Ke Aloha Aina, Volume III, Number 33, 14 August 1897 — Page 7

Page PDF (832.32 KB)

This text was transcribed by:  Melanie Werwie
This work is dedicated to:  To the people of Hawaiʻi

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 14, 1897

 

HE MOOLELO HOONANEA NO ALANADELA.

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu Keokeo

A I OLE

Ka Loea Hookani Hapa o ke Kuluaumoe.

 

I ka ike ana o ua mau hololio nei ua paa ko laua mau enemi i ka laua mau kipuka ili, kowiliwili koke ae la laua i ke kaula ma ka omuku o ko laua mau noho lio, oiai no nae ka lio e kuupau ana i ko laua holo nui.   A e like hoi me kekahi kikiao makani e hoopuehu liilii ana i na mea a pau mamua o kona alahele, e ulaa pu ana hoi i na kumulaau nui, mai ko lakou mau wahi ae e ku ana, pela iho la i ulaa pu ia ae ai ua mau kanaka puuwai iokoino nei, mai ko laua  mau wahi ae e ku ana, a kaualako hele ia aku ia iluna o ka lepo, he moep@u hoi na na kaula ili a na kanaka hololio.   Iloko no hoi o keia wa, ike ia aku ia kekahi o ua mau hololio ala, i ke kunewa ana ihope, a haule aku la iluna o ka honua, me kona lima hema hoi e paa ana ma kona umauma, ma kahi he mau kapuni wale no ke kaawale, mai kahi aku a Lusia ma e noho ana, no ke kali ana i ka hopena o ko laua hoopai, a ke kapena e hookau aku ai maluna o laua.   Ike aku la o Lusia i ka haule ana iho o kekahi hololio, aole no nae i ku iho kona lio, aka, aia no ia ke kuupau la i kona holo, me ka lawe pu ana aku i kana pio, oia hoi ke kapena.  Ku koke ae la ka kaua Lusia iluna, a me na kapuai nawaliwali, hele aku la oia no kahi a ke kanaka hololio poino e waiho maule ana, a i kona hiki ana aku malaila, ua hoopuiwa koke ia oia, i ka ike ana iho i na mapuna wai koko e huahuai ae ana mai ka umauma ae o ke kanaka hololio, a ike pu iho la oia, aole ka keia he kanaka aoo, aka, he kanaka opioipio loa oia, nona na makahiki ma kahi o ka 23. Komo koke iho la na manao aloha iloko ona no keia kanaka opio poino, a me na lima palupalu, lalau iho la oia i ka hu‘a o kona aahu a uhae ae la, a me ia mea oia i wa-hi ae ai i na palapu o ke kanaka malihini, hapai ae la i ke poo iluna o kona u-ha, a lomilomi malie iho la.  No kekahi mau minute keia lomi ana aia hoi, pohala ae la oia me ke kaakaa pu ana ae o kona mau make, a i ka wa hoi i halawai ae ai o kona mau onohi maka me ko Lusia, oia no kona wa hoopuiwa ia ae ai, a me ka leo oluolu waipahe, ninau ae la oia.  E ka wahine opio malihini, ka ui o na ui a‘u e ike nei, nawai i alakai mai la oe, e hele mai no ka hoopakele ana ae ia‘u.   Na na manao aloha iloko o‘u no kou poino, i kono mai ia‘u e haawi i na kokua aloha ana nou.  Ae, ke aie nui nei au i kou lokomaikai e ka wahine opio, he aie hoi i hiki ole ia‘u ke hookaa ma ke dala a me ke gula.  Aole o‘u nana ia mea, aka, o ke aloha ka mea nui, aole hoi o ka mohai.  Hooki koke iho la laua i ka laua kamailio ana, oiai laua i lohe aku ai i ke pohapoha mai o kekahi mau kapuai wawae lio, aole nae i kela mau kapuai wawae lio e pohapoha mai la ka iini o ke kanaka hololio opio, aka, aia no ia ke kilohi la i na helehelena ui o ka wahine malihini, a ma ka hakilo aku a kou mea kakau, ua ku a hoohihi maoli no oia i ka nani o Aipo, a nona paha keia wahi hooheno:

Hoohihi aku ka manao,

I ka nani o ka pua Koniaka,

E kui hoi au a hoolawa,

I wehi no kuu kino.

