Ke Aloha Aina, Volume III, Number 31, 31 July 1897 — Page 6

Page PDF (831.96 KB)

This text was transcribed by:  Zendy Solero
This work is dedicated to:  Halau Keali'i O Nalani

KE ALOHA AINA

 

Na Aumoku Kaua O I Apana.

            Mamuli o ko makou akenui, e ike ko makou mau makamaka heluhelu a pau, i ke kulana makaukau o Iapana, ma ka oihana kaua moana, nolaila, ke lawe mai nei makou no ko pomaikai o na makamaka heluhelu o Ke Aloha Aina, i ike ia ai, eia o Iapana, ma kekahi kulana, e hiki ai ke olelo ia, eia oia ke uhai aku nei mahope o ko Pelekane makaukau kaua moana, ka mea hoi nona ka olelo ia, "Na Enelani e kau kanawai na ale ahiu o ka moana." A o Iapana paha ke aupuni opio e hahai aku nei ma ko Enelani meheu, a eia iho kona mau mokukaua, i uhi ia me ke kila, ka hao, a he moku laau paha, a me ka lakou mau tona pakahi:

 

Moku Hakaka Kila. Tona. Pu Kuni

Fuji 12,649 38

Yashima 12, 517, 38

*Chinyen 7,335 20

Moku Hakaka Kila. Tona. Pu Kuni

Itsukushima 4,278 33

Matsushima 4,278 30

Hashidate 4,278 31

Takasago 4,227 30

Yoshino 4,216 36

Fuso 3,776 26

Naniwa 3,709 24

Takachino 3,709 24

Akitsusu 3,120 23

Izumi 2,967 22

Suma 2,700 24

Cihyoda 2,439 27

Saiyen 2,300 13

Kongo 2,284 17

Hiyei 2,284 19

*Heiyen 2,100 15

Moku Laau. Tona. Pu Kuni

Tsukuba 1,978 11

Takao 1,777 16

Yayeyama 1,609 11

Tenryu 1,547 12

Katsuragi 1,502 17

Yamato 1,503 12

Mushahi 1,601 12

Tsukushi 1,372 13

Kaimon 1,367 13

Amaki 926 13

Tatsuta 864 6

Iwaki 667 6 6

Oshima 640 10

Maya 622 6

Atago 622 4

Chokai 622 4

Akagi 622 16

*Soko 610 5

*Chinto 440 7

*Chinsei 440 7

*Chinsei 440 7

*Chinhoku *440 7

*Chinpen 440 7

*Chinchu 440 9

Hesho 321 5

*Kupyo 1,450 -

            Ona moku i kau ia me na hoku, oia na moku Pake i lawe pio ia e na Iapana i ka wa i kau ai o Kina me Iapana. O ka moku Kaikyo, ua lawe pio ia mai oia ma kahi kokoke i awa o Port Arthur (Pota Ata).

            He ana kahiko, aka, eia nae ke hoomaemae hou ia nei no ka hookomo ana aku ia lakou iloko o na aumoku kaua moa na o Iapana. 

Moku Hou Kila. Tona. Pu Kuni

Shikishima 15,037 50

Kasagi 4,978 30

Chitose 4,836 30

Aashi 2,800 24

Miyako 1,800 12

            O na mokukaua Akashi a me Miyako, e paa ana laua iloko o keia makahi. O na moku ekolu i koe, e paa ana iloko o ka malama o Dekemaba, 1899.

            O ke Shikishima, ka moku kaua nui hakaka hookahi o ke ao nei, a aia oia ma ka pa kapili moku o Enelani kahi i lohi lima ia ai, malalo o na kuhikuhi ponoi ana a ko Iapana mau kanaka loea ma ke kilo ana i ka moku paa a ikaika hoi, e hiki ai ia Iapana ke milimili i na mokukaua o kekahi mau aina e ae, me he bebe ala.

            Mawaho ae o keia mau mea, na waapa topido wawahi moku mai ka Helu 1-29, me koe o ka Helu 16 a me ka 22. O ka mua, ua piholo mawaho aku o na kapakai o Pescadores i ka 1895, a o ka mea hope, ua ili a nahaha liilii i kekahi po ma Wei-hai-we O ka huina nui o na moku i piholo, lawe pio ia, a haalele ia hoi, he 26 ka huina.

            O na moku nuinui wale no keia i komo iloko o ka helu, koe na moku topido a me na moku liilii iho e hana ia nei ma Enelani, Geremania a me Amerika, a ke pau pono ia oe moku a pau, alaila, ua uluwehiwehi maoli no ka moana Pakipika ia lakou.

