Ke Aloha Aina, Volume III, Number 37, 11 September 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POANO SEPATEMABA 11, 1897.         5

 

          like me ka lokahi o ka lahui i keia la ma ke kupaa i ke aloha i ka aina, pela ka hiki ole i keia Aupuni Repubalika e hana aku i na mea e ae mai ai o Amerika e hoohui, o ke kaula kaohi no ka hooholoia o keia kumuhinu a ke Aupuni, aia no ia ia kakou ka lahui, o ka ae aku o ka lahui, a o ka hapanui paha o ka lahui i ka manao hoohui, oia ka mea e hookoia ai keia ninau, a o ka hoole mau loa aku o ka lahui, a me ke kupaa i ke aloha i ka aina, oia ka mea e hiki ole ai ke hookoia ka makemake o ke Aupuni, a ke naka nei na kuli o ke Aupuni i keia la.

          Ina e mau ke kupaa o ka lahui me ke kue aku i ka hoohuiia o Hawaii me Amerika ke olelo nei au, e noke wale no ka Aha Senate o keia wahi Aupuni a helelei na paia pohaku o Iolani Hale, aole loa e hiki ke hoohuiia o Hawaii me Amerika, (haawiia ekolu huro.)

          E olelo ae au he hana hilahila a haahaa loa na ke aupuni, ka hoolohe ana i na ao hooweliweli a na nupepa e kaoo nei i keia aupuni, ma kekahi hana ku i ka naauao a ku i ke kanawai, a ke Aloha Aina i kapa ai, ka hooweliweli ana mai i ka wa e hapai ae ai ka lahui i kekahi hana no ko lakou mau pono iho, e like me ka mana i haawiia ma ke kumukanawai o keia Repubalika ua loaa ka mana ia kakou e akoakoa me na mea kaua ole, a e kukakuka i ko kakou mau pono a waiho aku i ka Peresidena, aka, ua kukahaoa ae na nupepa e kaoo nei i ke Aupuni he kipi keia, a e hopuia ke poe e alakai ana i keia hana, he hoike ana mai keia, i ka nawaliwali ma ka aoao o ke Aupuni no keia ninau Hoohui, au e olelo ae ai aole loa e hiki i keia Aupuni ke hoao e lawe ia mau ao popopo a hooko aku.

          I na no e hana mai ana ke Aupuni ma ka hooko ana mai ia manao, ua like ia me ka ae ana aku o ke Aupuni e make oia iloko o na lima o Iehova a me kona kuhihewa, a no ka mea, ia kakou e akoakoa nei, aole me na mea kaua i papa ia e ke kanawai, aka, o ka kakou mea kaua a’u e olelo ae ai, oia ko kakou mau lolo, aole e like me ka lakou i hana ai.

          No ka hiki ole o ko lakou mau lolo i ao ia ma na Kula Kiekie ma na aina e, e kulai i ka lolo i hoomaauao ia ma na Kula Apana o Hawaii nei, nolaila, lalau ko lakou mau lima i na mea kaua a hookahuli i ke Aupuni Kumu, pela lakou i lanakila ai, aka, ke ao aku nei au i ka lahui, e lawe kakou i ke Kahua Hanohano o ka paio ana he lolo me ka lolo, a’u e manaoio nei, e hooa mai ana he manawa e haulehia ai ka mana o ka lakou mau mea kaua, i ka ai e ka maka o ka lolo o na Kula Apana o Hawaii.

          Nolaila, mai maka’u, e kupaa ma ke Aloha i ka Aina, a e lokahi ma ka manao, e kue loa aku i ka hoohui ia o Hawaii me Amerika a hiki i ke aloha aina hope loa, (haawiia ekolu huro).

          E hoomau ia ko kaou Kuokoa a i Aupuni Kuokoa malao iho e kona mau Kanawai ponoi, nolaila, mai ae kakou e hoohuiia ko kakou Aina me Amerika, (hoohoia ekolu huro.)

          I ka pau ana o kana, ua kahea la kona kokoolua, oia hoi o David Kalauokalani ka Peresidena o ka Hui Kalaiaina, a oia hoi kana i puana mai ai me keia mau olelo.

 

 

HAIOLELO A DAVID KALAUOKALANI

PERESIDENA NUI O NA AHAHUI KALAIAINA.

 

          E na Lede a me na Koanimana, na `lii hanau hoi o ka aina, kuu mau hoa makaainana mai na Pali bulilua o Maunalua a ka I’a hamau leo o Ewa, mai ka makani wehe kawelu o Lanihuli i Nuuanu a ke kai nehe o Kuloloia.

