Ke Aloha Aina, Volume III, Number 42, 16 October 1897 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

Edward L. Like, Lunahooponopono

E.A. Nawahi, Puuku o Ke Aloha Aina

 

Honolulu. Oct. 16, 1897

 

Ke Hauwawa Mai Nei

            He lono ahiuhiu makani ka ke Koolau i hoea mai la i o  makou nei, e hai mai ana, ua kui ae la na opaipai o Keawaiki a me ko Kalehuawehe i kahi hookahi, a lego iho la ka heleuma o ka manaolana i kahi hookahi, aka aole nae ia he mea na makou e hele ai ka noii pono ana i kekahua a me ke kumu i hoea mai ai oia mau mea, i hawanawana ia mai, ua hookolo io aku, a ua akaka, he kumu a he hope ko ia mau mea oia hoi aole ma ko makou manao pilikino iho, i mea e hewa ai ko makou mau hoaloha, aka, malalo o ka hilinai i ka oiwi nana i makana mai ia lono, ola hoi:

            Ua waiho aku ko makou makamaka a hoaloha hoi o ka makapeni, Samuel K. Pua, i kona noho ana Hope Luuahoo ponopono no ka nupepa "Ahailono o Hawaii" i keia mau la aku nei, me ka manao maikai aole hoi ma ke ano e kumakaia i ka poe m=nona ka wahaolelo ana i kalai ai me ka oi o kana makapeni, aole hoi lloko o na manao lili pilikino, a eneenemi hoi i kona mau hoaloha ponoi o ka poai hookahi. Nolaila, ke minamina nui nei makou, i ko ka makamaka waiho ana aku la i ka hana a ka lehulehu, me ka lima i paumaele ole i na kikokohu o ka hoowahawaha ia a ke noi ae nei i kona mau haku e kahoi iho i ke kanaka i ku ma ka aoao o ka pono a me ka pololei. Mamua ae o kona waiho ana iho i ka hana a ka lehulehu, ke haawi aku nei makou i ke aloha hope loa no ke Samuela o "Ka Aliailono o Hawaii.

 

Ka Papaaina Ohuohu A Ke Aloha.

            Ma ke kai naha pueone i Kaluahole, Waikiki, a ma ka home noho aekai ponoi hoi o ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina o na Wahine, Mrs. Kuaihelani Campbell, i malamaia ae ai eia, ame na lala ola ahahui, he paina piha pono i na mea ai o kela a me keia ano, ma ka Poaono nei, no ka hookipa ana mai ia Mrs. G.P. Wailehua, ka Peresidena Wahine o na Ahahui Aloha Aina o no Wahine ma ka Ua Uakea o Hana. Ua hoonuanua i ka papaaina me na limu lipoa aala o Kalehuawehe, na i-a lawalu ono a ka puu, na mea ai ono e ae a ka Puukolu. Ua nuu iho a lawa na ikoi a ka makemake. Ua haawi ia ae no hoi he mau leo mele mai ke kileo ae o ke kahi o na opio oloko o ua Ahahui la, i kokua ia hoi me ka leo palanehe o ka lakou mau gita a ke hoolohe aku ka pepeiao he nani a uhene maoli. Ke haawi nei makou i ka mahalo nui i ka Peresidena a me na lala oia Ahahui, i ka makaala ma na mea a pau.

 

Mai Hoi Uhane I Ka Home

            Ua loaa mai ia makou ka lono e pili ana no ka pakele mahunehune ana o ke oia o Hene re Crane, oiai ola he luna hana malalo o Wilson a me White house.

            Ma ka Poakolu nei, ua hele aku la oia e hoopaa i ka inoa o ka poe hana, elike me ka mea mau iaia, a hele aku la malalo o ka pali, a oia no hoi ka wa i kakaa mai ai o ka iliili pohaku mailuna ino o ka welau o ka pali. No keia mea, ua kuhihewa iho la o Henere he pohaku nui keia e kaa mai nei mai ka wekiu mai o ka pali, a hoomaka aku la oia e holo i puka ma kekahi aoao.

            I kona wa i hehe aku ai ma kekahi wahi, ua hapapu iho la ka hehi ana o kona mau wawe, a hoholo aku la oia no ilalo o ka pali, nona ke kiekie o  600 kapuai, paholehole ka ili, a koe no ke ola.

 

Ka Puuhonua O Na Poe Tongo

            O kekahi ana kupaianaha loa o ke ao nei, aia ma ka mokupuni o tonga, ma ka moana Pakipika Hema, wahi a ka nupepa London Telegraphs, aia ia malalo o kekahi ahua pohaku i aneane loa e hoopuni ia e ke kai, nona hoi ke kiekie he 60 kapuai mai ka ilikai ae.

