Ke Aloha Aina, Volume III, Number 34, 21 August 1897 — Page 2

2          KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 21, 1897.

 

KE – ALOHA – AINA

Hoopukaia no ka

Pmaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa na ka Lahui Hawai.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E.A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA

 

HONLULU, AUG 21, 1897.

 

NA PALAPALA KAKAUINOA.

            Iloko o keia mau la e hele nei o keia pule, u hoea hou ae la he mau palapala kakauinoa iloko nei o ke kulanakauhale, aohe poo i hana ia, aka, he palapala kue nae i ka Hoohui Aina, ma ke ano he poe Aloha Aina ka poe nana e hapai nei i keia hana.

            O ka mahele mua o ke kakauinoa, oia hoi na palapala a pau i paihakahakaia malalo o ke kauoha a ka Peresidena o ka Hui Kalaiaina ame kona Kakauolelo, e holilo ana i na mea a pau i kakauinoa, i poe laa no ia Hui, a oiai hoi, ua hoike mai ka Peresidena oia Hui ia makou, pela iho la i manaoia ai e hana no ka pono o na lala a pau.

            O ka mahele elua, oia na palapala kakau inoa poo ole, elawe hele ia mai ni, e amio hele ia mai nei e mau mea ia no kakou e make ai, elike me ka makou i hoi e maa aku ai, he poe alopeka ia e ino ai ka mala waina.

 

E HOOMANAWANUI E KA LAHUI

            Eia ke hoea mau mai nei na leo ninau o ka lehulehu, mai na wahi like ole mai o ke kulanakauhale nei, a mai na mokupuni mai hoi kekahi, maloko mai o na leta, e u-i ana, a e ninau mai ana ia makou no kela hana kakau inoa a kekahi poe e komo nei maloko o na hale, a e hoouna ia nei hoi ma na mokupuni, no ka hoopaa ana i kou inoa, kau wahine a me kau ohana keiki, no ka hoolilo ana ia oe i lala a i hoa paha no kekahi Hui, a pela aku.

            A oiai hoi, ua nui na poe e hele nei malalo oia ano hana hookahi, a ua komo huikau hoi ka hipa laka ma ke kao ahiu, nolaila, ua hooulu mau mai ia i ko makou mau manao kanalua a hiki i keia la, a i wahi e pau ai ia mau manao kanalua, hookahi wale no alahele e hiki ai ia makou ke hana, a oia hoi ka makou i makemake ai e hoakaka aku, ma ke ano, he nupepa alakai, a o ko ka lahui wahaolelo hoi e hiki ai ke hoomoakaka aku i ka ka@@@ hana pono e hana ai, mamua o na hana hoopeepee a hoouluku i ko ka lahui manao.

Ko Makou Manao Iho.

            Oiai, i wahi epau ai ka pohihihi o keahi poe, mamuli o na hana o keia mau la e nee nei, ua manao makou, o ka wa kupono loa keia a makou e hoakaka ai i ko makou manao no keia kakau inoa, a oia iho keia:

            O keia kakau inoa e lawe hele ia mai nei, no na mea ia e pili ana i ka hoolilo ana ia oe, a ia oukou paha a pau, i mau lala no kekahi Hui, e like paha me ke Kalaiaina, a Aloha Aina paha, a ano e ae paha, aole ia i kulike me ka makou i makemake ai, malalo o ka hoike naa, ma ke ano hoonalonalo kakou e hana ai.

            O ka makou i makemake ai e kakau moakaka ia ke poomanao, ma ke pai maoli ana i na huaolelo e kue loa ana i ka Hoohui Aina, a malalo iho e kakau ia ai ka inoa o ke kane, ka wahine a me na keiki, he hana hoi e hiki ole ai i na Luna Aupuni o keia mau la ke keakea mai, oiai, he hana keia ua waiho ia aku iloko o ka Hale Ahaolelo Senate o Amerika.

            E ninau hou ia mai ana paha makou, i ka wa hea la e hana ia aku ai ia hana? A oia hoi ka makou e hoike aku nei me ke kuemi hope ole, o ka wa e hoea mai ai o na Senate elua a makou i hoike mua aku ai, a ia wa e hele aku ai ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina me Kalaiaina, a nonoi aku i ka Ilamuku, a i ole, i kekahi mau Luna Aupuni e ae paha o keia Aupuni e ku nei, e ae ia mai i halawai makaainana nui, a na ia halawai e koho i na Komite e hele ai no ka hana kakau inoa ma na mokupuni a pau, a oia papainoa, oia ka kakou e hoouna aku ai no Wasinetona, kahi hoi e hooiaio ia ai ka olelo a ko kakou Moiwahine aloha i olelo ai: Aia ka hapanui o Ko`u lahui he poe ke loa lakou i ka Hoohui Aina.

            Malia paha, o ulu mai na hoohuoi ana iloko o na Poo Aupuni, a hoao maoli e kinai a uumi i ko kakou kahea ana i halawai makaainana nui no ka pono o ko kakou aoao, ka mea hoi a kakou i kupaa ai, he mea ia e maopopo ai i keia mau kanaka koikoi elua e hoea mai ana, ua umiapuaa maoli ia no ka ko kakou hanu e lakou nei ma na ano a pau.

