Ke Aloha Aina, Volume III, Number 36, 4 September 1897 — Page 7

Page PDF (827.55 KB)

This text was transcribed by:  Carol Hill
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

             POAONO, SEPATEMABA 4, 1897.           7

HE MOOLELO HOONANAEA

-:NO:-

ALANADELA.

Ka Wahine Hoopahaohao o

o ka Aahu keokeo,

-: A I OLE:-

Ka Loea Hookani Hapa o

ke Kuluaumoe.

  No kekahi mau hora loihi keia holo ana a @ lio nei iloko o ka hihipea o na laau, e pii ana hoi iluna o na puu, e iho ana ilalo o na kahawai me ka hooponopono o e, a le nae oia i kaohi mai i kona mama holo.

  Aia pu no hoi oia ke lawe la ia Rodika ma kona hokua me ka noonoo ole he ola makamae kekahi maluna, a o na manaina piena a me ka huhu, oia ke hekau ana maluna o ka lio, me na kulu koko e kaheawai ana mai ke kumu mai o kona huelo.

  No Rodika, ua pau kona mau aahu i ka nahaehae, oiai na lala laalaau i kihele ana i kona mau aahu, a ua loaa pu hoi iaia na palapu ma na wahi a pau o kona kino, aka, aole nae e hiki iaia ke pale ae, no ka mea, ua paa kona mau lima i ka nakii ia i ke kaula.

  Kaahope hou ae la he mau hora, akahi no a kualilii iki mai ka holo ana a ua lio la, a hoomaka aku la hoi e hamu i na lau nahele.

  Iloko o ka manawa pokole keia hamu ana iho a ua lio la, aia hoi, naka haalulu ae la kona kino, a iloko o ka manawa i mahui mua ole ia o kona hopena ia, aia noi, hehee iho la oia a waiho aku la ilalo o ka lepo, a no kekahi wa pokole ua make loa iho la oia, mamuli hoi o ka pau loa o kona aho ma keia holo naaupo ana.

  Oiai ka lio e moe nei ua make, aia no ka kaua Rodika ke paa la ma ka kokua o ka lio, oni ae la oia me kahi ikaika uuku i koe iloko ona, me kona manao e hemo ae ana oia mai kahi ae ona e paa nei, aka, aole nae i hooko ia ia manao ona, a o ka mea i pakele ai o kona ola, oia no ka moe aoao ana o ka lio, a pili iho la kona kino iluna o ka lepo.

  A uhi mai la ka po, aia no ua Rodika nei ke waiho la ma ka aoao o ka lio me ka nawaliwali, e hoomanawanui ana hoi i na kulu kehau e iniki bala ole ana i kona nui kino, e kali ana hoi o ka hoea mai o kona hopena, no ka mea, ua maopopo loa no iaia, aole he mea e ae maioko o keia waoakua kanaka ole e hoopakele ae iaia.

  A iloko o ke konouli eleele o ka po e aaki paa ana maloko o ua ululaau la aia hoi, ua ike lihi ia aku ia he mau wahi kuluwaimaka e kiheahea i na ma ko Rodika mau papalina, me he mea la, e hoike okoa mai ana, aia he mea nui iloko o kona puuwai kahi i konikoni ai.

  Ae, he mea nui io no aia Hoko o kona puuwai kahi i iniki bala ole ai, au e ka mea heluhelu e pahaohao ai, aka, no kou mea kakau, ua ahuwale iaia ka manao oia mau waimaka e hoope ia ma kona mau papalina.

  Aole la no kekahi mea  okoa aku, aha ao ka kaua Lusia no ia mau waimaka oiai, ua hele loko a kupouli i ke aloha nona, i kona wa i hoemanao ae ai, aole ola e muki hou ana i kona mau papalina nohea, aole hoi e moe hou ana maluna o na uha palupalu, i like ka nolunolu ma kana hoohalike ae me kekahi uluna pulu hipa.

