Ke Aloha Aina, Volume III, Number 34, 21 August 1897 — Page 8

Page PDF (780.63 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  In Loving Memory of My Father

KE ALOHA AINA

 

8                                  KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 21, 1897.                                 

 

HE MOOLELO HOONANEA

 

NO KE

 

Keikialii Alabati.

 

Ke kaeaea o Pelekane.

 

A ME

 

Ka Ui Madelina.

 

Ke Kukui Uwila o Ainapo.

 

Hoohenoia no KE ALOHA AINA

 

            I keia wa i haalele iho ai oia i kona lio iloko o ka nahelehele e ulu ana ma kae o ke kahawai me ka haawi aku i manawa nona e hamu iho ai i na weuweu e ulu uliuli ana ma ia wahi.

            Ua hoomau aku la oia i ka naku ana iloko oia nahele, a hiki i kona wa i ike aku ai i ka lio o kona haku wahine e ku mai ana ma kahi aole i elima anana ke kaawale mai iaia aku.

            Ma keia mea i hooi ae i ka hauoli iloko o kona naau, me kona koho iho hoi, ua kokoke loa mai ka wa e hooko ia ai kona makemake maluna o kana mea i manao ai e lawe i kona ola.

            Ia wa i hoomaka mai ai oia e hele pololei no kahi a ka lio e ai nei i ka weuweu, a ike iho la oia, ua hele aku oia ma kekahi wahi okoa e moe ai, a i ole, e huli ai paha iaia.

            I kona wa i komo aku ai malalo o kekahi kumukaau nui e ku ana, aia hoi, ua hoohikilele koke ia ae la kona noonoo, ma o kona ike ana aku i ka waha o kekahi ana e waiho hamama mai ana me kona manao ole ae, eia ke kaikamahine alii iloko olaila kahi i hiamoe ai.

            Aka, i kona hiki ana aku ma ka waha o ke ana, aia hoi, ua ike koke aku la oia i kona haku opio, ua pauhia loa ia i ka hiamoe, aohe ana mea e hoomaopopo ae ai ia manawa, oiai, ua ikaika ka maluhiluhi iloko o kona mau a a koko palupalu.

            Komo aku la oia iloko me ne kapua palanehe loa, a me ka hikiwawe loa, unuhi koke ae la oia i kana omole laau hoohiamoe, a hoohanuhanu aku la ma kahi a ke kaikamahine alii e moe nei, ka mea hoi nana i papalua hou aku i kona hiamoe kulipolipo ana mamua o ka hiki iaia ke ala ae.

            Ike iho la ua kauwa wahine nei ua pauhia loa ia ke kaikamahine alii e ka hiamoe nui, ia wa oia i omau aku ai i kekahi hui omau ma ka umauma o ke kaikamahine alii, i wahi nona e kuu koke ai kona luhi ma keia ao.

            I ka pau ana ae la o keia hana ana ana, o kona wa no ia i wehe ae ai i na aahu e paa ana m@ke kino o ka Ui Madelina, me kona houhou pu ana aku i ke kino hala ole o ke kaikamahine alii me kana pahi oi lua, e hoike ana hoi i kona inaina makaeleele maluna o ke kino hala ole o ka mea e moe ana.

            A me ia ano ana e hana nei, ke ike nei oia i ka hue a wai mai a ke ke koko mana wahi a pae. kona mau lima e hou ai me kana pahi. Ua nele loa hoi oia i na hoomanao ana ae i na hana maikai a kona haku i hana ai maluna ona, a eia oia he luahi na kona mau luna penei e hana nei.

            I ka pau ana e kana mau hana, ia wa i puana ae ai ua wahine lokoino nei me keia mau huaolelo awaawa.

            O kou make ana maloko o keia ululaau loloa, ka mea nana e hooi aku i ko'u pomaikai, ma ko'u lilo ana aku i wahine na ke Keikialii Alabati, a e noho auanei au he moiwahine maluna o ke kalaunu o Pelekane nei, he pani hoi ma kou hakahaka.

