ai, a o na poe hoi e uku ma kahi malae me lakou, wa nui na poe i hoonaia.

 

HE UWATI KUPANAHA

      Aia ma Picataquis County Me., Kekahi uwati kauhale kupanaha e hele nei i poina ole hou i kona haku ke ki mau ana iaia, wahi a ka nupepa Observer o Dover, o keia uwati kauhale, aia ia i ka ohana o Douglas ma West Dover, i keia wa, Ua hanaia oia i ka makahiki 1808 na Edwared Douglas o Brunswick.

      I kekahi kakahiaka iloko o ka mahina o Maraki, 1823, ua hoopuiwa o Douglas i kona ala ana ae, ua make kana uwati no ka manawa mua loa mai ka loaa ana iaia a hiki i ua kakahiaka la.

      Ia ia no haalele iho la oia i kona home a holo aku la no Vasselboro, ma ke hoaumoe ana iho ia po malaiia, ma ka home o kona hoaloha, a ma ia po no ua loaa iho la oia i kekahi mai fiva ikaika loa, a ma ka la 18 o Aperila, make iho la i ka hora pololei no o na manamana kuhikuhi o kana uwati e kau ana, i ke kakahiaka mamua o kona haalele ana i kona home. 

      Ma ka mahina o Maraki, 1841, ua nee aku la o Edward F. Douglas, kana keiki mai Brunswick no West Dover, me ka lawe pu ana no i ka uwati, oiai, oia e hele maikai ana.

      He mau makahiki lehulehu i hala ae nei, ua loaa iho la o Edward F. Douglas i ka maʻi ikaika loa, a make hou iho la no ua uwati nei me ka maopopo ole o ke kumu, ua laweia aku oia i na poe hana uwati, mamuli o ka makemake loa o Douglas e lohe hou aku i kona kani mau, oiai, oia e waiho ana iloko o ke kulana kupilikii a ka maʻi, aka, aole nae i hooko ia kona makemake a hiki i ke ahiahi o ka la 30 o Maraki, lele loa ae la kona aho, a oia no hoi ka hora a ka manamana kuhikuhi e kau ana.

      I kekahi kakahiaka ae, ua hoao ia aku la, ua uwati nei e hooluliluli, a oia no ka wa a ua uwati nei i hele hou ai me ka make ole a hiki i keia wa.

 

HAALELE MAI I KEIA OLA ANA

      Ma ka wanaao o ka Poalua, ia @ e keia mahina, ua haalele mai la i keia ola ana ka bebe hou iloko o na mahina @ a me ao la o ka hanu ana i na ea huihui o keia ola ana, a hala aku la he keiki kane nui mohaha maikai i hanau ia mai, mai ka pohaku Mrs. J. Na@ o Kamakau Kai@ Aloha e Kipahulu, Maui  Ua hiki no nana no i haawi mai, a nana no i lawe aku.

Makawao, Hana, Kula @ @