Ke Aloha Aina, Volume III, Number 40, 2 October 1897 — Page 6

Page PDF (814.64 KB)

This text was transcribed by:  Caroline Tsaw
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

POAONO, OKATOBA, 1897

 

HOOHIA HUI IA KA PERESIDEN WAHINE, KUAIHELANI CAMPBELL

 

Noike Piha na Mekaainana i ke Aloha laia me @ Kokoo@

 

MA KA HUAKAI MAKAIKAIA MRS. KUAIHELANI CAMPBELL KA PERESIDEN MA NUI O NA AHAHUI ALOHA AINA O NA WAHINE, A PUNI KA PAE AINA I UKALII A MRS. E.A. NAWAHI A ME ENOUCH JOHNSON, KAKAUOLELO NUI O NA AHAHUI ALOHA AINA O NA KANE A PUNI KA PAE AINA.

 

            Mamua ae o ka loaa ana he manawa no ka Peresidena Nui o na Hui Aloha Aina e na Wahine, a me kona mau Ukali, e kaahele aku ai ma kahi mau wahi o Hilo Hanakahi, ua loaa mai la ia Mrs. E. A Nawahihe kono mai Kalaoa mai a e heluhelu ia pene

Kalaoa, Hilo Waena, Sept 22, 1897

            IA MRS. E.A. NAWAHI

            Aloha oe:

            E oluolu oe e hoike iho ia Ka Mea Mabaloia, Mrs. Kuaibelani Campbell, ka Peresidena Nui o na Ahahui Aloha Aina o na Wahine a puni ka Paeaina, i kulike me ka Olelo Hooholo o ka Nui Aloha Aina o na kane e ku ana ma Kalaoa, Hilo Waena.

            Ua kauoha ia mai au eia Ahahui e hoike aku ia Mrs. Kuaihelani Campbell, ma ou la ke kamaaina o ke alahele makaikai na pali o Hilo nei, e kipa mua ana olua ma Kalaoa nei, a me ko olua mau hoa, ma ka h@le o ka Puuku B Waialee, malaila he wahi paina mama i hoomakaukau ia no ke aloha ia olua, &c.

            Oka lua o na kauoha, a haalele iho olua ia Kalaoa nei ma ia Poalina, a ma ko olua huli hoi ana mai ma ka Poaono ae; e oluolu hou mai olua me ma hoahele pu, e kipa hou ma Kalaoa nei, ma ia hale hookah no a olua i kipa mua ai malaila he wahi paina mama hou no i hoomakaukau hou ia na olua, a hulo hoi aku olua no ke Kaona me ke aloha o na pali lau o Hilo.

            Aloha nui

            Ma ke Kau@

            JOSPEH M. KAUH@OPIO.

Kakauo’elo o ka Hui Aloha Aina o Kalaoa, Hilo Waena, Hawaii

            Ma ke kakahiaka Poalima Sept. 24 nei, haafele ka huakai i ka home aloha e Mrs. E. A. Nawahi ma Kukuau, me na kaa i ohuohu i na ukali o ka malihini kiekie a ka lahui, no Hilo Waena ma Hakalau ka pahuhopu. Hiki mua ka huakai ma Kalaoa i ka hora 11 a oi, ua apo ia aku ka malihini me na ukali e ia Hui, a hookipa ia aku ma ka hale o ka puuku, B. Waialee. Malaila i hoolauna ia aku ai me na Luna Nui o ka Hui. Presidena, S. W. Waiono, B Waialee, Puuku, J.M. Kauhi kakauolelo, a me na lala. Ua hooluolu iki no ka manawa, a haule aku la i luna o na pakai kau i lulu, ua mea ai ono a ka Hawaii, a hoopiha iho la i ka lua o ka inaina, e laaka puaa, moa, wi, i pole ia, opae moa, opae kolo, holo i hakuua hoio maka, limu lipalu, opihi i pokeia, heepaii, aioa kele, ula wea kaihelo, kukui inamona, haukeuke kele, a pela, aku.

            Pau ka paina ana, ua mele mai ka papa himemi i ke mele poina ole i ka lahui, “E Hawaii e kuu one hanau e”, a me @ puuku o “Pili i ou la wau,” i alakana e J.M. Kauhi, Mahope iho he mau olelo pokole na J.M Kauhi ma ka aoao o ka Ahahui, a na Mrs. E . A. Nawahi kekahi o na wahine kaulana a kaiainina naauao i waena o na wahine Hawaii, oka lua, na ka Peresidena he mau olelo pokole me ke ku i ke aloha, a hookuu’a ka hua kai no Hakalau.

            Poaono 25, huli hoi mai ka huakai a kipa hou ma Kalaoa, hora ia ia, paina awakea hou hialaila iloko o na kipona hope a ke aloha.