            Nolaila, ke haalele nei au ia oe, i ai na na holoholna hihiu a me na manu pololi o ka lawe, o kou i'o a me kou koko ka lakou e ai ai a e inu hoi elike me ko lakou makemake.

            I ka wa i pau ai o keia mau olelo, oia no kona wa i kii aku ai i ka lio o ke kaikamahine alii, a wehe ae la i ke kaula, a hookuu aku la iaia e hele auwana iloko oia nahele laau loloa.

            I ka ike ana o ua wahine nei ua hooko ia kana mau mea a pau i lia ai, a ke hoomaopopo la hoi oia, ua oi aku ka holopono o na mea a pau ana i hoolala ai, ma nua o ka hiki ana i kekahi mea okoa aku ke hana.

            O na lole o ke kaikamahine alii ana i wehe mai ai, kupenupenu iho la oia ma kahi a ke koko e huai mai ana mai loko mai o ke kino o ke kaikamahine alii, a hiki i kuna ike ana, ua lawa ka hana ana i manao ai, malaila iho la e ko ai kona mau iini a pau no ka wa e hiki mai ana.

            A me keia mau lole i hele a pilipili i ke koko i haalele aku ai ua wahine lokoino nei i ke ana o ka Ui Madelina e waiho oni ole ana, a hoi aku la oia ma kahi a kona lio ana i kukulu ai, i kona wa i haulele aku ai iaia ma kae o ke kahawai e @we malie ana o ka wia.

            Ike aku la oia e hamu ano no kona lio, ina lau nahelehele uliu@ e ulu ana ma ia wahi, me kona nana ole mai i kona haku wahine e hoi aku nei, a hiki i kona hoea ana imua o kona alo.

            Waiho iho la oia i ka puolo lole o ke kaikamahine alii i pulu i ke koko, a hele aku la oia ma kahi a ka wai e kahe ana, a holoi iho la i na kiheahea koko e kikohukohu ana ma kona lima, a me kona kino.

            Me ka hooma-u pu ana ae i ka ono a ka wai e heokokohi ana ia loko o kona puu, a i ka lawa ana o kona makemake, eu ae la oia, a hele pololei aku la no kahi a kona iio e ku ana.

            Hookau ae la i ka nooh maluna e kona kua, a hookomo pu aku la i ke kaulawaha, me ke kue ole mai o kona lio i keia mau mea a pau ana e hana nei maluna o na.

            Ike iho la ua kauwa wahine lokoino nei, ua hooko ia kana mau mea a pau i hana ai, kau ae la oia maluna o kona hokua, a pii aku la no luna o ke kualapa ana i iho mai ai, me kona noonoo hou ole ae no kona haku opio e waiho la iloko o na kipono makolukolu o ka eha, i houhou ia ai ma kona kino.

            I kona hiki ana iwaenakonu o ke kualapa, oia no ka wa i ike aku ai o ua wahine kauwa nei i ke ku mai o kekahi mea kino-iluna o ka welelau o ka pali, kahi hoi ana o pii aku nei.

            Ua haup@ kona ae la ua wahine nei, aole keia he mea okoa, aka o ka uhane no ia o kona haku wahine opio, ka mea hoi ana i kumanaoia aku ai, me kona manao, ua pau kona heluna ma keia ao.

            He mau sekona wale no keia ku ana mai ma ia wahi. a nalu aku la iloko o ka wa pokole loa, me ka maopopo ole o kaua wahi i hele aku ai.

            I keia wa, hookikina aku la ua wahine nei i kana wahi kauwa e kau ana, a hiki i kona kokoke loa ana e kau iluna o ua kualapa nei ana i iho mai ai.

