Ke Aloha Aina, Volume III, Number 41, 9 October 1897 — Page 8

Page PDF (790.56 KB)

This text was transcribed by:  Mike Mccurdy
This work is dedicated to:  Thomas A. L. McCurdy

KE ALOHA AINA

 

8                                  KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 9, 1897.

 

@E MOOLELO HOONANEA

-NO KE-

Keikialii Alabati.

Ke Kaeaea o Pelekane.

- A ME-

Ka Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo.

@oohenoia o KE ALOHA AINA

            I ka aneane ana ae e kupono ka la i ka lolo na elemakule kahu hanai o laua, imua o ko laua mau alo, a ike mai ia ia laua nei e noho ana malalo o ka malu o na lau laau, a ua lilo hoi ia he maikai i ko laua noonoo.

            A me ka leo olu waipahe o ka elemakule, ua pane aku ia oia penei:

            He wahi maikai loa keia ne ko kakou hoolauna ana, a ua mana hoi aua, maanei kakou e haawi ai i ko kakou paina awakea, ina hoi ia ua kupono i ke oukou makemake, a ina no hoi aole oia iho la no.

            O keia mau olelo a ka elemakule i nonoi aku la i ka oluolu o ka Ui Madina, no ko lakou paina ana malalo o ke kumulaau a laua e noho pu ana, ua lilo ia he mea maikai loa i kona noonoo.

            Nolaila, ua apono aku la oia i ka manao o ka elemakule, a oia no hoi kona wa i kii io aku ai i ka lakou mau wahi mea ai, a paina pu iho la malalo o ka malumalu e ua kumu laau aia.

            Ua ai iho la lakou a lawa pono elike me ka eleu mau o keia elemakule ma na hana uhai holoholona a me ka lawaia manu po hoi, a o ke koena aku o ka manawa, ua hoohala pu ia me na hoonanea ana, a hiki i ke ahiahi ana.

            O ke kama opio hoi, ke pii ae la kona nui, ke pii pu ae ia no hoi me kona nani, i oi papalua aku mamua o kona mau makua, a ke pii pu ae ia no hoi me kana mau hana, nana e hookaulana aku iaia ma keia mua aku.

            I ka piha ana o kona mau makahiki i ka eha, a oiai hoi ka elemakule kamaaina e makaukau ana e hele, oia no ka wa i ulu ae ai o ka manao hoohihi iloko e kona puna@ai opio, e @@@ @@@ oia mahope o ka meheu o ka elemakule e hele ai.

            I ka wa kakahiaka nui poeleele wale ua hala mua iho ua keikialii nei me ka ike ole mai o kona makuahine, oiai, oia iloko o na hooninipo ana a na moeuhane pahaohao.

            O keia no hoi ka wa like loa i loaa ia laua, i ka elemakule a me ke keiki opio no ka hele ana iloko o na laau hihipea o ke kuahiwi, me ka ike ole mai o ka elemakule he mea kekahi o hahai ana mahope o kona meheu.

            I ka wa a ka elemakule i komo loa aku ai iwaena o kekahi ponaha laau e hihipea ia ana e na laau hihi, elike paha me ka ieie, ka maile a pela aku.

            Aia hoi ua hoopuiwa ia ae la kona mapao ia ka ike ana iho, eia oia iloko o ka luakupapau no ka wa hope loa mamuli o kona komo pono aoa aku iloko o ke aluka o kekahi pohai o kekahi ohana bea makuahine me Kana mau keiki ekolu, i makaukau loa e omo aku i kona koko no ko lakou aina kakahiaka.

            O na keiki bea okolu, ua like ko lakou nuuui me ko lakou mauahine, a he mea kanalua loa ka pakele ana o kekahi mea kono ola mai ko lakou mau mai@u mai.

            O keia kulana kupilikii e kau mai nei mamua o ka maka o ka elemakule, ua kokoke loa ia ka hopena o kona mau ia.

            Oiai ka makuahine i hele kona mau maka a enaena i ka ka huhu, lele mai la oia me ka hoohakalia ole maluna o ka elemakula, a oia no hoi ka wa o ua elemakule nei i omau aku ai i kana ihe loihi pepehi holoholona nei maluna o ua bea makuahine nei, a loaa pono aku ia ma ka puuwai o ua bea la.

            Uwo ai la oia me ka leo nui, hakolokolo ae ia o loko o ka ululaau, a pau aku la ka nui o na holoholona i ke auhee, me ka weliweli nui, no ka piha i ka maka'u.