            Ma ka la mua, a me ka lua o ka la i kipa ai ka huakai ma Kalaoa, ua hele ka Peresidena a nuanua i ka lei Ilima, a me na ano lei e ae e webi ana maluna o kona mau ki poohiwi me ke poo, peia me Mrs. R. A. Nawahi, Enooh Johnson, a me na hoa hele e iho.

            Pau ka paina ana ma ka la hope Poaono, haawi hou ka pana himeni o ka Hui Aloha Aina o Kalaoa i elua mau himeni hope, “Paa kuu manao aloha,” a me “Hawaii Pocoi,” aia nae iloko o keia anaina hope, he elua mau kaikamahine aloha aina no loko no o ia hui, ua aahu ia laua i ka Hae Hawaii. He maul ole keia i hana pukikiia, a me ka hiehie iaua e ku ana me ke kila kile me na huapalapala polu a me keokeo i hana maiau ia maluna o kekahi apana lole o a ipiha palahaha me na huaolelo i palapalaia maluna iho me ka moakaka loa pene:

            “Aloha i kuu Moiwahine;” a e “kikepa ana ua mau huapalapala’la, mai ka poohiwi akau, a i ka puhaka hema ma ka aoao hema o ka opu, he like loa ko laua hana maiau ia ana, a i ka wa e paina nein a mea a pau maluna o ka papaaina i hoomakaukauia, ua ku ae ia kekahi o keia mau kaikamahine ma ka aoao o ka Peresidena Nui me ka hoolei ana iho i kekahi mau paa lei ilima a me kekahi lei hua ko pa i kui maiau ia, a pela no hoi kekahi kaikamahine I ku ana ia ma ko Mrs. E. A, Nawahi aoao, me ka hoolei pu ana iho i kekahi paa lei ilima a me kekahi lei hua ko-pa i like loa ka hana ia ana, a pela i ku ai keia mau opio e hoohanohano ana ia na makuahi@ a ka lahui i hilinai nui ai, elike me ko lakou hilinai ana i ko lakou Moiwahine i aloha nui ia a me ka mea hoi i hala e aku.

            Me ke eehia, ua ke mai la ka makuahine Mrs. E. A. Nawahi, a hoike i na olelo walohia me ke aloha, no keia mau hana kaulana a keia Hui i ike ole ia kona lua iwaena o na Hui e ae, a me na manao pu no hui pela no hoi ka Peresidena, Kuu ia na hana me ka maikai iloko o na leo mele o ka papa himeni, lulu lima hope, a hookuu me ke aloha.

 

KAHUAKAI MAKAIKAI A KA PERESIDENA OINA WAHINE I KA UKA KIAMANU O OLAA, A HALA LOA NO KALUAOPELE.

            Haalele ia Hilo i ka hora 7:45 A.M. o ke kakaniaka Poaono, a akamoe aku ia ka huakai ma ke Alanui Kaluaopele, o laua elua maluna o kekhai kaa pi’o nani, i ona ponoi ia no e kona hoahele, a i ukali ia a hoolaukanakaia hoi keia huakai pil mauna a ua mau euea nei e na pekii ponoi a mo kekahi mau ohana ponoi o kona kamaaina, maluna lakou o kekahi kaa bus a me elua mau kaa huilalua.

            Homaka aku la ka huakai e hiki aku i ka nahele aloha o Paieie, kahi hoi e komo aku ai i ka uluwehi o Panaewa nui moku lehua. Aohe hana e ae a ua malihini nei e hoopuka ae ai, o ka mahalo waie no i ka nani aioia e kaahele honua ana.

            Aka, ua ume ia aku na hoohihi hooniaiaai ana a kona mau kiionohi I ka nani a me ka @ lipolipo o na lau nahele e kupu oh@ ana ioa na aoao o ke alahele, oia hoi ka palai moe anu a me ka awapuhi pala i ka ua noe e kuehu mai ana i ke aia, a o ka maile hihi hoi me ka lele, aia ke kahiko mai ia@ o ka ohia, he puia wale no i ke aia kupaoa ka nahele a ka malihini e hana malie ana i ke ko a ke kehau kakahiaka. Ke aiawa ae mao a maanei o ke alahele, ke hoike mai la na lau uliuli a me na pua lehua ulaweo i ko lakou hoohihi maopopo i ka huakai kuahele a na Hawaii ponoi no ko lakou aina makuahine.

            (Aole I pau)

 

KA HUAKAI A KA ELELE O MAUI HIKINA

 

            Ua haalele iho i ke Kapitala aloha o Honolulu ma ke ahiahi Poalua, Sept 14, maluna o ka mokuahi Kaladina, no ka Apana o Hana Ua Lani Haahaa, he ano malino ke kai i ka hoopuka ana aku mailoko nei aku o ke awa, aka, ke kaa ana aku mawaho, he ano hakoikoi ka moana, a no ia kumu, ua kono koke ia mai au no ia hoi ana aku no loko o ke’u wahi @ @ ke houmaopopo iho la au he wa wale no a hoea mai kekahi ma’i mau o ka moana, oia hoi ka luai.