Aole no hoi i liuliu, ua hoea mai la ka lio nona na kapuai wawae pohapoha a laua nei i lohe aku ai me kona hololio, a ike aku la hoi oia, o kekahi no ia o na kanaka hololio.  Holo pololei mai i oia no kahi a kona kokoolua e waiho ana, a i kona ik@ ana mai ia Lusia e lomi ana i kona @ koolua p@ aia hoi, ua ike koke ia aku la na helehelena lili e hekau ana maluna ona.   Lele iho la oia mailuna aku o kona lio, a hele mai la hoi no kahi a kona hoa e waiho ana, a me ka leo waipahe o ka hookamani nui, ninau iho la:    E kuu hoaloha Rodika, ua kukonukonu anei na haawina ehaeha i loaa ia oe?       Ae e Rudofa, aka, mamuli nae o ka lokomaikai o keia wahine opio, nana i hoopakele mai i ko‘u ola.   A i keia wa no hoi i ike ia aku ai na maka o ua Rudofa nei, e haka pono ana maluna o ka kaua Lusia, a puapuai mai la hoi ka ola ohelohelo maluna o kona mau papalina.   Maanei, e wehewehe iki aku kou mea kakau i na mea e pili ana no keia mau hololio malihini o ke kakahiaka nui.   O keia mau keiki elua, he mau kanaka opio wale no laua, no laua pakahi hoi na makahiki he 25, he mau hoaloha pilipaa loa laua, mai ko laua wa opioopio mai a hiki mai la i keia kakahiaka e hui la me ka kaua Lusia, aole hoi he mau manao maina o kekahi i kekahi.  O Rudofa, he keiki oia na kekahi kanaka kuonoono o Enelani, a o Rodika hoi, he mau makua ilihune kona, aka, mamuli o kekahi ulia poino i halawai ai me Rudofa a Rodika i hoopakele ai, pela laua i lilo ai i mau hoaloha.  A mamuli o ko Rudofa lealea i ka uhai holoholona, ua noi aku la oia i kana aikane no ka hele pu ana me ia ma ka uhai holoholona, he mau kaeaea laua ma ia hana. A mai hiki ole no paha laua ma kahi o Lusia ma e hoehaeha ia ana, ina aole i holo ka laua @ e uhai ana ma ia wahi.   Ua lawa paha keia mau hoakaka ano nui, a e hoi aku hoi kaua no kahi a Lusia ma e noho ana.   Hala ae ia he mau minute o keia k@lohi ana a ua Rudofa nei i ua helehelena @i o Lusia, ua komo pu mai la na hoohihihi ana iloko ona no ka wahine opio, a mamuli o kona hookekee no ka moe mai o kana aikane maluna o ka wahine opio, nolaila, ua hoeu koke aku la oia ia Rodika e hoi laua, me ka pane ana aku penei.   E kuu hoaloha maikai Rodika, e hiki ana anei ia oe ke hoomanawanui i kou mau ehaeha a hiki aku kaua i ka hale, a malaila e loaa ai ia oe na lapaau maikai ana, oiai, ke ikaika mai nei ka hahana e ka wela o ka la.  Leha ae la na maka o Rodika maluna o na papalina nohea o Lusia no kekahi manawa loihi, a ma ka ike aku i kona mau hiohiona, me he mea la, e hoike okoa mai ana no, ua eha au i ka eha lima ole a ke aloha.  Haupu koke ae la oia no ko laua mau enemi, a ninau aku la ia Rudofa penei.   E Rudofa, alia oe e puapuahulu mai no ka mea, e hoi aku ana no kaua, ke ikaika loa ae au, aka, o ka‘u wale no i makemake ai e lohe, heaha ka hopena i halawai aku me ko kaua mau enemi?   Ua make laua i ka kaua mau kaula ili, wahi a kana aikane i pane mai ai. E ka lede opio, wahi a ke kanaka opio i pane ae ai me ka leo ehaeha, e oluolu anei oe e pane mai i ka‘u mau ninau e ninau aku ana ia oe?   Me ko‘u naau a pau, ka ae nei au i kau noi, wahi a Lusia i pane mai ai.  E hoike mai hoi ha, heaha ke kumu nui nana i lawe mai ia oukou maluna o keia kula oneanea.  Ua hoike koke aku la o Lusia mai ka mua o kona moolelo a hiki i ka hope me ka haloiloi pu ana mai o kona mau waimaka, a i ka pau ana o kana kamailio ana, ua ike ia aku la kona mau waimaka e hiolo makawalu mai ana, e hoopulu ana hoi i kona mau papalina nohenohea.  A iloko no hoi o keia mau minute i namunamu ae ai o Rudofa i kekahi mau huaolelo penei:   Ua aloha o Rodika i ke a wahine opio, a pela no hoi keia wahine opio ia Rodika, aka, e hoopahua aku ana au ia mau kuko ana mawaena o laua.