            Nanahu ae ia kona mau niho wakawaka i ka hapalua like o ua ihe la ana e paa ana.

            O ka hakipu ana o kana wahi kumuhana e kue aku ai i kona mau enemi, oia kana i koho iho ai, ua hamama kona luakupapau ma ke kowa o na niho o na bea keiki, e makaukau mai la e omo i kona koko, no ka panai ana i ka hopena o ko lakou mauahine.

            I ka wa hakipu ae la o kana ihe, oia no hoi ka minute hope loa o ka bea makuahine, a hia@ aku la kona pauku kino nui iluna o ka ilihonua, ua pau ka oe hana, a ua pio hoi ka oe ahi.

            Na keia ike ana mai o kana mau keiki ekolu i kona hopena i kau aku maluna o ko lakou makuahine, oia no ka manawa like loa o keia mau bea keiki ekolu i lele mai ai maluna o ua elemakule nei no ka hooko ana i ko lakou manao omokoko maluna o kona kino.

            Ua hoao oia me ka ikaika e hiki ai ke hoopakele ia koa oia, aka, ua pahua nae ia mau mea a pau, oiai, o kona ikaika hookahi, ua lawa ole ia no ke ku pale ana i na ikaika ekolu e pinai mau ana i kela a me keia sekona.

            No ka wa hope loa hina iho la oia ilalo, a oia no hoi ka wa a ua mau bea keiki nei, i lele iho ai me ka manao e nahu pu i ka hapalua like o ua elemakule nei @@@ ko lakou mea hiohio@a weliweli e hekau ana maluna o lakou pakahi.

            O ko lakou mau leo hooho, ua holo aku la ka wawalo iloko oia ulunahele, me ka pau o na holoholona i ka naholo no ka mea ua maoopopo ia lakou, ua halawai kekahi holoholona ikaika me kekahi mea e hookui ai i kana hana.

            Eia na omaka wai koko aa hele a ula pu maluna o ke kino o ka elemakule, mamuli o na hana lokoino a na mainu o ua mau bea nei ekolu, kue ia hookahi ma kino ola.

            Oiai na niho o ua poe bea nei e makaukau ana e nahu iho ma ka hapalua like o ua elemakule nei, oia no hoi ka wa hikiwawe loa a ke keiki opio Alafe reda i kauiona pololei aku ai ma kahi a na bea keiki elua i makaukau loa e nahu i ke kino o kona kupunakane hookama, me kana pua pana.

            Hookuu aku la oia ma ka laina pololei loa, a ahai aku la oia i ka ukana ahailono o ka make, maluna o na hoa paio o kona kupunakane, a komo pololei aku la mawaenakona o ko laua mau kino, me he mea la, ua kaulua ia laua i kahi hookahi.

            O ke komo pono ana o keia pua pana iloko o ke kino o keia mau bea, e makaukau nei e nahu i ka elemakule, oia ka wa i kupaka ino ae ai laua me ka manao, e hemo ka mea a ke akamai i omau @@@@ @luna o ko laua mau kino.

            Aka, he @@@ makehewa wale no ia, oiai, aohe aka @i nana e hoomakili ae i ka paa i hana ia, a oia no hoi ko laua wa i kupaka hele aku ai iloko o ka ululaau la, a lilo ae ka hihipea o ua ululaau la, i wahi malaelae e hiki ai ke hele me ka maalahi loa, haule iho la laua a i elua, he luahi aa ke keiki opio pana pua, me ka ike ole mai o ka elemakule na kana moopuna keia mau hana kokua

            I ka wa hoi e kupaka hele la kela mau bea keiki elua no ko laua hopena, oia no ka wa a ke kolu o na keiki bea i lele mai ai maluna o ka elemakule me ke kaomi ana iho o kona mau wawae pepeekue maluna o ke kino o ka elemakule, me ka manao e uhae pu ae i kona kino palupalu ma ke kowa o kona mau niho.

            Aka, mamua nae o ka hiki ana iaia ke hana pela, oia no ka wa a ke keiki pana pua pololei loa i hookuu mai ai i kana elele o ka make maluna o ke kino o ua bea punolunolu ia, a komo pono aku la ma ka hene o kona uha, a kapalulu aku ia ma ka puuwu, a ka ae ia lona huelo no kona manawa hope loa.

            O keia manawa i haule iho la o keia bea opio ilalo, oia ka wa a ke keiki opio i holo mai ai me ka mama nui a ke ana imua o ke alo o kona kupunakane a ninau aku ia ina ua eha oia.