          Hauoli au i ko’u ike ana aku nei ia oukou me na helehelena ulumahiehie o ke aloha aina oiaio, mamulil o ko oukou hooko ana mai nei i ka leo kahea e akoakoa mai kakou maanei e noonoo ai i kekahi Olelo Hooholo i noonoo ia e ka hapanui o ke Komite, i waiho ia no ia hana.

          E ke kanaka Hawaii aloha aina oiaio e nana aku oe i na mauua a mao aku, huli ae oe ma ka moana kai akea a nana aku a pau ka ike a kou mau maka, huli aku oe ma ka hikina a ka la i Kumukahi a me ka welona a ka la i Lehua keia ka palena o na mokupuni o ko Hawaii Pae Aina, kahi hoi a ko kakou mau kupuna i eha ai na ili i na Ihe Laumeki, e huli ana i pono oi ae no ka lakou mau mamo, oia kakou.

          Me mea oiaio, ua loaa ia pono mamuli no o ka hooikaika pauaho ole a na `Lii me na makaainana, o ka oi aku i ke au ia Kamehameha I, nana i hoohui keia mau Mokupuni i hookahi, a kapaia ke Aupuni Hawaii, i noho hoomalu ia eia, a kau i kona Kanawai Lehelehe, he Mamalahoa, „Hele ka elemakule a moe i ke ala, hele ka luahine a moe i ke ala,“ oka manao o keia kanawai „he maluhia.“ Ua loaa io he maluhia ma la manawa, a ia Kauikeouli Kaleiopapa Kamehameha III.

          Loaa ke Kuokoa o keia Paeaina a hiki i keia la a’u e hoike aku nei ia kakou, a ua ike mai koke ao holookoa ia kakou ka Lahui Hawaii, „he Lahui Koukoa,“ a he Aupuni Koukoa na Pae Aina o Hawaii a hiki i keia la.

          E na Lede a me na Keonimana, ua loaa he manao hoakaka no’u ia oukou, mamuli o ko’u ike ana, a o kakou a pau ma na nupepa o na aina e, a me na nupepa o kakou nei.

          Ma ka la 16 o Iune i hala aku la, ua waiho ae ka Peresidena o Amerika Huipuia, he Kuikahi e Hoohui ia ka Repubalika o Hawaii me ka Repubalika o Amerika Huipuia, mamuli o ke kakauinoa ana o ke Kuhina Nui oia Aupuni a me na Elele Mana piha o ka Repubalika o Hawaii nei, a waiho ia na ka Aha Senate Hanohano o ke Aupuni o Amerika Huipuia e noonoo no ka pono e hoohui ia a me ka ole, a ua waiho ia a ma ke Kau o Dekemaba ae nei, a oia ka’u e noi nei ia oukou e o’u hoa makaainana, i nui ke aho „a pa ka ili i ke kai, no ke kai ka aina.“ Ka Elia hoi, i pui ke aho ma ka pule, paa ka ua i ka lani, ka Hiiaka ia Lohiau ka pule. A o ke ano nui o keia Kuikahi ma ka

 

PAUKU I.

 

          E haawi kaokoa ana ka Repubalika o Hawaii me ke koe koena ole ia Amerika Huipuia i na pono kuleana aupuni o kela a me keia ano, maloko a maluna o ko Hawaii Pae Aina a me ko lakou mau okana aina, a ua aelike ia, o na aina a pau pili i ka Repubalika o Hawaii, ma keia, ua hoohuiia aku ia Amerika Huiia malalo o ka inoa ka Panalaau o Hawaii.

 

PAUKU II.

 

          Ka haawi a ke hoolilo loa aku nei ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina ia Amerika Huiia i ke kuleana kuokoa a me ka noho ona ana maluna o na waiwa Aupuni a pau, na Aina Aupuni a Lei ahi, na Hale Aupuni a mau hale e ae, na Awa Ku-moku, na Kaikuono, na Papa Kaua, na Lako Kaua Aina a me Mokukaua, a me na waiwai Aupuni e ae o kela ame keia ano i kuleana ia e ke Aupuni o Ko Hawaii Pae Aina, me na pono a pau a me na kuleana e pili ana.

          O na kanawai o Amerika Huiia e ku nei i keia wa, i pili i na Aina Aupuni, aole ia e pili maluna o na aina o ko Hawaii Pae aina, aka, na na Ahaolelo Lahui o Amerika Huiia e kau i mau kanawai kuikawa no ka hooponopono a me ke kaana ana, ina nae o na dala loaa a pau, a i ole, o na pomaikai oia mau aina, koa na wahi e hoohano a e nohoia aku ana no kekahi mau @ Aupuni Kiviia Koa Aina a me Mokukaua o Amerika @ hooliloia aku ana paha @ @ o ke Aupuni kuloko, e haawi kaokoa ia no ka pomaikai o na makaainana o ko Hawaii Pae Aina, na hana hoonaauao a mau mea e ae pahe.

