Ke Aloha Aina, Volume III, Number 42, 16 October 1897 — Page 8

Page PDF (780.65 KB)

This text was transcribed by:  Aldann Rico
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

HE MOOLELO HOONANEA

 

NO KE

 

Keikialii Alabati.

 

Ke Kaeaea o Pelekane.

 

A ME

 

Ka Ui Madelina.

 

Ke Kukui Uwila o Ainapo.

 

Hoohenoia no KE ALOHA AINA

 

            Ma keia huakai hele ana, ua hoomakaukau mua iho la oia i wahi mau mea ai nana, e lawa ai keia huakai hele ana noloko o ka ululaau, me ka hookomo pu ana iho i mau wahi kapa mehana nona.

            Elike me ka hikiwawe o ka pa ana mai o ka makani mai ka hikina a ke komohana, pela no hoi ka hikiwawe loa o ka nalo ana aku o ke keiki opio mai ke alo aku o kona makuahine a me kona mau kupuna hookama.

            Kuupau aku la oia i ka holo o kona lio hoomanawanui, a o ke pohapoha o na kapuai a me ka ne i o ka honua, oia ka kona makuahine e hoolohe nei.

            Hala ae la he hapalua hora o kona hoolohe ana, a he ola mau no hoi ka lohe o kona mau pepeiao i ke kamumu a me ke pohapoha o na kapuai o ka lio o ua keiki ala, me he mea la, e haliu hou mai ana ihope kona alahele.

            Aka nae, o ka nae i ike ia nona, e nee mau ana kona alo imua, me ka hoomaha ole, ua like ka piina me ka ihona iaia, me he honua palahalaha ala.

            Ua kuupau ia ka ikaika hoonee o kona wahi holoholona imu elike me ka olopa ana o ka uila, pela iho la keia huakai awiwi a keia keiki opio e haawi nei i ka ikaika hoohana maluna o kona lio, i maopopo ai hoi iaia ke aa e heihei ma ka makani puahiohio.

            A iloko wale no o na hora ekolu o kona holo ana me ka hoomaha ole, ua hiki aku la ka nui o kana mau mile i ka ai ka holonui i kona lio i ka 375, he mama hoi i oi aku i ka pa ana a kekahi i ikiau makani ikaika, me ka hoomau ana i kona kulana no umi minute, a o ka piha pono ana hoi ia o na mile he 400 iloko wale no o ekolu hora a oi, me ke okaka ole o ke emi iho o kona ikaika no ia manawa i holo ia.

            Kau pono aku la oia maluna o kekahi kahua one palahalaha, a oia no hoi kona wa i kaohi mai ai i ka holo a kona lio, no ka haawi ana iaia he manawa nona e hoomaha ai, ma ka lele ana iho mailuna mai o kona kua.

            A oia nae ka wa i hooi loa ae ai oia i kona piena, me ka lele ana i o a ia nei, me ke akaka ole hoi iaia o ke kumu o keia hana ana a kona lio iaia, oiai hoi, he kauwa hoolohe loa malalo o kana mau kauoha a pau i na la i hala aku, a pela iho la hoi oia i manaoaia aole e hanaoano e mai ana kona hoahele iaia.

            No keia @@o hana a ua wahi lio ne pela, wehe ae la oia i ke kaulawaha punuku ia ai o kona waha, me kona manao, oia paha ke kumu o kona hoopii ana ae i ka huhu iloko o kona lio punahele.

            No keia mau hana ano e pela, nolaila, ulu ae la ka manao iloko o ua keiki nei, e kau hou iho oia maluna o kona lio a hele hou aku no mua, malia paha, o@a ke kumu o keia ano e ana o kona lio.

            A elike me ia manao e nape ana iloko ona, nolaila, kau io ae la oia maluna o kona hokua, a o ka wa no hoi ia i pau ae ai o ka bana ano e ana a ua wahi lio nei ia ia, a me ka hoopa ole hoi o ua keiki nei ma ka aoao o kona wahi lio punahele, oia koke no ka wa i u moki koke aku ai oia i ka holo nui, a i ka nana iho, ua oi pelua a pakolu keia holo hope ana i ka mea mua, kulanalana ka paa i loaa iaia.