            I ka wa i ike mai ai o ka elemakule, o keia keiki opio loa ka mea nana i pepehi i keia mau bea a pau, oia kana i haawi ae ai i na kahoahoa ana imua o ka Mea Mana Loa, e malama mau ia ke ola o ke kama opio, a e lilo kana mau hana i mea nana e hookaulana aku i kona inoa ma na wahi a pau o Pelekane.

            Lalau mai la oia i na lima o kana moopuna me ka puuwai kapalili o ka hauoli a me ka leo ku i ka walohia, ua pane aku ia oia, pehe@ la oia i ike ai, aia oia maloko oia wahi kani i hele ai.

            Ua hoike aku la oia i @@@ @@@ a pau a ua hoohauoli nui loa ia hoi oia i ka lohe ana i ka moolelo oiaio mai ka lehelehe oiaio mai o ka opio.

            Huli hoi aku la laua a i e laua no ko lakou wahi home me na mea i loaa ma ka laua huakai hele no ko lakou aina kakahiaka.

            I ko laua wa i hoea wa i hoea aku ai i kauhale, ua ike mai la kona makuahine a me ke kupunawahine e hoi pu aku ana laua me na mea i loaa ma, ka laua huakai hele.

            Ua hookahahaia ko lawa noonoo, a oia no hoi ka wa i hoike piha aku ai o ka elemakule i ma mea a pau, a me kona pakele mahunehune ana mai ka maiuu mai o kekahi ohana bea hihiu.

            Ua lilo keia moolelo i mea hoohauoli ia lakou a pau, a oia hoi ka wa i liuliuia mai ai o ka lakou mau wahi mea ai no ia kakahiaka, a ua hoolawa iho hoi me ka ono a na mea i hoomakaukauia.

            Oiai lakou e noho nei ma keia uka waokele, ua lilo ua wanaao a pau, i wa makaala ma@ no ke keiki opio, a e hele mau ana oia iloko a na ululaau e alualu holoholona ai.

            A pela no hoi ma na aluna ahiahi, a ua lilo keia mau wa elua i manawa no keia keiki opio e hoa ai i ka wikani o kona mau aakoko.

            Ua lilo o loko o na ululaau i wahi ohohia nui loa ia e ko ke keiki opio manao, a me he mea la, o kona pah@ku ia o kana mau kana a pau.

            I ka piha ana o na makahiki ehiku o ua keiki Ia, ua lilo na puu na oawa, na kahawai, a me na pali lele a Koae, i wahi punahele loa iaia.

            I kekahi la, kau ae ia oia maluna o kona wahi lio ulaula me ka noho ole a kaulawaha hoi, a hoomaka aku la ma kekahi huakai ana i manao ai e hele no elua la, ai ole ekolu paha, elike me kana mea i manao ai he pono.

 

HE MEA HOOHAUOLI IA I KA MAKUA.

            He mea oiaio, o na keiki hoolohe a hoopono, he lei nan@ na kona mau makua, pela hoi makou e hoomanao ae nei ma ka la Sabati aku la i hala i ka ike ana aku i kakahi Hawaii opio, nona ka inoa o Henry Kailimai, ke keiki hoi a ko makou makamaka maikai a hoaloha oiaio, W. H. Kailimai, o kai o Kakaako, e kuhoe mai ana ma kahi o ka @gaua hook@ @@@ Akua, @@ kona mau manamanalima palanehe, e lawe kiani ana.  Ola ka inoa o ka makua, ke lalau ke keiki ma na hana e pono ai, a e kaulana ai ka inoa iloko o na hana maikai, aole iloko o na hana pela pela.  E hoomau aku ma na hana maikai, aole ma na hana ino.

 

HE OIA MA NO KA AIMUE.

            Mawaena o ka po o ka Poaono a me ke kakahiaka la Sabati nei, ua komo aihue ia iho la ka hale aina Astor, e ku nei makai iho o ka hale kaawai Helu a, a lilo aku la he 35, mai kahi aku a ka ona i huna ai.

            O kahi a ka aihue i komo mai ai, ma ka puka aniani no ia e pili kokoke ana i ka hale kaawai, a ua manaoia he mea kamaaina no ka mea nana i hana i keia hana, no ka mea, aole oia i huli wale aku i o a ianei.  O ka ekolu iho o keia o ke komo aihueia ana o keia hale aina

 

            Aia ke hoomakaia aia ka pepehi ia laua o na ilio ma kehua a ma mai lepera ma Molokai.