            A oia auanei ka wa e kuhao ai ko laua mau noonoo, mamuli o keia mau hana hoopilikia a keia poe, a hooiaio iho, he pololei na olelo a ka Moiwahine, i hoike ai ma Amerika, a na laua ia e hoi aku a hoike i ka laua mea i ike ai maanei.

            Nolaila, ke poloai ia aku nei, ka lahui mai o a o ka aina, e hoea mai ana ka wa e kauoha ia ai oe a me kou ohana holookoa, e hana i ka hana e pono ai ko kakou aina a me ka lahui pu, a oia ka wa i makemake ia ai o na mea a pau e kakau, mai hookoe i kekahi, a pela auanei kakou e halawai ai me ka lanakila.

 

MAI PUNIHEI I NA OLELO APUHI

            Eia kekahi poe ke olelo nei, ua hala loa ka wa kupono no ka palapala kue a ka Moiwahine Liliuokalani i waiho aku ai iloko o ka Hale Senate, a me ka ke Komisina Heleluhe, i waiho aku ai ma ka aoao o ka lahui, ma ka la 17 o Iulai, a i ka Memoriala hoi, i ka la 24 mai, ua ike ia keia mau houpupu olelo mai ko kakou mau enemi mai.

            Aka, no makou, ke hoike aku nei me ka oiaio, ua hoea aku keia mau palapala a i elua i ka wa kupono loa, ka wa hoi i punuku ia ai ka ikaika o ka poe kakoo i ka Hoohui Aina, a mai ia manawa mai a hiki i keia hora, aia ke ola mau ala ua mau palapala ala, me he mau ao opua ala i ke alo o ka Peresidena, ka Aha Kuhina a me na hoa a pau o ka Aha Senate, a i makaukau hoi no ke komo ana aku i keia kau ahaolelo ae e hiki mai ana, ke kumu nui hoi nana i hoohiolo i na hana poholalo i manaoia e hana, aka, aia no ka makaala o ko kakou Haku ke hakilo mai la no maluna o kakou a pau.

            Nolaila, o na olelo oia ano, e hoemi ana i ko kakou mau manaolana, mai puni, a mai ae aku e hookomo mai iloko o ko oukou mau waihona noonoo, no ka mea, he mau hana ia e manaoia mai ai, ua oiaio ka lakou mau hana ku i ka epa a me ka poholalo.

            Oiai hoi, i ka wa i waiho ia aku ai o keia mau mea a pau aole ia he hana hiki ia Amerika ke moni aku, iloko o keia kau kuikawa o na Ahaolelo o ko lakou aupuni, e mahelehele koke iho a hoike ae imua o ke akea, me ka apono ole o ka lehulehu. Nolaila, ua waiho loa ia aku la keia mau mea a pau i ka Ahaolelo mau, iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, a ia wa hoi e maopopo ai ka mea nana e lawe haaheo i ka lanakila ma keia ninau e hoopaapaa ia nei, ka mea hoi a kakou a pau e kau aku nei o ka hooko io la mai, ma o ko Amerika lilo ana i Aha Uwao no ka Moiwahine Liliuokalani, a me ka Lahui Hawaii ma kekahi aoao, a o ka poe alanu a me ka pakaha ma kekahi aoao.

            Eia hou kekahi, ke makemake nei kekahi poe kakaikahi, e unuhi mai i ka hoopii a ka lahui mai Amerika mai, a haawi aku na Beritania Nui, Farani a me kekahi mau aupuni e ae e noonoo, mamua o ke kali ana i ka Amerika mau hana ulolohi.

            No makou iho, ke ao aku nei i ka lahui, mai pupuahulu kakou e hana pela, aka, e hoomanawanui iho, oiai, aia no ka lakou nei a me ka kakou hoopii i Amerika kahi i waiho ai, nolaila, he mea kupono ole no kakou ka pulale ana e hana pela. Aka, e kali, a e nana pono aku kakou i ka hopena o kana hana i keia Kau Ahaolelo maoli ae e hiki mai ana, kahi hoi a na aoao kalaiaina a elua e kaulona like aku nei na manaolana no ka hopena e hiki mai ana, oia hoi, o Amerika no ke kupono e holoi a hoomaemae ponoi i kana lepo i hana ai.

 

KA MANAO O KONELA MA KAPOLENA.