            A o ka hana pono wale no iaia, oia kona pili iho a paa iluna o ke kua a ka lio, a me ka hulu a-i hoi, kahi hoi e hiki ai iaia ke kaohi iho i kona pauku kino a paa iluna me ka aule ole, hala ae la hoi he mau hora hou i oi loa i ko ka mua, ua hiki aku la laua i ka pahu hopu o 1400 mile, i holo ia e laua iloko wale no o eono hora.

            He hoike nui keia ma o ka hoomaopopo maoli ana iho o ua keiki nei, aole oia e holo ana maluna o ka honua lepo paa, aka, me he mea la, aia oia ke kiani nei me ka wawae o kona lio maluna ae o na lau laau.

            Hala hope ae la na ululaau loloa, ahuwale mai la na kula oneanea lehu one, a eia hoi laua ke hookokoke loa aku nei ma kekahi kahua lepo, i hiki iaia ke ike iho, aohe mea e ulu ana, a o ke kumu paha ma kana hoomaopopo iho, oia no ka wale me he ahi ia e puhi ana i oa mea ulu o ka honua.

            A ma keia wahi i kaohi hou mai ai oia i kona lio punahele, no ka haawi ana iaia i manawa no@a e hoomaha iki iho ai.

            Oiai hoi keia loa a laua i alo mai a a oia hoi kana e ike nei, aole ka naenae a me ka paupauaho maluna o kona kino.

            Aka, he oia mau kona kulana, me he mea ala, aole oia i kau ia, a ke heka@ mai nei kona mau maka maluna o kona haku opio.

            I ka loaa hou ana iaia he manawa kupono e kau hou ai maluna o ka hokua o kona lio, ooia no hoi kona wa kau hou aku ai, a lilo hou aku la laua i ke au a ka hewahewa.

            Eia hou oia ke ike nei i ka hana a kona lio punahele, a he mea maopopo ole hoi iaia ke kumu o keia hana kupanaha ana a kona wahi holoholona hoomanawanui iaia.

            Aka, e ike aku ana kaua e kuu makamaka heluhelu ia mea, a oia hoi ke kumu nui o keia ahai kupanaha ia ana ona e kona lio punahele.

            I ka uhi ana mai o ka malu o ka po ua pae aku la laua ma kela aoao o ke kahua one, a laua i holo mai ai me ka haawi ole iho he mau minute e nana pono ai i kona waiho laula ae mamua a mahope o ko laua kua.

            Oiai na eheu o ka o e halii ana maluna o ka ili o ka honua, oia no ka wa i ike aku ai oia i ka a mai o kekahi kukui iluna o kekahi kiekiena kiekie.

            Oia no hoi kona wa i hooholo iho ai i kona manao, e hele oia imua a hiki i kahi o kela kukui e a mai la, ina paha he hana kekahi e malamaia ana ma ia wahi no ka pono o ka lehulehu.

            Mamua ae o ko laua hiki ana aku ma ia wahi, e pono no i kou mea kakau ke hoikeike aku i ke kulana o keia wabi a ke kukui e a mai nei, a me kona moolelo piha i ka pahaohao, a e ku ai no hoi kou mau aakoko i ka weliweli, mamuli o na hana omokoko a ka poe e noho ana maluna o keia kiekiena.

            O keia wahi a ke kukui e a mai la aole ia he puumoali mai ka honua ae, aka, he hale ia i hanaia kona kaupoku mailalo loa ae o hekahi oawawa elua, a me ia ano iho @@@ ku ai keia hale hookalakupua, he 100 mile mai ke kahua one aku a laua i haalele iho ai.

            Ua uhau ia keia hale me na pohaku nunui a paakiki o ke kahawai, mamuli o ka mana a me ka uahoa o na hoohana ia ana, malalo hoi o kekahi alii powa, nona hoi ke ano o kona kinok, ualike me ka ilio puhuluhulu, ka piha o kona kino i ka huluhulu wale no.