            He mau makahiki lehulehu i hala ae nei, ua hele aku ke keiki kane a ke alii i ke alualu honu, a i ke kokoke ana o ka honu, a i ke kokoke ana o ka honu i ka puu pohaku, ua nalowale aku la oia, ua kali iho la oia malaila no kona hoea hou mai, a hiki i ka wa i emi aku ai ke kai, akahi no oia a ike he ana malalo o ka puu pohaku he 6 kapuai hoi ka hohonu malalo o ka ilikai.

            Me ka makau ole, ua luu aku ia ua keiki la no loko o ke ana, a i kona aea ana ae, aia ola iluna o ka ilikai iloko o ke ana, a mahope mai o laila, ua hele aku na kanaka e huli pono ia loko me na kukui.

            Mahope mai o ia manawa, ua hoolilo ia kela wahi i puuhonua no na poe e mahuka ana mai ko lakou poe enemi mai, no ka mea, o na poe i kamaaina i keia wahi e luu ana lokou no loko o keia ana, a o ka poe hoi i ike mua ole, aole lakou e manao he ana ko malalo o keia puu pohaku.

 

Puhili Noa Hoohiwahiwa Ana.

 

Huhu na Anela ia Mokana.

Pulupe Na Ipukukui Lamalama I Ka Ua

Lilo na Hoohiluhilu ana i moa ole.

            O ka po nui i keha ia ae ai maloko o na nupepa a ka poe e kakoo nei i ka Repubalika Hawaii, mai ka na haole a hiki aku i ke Kuokoa Hawaii, ua lilo i mea hoowahawaha ia, mamuli o na uluku pihoihoi i lanakoi ae mailoko ae o na Poo Aupuni, no ka hoohiluhilu ana i ka lawaia luu loli o Kaupo (Alabama), me ka manaopaa e helelei mai ana na huhui hoku o ka paia lani, mamuli o ka puni oloko o ka Pa Alii o Iolani Hale, a me kona mau kaupoku eehia, na lanai, na kumu laau, a pela aku i na ipukukui Kepani, e hookauluwela ana ia loko oia wahi anoano eehia o na Lani Alii Aimoku i hala, a me ke Aliiwahine Aimoku hoi, e noho mai la i ke anu o Amerika.

            He mea oiaio, o keia mau hoohiwahiwa i ulupuni ae mailoko ae o ka puuwai o ka poe nana e hosana aku i ka inoa o ke koa a me ka pukaua nana e auamo aku ka ukana a milimili a lakon i koho ai nana e hana, oiai hoi na hora o ke anana wailiula ke hoea mai la, a i hakalia i ka pouli iho, kauluwela oloko o ka Pa Alii.

            Oia mau upu ana o ka hauoli, na manao kapalili o ke ohohia, eia ia ke ku mai nei me he pali pohaku la mamua o ka poe nana e lawelawe ana keia nau hana.

            I ke kani ana o ka hora 7 a oi, oia ka wa i owa mai ai na paia paa o ka lewa lani, a lu mai la i na poiwai lai o Kulanihakoi maluna o na ipukukui Kepani e kolili ae nei ko lakou n ana, a iloko wale no o na minute pokole o keia umoki ana iho la a na paka ua, ua lilo ka nani a me ka maemae o ua mau ipukukui la i hoohiluhilu ia, me ka lupe pepa i pii aku i na ao ohu o ka lewa, a pulu a kaumaha, haule hou, ka honua, he ukana na ka palahe a me ka hiki ole ke pahonohono ia.

            "O ka a mai a ke kukui." wahi aka poe haku mele, a me ke kinai awiwi ia ana iho la e na paka ua eloelo o ka hora 7, he mea hoowalaala loa ia i ka manao o ka poe nana i hoala i keia hana, a ina paha iwaho o kahua kahi i hoohiluhilu ia ai, ina ua paluhe o Mokana i ka ua, a lilo la keia mau hoohiwahiwa ana i mea oki loa. Aka o ke kumu wale no i ahona iki ai, oia no ka hoihoi maoli ia ana iloko o ka hale e malama ia ai nahana hulahula, paina a pele aku.

            Aka, ua hiki no nae ke ike ia aku, aia he mau manao hoonaukiuki ioko pakahi o kela a me keia noa nana i hoala i keia hana, mamuli o ka hoolilo ia ana o kekahi hapa o ka lakou hana i mea ole a poho hoi ka luhi o na hoomakaukau ia ana noia mau mea.

            He hoike ana mai hoi, he hoewahawaha na lani i na hana painuu a laku nei, amamuli oia i haawi ia mai ai keia mau haawaina ao maluna o lakou a pau, i wahi e mili ai mai ko lakou auwana ana.

            Aoie no i makahehi ia keia anaina ike a na Poo Aupuni o ka Repubalika e na poe makaikai, a ua hiki no ke kohoia ko lakou kawalawala ma kahi o na haneri, he hoohaahaa ana hoi i ka hanohano o ke Senetoa Mooana o Alabama, ka hanai hoi a keia poe e malama nei a hiki i kona hoi ana, a ke lana nei no ko makou, e pelu ana kona alelo i kona wa e hoea aku ai ma keia aoao o ka Moana Pakipika, a hoike ae i ka mea oiaio, he kue oia i ka hoohui aina.