 

NUHOU KULOKO.

 

Ua hopuia he eiwa Iapana e Lut@nela Holi ma ka po Poakolu nei, mauka ae nei o Kapamoo no ka hoohaunaele po.            E malamaia ana he hookuku peku popo mawaena o Sana Lui a me ka Piledelepia ke hiki aku i ka la e o Okatobe.         Ua loaa mai nei he leta i kekahi Pake kuonoono, ua hoeha ia kekahi Pake e kekahi luna ma Laupahoehoe, ke kaliia nei ka oiaio oia mau lono.      Ma ka hora 7:30 o ke kakahiaka la Sabati nei, i holo aku ai ka Mikahala no ke ku ana i ka ohana o Gay, ka ohana hoi e ka wahine hoopalau a ke Komisina, no ke komo pu ana ma kana huakai hope loa, a me ka hora 7:30 o ke ahiahi Poakahi nei i hoea hou mai ai oia i anei.          Eia kekahi poe hookamai malalo e ka mua o ka Hui Kalaiaina ke lawehele nei i kekahi mau palapala kakauinoa ka maopopo ole o ka manao. E ka la nui mai puni aku.  Aole i hele o Miss Gay ka wahine hoopalau a ke Komisina Hawes i ka hoolewa, mamuli o kona hookaumaha loa ia ana i ka make ana o kaua kane hoopalau.            Eia he hooloheia nei kela hihia pehikanaka o Molokai, imua o ke kiure.         Ua hoi mai nei mai nei o Kuhina Waiwai i pau, Sim. M. Dimon, na ka mokuahi Kina. Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi China i loheia mai ai, ua hoea mai la o Haki i Okalana, Kaleponi.            Ma ka la 5 o keia mahina i manao waleia ai, o ka la ia a ka mokukaua Beninetona e haalele ai ia San Diego no Honolulu nei.  Ua hoopanee ia aku la ke keaka paele ma ka Hale Mele Hou, a na keiki o na mokukaua Amerika a hiki i ka po o ka la 23 o keia mahina.         Ua hoea mai nei o Adimarala Mila ma ka mokuahi Kina, no ke pani ana aku ma kahi o Adimarala Beardslee e hoi aku ana no Wasinetona.    Ua hopu ia o J.K. Nakookoo ma ke kakahiaka o ka Poaha nei no ke apuka, e J.N.Wright, ka luna ohi auhau, no kekahi mau rikiki hookaa auhau.         Ua loaa mai he lono i ka Hui Mokuahi o Waila Ma, e paa ana ko lakou moku e kapiliia la e ka Hui Union Iron Works, mamua o ka la mua o Feberuari, 1898.                       Ua hoopiha ia ae o loko o ka luakini o Kaumakapili, ma ka po o ka Poaha nei me na poe makaikai i ka ahamele manawalea a na papa kula sabati, na nui ka ohohia ia o ia ahamele.         Ma ka Poakahi nei ua komohewa ia kahi noho o David Kaapa, e Sam Johnson, a hulua aku la me ka manaoia he opiuma ko loko o ka hale, pela na lono i loaa mai ina nae he oiaio.          Ma ke kakahiaka Poalima nei, ua hoea aku kekahi mau makai ma ka Home o na Luina, no ka hopu ana i kekahi mau luina o ka mokukaua Pelekane Penguin, mahope iho e ka holo ana aku o ko lakou moku, aka, i ka wa i hoikeike 12 mai ai o ka palapala hookuu a ke Kanikela ia lakou, ua hoi nui mai ia ua poe makai nei me ka hoka.   Ma ka Poaha nei i hoolohe ia ai ka hihia pepehikanaka o na kanaka ehiku i pepehi ai ia John Milton, ua maopopo ole ia Lunakanawai Wilikoki kana olelo hooholo e haawi aku ai maluna o lakou no ka hihia pepehi kanaka ma ke degere elua, nolaila, ua waiho ia aku la lakou no ke kau kiure. Ua lawe ia aku lakou no Kawa e hoopaa ai a hiki i ka wa hookolokolo.  Ua hoopuka ae ka nupepa Kuokoa o kela pule aku nei, ua loaa mai nei he kauoha ia R. W. Wilikoki, John E. Bush, F. J. Testa a me kekahi poe e ae no ke kukulu ana i Ahahui Hoohui Aina o na kanaka Hawaii mai ia C. Moreno. O ka makou wale no e haohao a i, pehea la i naopono ai i ke Kuokoa ua kauoha ia m@ i ko makou makamaka F.J. Testa e kokua i ka hoohui aina.