            Ua ano naenae mai la ka lio ana e kau ana. a ua hiki ole hoi iaia ke hoomanawanui aku no ka pii ana no luna o ke kualapa, a hoomaka ae la oia e pipika hele ma ka aoao o ua kualapa nei.

            No keia hana a ua lio nei, ua lilo ia i meahoonaukiuki i ka manao o ua wahine nei, a me ka hikiwawe loa, lele iho la oia maluna mai o kona kua, me kona manao, e hookau aku i ka hoopai maluna o ua wahi holoholona ahonui la ona.

            Me ka emoole loa, ua hemo ae la ka pahi mai loko ae o kona poli, me kona manao, e pahu a make ua wahi holoholona ala, no kona hoao ana e kue i kona makemake.

            Aka, mamua ae nae o ka hiki ana i ua wahine nei ke hou aku i kana pahi oilua ma kekahi wahi o ona kino, ua loaa pono mai la kona lima akau i ke peku mahanahana a ua lio nei.

            A o ka wa no hoi ia i lele aku ai o ka pahi a nalowale loa iloko o ka nahelehele e ulu ana ma ia wahi. a o kona lima akau hoi, ua haki pu ae la ia iloko o ekolu pauku, aka, aole nae i hoopau ua lio ala i kona peku ana, a hiki i ka wa i hookuu mai ai ke aho hope loa o ua wahine la ma keia ao, a hoi uhane aku la kona kiino no kona wahi i hele mai ai.

            Ma keia wahi kakou e ike iho ai, ua piu ka heluna no ke kauwa wahine, a ke waiho nei oia he moepuu na ka make, me ke ko ole o kana mea i iini ai, a ua haliu mai na olelo ana i kaukau ai maluna o ke kino hala ole o ke kaimahine alii, a kau iho la maluna ona, oia hoi, na na holoholona hihiu hae a me na mau o ka lwea e ai i kona io. a e inu hoi i kona koko.

            E hoi hou ae kaua a kamailio no ka Ui Madelina, oiai kona kino e waiho olohelohe ana, a ua kualilii mai hoi ka hue ana o ke koko ma na wahi i houhou ia ai me ka pahi, a o ka laau hoohiamoe hoi ke ano mahie ae nei kona hoopoluluhi ana maluna e kona kino, a kaakaa ae la kona mau maka, na kokokke loa e napoo ka la.

            Na ka mahia o ka laau hoohiamoe a ke kauwa lokoino i hoike mai ai i kekino maeele e holo ana ma kona mau aakoko,m aka, heaha kana mea e hana ae ai, ua nawaliwali a hiki ole iaia ke ala ae iluna.

            Leha ae la kona mau maka ma o a maanei, a ike iho la oia, ua lawe ia kona mau aaku ma ke ano hookumakaia ia e kekahi mea ana i maopopo ole ai, a aole hoi he wahi hana pono ana e hana ai, no ka mea, ua hao ia aku e ka lima koko, a kee wale iho no o kona kino olohelohe.

            Me ka eha e houhou ana i ke kino, hoao ae la oia e ala, aka, ua pahua nae ia mau manao ana ona, e hiki ana iaia ke ala ae e @ i wahi pono e pakele ai kona ola.

            A no ia mea, ua poho nae ia manao ona pela, no ka mea iaia e hoomaka ae ai e @ni, ua hooi loa ia aku ka eha, a ua puka mahuahua hou nei he: ke koko ma na wahi i houhou ia ai o kona kino i ka pahi.

 

E HOOMAKA ANA I KEIA POAKAHI.

 

No Hookahi Pule Wale no.

 

            E haawi ana makou i ka poe kuai mai i ka mana o ke kuai i ka nui no na mea liilii.