 

Nohomole Paha Auanei Ke Kahua O Ka Hotele Hawaii.

            Eia ke aumeume mai nei ka poe mea kuleana i ke kahua o ka Hotele Hawaii, e poai puni ana ma ka aoao Waikiki o ka pa, a ma kahi hoi o ka Bana e puhi ai. Aole ia wahi no ke aupuni, aka, no Norman E. Gedge ia wahi.

            Mamuli o ka lilo ana ae nei o ka Hotele Hawaii ia E.C. Makapolena, ua manao iho la ka Ona nona kekahi lihi o ke kahua o ka Hotele, e unuhi a hoolimalima aku i ka poe e makemake mai ana, a ina aole makou i lohe newa, me he mea la, e kukulu ia aku ana i hale holoi lole no na Pake ma ia wahi. He mea oiaio, he hana hoopilikia keia i ka holomua o ka hana a ka Ona hou o ka Hotele, a ina pela iho la ke kulana hana o ka hoau mua ana i kinohi, alaila, he mau ukali ana ia hana no ke pakalaki, a he mea hoi e hookuihe ai i ka manao o ka mea nana e hookele aku ana ia kahua hana imi waiwai o ka aina, a ulu mai ka manao iloko ona e haalele koke i ka hana.

            Ma ko makou noonoo akahele ana, ua hoomaopopo iho la makou, ua hanaia keia hoolalaia ana, i wahi e loaa ai ka holopono o na hoolala ana no ke kumukuai o ua wahi ala. Ua lonolono wale ia ae no nae hoi, ua haawi mua ia aku no keia wahi e kekahi haole pohaku nui, no ka huina o $7,500 mahope mai o ka hookehuli ia ana o ke aupui.

            He kanalua ole nae ko makou ke olelo ai, e lilo aku ana na hana hoopuhili i ka lawelawe ana a kekahi keiki Hawaii kuonoono o ka aina, a e hahai ia kona alahele me na pomaikai he nui.

 

Ua Hoao E Lawe I Kona Ola Ponoi.

            Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi Australia, i loaa mai nei ka lono, ua hoao o Mr. T.C. Porter e lawe i kona ola, o ka Paka Ipuka Gula, ma Kapalakiko, ma ka la elua iho nei o Okatoba, he Kuhina iho nei hoi no Hawaii nei i ka wa o ke Aupuni Kuikawa.

            Ua hoolahaia kona hoao ana e lawe i kona ola maloko o na nupepa o Kapalakiko, a wahi a ka nupepa Koronikala o ka la 3 o Okatoba:

            O Theodore Porter, e noho ana ma ke Alanui Height, Helu 234, ua hoao ae oia e lawe i kona ola ma ka Paka Ipuka Gula, ma ka po nei, ma ke oki ana i kona mau pulima me ka pahi pelu, a me kona inu pu ana i kekahi omole laau korela. Ua loaa aku oia i kekahi makai nona ka inoa o O'Shea, a ua laweia aku oia no ka Paka Haukipila, a ua manaoia e pakele ana no kona ola.

            He pupu e kona ma'i. Ua hoea mai oia mai ka hikina he mau pule i hala ae nei, a mahope koke iho no, ua hoomaka mai la ka ma'i, ahiki i ka nui loa ana.

            He Kuhina Waiwai o Porter no hookahi makahiki, i ka wa o ke Aupuni Kuikawa.

 

Ke Kulana O Kahi Lunamakaainana O Maui.

            O ka Lunamakaainana helu ekahi o ka Mokupuni o Maui, oia hoi o W.F. Pogue, i kau ohua mai ai maluna o ke Claudine i ka la Sabati aku nei, ua hala loa aku la oia no Kapalakiko, ma ke ano hope kupakako no na ukana i hooilila aku nei, oia hoi no eke one balaki hookaumaha moku. Makepono ke kulana Lunamakaainana a ko Maui poe i koho mai nei iaia, he kupakako ukana no luna o Claudine, aia ka pono o ka pae aku i Kapalakiko, ka pahuhopu ana i ake nui ai e pai maalahi aku nolaila.

            Nolaila, he wahi hana ano noopahaohao no keia a kahi Lunamakaainana o Maui i ake ai e holo no na aina e, a ua lawe ae hoi ma ke kulana kepa no ka Hui o Waila ma, a ina he oiaio ia lohe o makou, alaila, o ka hana pono wale no a ka Hui o Waila Ma, o ka hoomau aku i keia kanaka emi loa o kona uku hana, mamua o ke ki hou ana aku i mea okoa, kupono io no kela kulana i kahi kaaka.