            Nolaila, ma ka hookuku ana ao i ko Iapana ikaika kaua moana, eia oia ke hoonee nei i kana papa konane hooee Kaua moana me ka puahi mui, a makou hoi e hopo ole ai ke olelo ae, ina pela iho la ke kulana hoonee hana ana e hana ai, aole no i mamo loa ka wa mai keia aku, aia o Iapana e kau kehakeha ana ma kekahi papa kiekie loa o na aupuni keikikane o ka honua, a na ke au no o ka manawa ma keia mua aku, e hoike mai i ka mea oiaio, oiai ka naauao e hoohuihui ia ana iloko o ka lolo o na poe Iapana noeau.

 

Hoolaha Halawai.

            Ke kauoha ia aku nei na lala a pau o ke Komite Hooko o ka Hui Aloha Aina o na wahine o ka Hui Kuweena o Honolulu nei e akoakoa ae ma ka home noho o ka Peresdiena Nui o ia Ahahui, Mrs. Kuaihelani Campbell, ma Alanei Ema, i ka Poalua mua o Augate 3 hora 10 a.m.

Ma Ke Kauoha.

 

            Ma keia @ nau ia aku nei, ua ili a na hana ma na kapa kahikai o Kohala, ka makukuna o Kapena Hookuanui. E lawe ana oia he mau eke hale a me paiaua mai Hilo aku no Kaikua.

 

Na Palapala

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ihewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o ia poe na lakou i kakau mai.

 

Na Mea Hou Like Ole O Ka Makani Apaapaa.

Mr. Lunahooponopono

Aloha oe:

            He noi keia, oia hoi, no'u kau wahi kaawale o kau pepa, i ike mai ai o Kumukahi a ka La Hiki ma Haehae, a ka we o'na a ka La i Lehua, ina mea hou o ka "Paakokea kaulana o Kohala Aina Haaeheo."

            No Ka Ua: Eia o Kohala nei, ke kumakena nei i ka ua mea o ka ua ole, e hiki ai ke kanu ia ina mea ulu mai ka mahina mai o Ianuari, o keia makahiki a hiki i keia Iulai, 7 mahina a oi, aole he wahi ua i loaa he 11/2 miha, ke hui ia na hunahuna pakaua i haule iho i ka honua iloko o keia 7 mahina, e loaa no 51/2 iniha oiai nae ina makahiki mua, he averika o 6 a 7 iniha i ka mahina hookahi, ma keia kumu, ke nui nei na Aina kanu ko mai o a o o ka aina o Kohala nei, ua makaukau no ke kanu, aole hiki ke kanu i ke ko.

            Ke maloo nei na hui a pau o Kehala nei, koe na aina pili kuahiwi,he ma-u ia i ka uhi wai. O keia pilikia nui i ili iho maluna o na poe kanu ko, ho pilikia pu ana me na limahana mai o a o o Kohala nei, oiai, ua haawai mai ka haku hana i 2, 3 a 5 ke kiekie o na la hana e loaa i ka kanaka o ka pule, a he hapalua no ka la, ina e loaa i kekahi kanaka $2.50 o ka pule, he wahine me 2 a 3 paha keiki, alaila, ina he $1.50 no ke pa'i ai, o ko koena no keia $2.50 he $1.00, alaila, no ka i'a a me na hemahema e ae, aole loa i lawa Bond, no lapaau laikini ole ia Naheani (w) a make iloko aku nei o Iune, ka la i make ai, aia o Kaupena i Maui, ua noho ke koronele e noonoo no ke ku mu i make ai keia wahine, oiai, kokoke 3 mahina ka loihi o ka ma'i ana a make ai, ua manao ke kauka i make i lapaau ia me ka laau a Kaupena, oiai, he ku kui ma ka wawe ka ma'i, i ka noho ana o koronele, a ua puka ka lakou olelo hooholo, i make o Naheana (w) no ke ku ana e kela wawe I ke kui, aole i lapaau ia.

            Eia nae i ka pule mua o keia mahina, (Iulai) ua hooa hou o Bond, a hoi kolokoloia a hoopauia, a i keia la i noho hou ai ma Kapaau kela Aha, a i kela hora a'u e kokau nei, ua hookuu loa ia mai la. A pehea la ka ua welo Bond nei? pono, ua noho wala ia kekahi la. He manawa nui aku ana keia o ka w@ ma Kohala nei, oiai, aohe kanu kanu kalo nala a pela aku, ke hoomaoe ae nei o Kealima aia no ka ka ua a hoihoi ia ke Aupuni kumu, pela io no anei hoi? 

            Lapaau Laikini Ole: Ua hoopii ia o Mrs. Kaupena Kaimana e Dr. B.