 

Na Kalakoa Amerika he 30 i-a i ke...........................................1.00

Na Dimiti he 14 i-a i ke.............................................................1.00

Na Lole Kalakoa (Duck) he lo i-a i ke......................................1.00

Na Lole Keokeo he 20 i-a i ke..................................................1.00

Na Lole Hauliuli he 15 i-a i ke.................................................1.00

Na Kalakoa Haekaeka he 20 i-a i ke........................................1.00

Na Dimiti he 12 i-a i ke............................................................1.00

Na Lole Kikokiko he 8 i-a i ke.................................................1.00

Na Keokeo he 15 i-a i ke..........................................................1.00

Na Pale Uuluna 42 iniha laula, he 8 i-a i ke.............................1.00

Na Halii Moe 81 iniha laula he 16 keneta o ka i-a. Na Halii Moe 90 iniha laula he 22 1/2 keneta. Na Halii Moe Nani 81 iniha laula he 20 keneta o ka i-a. Na Pale Pakaukau Lilina he 37 1/2 keneta o ka i-a. Na Kawele Holoi Lima Damaseka he $125, I 50, 175 no ke kakini. O na Lole Aahu o kela kikina aku nei he 15 keneta o ka i-a, mamua aku nei he 25 a me 30 keneta i ka i-a. Na Tawele he 35, 55, 75 keneta a hiki i ke $1.00. Na Uhi Moe he $1.00, 125 a me 1 50 o ka mea hookahi. Na Papale Kapu o na Kanehe 45 wale no keneta Na Papale o na ano a pau ma ke kumukuai hapalua like.

 

            Mai hookuu i keia wa kupono loa e hele mai ai i ko makou Halekuai.

                                                                                    L. B. KERR.

 

            HONOLULU, ALANUI MOIWAHINE.

 

            Me keia ano ana e ike hookahi nei i kon@ p@ino, hoomanao ae la oia i kana kane, ka makamaka hoi i hiki mai ai oia aina, a helelei iho la kona mau waimaka me ka welania pu o kona naau no kona ike ole iaia.

            Aka, he makehewa paha ia mau hoomanao ana ae nona, oiai. eia oia iloko iloko o ke au a ka hewahewa, a he pomaikai paha kona pakele mai keia poino ae, e hekau nei maluna ona.

            Ia wa, haule hou aku la oia a hiamoe a o kona wahi wahi wale no i laki ai, oia ka pumehana o loko o keia ana, a pela iho la oia i loaa ai kahi pono o kona noho ana malaila.

            He elua la a he elua hoi po o kona moe wale ana no. akahi no a loaa hou mai ka ikaika iloko o kona kino. a ia wa oia i ku ae ai iluna a puka aku la iwaho o ke ana. me kona kino i hala e upehupehu ma na wahi a pau i houhou ia ai i ka pahi.

            O ka polo@i e lalawe ana ia loko o kona waihona ai, ua hooi aku ia i ka pilikia ma na wahi a pau o kona kino, a ua hoonawaliwali mai hoi a ka holo ana o ke koko ma na wahi a pau.

            Me keia eha e loloku nei, kokolo malie aku la oia malalo o na lau nahelehele, a hiki i ka wa i loaa aku ai iaia o ekkahi ma-la ai na kekahi kanaka mahiai, a malalo o ka malu o na liu laau e hoopuni ana ia wahi, ua ohomaha iho la oia.

            Aka, mamuli o ka ikaika hou mai o ka pololi e hana mao ole ana ia loko, ua eu hou ae la oia a kokolo hou aku la me ka nee malie ana, a hiki i kona komo loa ana aku iwaenakonu o ka me-la ai ana e ike nei i ka luluu iho o na hua ai maluna o kona poo@

            No ka nui loa o kona eha a me ke poniuniu a ka make i ka pololi, noho iho la oia ilalo a hilinai aku la malalo o kekahi kumu laau, a haule aku la maule i ka ua mea he nui o ka eha.