  Hoao hou ai la oia e oni me kahi ikaika i koe iloko ona a ua like no ka nele e like me mamua.  Aui ae la na hora koliuliu o ka po, a lohe ia aku-la ka leo o na manu e kani kapalili mai  ana, a ia wa i ike ia aku ai ka emi ana iho o ko Rodika akaika, e hookokoke aku ana no kae o ka muliwai make.

  Hoomaka mai la nu kukuna o ka malamalama e o maluna o ka ili honua aka aia no ua Rodika nei ke moe la ka hiki ole iaia ke oni, a ike ia aku la na helehelena o ka make e hekau ana maluna ona.

  Hala hou ae la he mau hora, ua oili mai la na kukuna malamalama o ka la, a hoopumehana ae la i kona kino, aole nae i ewaka ae kona mau lihilihi maka, i keia wa a na kukuna o ka la e hoolei pau nei i kona wela maluna ona.

  Iloko o ka menawa i manao mua ole a, aia hoi, ua lohe ia aku la kekahi pohapoha o na kapuai wawae lio e holo mai ana ma ke alahele a ka kaua Rodika e moe nei me ka aoao o ka lio make.

  I kela a me keia mau minute, aia ua mau halulu kapuai nei ke hookokoke mai la i kona wahi e moe nei, aka, aole nae he lohe ae o ua Rodika nei.

  A iloko o ka manawa pokole wale no kaalo ae ia he lio eleele me kona kahu e kau ana maluna o kona hokua, a e kuupau ana hoi i kona mama holo no kekahi aoao o ka hihipea o na ululaau.

  Aka, ua kaohi ino mai la na hololio nei i na kaula kaohi o kona lio i kona wa i  ike mai ai ia Rodika e waiho ana ma ka aoao o ka lio make.

  O keia hololio o ke kakahiaka nui he aahu wahine kona e aahu ana, a o kona maka, ua uhi ia ia me kekahi uhimaka manaonoa eleele e hiki pono ole ai i kekahi mea ke ike aku i kona mau helehelena.

  Lele koke iho la oia mailuna iho o kona lio, a hele aku la no kahi a Rodika a moe ana, hapapa koke iho la kona mau lima maluna o ke kino o ke kanaka poino, a i kona ike ana e hana ana no, unuhi koke ai la oia i kekahi wa i pahi uuku mai kona puhaka ae, a okioki iho la hoi i na kaula e hoopaa ana ia Rodika mai ka lio ae.

  A i ko Rodika hemo ana ae, aole oia i oni ae, aka, eia no oia ke waiho lolo la me he mea la, aole he noonoo kanaka iloko ona, a ia wa no hoi i lalau iho ai oia i kekahi omole uuku iloko o kona pakeke a unuhi ae la, hoohainu aku la oia i ka wai o loko o ua wahi omole uuku nei me ka lomi pu ana iho hoi o kona mau lima i ke poo o ke kanaka poino.

  No kekahi manawa loihi keia lomi ana ana, akahi no a ike ia aku ia ka hoi ana mai o ka noonoo iloko o Rodika, a owaka koke ae la hoi kona mau lihilihi maka.

  A i kona ike ana ae i keia wahine i paa kona mau maka i ka uhi ia me ka uhimaka eleele, ua lohe ia aku la kona leo i ka puana ana ae me ka nawaliwali, he moeuhane anei kela a’u e ike nei.

  Aole, wahi a ke wahine me ka uhimaka eleele i pane mai ai, aka, he kino kanaka no elike me oe, a no ko’u ike ana iho nei i kou poino ko’u kumu i  hookaulua iho nei i ka hoomau ana aku ma ka’u huakai.

  Kaulono pono ae la na maka o Rodika maluna o ka wahine me ka uhimaka eleele, a o kona ike ole i kona mau helehelena, ua kamailio hou ae la oia i ka wahine malihini penei:

  E @uu hoopakele, heaha la ka’u e han@ aku nou i hookaa ia ai ko’u aie?  A owai hoi kou inoa i hiki ai ia’u ke hoomanao mau ia oe, ko’u mea nana i hoopakele?  A i ka hope loa, aole anei oe e ae e wehe ae i kou uhimaka i ike aku ai hoi au i kou mau helehelena.

