Ke Aloha Aina, Volume III, Number 42, 16 October 1897 — Page 2
| This text was transcribed by: | Cyndi Defenbaugh |
| This work is dedicated to: | Kaelene Ahu Rey |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA POAONO, OKATOBA 16, 1897
KE – ALOHA – AINA
Hoopukaia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa
na ka Lahui Hawaii.
EDWARD L. LIKE,
Lunahooponopono.
E. A. NAWAHI,
Puuku o KE ALOHA AINA
HONOLULU, OCT. 16, 1897.
MAI HANA KAMALII KAKOU.
O keia ka wa a makou i manao ai, e hoike maoli aku i ko makou manaoio hana, no kekahi ninau e uluku nei iloko o keia mau la, oia hoi, owai la na Elele kupono a ka lahui e hoouna aku ai, e lawe i na palapala hoopii kue i ka hoohui aina i Amerika?
Aole makou i manao e lilo ana keia ninau he mea e hoonioni ai i ko kakou noho ana, aka, i hoopu a aku l amakou i keia, mamuli o k anui launa ole o na kuke e mumulu nei ma kae o kapuahi, i kahi wa e nana ponoia ana na mea ai, a i kahi wa hoi, ua palaka a ua nanea, mamuli o k alehulehu oa o ka poe nana e hoomoa i na mea ia, a o ka hopena, oia no ka papaa, a lilo na mea i hanaia, i mea ole, pela hoi makou e hoohalike ae nei me ka poe e ake nei e lilo i poe elele no ka holo ana i Amerika.
He mea nui keia na kakou a pau e noonoo ai, a e kaana iho ai, me ka nana ole i ke kulana o ia kanaka, ina pahaia no loko o ka Hui Aloha Aina, a he aloha oiaio nae i ka aina hanau, mailoko a waho o kona kino, ua manao makou ua kupono loa ia kanaka o ka Hui Aloha Aina ke hele e hakoko no ka pono o kona aina makuahine, a aole hoi e hiki ke kuai ia kona kino a me kona uhane, e na apana dala lelo a hulali o ko keia ao.
Pela no hoi kekahi hoa o ka Hui Kalaiaina, he aloha no hoi kona i kakia ia i ka iwihilo, e like me ka paia pali pohaku paa manoanoa i hookumu ia e ko ke akua ahonui, pela no ka paakiki hiki ole he hoololi ia no ka makee i ke aloha i ka aina, a me ke kuokoa mau loa o kona aupuni. Oia ke ano kanaka hiki ia kakou ke hilinai aku, e ola ana ka aina ia lakou.
Aka, pehea e hiki ai ke hoounaia na Elele, aiai, e ake ana kela a me keia no kona hanohano iho, me ke ake nui oia ke hoounaia, a pela aku.
Aia iloko o ko makou kaana akahele ana, ua ku a ua wae iho makou i na kanaka kupono loa e hiki ai ke hoounaia aku no Wasinetona, me ko makou nana ole aku i na hookuiia mai e ka poe alunu olelo, ua koho iho la makou i ka makou mau elele kupono i manao ai, aole e ulu mai na mokuahana ana i ka wa e hooneeia aku ai ka hana imua o ka lahui, mai loko mai o na Ahahui Aloha Aina elua e ku nei, a o ko laua mau inoa oia ka makou e kapae nei, aka, o ko laua kulana, oia ka ka lahui e ike iho ai, oia hoi ka Peresidena o ka Hui Aloha aina o ka Paeaina, a me ko ka Hui Kalaiaina Peresidena.
O keia na moho a makou i manao ai o laua i’o na kanaka kupono, e hiki ole ai ke aumeumeia ka holomua o na hana, me ke koho puia i kakauolelo na laua, mamuli o ko ka lahui wae ana a loaa ke kanaka kupono.
O ka makou ae la keia, malia paha he okoa aku no ka kekahi poe kalaiwaa, a na lakou no hoi ia e huepau ae i ke akea, me ka hoakaka ae i ke kahua hana e hiki ai ia kakou a pau ke hilinai. I na nae e waiho ia na manao ake hanohano o kekahi poe, na manao huahua, a kalele iho maluna o ka pono a me ke kaulike.
KA LA KUOKOA O HAWAII.
O ka la 28 o Novemaba e hoea mai ana, oia kekahi o na la nui a makolukolu iloko o na puuwai o na kanaka aloha aina a pau, a o ka piha pono ana hoi o na makahiki he 50 a oi o kona kaahele ana ma na Paemoku o ko Hawaii Paeaina me ka hoomanao mau ia.
He oiaio, o ka hoihoi houia ana mai o ke kuokoa o ko Hawaii Aupuni, i ke au e noho Alii Aimoku ana o Kauikea o uli, he mea nui ia a walohia, a o ke kuahaua ia ana o ke kuokoa, aole ia na ko kakou makemake i hana, aka, na ke ahonui no ia o na anela kiai o ko ke Akua Kahikolu puali anela, a lilo ae la keia la, he la nui a makamae na kakou e hiipoi ai, me ko kakou manao i awaiauluia a paa, me he makua la i ke keiki, a me he mau hoahanau la i hoohiia a paa i kahi hookahi.