            I na kau e Kaupena, oiai, ua hoopaa wale ia oe me ka manao lili I ka haiepaahao. O keia Mrs. Kaumana ke pukonakona ma ke Aloha aina, mai mua mai a kei hora, oiai, i ka M.H. 1894, oia ke kane ua kakou i ka hoohui aina, hiu aku ana keia i ke kipaku i ke kane me'ka olelo aku, me aole oia e holoi i kona inoa, alaila, aole au e mamao ia oie he kane. Ua kii kou ke kane i kona inoa e holoi a pela lau i maikai hou ai.

            (A keia pule aku)

 

Loaa He Ulia Pomaikai I Kekahi Pake Kuke.

            Iloko o kekahi manawa I hala ae nei i ka wa hoi a ka aoao See Yup a me na poe Sam Yup e noho kuee ana, ua ulu mai na hoopilikia wale ana, na pepehi wale ana i hoea mai ai ka ulia laki i kekahi Pake kuke a mare iho la i ke kaikamahine nahai a kekahi Pake waiwai o Kapalakiko ae nei.

            He mau mahina i hala ae nei, i ka wa i hoea mai ai o kekahi lono ma Kapalikiko, ua pau kekahi mau ohana o na See Yup i hopuia me Kina, ua hoouna aku la na poe SEe Yup e noho ana ma Kapalakiko i kekahi mau elele no ka hui ana me Kuhina Yang Yu e noho ana ma Wasinetona, no ke noi ana aku iaia e noi aku i ke Aupuni o Kina a huikala ae i ko lakou mau ohana i hoopaahaoia.

            No kekahi mau lakona elele hooikaika ana no ka pono o ko lakou mau ohana iloko o ka poino me ka manao e hoolohe mai ana ko lakou Kuhina i ka lakou mau leo uwalo, aka, oia mau leo noi nae a pau, ua lilo i mea ole i keia Kuhina.        

            Pau ae la ko lakou manaolana no ka palekana o ko lakou mau ohana, a liuliu ae lakou i ko lakou mau wahi puolo me na manao kaumaha no ka hoi ana aku no ko lakou wahi i hele mai ai, a i ka po hope loa a lakou e hoaumoe ana ma Wasinetona, ua hoea mai ia he palapala, e kauoha mai ana ia lakou e hele hou aku imua ona me kekahi la. Ua haawi mai oia i na launa oluolu ana, me ka hoolohe ana mai i ka lakou mau leo noi, a o ka hopena, ua ae mai la oia e hookuuia ko lakou mau ohana.

            No kekahi manaw, ua hoopahaohao loa ia na elele pehea la i hoololi hou ia ae ai ka noonoo o ke Kuhina. Aia nae mawaena o na poe lawelawe kekahi Pake kuke nona ka inoa o Lang Chew, he See Yup, he kuke noi na kana wahine. I ka ike ana o Lang Chew i keia kulana nele o na elele, ua hoi aku la oia i ka wahine a ua Kuhina la e alo ha ia na poe elele, a e hoopakeleia ko mau ohana, ua ae mai la ke wahine a hele eku la e hui me kana kane, a mahope o ko laua kuka ana, ua loaa mai ia ha hoolohe oluolu ia ana, a hookoia mai la ko akou makemake.

            I ka wa i haalele iho ai o Kuhina Yang Yalu ia Wasinetona no St. Petersburg, ua hoi a ai la e Lang Chew no Kapalakiko nei. Aia mawaena o na poe i hoopaahae ia, a kailiia na waiwai o See Lok Won kekahi, he Pake kalepa e noho ana ma alanui Clay he kaikamahine hanai kana nona na makahiki he 17, o Ah Kew kona inoa. I kona wa i lohe ai ua hookuuia kona ohana a me kona waiwai, ua haawi ma kana mai la oia i kana kaikamahine ha uai ia Lang Chew no ka mare ana, ma ke ano he makana no kana mau hana maikai.

 

He Moolelo Kupaiainaha No Kekahi Wahi Apana Pepa.

            O ke ano o ka hoopakele ia ana o ke ola o kekahi kanaka a me ka hoohauoli ia ana o kekahi wahine, ua hoike ia mai ia me ka oiaio me kekahi lono i hoopuka ia ae hoi ma ka ano moolelo loihi maloko o ka nupepa Sussex Advertiser mamua o koke aku nei. E hoopunipuni, aka, he mea oiaio loa, me ke kanalua ole, i hoolaio ia mai me ka moakaka lea me ka paulele o kekahi kanaka kakau nupepa i ike nui ia.