  Aole o’u nana no ia mea e uku ia mai ko’u luhi, aka, o ke aloha, oia wale no ka mea nui.  No ko’u inoa, inoa he mea Luna ia e hiki ole ai ia’u ke hoike aku imua ou, a no kou helehelena hoi, aole no oe e ike pu ana.

 

HALA  AKU  LA  NO  KA  WELELAU  HEMA.

Antwerp , Aug. 16.     O ka mokuahi Belgica, me na poe o ka huakai a Ger@he maluna ona, ua holo aku la oia i ka hora 10 o keia kakahiaka.  Malaila ae kekahi puulu kanaka nui no ka haawi ana aku i ko lakou aloha hope loa, ua haawi ae lakou he mau leo huro hau oli, oiai, ka mokuani i haalele iho ai i ke awa.

  Ua manaoia e hoolele ia aku ana lakou ma Graham’s Land i na la mua o Novemaba.  He 21 ka nui o na kanaka hana.  Ua hoolakoia ka moku me na lako ai e hiki ai ke lawa no elua makahiki, I ka wa a ka mokuhi Belgica i kaalo ae ai ma ka aoao o ka mokukaua Amerika Kepalakiko, ua haawi ia mai la oia i na kipa aloha ana i ka mokuahi.

 

HE  LEO  KAHEA.

I na Opuu Rose a ka Lahui Hawaii.

Aloha ouko:

  Ma ka lokomaikai o ke Akua, ke kono hou ia aku nei ko oukou oluolu, e hoomakaukau hou ia kakou iho no ka lua o na ahamele e malama ia ana ma keia hope koke iho.

  Nolaila, ua makemake ia ko oukou oluolu, e hoea ae ma ke kakahiaka Poakahi, hora 8 a.m., ma ko’u home, no ka hoomakaukau ana ia kakou iho no ke kahi i kaua o na leo mele no ia po lea o H@alil e @ mai ana.

  O keia ka kakou ahamele hope e haawi ai i ko ke kulanakauhale nei, mamua ae o ko kakou hoea ana aku i Kauakanilehua a me Kohala i ka aina haaheo.

  He oiaio, mamuli o ka pa-e mau ma o na leo aloha o kou mau i’o a me kou mau koko ponoi e noho ana ma ia mau kaiaulu, nolaila au e kono aku nei i ko oukou oluolu e o’u mau poku aloha, e liuliu e ia kakou iho, ela hoi me na mea a pau i makemake io e komo pu mai iloko o keia ahamele, e laa kela mau keonimana eha, no lakou keia mau leo @hia i pahola iho i kela po, nona hoi kela mele kaulana.  “Awaiaulu,” keia mau kue a me kela mau keonimana, ka poe hoi nana i hoopiha @ iho i ka hanu o ke kanaka, nona keia mele kaulana, “Ave Maria.”

  Kela Solo noeau a Miss Ane Ka@o a pela no hoi a na poe e ae i kuka pu me a’u no keia mea, eia ko kakou wa e komo pu mai ai no keia hana.

  Owau no me ka haahaa.

                              SAM L.K. KAMAKAIA.

Alanui Nuuanu, Hela @

 

LIO  PUIWA  I  KE  KAKAHIAKA

  Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poalua, ua puiwa ae kekahi mau lio e huki ana i kekahi kaa kikane i piha me ka palau oluna, a holo pololei mai a no ka hale pohaku o S.M. Damon, e ku nei ma ke kihi o na alanui Moi a me Betela, ua hookui e nae ke kaa i ka pou telepona mawaho pono iho o ka hale, a haki pu iho la ke kolo o ke kaa, ua pakele mahunehune nae ke ola a na lio.  No ka Hui Kaa o Hustao.  Ma keia kaa poino.