            I kiea Poaono e hoea mai ai ka mokuahi Pekina mai Kapalakiko mai, a maluna ona e loaa mai ai na ono ae ka kakou pepa.

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, kekahi o na moopuni pohoi, a i kuleana hoi ma ke ano, owau kekahi o na hooilina oiaio ma ke kanawai no kuu mau kupunakane i make, oia o Kalauli, nona ka apana aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila, Helu 2327, e waiho la ma Kahanaiki, Waianae, Oahu.  Ma kela, ke hoike akea aku nei au, o na kuai hanaia e kuu kupunawahine, oia o Kalaniwahi a me Uwia kuu kaikaina, e hoolilo holookoa ana i kela mau apana aina i kekahi poe e aku me kuu ike ole, a apono ole hoi, ke hoole nei au i ka mana ole ma ke kanawai o ia hoolilo ana.  O ka poe a pau e hoho au i maluna o ua mau apana aina la, he kuleana ole, ke kauohaia aku nei e hookaawale a i ole, alaila, e hanaia aku no elike me ke kanawai.

            Me ke oiaio

            Mr. J. Makanui,

            Pulama, Puna, Hawaii, Sept. 13, 1897.

 

TOMMY K. NAKANAELA

He Agena Kuai Hoolimalima a Hoomaopopo

Kuleana Aina o ke Kahua Ma'i

Lepera ma Molokai.

            Mamuli o ka lehulehu o na hana maluna ae haawiia mai na'u e hooponopono iloko o na makahiki i kaa hope aku la mai na makamaka haole a pela pe no hoi mai o'u mau hoa o ke koko hookahi mai.  Nolaila, ua makaukau au e hooko aku i na kauoha oia ano, a ma kekah ano e ae paha i makemakeia me ka moaka@@ ea i ka manawa pokole loa.

            O ma poe ma ke Kahua Ma'i he mau kuleana pohihihi ko lakou iloko o kekahi mau waiwaipaa, @ ma kekahi ano e ae paha, mai poina i ke kipa ae io'u la no ka hoomaopopo a me ke kuka pu ana hoi i ka mea pono e hana ai, a e loaa no na kokua ana mai o'u kau no ka nowelo ana i kahi o ka pono a me ka pomaikai.

            E hana ia no na palapala kuai a hoolimalima @@@@ o na waiwai@@@ me ke uku ole, @ @@@ pu no hoi me hooiaio ana imua o na Agena Hooiaio Palapala o ke Kahua Ma'i Lepera.

            E hanaia no na Palapala Kuai o na Waiwa Lewa ma ke Kahua Ma'i Lepera me ka aku haahaa loa.

            @@@@ 19, 1897,     6 month-wkly.

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau ma keia, ua hookohu pono aku wau ia

J.U. Uaninui Esq.,

o Kaunakakai, Molokai, i Hope oiaio no'u no ka hooponopono ana i ko'u mau waiwai paa a me ua waiwai lewa e waiho la ma Kamalo, Molokai, a he mana piha kona e hoopii ma ke kanawai.

            Owau no,

            Hooipo (w)

            Kalaupapa, Molokai, Sept. 15, 1897

 

HOOLAHA @UAA KOMOHEWA.

            Ua loaa ia'u ma ko'u wahi noho ma Pawaa, he mau Puaa komohewa, hookahi Puna ke a, a he hookahi Puala wahine.  O ka mea a mau mea nana keia mau Puaa, e pono e kii koke mai mamua o ka piha ana o na la he 15 mai keia la aku e puka aku nei o keia hooloha, me ka uku pu mai i na lilo e keia hoolaha ana a me ko'u malama ana, a ina e hala na la he 15 e lilo loa no ia'u keia mau puaa.  E loaa no au i na manawa a pau o ka la ma ka Hale Hana Hao o Ulakuheo, a ma ko'u home i ke ahiahi, a Pawaa.

            H. Kahalewai.

oct. 5-3 wks.   dly.-wkly

 

WELA KA HAO!!!

O na Hawaii maluna ina wa a pau,

No ka mea, he kuai lakou ina waiwai ma kahi o

L B Kerr.

Malaila e loaa ai na Waiwai Hou o

            hookahi dala no ka hapaluadkala

            Eia makou ke kuai hooholo nei i na Dimiti he 20 i-a i ke dala Hookahi.

            Na Remants ma ka hapalua o ke kumukuai.

            Me Agena kuai no na Mekini Humuhumu Wheeler & Wilson a me ke Domestic.

            L. B. Kerr.

            HONOLULU  ALANUI MOIWAHINE.