            O Mr. Barber o Ringmer, kokoke ma Lewes oia ke koa, a o ka kana wahine, ka waine keia hakaka, ua ike o Mr. Barber i kona alahele ilalo o ka laukupapau ma ka mahina o September, 1894, i kona wa i loohia ai i ka ma'i loio. Ua hoouna ia aku kekahi kauka akamai, a ua pane mai oia he ma'i ola ole. "E Mr. Barber," wahi a ke kauka, me ka huna ole ia oe, ke manao nei au, aole paha e loaa hou ana ia oe ke ola, me ka hiki pu ole hoi ia oie ke hele me ke kookoo." Ua ho ke ae o Mr. Barber i kona ma'i he eha io maoli no. "I ka manawa." wahi ana i kekahi mea huli mea hou, "a lakou e hana ai i ko'u wawae, ua ei aku ka eha mamua o ka make." a i ka hiki elua ana mai o ke kauka, ua kamailio oia ia'u, aohe waiwai o ka hoole ana iho, eia oe ke hoehaeha ia nei e kekahi mai lolo o ke kulana kupilikii loa, aole hoi e hiki ia'u ke hoohali@ ae peha la ka nui o ka e@aeh@ I halawai iho me oe."

            Iloko o na noehaeha ana a ka ma'i, ua lilo iho la ke ola mea ole, i moe ana hoi ka mea ma'i loko o ke kaumaha. A na kekahi wahi apana pepa i hoopakele ia'u, a nana hoi i hai mai e like me keia. "O kuu wahine ma kekahi la, ua alawa wale aku la oia maluna o kekahi wahi nupepa e wahi ia ana o kekahi puole, a malaila oia i heluhelu iho ai, oia hoi ka hoola kupanaha ia ana e ka huale akala a Dr. Wiliams, ua kuka iho maua no ka mea pono e hana ai, a ua koi mai la hoi oia ia'u e hoao. Ua hoike ae o Dr. Williams e auau mau i ka wai huihui, elike hoi me ka hoike a ka papa kuhikuhi, a ia manawa pu no e ai ai i ka huale. Ua haawi mai lakou i ka oluolu kupanaha, ua olelo mai kekahi o ku'u mau kauka e make ana. No kekahi mau la ko'u ai ana i ka huaale, ua hoomaka liilii hou mai la ko'u ikaika e hoi mai iloko o'u. Mamua aku, ua like ko'u nawaliwali me kekahi wahi keiki uuku, aole hoi e hiki ke hapai i kekahi mea mama. Emi liilii aku la ko'u mau haawina ehaeha, a ike iho ia au, he kanaka okoa au i keia manawa. Aole no hoi i loihi mahope iho, ua haalele aku au ko'u mahope iho, ua haalele aku au i ko'u wahi moe. Ia wa i ike mai ai ko'u kauka@i ka loli ana ae o ko'u kulana. Ea, e M.r Barber, wahi ana i kamailio mai ai, ke ike aku nei au i ka mohala maikai o kou ola kino. "Ae, i panai aku ai au, @ke hauoli nei au i ka olelo ae peia." Hea kau mea i hana ai? wahi ana i ninau mai aUa H@hai aku la wau. Ua pane mai ia oia i ke kupanaha aole au i make. Ua hoike mai oia, he ma'i ikaika loa ko'u, a mahope o kona nana pono ana ia'u, owai la keia Dr. Williams, he kanaka kupanaha loa oia, aole he hiki pono ia'u ke ike, heaha la kou ano ma'i a ua hoola ia nae oe eia.

            Ua ai mau au i ka huaale me ka hoonaha mau ana, a na keia huaale wale no nae au i hoohana. Ua hoomaka mai la e hiki ia'u ke hele mai kekahi aoao o ka @mi a i kekahi, ma ke kokua pu ana a kekahi mau laau pii mau ae la ko'u ikaika a hiki i ka wa a'u i haalele ai i na laau, ua hoopahaohao ia ko'u mau makemake i ko lakou ike ana mai ia'u e hele ana ma e alanui mahepe iho o ko'u kaa ma'i ana. Aole lakou i manao e hoaa hou ana ia'u ke ola ano, ua hiki i@'u ke ala i ka h@ra eha e ka manaao a hele aku no Brighton Market, nona ke loa o @ m@, i ekolu manawa o ka pole. He ma'i kupanaha ho'u. Ua nana ia au mahope o ko'u oia oa ana e na poe kauka he lehulehu wai@ a ua hoike mai @kou he w@ m@ kupuniha @ @.

            O ka Huaale Akala a Dr. Williams @ h@ aku @ he lehulehu wale o na @ ma'i e like me ka l@la malohi haa@ koko @ na @ p@p@ a pe@ aku a me ka h@ p@ @ i ua he@ehelaua oia mak@. O @a ano ma'i wahine a pau e hoo@ ia no a pela na me ko na kau.

            Kuai @ e @ po@ k@ @ a pau.