Ua hala na la hiehie o ka hoomalu, aupuni anoano ana, oiai e ku ana ke Aupuni i ulu ae mamuli o na manao imi po maikai, aole hoi ma ka lokahi o ka lehulehu, ke kahua hoi e hiki ai ke ku a paa ia aupuni me ka naueue ole, e like me ko kakou kamaaina i na wa i hookele ia ai ke aupuni malalo o ka mana Moi.
Aka, aole nae o ka hala ana o ke kowa oia mau makahiki ke kumu e hiki ole ai ia kakou ke hoomau aku ma ka hoala mau ana i na halawai makahiki, e hookupaa mau ai i ko kakou mau manao aloha no ko kakou aina, a e hapaiia mai ai hoi kekahi mau hana e hooholomua ai i ke ku mau ana o ko kakou mau Ahahui Aloha Aina, a pela makou e manao lana nei, e hoomau loa ia aku ka malamaia ana o ka aha elele o na kanaka Hawaii Aloha Aina, me he poe Lunamaka ainana la na ka lahui, ma ke ano kuka mau i ka pono o ka lahui. Ma ka la 28 o Novemaba, o kela a me keia makahiki.
NA ELELE A KA LAHUI.
Elike me ka ne-i nakolo ana o ka leo nunulu hae o ka hekili ma na paia lewa o na aouli o ka lani pela na lono lauahea i halihali hele ia ae ma na pipa alanui o ke kulanakauhale nei, no ke koho a wae ana i mau Elele na ka palapala kakauinoa kue hoohui aina, i ke Kapitala o Wasinetona, a imua hoi o ka Peresidena Makinile a me kona Ahaolelo Senate, ka poe hoi a kakou e kau aku nei na maka e hana ia ana ko kakou pono me ke kaulike.
He mea oiaio, he puuhonua keia i upuia e ka lahui e hana ia ka pono, a malalo oia hilinai ma ke ano e hana ia ka pono, ua puka iho nei ka kakou mau palapala hoopii e kue loa ana i ka hoohui Aupuni me kekahi Aupuni okoa aku, ina paha o Amerika, Iapana, a pela aku, aole no ia he mea e hoomaalili iho ai i na manao makee o ka poe aloha aina, oiai, he like a like wale no lakou a pau ia kakou, aole i ano e ae.
O ka hoala ana ae i na manao e koho i na Elele no ka lawe ana i ka ka lahui mau palapala hoopii i Amerika, oia ke kahi o na hana nui a koikoi a ka lahui e kaana pono ai me ke akahele loa, me ka nana mua ole i ke kahua e ku ai oia hana nui a koikoi a ka lahui, oiai, o o na lono e wawa nei, i elima Elele e hoouna ai ma ko ka lahui aoao, a he poe wale no hoi i hilinai ia e ka lahui, aka, pehea e hiki ai ia kakou ke hoonui ae i ko lakou heluna a hiki i ka elima, oiai, o ko kakou kulana i keia wa, he kupilikii no ia ma na mea e pono ai ka noho ana, koe wale no paha ka lokahi o ka lahui mai Hawaii a Kauai.
O ko makou manao maoli, he hana nui a kilakila keia a ka lahui e hapai nei no ka pono o ko lakou aina makuahine, me ke kapae loa ana i na manao uilani o ka hukihuki a me ka lili pilikino, a o ke kanaka e wae ia ae ana i Elele, a i mau Elele paha, e ka Mana Hooko o na Ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina, mai hoao aku kakou e elieli malalo, i wahi nona e poholo iho ai ilalo o ka lua.
Ua manao no hoi makou, o na Peresidena o na Ahahui a i elua a me hookahi Kakauolelo, ke kupono loa e lilo i mau Elele no keia hana nui a koikoi a ka lahui, a he mea no hoi ia e loaa ai na manao ohohia like i na Ahahui a i elua, a hooholo koke me ka hoohakalia ole.
Hoala koke na manao iloko o na Ahahui makua, no ka hoouna ana i mau komite ohi dala ma kela a me keia pea o ka aina, me ka hooohakaiia ole, a i ka pau ana o keia mahina, a i ole i ka pule mua o Novemaba, ua makaukau ke dala no keia hana a ka lahui Hawaii, he hoike oiaio hoi no ko kakaou aloha io maoli ika aina, me ka puuwai hamama o k alokomaikai, a me ke kumukumu ole, e hoike aku ana imua o ko kakou mau hoaloha e paa nei i ke Aupuni Repubalika Hawaii, he hiki io no i na kanaka maoli ke hoouna i mau Elele no lakou i Wasinetona, malalo o ko ka lahui ponoi mau lilo, aole nae hoi i ka nui a me ka lehulehu loa.