 

HE  MAKE  MANAONAO .

  Ma ka hora a o ka auina la o ka Poakahi nei, malalo ae nei o Moanalua, ua pau iho la i ke ahi ka hale noho o Ohule, a ua pau pu iho la hoi kekahi keiki uuku nona na makahiki mawaena o ka eha a me elima, he ku i ka manaonao na palapu i loaa iaia, ua make e no hoi mamaua o ka hoea ana aku o na lima kokua.

  Ua hala aku na makua i ke kanu kalo mahope aku o ke kua o ka hale, me ka haalele ana iho i keia keiki me kona kaikaina e noho i ka hale, ua hoi aku la oia e moe me ka haalele ana iho no i kona pokii e paani ana.  A i loko o keia wa i loaa aku ai kekahi ahikoe i kona kaikaina, a ho-a ae la, ua pahola koke ae la na alelo menemene ole o ke ahi ma o a maanei o ka hale, iloko o ka mauawa pokole ua puni ae la ka hale i ke ahi.

  Ua holo aku ua wahi keiki uuku nei no waho o ka hale me ka haalele ana iho i kona kaikuaana he moe puu na ke ahi.  Ua holo mai na poe e noho kokoke ana ma ia wahi me ka manao e haawi mai i na kokua ana, aka, ua hala nae ka wa pono.

  Aohe waiwai o loko o ka hale i hoopakele, a ua hamu ae hoi ke ahi a hiki i ka pili ana i ka lepo.  O ka inoa o na makua o keia keiki i make iho la oia no o Kanekukulualani (k) a me Hiolani (w).

  Ua hoea mai no keia mau poino mamuli o ka hoohemahema o na makua i ka malama ana i na ahi koe. Nolaila, e makaala e na makua mea keiki i ka waiho ana i na ahikoe, o halawai auanei me ua @ poino e like iho la nie keia.

  He ma’i rumalika ko ke Kuhina Shimamura o Iapana e waiho nei ma kahi moe, a ua loaa iki nae ka oluolu iaia i keia wa.

  Ma na lono i loaa mai, eia ke pii mahuahua ae nei la oluolu maikai o ke ola kino o Mrs. Kuaihelani Campbell, ka Peresidena Nui o ka Hui Aloha Aina o na Wahine.

  Ua lawe aihue ia aku ka puliki a me ka uwati a Geo. E. Boardman mai kona home aku, oiai oia i kaawale aku ai ma ke kono a kekahi o kona hoaloha ma ka po o ka Poaono nei.

  Ma ka pepa o ka Poakolu nei, ua komohewa iho la kekahi mau huaolelo e olelo ana he elele na ke aloha mua o makou na ia makua mai, o ka pololei ma ia wahi na na hoahanau mai.

  Ma ka Poakolu nei i hopu ia ai o hepano maluna o ka mokukuai Kawaiao, walaio ae nei o Koolau a hoihoi ia aiai la no ke kulanakauhale nei ua manao ia nana i kula ia Kulekana mailuna aku o ka lanai ma ka po o ka Poaono nei.

 

KE  KEIKI  AOLE  I  MAKE .

  I ka wa o kekahi mea ma ka ipuka o ka make, oiai, hoi ka ohana i haawi ae ae i ko lakou aloha hope loa, ua hoola kupanahaia mai oia, he mea pahaohao loa ia i ka noonoo ana.  Ua laweia mai he moolelo oia ano e kekahi mea kakau nupepa.  A penei kana mea i lohe ai i kona huli pono ana-  O Miss Bessie Portlock e noho ana oia me kona mau makua ma Parsonage Cottage, Frisham, Berkshire Enelani.

  Aole ona mau nanaina ona waliwali.  Me ke kamailio ku i ka naauao, ua hahai ae oia i kona moolelo.