 

KIHEI KILIKA NALOWALE.

 

Ua nalowale ma ka Poaono nei, ma ka Mahere Hou ma kahi e ka pakaakau kuai p@aa a Koloa, kuu Kihei Kilika Pake i hana @ ia a puni, a i hana lau pu la hoi, a o ka mea a mau mea paha i loaa (@ line unreadable)        mai ma ke Keena o KE ALOHA AINA, a e loaa aku no @ maluna.                 KA@LAKANE.

            Honolulu, Iulei @

 

ILOKO O KA HALEMAI, A MAHOPE AKU.

 

"He mea oiaio, aia he mau kuhihewa," i hooho ae ai au, i ko‘u wa i halawai ai me kekahi kaikamahine mohaha, ula ohelohelo kona ili, me ka nanaina ola kino maikai. Aka, o Miss Vitler, nona ka home ma Pleasant View-Cottages, Hooe kokoke ma Battle, wahi ana, aole i loihi loa mamua aku nei, ua loaa iho la oia i kekahi mai ikaika loa nana i kaohi aku e noho ma ka home. "Ua loaa ia‘u kekahi ma‘i anu ikaika loa," wahi a Miss Vitler, "He mau makahiki ekolu i hala ae nei. Ua loaa ia‘u kekahi ma‘i kuhewa ikaika loa, i kekahi manawa he ekolu loaa ana ia‘u i ka la. Ua loaa ia‘u kekahi eha ma kuu aoao a me kuu kua. O kuu lima a me kuu wawae e loaa mua ana ia i ke anu mamua o kuu loaa ana i ka ma‘i kuhewa. I ko‘u wa e noho ai ma ka aoao o ke ahi he oia mau no ke anu o kuu lima a me kuu wawae. E hoopupuiwa ia ana ko‘u puuwai, me ka pana wikiwiki ana. Ua hoopiha ia na poe a pau me ka makau. Ke ike nei au e make ana au. Ua nui na kauka i lapaau ia‘u, a he ma‘i iho iloko o na halemai like ole o Hastings, St. Leonard a me East Sussex no eha mahina. Aohe manaolana i koe no ko‘u palekana. He nawaliwali loa au ma na ano a pau o na mea ano ole a pau e hoohaaluluia ana au, a i ole e maule ana.   "Heaha ke mea nana i hoola ia oe? i ninau aku ai au, oiai, ke hoike mai nei kou nanaina oia maikai ano."  "Ae, aole au i manao e like ana au me keia ka oluolu. Na ka Huaale Akala a Dr. Williams i hoola mai ia‘u. Ua heluhelu nui ko‘u makuahine i na poe i hoolaia e lakou, a no ia, ua ku aku oia i pahu. O ka pahu mua ua hana maikai mai oia ia‘u. Aole au i like me ke kino mamua. Iloko wale no o ekolu pahu."   Oia iho la ka moolelo i ake nuiia, e hoikeia nei, a maloko o na nupepa nui no na hoola paahaohao a ka Huaale Akala a Dr. Williams, he luaole a he ia‘u hooikaika. E hoola ana, lakou i na ma‘i haukeke a pela aku i hoea mai mai ke koko ino mai, haikea, palupalu na olona, ono ole i ka ai, hanu paupauaho, @ha ma ke kua, n@lulu, na ano ma‘i wahine a pau, lolo, rumatika, a pela aku.   Kuaiia e na poe kuai laau lapaau a pau.