            Ma ka nupepa Kuokoa namu o ka Poalua nei i ike iho ai makou i kekahi mau manao o Konela Makapolena i hoopuka ia ma ka nupepa The Irish World o Iulai 16, a no ka po maikai o ko makou poe heluhelu ke lawe mai nei makou, a hoopuka aku i kekahi mau manao ona ma ke ano nui, penei:

            “O na olelo a kekahi mau nupepa o Amerika aia na poe Hawaii oiaio ke kokua la i ke ia ano hoomalu ana a i ole i ka hoohui aina, he alakai hewa loa ia, a he oiaio ole hoi. O ka oiaio, a oia no ka`u i ike ai, o na poe Hawaii oiaio maoli i hanau ia malaila, aia lakou iloko o ke apo o ka lokahi no ka hoihoi hou ia mai o ka Moi. Aohe au i makaukau no ka olelo aku owai la ka lakou i koho ai o ka Moiwahine paha i pau, a i ole o ke Kama`liiwahine Kaiulani paha ka hooilina hookahi wale no o ka noho alii, aka, ke hilinai nei ko`u manao, aia no ko lakou paulele ana ma ka hoihoi ia mai o ka Moiwahine, ina no no hookahi wale no o na la e noho ai, alaila, haalele aku oia na kana kaikamahine hanauna, ke Kama`liiwahine. Ua nana ia aku keia he mau awili ana o ka popilikia e na poe Hawaii, i ike i ke kumu i hookahuliia ai ka Moiwahine, aole loa e hiki ke hookuikahi hou ia, ke lawe hou ae oia i na kaulawaha o ke aupuni. He makaukau a wiwo ole oia, aka, ua kue aku nae oia i ka Amerika hana, alaila, e hoae mau ana no lakou e kipi no ka hoohiolo hou ana iaia i na ola e hoomau aku ana i kona mana, i na no ke Kama`liiwahine aohe mau kumu no ka hookahuli ana iaia, aohe no he mau manao keakea ana nona, koe wale no na manao kue aku iaia no ka hoohui aina. Aia he kanalua i ka wa i hooholo ole ia mai nei o ka hoohui aina e na Senate. (Ua kukulu ae ke aupuno o Dole no ka hoohui aina wale no.) malia o lokahi ae na kanaka i ka wa e hoi mai ai o ke Kama`liiwahine, oiai, ua pau kana hooikaika ana i kana mau haawina i ao ia ma Enelani malia e hoi koke mai ana oia i Honolulu nei, aka, aole nae oia e hoao ana e kue no ka hoihoi ia mai o kona kuleana i ka nohoalii.

 

UA EMI LOA NA POE KOHO BALOTA.

            Maloko o ka nupepa Avalataisa o keia kakahiaka Poakolu, i ike iho ai makou, ua emi loa na poe koho balota o keia kau i ke kau koho balota o keia kau i ke kau koho balota i hala aku ia. A ke lawe mai nei makou i na mea ano nui a ua nupepa la i hoopuka ae ai penei:

            O ka Pauku o ke Kumukanawai no ka mea pili ana i ka uku ana i ka auhau mamua o ka la 31 o Ianuari, ke kumu i hoomaopopoia mawaena o na paemoku. I ke au o na Moi ua hiki ka nui o na poe koho lunamakaainana i ka 14,000. I ke kau koho balota malalo o ka Repubalika no ka wa mua loa, he 4,436, o ka like ole mamuli no ia o ka manaoio o na kanaka Hawaii i ka hoihoiia mai o ka nohoalii.

            I keia makahiki ua hoopalaleha mai na Potugala i keia koho balota, a nolaila, he uuku wale no i kakauinoa aku. O kekahi o lakou, ua makemake no e koho, aka, aole nae i uku i ko lakou auhau i ka wa i kaupalena ia, a no ia kumu ua emi loa ka poe koho balota o keia makahiki he 2,687 wale no, i ke 4,436 o kela kau koho balota.

            Ua like keia me 1,749 poe i komo ole iloko o keia koho balota, a he hoike maopopo ana mai keia i ke ohohia oleia o keia aupuni e ku nei.

 

KA UKU HOOPAI O KA HEWA.

            Ma ka noho ana o ke Kahu o ka Aha Kiure i keia kakahiaka Poakolu, no ka haawi ana mai i ka uku hoopai no Noa, ka mea i ahewa ia e na Kiure Hawaii, ma ka degere ekahi o ka pepehikanaka.

            A o Paahao hoi, ka mea i ahewaia no ka hewa lima ikaika ma ke degere elua, me ka hoeha pu, ua haawi mai la ka Aha i kana olelo hooholo no laua a i elua, oia hoi:

            E li ia o Noa, ma ka hale paahao o Kawa, no ka pepehi kanaka ma ke degere ekahi, mawaena o ka hora 8 o ke kakahiaka a me ka hora 12 o ke awakea, ma ka Poakahi, Dekemaba 13, 1897.

            E hoopaahao ia o Paahao ma ka hana oolea no elua makahiki, elike me ke koikoi o ka hewa ana i hana ai.

            Nolaila, ua maopopo, ua hoea mai ka uku hoopai o ka lawehala mua, e li ia ma Kawa, a o ka lua hoi, e hoopaahaoia koe wale no paha ka hoohalahala a na loio o na mea i hoopii ia, a e hoea loa aku ana imua o ka Aha Kiekie ma keia mua aku.

-

            Ma ka la 10 o keia mahina ae e hoomaka hou ai ke Kula Kaikamahine o Kohala.