            Iaia i haule aku ai a moe, o ka wa hoi ia o ka mea nana ke kihapai i hiki iho ia iloko okona wahi pupupu hale, mai kona hele ana me kana mau ino i ka nahele, no ka hua ana i na holoholona hanau hou o keia a me keia ano, a ua hele hoi kona wahi a piha pu i na holoholona hihiu o keia a me keia ano. a ke nana aku, aohe mea a ka maka e hoohewahewa ai, me he mea la, he poe keiki hanai akou a pau imua @na.

            O keia kanaka, oia kona mau makahiki i ke 85 ia wa, a ua elemakule hoi oia ma ka nana ana, a o kana wahine hoi, he 83 ka nui o kona mau makahiki, a mailoko mai o ko laua puhaka i hanau mai ai he eha keiki, he 3 keikikane a he hookahi loi kaikamahine, a o lakou a pau, ua pau wale no i ka make.

            Me keia iho la ke ano o ka nooh ana o keia mau mea i oko o keia ulunahele i hihi ia e na laau like ole o ke kuahiwi a i lilo hoi ia laua i mea punahele a aloha ia hoi.

            Elike me ka rula maa mau i loaa i keia elemakula, he hele mau oia me kana mau ilio iloko oka ma-la ai no ka nana ano i na holoholona hihiu komo mai iloko o laila, a me ia ano hoi e hiki ai i kana mau ilio ke hopu a hoihoi aku imua o ko lakou haku.

            Liuliu ae la ua elema@ nei a me kana luahine no ko laua paina awakea, a oiai nae e makaukau ana ka laua mau wahi mea ai, o ka wa no ia o laua i lohe aku ai ka leo hae o kekahi o ka laua mau ilio hahai holoholona.

            Aka, mamuli o ka pololi i loaa i ua elemakule nai, ua haalele koke iho la oia i ko laua hale, a hookolo aku la ma ka meheu a ka leo aoa o kana mau iho e pa-e mai nei, me kona manao no, he leo kahea keia no kana mau ilio, e hal@ m@ ana e liuliu mua oia iaia iho.

 

            Maeka o Kapalama, ma ka Poakahi nei, ua loaa aku kekahi kaikamahine Pake, nona na makahiki he 12 e waiho ana iloko o kekahi kiowai, na make.

 

OLELO HOOLAHA.

 

Ke HOIKE IA AKU NEI KA LOHE I ka poe a pau i pili, a i hooilina oi o Naukana, Papa, Kukea. Kauhi, Polu, Naalae Kiekie a me Kamai, he poe Hui ma ke kuai ana i kekahi apana aina @ e waiho @ ma Kamananui, Waialoa, Oahu, nona ka Palauala Sila Nui Helu 479. O na kuleana @ o Naukana a me Kamai, ua hooliloia mai i ko'u makuakane ma ka la 15 o Iune, 18. @ a o na kuleana e @, ke waiho nei me ka maopopo ole o na hoolima. A no ka mea hoi, mai @ M. H. 18@4 mai, a hiki i ka make ana o ko'u mai makua, na laua wale no i aka i ka auhau aupuni o na apana aina holookea la. A @ keia mau makahiki hope mai nei, ai a ponei e uku nei i ua auhau la.

            Nolaila, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hooiliha o na waiwai a pae o ko'u makuakane. Ke kaeeha aka nei @ i na hooilima o @, Kukoa, Kauhi, P@. Naaha a me Kiekie, e hele mai e hoi pa me a ua ma ko'u wahi aohe ma Kam@ Waialoa, Oahu i ma he poe hoolima ma kahi @ loa, e hopuna palapala mai @no ka @ ua makemake ae e @ mai na auhau o aka @ o ka mea @ a malua i aka ai. A a@ oukou e hana mai @ alaila, e lilo loa ana @ i apana aina la@ ao ka mea, ea @o a @ makahiki i ke makou noho koakoa ole a ana mai @ o na apana aina la. E hoo@ i keia.

 

                                                                                                            MANINI IL@A

            Kam@loa, Waialua, Oahu, Aug. 9, 189@

                                                                        @-wkly