             I ke kea pono ana aku mawaho o ka Lae o Leahi, ua pahola io mai la ka ma’i maluna o’u, oia hoi ka luai, eku ekaa ana i na wahi mea ai i loaa ma ko’u waihona ai, a peal no i hoomana wanui ai a hiki i Lahaina i ka hora 12 a oi, a lele aku la ko’u kokooloa Enooh Johnson no uka o ka aina, e lawe ana i kana mau pepa kakauinoa no ia apana malu i ka lu o Lele. Aole no i emo aku, ua huli hoi koke mai ‘a no, no kai o ka moku.

            Haalele ia Lahaina hora 3 a.m. o ka Poakolu, no ke awa o Kahului, a ku aku la no laila hora 5 a oi oia kakahiaka nui, I keia no hoi ko maua wa i kau pu iho ai maluna o ka waapa me na haole Lunamakaainana mai Amerika.

            Ma ke awa o Kahului i kaawale ae ai ka pili a na Elele o ka Mokupuni o Kama, a kaawale aku la ko Maui Komohana no ka Malu Hekuawa o Wailuku, a o ko Maui Hikina hoi na ka hale telepona o Kahului, no ka hoouna ana aku i ka elele mama o ke aloha maloko o ka ipu hoohana o ka uwila, eia mai kau malihini e Hana Ua Lani Haahaa, ke hii ia aku ia maluna o ke Kalaudina.

            Okeia lono i hoouna ia aku la maloloko o ka mikini hoohana o ka uwila, ua lilo ia he mea hoopuiwa i na kamaaina ma ko’u alahele e hoea aku ai imua o lakou, me he aka kino la no Puakinamu, ka wahine i ke aka pua aniani. Aka, ua hoopau koke ia no me maopopo loa ana, he Elele au i hoouna ia aku, mai ke kikowaena aku o na Ahahui Aloha Aina ma Honolulu.

            Haalele ia Kahului no Hana, hoi 9 mui, a ku aku la no Keanae hora11, no ka hoolele ana aku i ko laila mau ohua a me na ukana, a o keia hoi ko’u wa i pu ae ai iluna a nana aku la ia uka o ka aina, a ike io aku la no hoi i kea no o ka aina, he wahi maikai a oluolu o ka maka o ka malihini ka ike ana i ka uliuli mai o na lau lipolipo o ke kuahiwi, a me ka wai kau mai o Keanae, a he mea hoohauoli hoi i ka manao e ka malihini kaahele, i malunhiluhi ke kina mamuli o kana nana paa mau.

            Haalele ia Keanae no ke awa o Kauiki ma Hana i ka hora 11:45a.m., a ku i ke awa hope i ka hota 1 a oi o ka auina la, kau iho la maluna o ka waapa no ke awa o Punahoa, a huipu aku ia me ko’u kamaaina puuwai hamama. J.W.H. Momoa a me ko laua keiki hiapo Jpseph Hoouie Jr. Nani ka walohia e na kukai olelo ana, ka pumehana o na launa ana o na hoaloha elua ma kahi i manao muua ole ia, e halawai puana laua he kino a he kino. Ua halawai pu iho la no hoi me na hoaloha oiaio, J.K. Hanuna, W. P. Haia, J.K. Iosepa a me kekahi poe e ae he lehulehu wale.

            Haalele i ke awa o Kauiki, kau ma ka lio, a kaa mai ia ke pailaka ana maalo o ko’u kamaaina piha lokomaikai i hui ia me ke aloha. Ua nana ae la i ka uliuli o na lau laau, ke oheohe o na lau ko, ke ku kilakila mai o na puu, he nani maoli no ke nana aku.

            Na keia man hiohiona nani o ka aina, i hookomo mai i na manao hauoli iloko o ka malihini kaahele no ka pono o ka aina hanau, oiai hoi na law kahikai me na nalu e owe malie ana i kumupali.

            Ma ka hora 3 p.m. o ka auwina la, ua hiki aku la makou i Kapohue, kahi hoi o ko’u mau kamaaina, a huipu me kona ohana iloko o na puili lima ana o ke aloha olalo.

            He wahi maikai no hoi keia ma ka nana ana aku ma na lalani puu ma ke kuahiwi i kahiko ia iho me na lau uliuli o ke ko a ka Hui Mahiko o Mokae, a eia hoi ke kukilakila mai nein a puoa o ka halepule Katolika o Puuiki, me he hale kakela la no ke ola mau loa.