UA HULI IO AKU NO.
Ma ka po Poalua nei, i huli hoi aku ai o Senate Mokana a me kana mau kaikamahine maluna o ka mokuahi Belgie no Kapalakiko, a ma ia huakai hoekahi hoi i huli hai aku ai o F. M. Haki me kana wahine no Wasinetona: He mea oiaio ma keia hoi ana aku la ana, e hoea mai ana no he mau olelo no i maa mau i na poe a pau i kipa mai i o kakou nei, ma ke ano e hakilo pono i ke kulana o ka lahui Hawaii, a ina aia iloko o kona uhane ka noonoo kahi i malamala ai, ke kanalua ole nei makou i ka hoike ae, e puka mai ana mailoko mai o na nupepa o Kapalakiko a me na wahi e ae o na Mokuaina o Amerika, ka mea oiaio, aohe hoihoi o na kanaka Hawaii i ka hoohui ia aku o ko lakou ai na me ko lakou.
O kekahi hoike nui loa paha e akaka io maoli ai ko kakou hoihoi ole, oia ka hoea kino maoli ana aku o ko kakou mau Elele (ke hoouna io ia hoi i Amerika, mamua hoi o ke kamilio wale ana), me ka kakou mau palapala hoopii e kue ana i keia hana apuhi a ka poe e ake nei e ka make loa ia kakou. A oia ka makou e upu nei e kakoo like kakou ia hana me ka lokahi, aole me ke kuee.
KA HAOLE HUKIHUKI HULU.
O William Turner, ka moho holo loa ma ka moa o ke ao holookoa, e noho nei ma kahi kulanakauhale o Lynbrook, ua noao ia mai nei kona akamai ma ka huki ana ka hulu o kekahi moa wahine nui, a iloko o 11 25 sekona, ua pau iho la ka hulu o ua moa la i ka hukihukiia. He $1000 ka pili a koina mau hoaloha i na mea a pau e aa aku ana iaia ma ka hukihuki hulu moa ana.
NA PUALIKOA O RUKINI.
O na pualikoa nana e puliki nei i ka inoa a me ka hanohano o ke Czar a Emepera hoi o Rusia, ua hoonohonohoia ia ma ka 21 mahele o na pualikoa, a i hiki aku hoi i ka 14 mahelehele nana e hoopuni ana i ka mana o ka Nohoalii a me ke aupuni.
O ka iakika o ka pualikoa hookahi, ai no ia ma kahi o ke 45,000 kanaka. O na koa helewawae, ua kaana ponoia ia iloko o 165 koa oloko o ka laina, he 20 hoi koa no ka hakilo ana i ka poe mahuka, he 16 hoi mahele koa no na kauoha awiwi ia mai, a me 12 mahele koa e ku makaukau ana i na wa a pau.
O keia ka pualikoa nui a nani hookahi o ke ao nei, a i hooponopono malau ia hoi malalo o ko lakou mau kanawai koa.
O ka lakou mau mea kaua makahehi loa, oia no na pu raifela ki alapine a Lebeland o Farani, a ua lilo hoi i milimili a i punahele na na Alihikaua o na pualikoa o Rusia.
O na poe ki pukuniahi nunui, ua mahelia lakou iloko o 96 kahua hoomoana, 194 kahua hoohalua ma ke kula, 15 kahua hoomoaua ma na mauna, 43 kahua hoomoana ma na wahi hoohalua i ka enemi, a me 3 mahele koa he poe hamo puna a i aneane aku hoi ko lakou huina i ka 5000 na apana mama i hookaawale ia; a me 1500 pukuniahi e hoopuni ai i ke kahua kaua.
Mawaho ae o keia mau ulakolako a lawa hoi i na makaukau e uhalu ai i na manao uilani o ka enemi ke hoohahana aku.
Aia no hoi he pualikoa o na poe eneginia, na kaaa ahi halihali koa i ka wa kaua, i liuliu e ia i olahonua, na kukui uila hoomalamamalama i ka poe mahuka, na topido wawahi pilikua o ka moana, na makai, a pela aku.
O ka oi loa aku paha i loaa ole kona lua iloko o Europa a me na wahi e ae o ke ao nei, oia no na koa kaua lio i kaena mau ia e na lehelehe o na poe holo hau o Rukini: “Na Hiapaiole o ka laau ihe.”
He poe koa loa lakou a me ka wiwo ole, a ua like hoi ka lakou kakele ana i ke kua o na lio a lakou kakele ana i ke kua o na lio a lakou e kau ana, me he mea la, ua kakiaia a paa me he pou laau la ka pipili a mamau, a o kona inoa a me kaua hana, oia na koa kaua lio Kosaka, a ke hoohanohano nei lakou i ke kapu a me ka ihiihi anoano o ka noho kalaunu o Rusia, a ua like hoi lakou me na Anela e ku pohai ana ma na aoao o ka Nohoalii o ka Mea Mana Loa.