  “Mamuli o ka loaa ma’i ana”, wahi ina, “iloko o Iune, 1894, ua kono la au e e hoi mai.  Ua hoounaia au e ko’u kauka i ka Halemai Nubere no ehiku pule, eia nae, ua oi loa ko’u ino ma ia hope koke iho.  Weliweli o ua mea o ka eha.  Ua olelo ko makou kauka aohe ana mea e hiki ai ke hana, a ua ao aku ia mama e hoouna ia’u i ka Hale Redina.  Ilaila, au no umi pule.  Ua emi aku au a koe na iwi, a ua hiki ole ke pii iluna a iho italo o ke alapii.  Aohe hiki ia’u ke ai, a ua haalele au i na manaolana ana a pau.  I kekahi la ua heluhelu o mama iloko o ka nupepa i na hoola kamahao i loaa mai na Hua’ie Akala a Kauka Wiliama.  Ua kauoha oia no ia ano pahu.  Mamua o ka pau ana o ka pahu ua hiki ia’u ke eu ae a hoohelehele.  Ua hiki ole i ko makou poe hoalauna ke manao io i ko lakou mau maka, a ua olelo mai ke kauka.  “Heaha kau i hana ai i oi loa ae ai kou oluolu?”

  Wahi a ka makuahine, “Ua olelo mai ke kauka ia’u iloko o kona keena oki.  Ua hopohopo au aohe a’u mea e hiki ai ke hana aku no ko kaikamahine; he emi pu ano umii mai l na naau (hokii) keia ma’i a ua hiki ole ia kakau ke hoopakele iaia.”  Ua hoi mai kona mau kaikunane a me na pokii e ike iaia no ka wa hope; aole loa makou i manao iki e ike hou iaia.  Ua hauoli loa au ua hoao makou i na hua’le.”  Ua kaulana ka Kauka Wiliama Hua’le Akala no ka hoola ana i na koko ekaeka, anu a wela hui a puni, rumatika, alaala a puho, ula, hapala eha, waiania pili mau, emi pu, umii o na i naau (hoku) a me na ake.  Ua hoolaia no hoi e lakou he mau ma’i iolo maoli, lolo o na au, nalulu o na aalolo, panapana hooponopono eueu, a me ka na luiu hoouluhua.  He laau hooia mao popo loa no na popilikia a pau o na wahine, a i kane hoi he ola i na popilikia a pau e ulu ae ana mai ka uluhua maluhiluhi, a me ke kuulala loa, ina paha ma ka hana a o kahi ano e ae paha.

  Kuaiia e na poe kuai laau lapaau a pau.

  Ua hookohu ia ae nei o Mrs. Caroline Carke, ma kahi o Mrs. Lemon i waiho mai, no ka Home Hoohanau Keiki o Kapiolani.  Minimina wa’e ka waiho ana aku ia oia makuahine oluolu a piha i ke aloha. 

  He iwakaluakumaha@ poe o luna o ka Beninetona i hala aku ia no ke ana ana i ke awa o Puuloa, ma ka Poaha nei.  He iwakalua e paoi aku ana ia lakou mahope o la pau ana he eiua pule i ka poe mua malalo o laila.

  Ma ka hookuku kinipopo i mala ma ia ma ka Poaono nei, mawaena o ka Regimana a me ka Hoku, ua lilo ka eo i ka inoa hope, mamuli o ka loaa ana iaia he 13 puni, a o ka Regimana hoi he 6 wale no puni.

  He oia mau no ko Kulekona kulana kupilikii e waiho ia ma ka Haukinila, ua hiki aku ia i ka ehiku poe i hopuia no keia hihia, a me he mea ia, i like aku ana paha keia hihia me ko John Milton no ka ona mai no ke kumu o keia poino.

  Ma ka nana nui o Kapena Hookapo a me kekahi makai i hopu ai i kekahi Piki o@ hoopaunaele mahope iho o ka luakia, o Kawaiahao.  Ua holo aku ke kaa okaoa o ka oihana makai no ke kii ana iaia e lawe mai i ka halewai, a ua nui ka hakaka i malama ia mai@ o ke kaa oiao ka lawehala e hoao ana a mahaka