            Ua hoomaha iki iho ia me na kamaaina ia auwina la a me ia po, a i ke kakahiaka ana ae, oia hoi ka Poaha, ua hoea mua mai la ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina o na Wahine ma Puuiki, a Peresidena Kuwaena o na Ahahui Aloha Aina o na Wahine ma Hana, oia hoi o Mrs. G. P. Wailehua a hoolauna ia aku ia ka Elele me ia, a oia hoi kana i apo mai ai me keia mau olelo o ke ohohia:

            Ua hoohikilele nui ia au, mamuli o ka loaa ana mai ia’u o kekahi palapala, mai ka Hope Peresidena mai o ka Hui Aloha Aina Kuwaena o ka Paeaina, ma Honolulu, oia hoi o Lucy Peabody e hoike mai ana, ma iloko o ka poho o kou lima ka pepa kakauinoa a na ahahui makua, e kue ana i ka hoohuiaina, ma kea no he Elele i hoomana pihaia e kona pulima, a me ke Kakauolelo Nui o ia ahahui.

            Nolaila ke lawe mai nei au i na olelo kauoha maluna ae, a hana a hooko aku a like me ka ulumahiehie o ka manao no ka make i ke aloha i ka kakou aina, ka lahui a me ko kakou Moiwahine,

            A ke lana nei ko’u manao a me na lala o na Ahahu Aloha Aina o na Wahine @ @ @ kiekie na lakou ma na @ @ o ka apana o Hana nei, a @ @ ae nei au @ke aloha o ke Akna Kahikolu, e hooholo mua loa ia aku kau mau hana a pau. Me ke aloha (Hauoli nui.)

            Ua panai pokole ia aku keia mau olelo e ka Elele me ka haawi pu ana aku i kona mahalo no keia mau olelo kahoahoa o ka hoaloha oiaio.

            Mahope iho o na hooluana ana, ua ua hoea mai la no hoi ka Peresidena e na ahahui o na kane, oia o P.K. Momoa, a e like no hoi me na olelo a kona mua, pela no hoi ola i panai mai ai me na olelo ao naauao mai kona lehelehe mai, a ke hoomanao mau nei i kana mau oleloao ma ke alahele o ka pololei a me ke kaulike.

            I ke kaa ana aku o na pepa kakau noa iloko o ko laua mau lima, ua hoouna koke ia na elele no ka hoike ana aku e malamaia ana he halawai makaainana ma ka hale hui o Puuiki, no ka noonoo ana i na hana holomua ai me ka hikiwawe.

            He oiaio, ma ka hora 3:30 p.m. ola auina la, ua akoakoa io ae la he heluna oui o na poe aloha aina, main a kane na wahine a me ka lakou mau keiki no ka lohe ana i ka ieo o ka Elele i hoouna ia aku no ia apana, a mamuli o ko lakou makaukau a me ka naauao.ua kohoia he mau komite hookipa nana e pailaka aku i ka Elele ma kahi i hoomakaukau ia nona iloko o na leo ulumahiehie o ka lehulehu e ka ana ma kela ame keia aoao o ke alahele e hiki aku ai i kona wahi i hoomakaukauia.

            Eia hoi na Luna Nui, o na Hui a i elua ke ku nei me ka makaukau e hookipa aku, a o ka Peresidena, na hepe, eia lakou ke ku nei iluna ma ko lakou kulana he mau poo no ia ahahui a na lakou hoi i apo mai a hoonoho iho la I ka Elele maluna o kona noho I hoomakaukauia.

            Ua kaa ka mua o na olelo hoolauna ka Peresidena Nui na kane, a mahope o kana, na ka Peresidena o na wahine i kokua ia e ko lakou mau kakauolelo.

            I ka pau ana o ka lakou mau olelo hoolauna, ua konoia mai la ka Elele e hoike piha aku i kana hana i hiki aku ai imua o lakou, a ua hooko oia e like me ka hiki iaia ke hana, a o lakou no ka hoike oiaio o kana mau olelo.

Mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo ana a ka Elele, ua waiho koke ia mai la ka papa hoonohonoho hana no na mea e pili ana i kakauinoa a ua koho koke ia na komite no ka hoouna ana iloko o na apana mawaho aku o ka Aha Kuwaena o Hana, e noho ana ma Puuiki.

            Ua hooholo ia he ela komite ma na palena o Hana ma na pali Koolau oia hoi o G.P. Kauimakaole, Petero Ki, Mrs. Namakaoku Kahilina, Mrs. Rebeka, o lakou iho la na komote i wae ia no ka hoouna ana ma ia aoao.

            Ma ka aoao ma na Kona nei, oia hoi, mai Kipahulu, Kaupo, a hiki i Kahikinui, ua kohoia o P.K. Momoa, ka Peresidena o ka Hui Kuwaena o na kane ma Puuike, Mrs. Keluia Kalani, a me Kekau, a ma keia aoao, ua noi oa na komite e hele pu ka Elele ma ia aoao.