 

TOMMY K. NAKANAELA.

 

He Agena Kuai, Hoolimalima a Hoomaopopo Kuleana Aina no ke Kahua Ma‘i Lepera ma Molokai.

 

Mamuli o ka lehulehu o na hana maluna ae haawiia mai na‘u e hooponopono iloko o na makahiki i kaa hope aku la mai na makamaka haole a pela po no hoi mai o‘u mau hoa o ke koko hookahi mai. Nolaila, ua makaukau au e hooko aku i na kauoha oia ano, a ma kekahi ano e ae paha i makemakeia me ka mo@kaka loa i ka manawa pokole loa.   O na poe ma ke Kahua Ma‘i he mau kuleana pohihihi ko lakou iloko o kekahi mau waiwai paa, a ma kekahi ano e ae paha, mai poina i ke kipa ae io‘u @ no ka hoomaopopo a me ke kuka pu ana hoi i ka mea pono e hana ai, a e loaa no na kokua ana mai o‘u aku no ka nowelo ana i kahi o ka pono a me ka pomaikai.   E hanaia no na Palapala Kuai a hoolimalima paha o na waiwaipaa me ka uku ole, a pela pu no hoi me hooiaio ana imua o na Agena Hooiaio Palapala o ke Kahua Ma‘i Lepera.   E hanaia no na Palapala Kuai o na Waiwa Lewa ma ke Kahua Ma‘i Lepera @ uku haahaa loa.      Iewa 19, 1897.                        6 month-wkly.

 

OLELO HOOLAHA.

 

KE HOIKE IA AKU NEI KA LOHE I ka poe a pau i pili, a i hooilina hoi o Naukana, Papa, K@, Kauhi, P@, Naalae, Kiekie a me Kamai, he poe Hui ma ke kuai ana i kekahi apana aina Paaku e waiho @ ma Kamananui, Waialua, Oahu, nona ka Palapala S@ Nui Helu @. O na kuleana nae o Naukana a me Kamai, ua hooliloia mai i ko‘u makuakane ma ka la 13 o Iune, 1874, a ona kuleana e ae, ke waiho nei me ka maopopo ole o na hooalima. A no ka mea hoi mai ka M. H. 1874 mai, a hiki i ka make ana o ko‘u mau makua, @ laua wale no i uku i ka auhau aupuni o na apana aia holookoa la. A i kela mau makahiki hope mai ae, na‘u p@ uku nei i ua auhau la.  Nolaila, owau o ka mea @ ka inoa malaho nei, ka hooiliha o na waiwai a pau o ko‘u makuakane. Ke kauoha aku nei au i na hoo@, Kukea, Kaohi, P@, Naalea a me Kiekie, e hele mai e hoi pu me a‘e ma ko‘u wahi noho ma Kama@, Wai@, Oahu a me he poe hooil@a ma kahi mamao @ hoo@ palapala mai ia‘u no ka mea, au makemake ae e ho@ mai na auhau @ aku mamua o ka @ a makou @. A ke ole oukou e hana mai p@, alaila, e l@ loa ana @ apana aina ia @ a la mea, @ makahiki ko makou noho @, ole @ apana aina ia. E hoo@ i keia.    M@     Kam@, Wai@, Oahu, Aug, @