          A i ka wa e lilo ai keia Kuikahi i mea mana ma ke apono ana a ka Aha Senate o Amerika me ke kakauinoa ana o kona Peresidena. Pela no hoi ka Repubalika o Hawaii ma ke kakauinoa ana a kona Peresidena, me ke ao a me ka ae ana mai a ka Aha Senate elike me ke kumukanawai o ka Repubalika e ku nei. Ia manawa, a ia wa, huiia ka Hale Aupuni a na Kamehameha I kukulu ai a i imi ai, hiolo kona mau kaola haule kona mau pani, „na-ha ke Kuokoa,“ pau ka ike ia ana mai he aupuni Kuokoa na Pae Aina o Hawaii.

          A o kona Lahuikanaka Hawaii aohe ona heluna maluna o kona aina hanau, pau kona kapaia ana o Hawaii no ka oi, a me ko ke ao hoomaopopo ana mai he Lahui Kuokoa ka Lahui Hawaii malalo iho o ka lani a ma kona lonitu a me lakitu e ku nei, pau hala ka hopena, „piliwale ka i’a o piliwale, ua hala ke kai ka makamaka,“ a o ka’u e upu nei e „ko ole ia mau lia ana.“

          E kukulu ia ana no he Aupuni Kuloko ma ko Hawaii nei Paeaina, ke apono ia keia Kuikahi malalo o ka hooponopono ana a kekahi kanaka a mau kanaka paha ma ke ano a ka Peresidena o Amerika Huipuia e kauoha ai, a he mana ho hoi ko ka Peresidena e hoopau i ua mau Luna Aupuni ala a hoopiha hou.

          A e kekahi mea nui, aohe no i ike ai he wahi moali e loaa ana ia kakou ka lahui oiwi o ke kuleana Koho Balota a me he mea la no, aole no kakou e kala ka Lahui Hawaii i haalele loa ia ai no i Muliwaa, a ua like ko kakou kulana me na kuewa mai na aina e mai, a e aho no lakou he kuleana Koho Balota, a o kakou no ka ole loa, a no ka mea, mai kinohi mai a hiki i keia la, aole i ui ia mai ko kakou manao ka Lahui, no ka hoohui aku ia kakou me Amerika ma kekahi Koho Balota akea, ke akeakea ole ia, hoohaiki ole ia, he ole loa no ma na ano apau, a no ko kakou aole ma na ano a pau, ka Lahui Hawaii i ua pono a me na pomaikai pili Lahui maluna o ko kakou aina aloha, kahi hoi a kakou e ku nei me ko kakou mau kamaa ponoi iho i keia manawa, pela ko kakou mau noonoo maikai e kaana ai a nonoi aku me ka haahaa imua o ka mana o Peresidena S. B. Dole a me kona Aha Kuhina, a i ole, imua o ke Senate. E hoohui ole ia ke Aupuni o Hawaii, a i ole, na Pae Aina no o Hawaii nei me Amerika Huipuia.

          E hoomau aku no kakou i ko kakou kulana Aupuni Kuokoa e like me ka ike ana mai a Beritania a me Farani a me Amerika, Beregiuma a me na aupuni e ae, a e noho no kakou malalo o na kanawai ponoi o ko kakou aina, a e ui ia mai ko kakou manao ka Lahui, i ke Aupuni a kakaou i makemake ai ma kekahi Koho Balota akea me ka hookaiki ole ia, a no keia mau mea nui a me na mea e ae a’u i hoakaka aku nei imua o oukou i ka wa heluhelu ia aku ai o keia Olelo Hooholo e apono oukou me ka lokahi, a e lilo ka oukou apono ana i apono ana ka Lahui Hawaii, a pau kakou maanei, e hoi me ka maluhia, a e hiioi pu i na kanawai o ka aina, mai poina i ke Akua i na manawa a pau.

DAVID KALAUOKALANI.

Peresidena o na Ahahui Kalaiaina o ko Hawaii Pae Aina.

Honolulu, Oahu, Sept. 6, 1897.

---

 

          I ka pau ana o ka haiolelo a ka mea hope, ua heluhelu koke ia mai ka olelo hooholo e kue loa ana i ke Kuikahi Hoohui Aina ma na ano a pau. Ua hooholo ia ka olelo hooholo e ka hapanui o ka poe i akoakoa ma la halawai.

          Ua hoike hou ae o Kaulia i ka hana i manaoia, oia no ka hoouna ana aku i ke kope o ka olelo hooholo ia Peresidena Dole, a i hookahi kope i kela a me keia Luna Aupuni o na Aina E.

          Ua haawi ia he mau huro ana no ka olelo hooholo, a ua hoike hou ia mai, i ka wa e hoea mai ai o Senate Mokana, e kahea hou ia aku ana i halawai makaainana nui.

          Ua kohoia he mau Komite o 15 lala, oia hoi o J. K. Kaulia, D. Kalauokalani, E. K. Lilikalani, T. C. Polikapa, A. K. Palekaluhi, John Mahiai Kaneakua, Enoch Johnson, J. B. Kuoha, J. Kahahawai, J. Kanui, D. L. Keku, S. H. Meekapu, D. Kaopeahina, J. K. Kaunamano a me J. W. Holoua. O ka panina pau keia o na hana o ka halawai, a hoi aku ia na mea a pau me ka maluhia iloko o ka hauloi o ka manao.

---

 

I ke kakahiaka o ka Poaha ae nei, i manao ia ke @ e ku mai ana ianei ma Kapalakiko mai @

I keia kakahiaka i hole aku ai ka Moana Loa no kona mau awa maa mau o Maui a me Hawaii.

---

 

HOOLAHA

 

Oiai au e kaawale aku ana mai Honolulu aku, ua hoomanaia o Mr. Patrick Silva e ohi mai i na dala a pau, a i haawi i na Palapala Hookaa no ka Hui o W. C. A@i @, a me ko’u ponoi.

W. C. AC@I.

Honolulu, Sept. @, 1897. @-@

---

 

KA HALAWAI MAKAAINANA NUI.

 

          Ike ahiahi Poakahi, i haawi ia ai he halawai makaainana nui ma ke Kuea o ka Paalii, elike me na mea i hoolala ia e kekahi poe Aloha Aina, a me ke Kalaiaina, no ka noonoo ana i ko lakou pono no ke kue ana aku i ka Hoohui Aina, ka mea hoi kahea ia ai o ka Ahaolelo Senate Kuikawa, e noho mai ana i ka Poakolu, Sept. 8.

          He mea nui keia, a he mea no hoi i hana mau ia i na makahiki o ke aupuni alii e ku ana, a pela no hoi i na la mua o ke aupuni Kuikawa o ka hoau ana ae. He mea oiaio, o ka malama ana o ka lahui i kekahi halawai makaainana nui, i akokoa ae ma kekahi wahi i kahea ia, me ka malama ana i ka halawai me ka maluhia, me ka hoolako ole i na mea kaua, ka mea hoi a ke Kumukanawai i kauoha ai ia kakou e hana pela.

          Nolaila, o ko makou manao no kela mai kinohi mai, a o ka makou no hoi ia i paipai mau ai, e hoala ia i halawai makaainana nui, i lohe ia ai ka leo o na Hawaii Ponoi, e kue ana i na hana kuikahi hoohui aina, a keia poe, hoi e ake maoli nei ia kakou e kinai make, i wahi no kakou e loaa ole ai he kuleana iloko o na hana o ko kakou aina.

          E lehulehu ana no paha na poe e haawi ana i mau haiolelo no keia halawai, a ua makemake ia hoi na kane, na wahine a me na keiki e akoakoa pau ae ma ia halawai. A oiai koi, ua kakau inoa na Kakauolelo o ka Hui Aloha Aina a me ke Kalaiaina no ke kahea ana i keia halawai, nolaila, o na pilikia a me na poino e hoea mai ana, i ka wa e hoea mai ana, aole ia na ka lahui e auamo, aka, e kaa aku no la maluna o ka hokua o ko lakou mau Alihikaua Nui, oia hoi na Alakai o ka lahui, ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina a me Kalaiaina.

          Nolaila, e ala e Moanalua i ka wai halau e moe kakoo e Kalihi i ka wai puka iki, a ia ae e Kapalama, i ka makani Olauaiu, e aaue e Leleo i ka lai o Hauola, a i ka huina a Kale i ka Nekina, e hului pau ae ma kahi o ke kahua o ka hana.

          Ia oe e Nuuanu i ke Kawelu o Lanihuli, e iho mai ko uka i kai nei, i ike i na eala ike laumeki a Kaikipaananea ma, o oe o Pauoa ia Kupanihi, Manoa i ka Ua Kuahine, Palolo i ka Ua Lililehua, na wai elua o Maunalua, a hiki i ka Lae o Makapuu, e hele ke nui me ka liilii, no ka hoolohe ana i ka leo o ke ola, mai ka lehelehe mai o ko kakou mau alakai ahonui, a me kekahi poe e ae i komo iloko oia hana nui. Oia, ka makou e paipai aku nei, e hoopaha ia keia Kuea me ka heluna nui o na makaainana Aloha Aina i keia ahiahi. O ka lokahi ko kakou lanakila a o ke kuee ko kakou makuahana.