            A o kona leo hoi, ua oi aku ka mana a me ka weliweli ia mamua o ka hiki ana o kekahi pualikoa ke ku aku imua o kona alo e hookuku ai ma ka ikaika.

            He kanaka kupanaha loa keia, no ka mea, ua hiki no iaia ke umehi a akaa pu ae mai ka honua ae i kekahi kumu laau nui i mole kona mau aa ilalo o ka lepo o ka honua ae i kekahi kumu laau nui i mole kona mau aa ilalo o ka lepo o ka honua.

            Aka, o ka wikiani o kona mau aakoko a me ka ikaika kupanaha, ka mea nana i hookau aku i ka weli maluna o na mea a pau i ike iaia.

            He mama loa oia i ka hahai holoholona hihiu hae, a ke loaa aku lakou iaia, e pau no lakou i ka haehae ia me kona mau lima ponoi, he hala i kona lima ko lakou pakele.

            Mamuli o keia hana, ua hele mau keia kanaka ma na wahi pili kulanakauhale, a aihue mai la i na kane, na wahine a me na keiki e loaa aku ana iaia, a pela iho ia kaua e iike la aia he heluna nui o 500000 e alakai ia ana e ua kanaka huluhulu la.

            Ua ao ia aku lakou ma na hana pana pua, ka hoohakaka, ke kaka pahikaua a pela aku, me he poe keiki la i molia i ko lakou mau oia no ka pono o ko lakou haku noho kuahiwi.

            He poe hihiu hae loa lakou, a ua hiki ole hoi ke hoolakalaka ia ko lakou mau manao hiena, i ka wa e halawai ai me kekahi mea kino ma ke alahele.

            I ka wa a ka opio i hiki aku la ma ia wahi, oia ka wa e kani wawalo ana ka leo o ka o - le kahea na mea @ pau oloko o ua kahua hoomoana la e hoi la e hoi la e hoi mai, mai ko lakou hele hoohalua ana ma na wahi a pau.

            A oia no hoi ka wa a kona lio i pioo ae ai kona pepeiao, mamuli o kona lohe pono ana aku la i ka leo kani kapalili o ka o - le, me he mea la, e i ae ana i kona haku.

 

Kaua i ka holo kaa haikikala,

I ka lina poepoe a o Kewalo

Aia ilaila ko makou eueu,

Ka Elele o Maui Hikina.

 

            O keia kulana hou a kona lio e hoike la iaia, he maopopo loa, aia he hana hou mamua o kona alahele, a o ka mea pono wale no iaia, oia kona makaala nui ma na ano a pau, i hiki ai ia ke ku a naie aku imua o kona mau enemi a pau.

            ka hala ana o na minute he 30 ia lawa o ka hoomaha ana ana, ua ike iho la oia, ua lawa ka manawa a me kona lio e ku hou iho ai malaila, a oiai hoi, aohe he mau lau nahele e hiki ai ke hoolawa i kona hoahele e hamu iho ai.

            Nolaila, kau hou ae la oia maluna o kona hokua, a hoomaka hou aku la no ka nee ana no mua, elike me ko laua hele ana mai.

            I ko laua hookokoke ana aku i ka hale e ku oeoe nei, me he mauna la, oia no ka wa i ike ia aku ai ke aluka mai o na noe kiai o luna o ua hale ala, a me he mea ala, ua ike ia mai la oia e na poe kiai.

            No keia kumu, kaohi mai la oia i ka holo o kona lio, a o ka wa no hoi ia i hooho mai ai o na mea a pau, me ka eo nui e wawalo ana ma na pa'a lani.

            He kioi @  He komohewa i kahi kapu o ko kakou haku!!  E hopu iaia a paa, i ole i e hoohaahaa ia ke kulana o ko kakou kahua haomoana.

            O keia mau olelo hooho e wawalo hele nei, ke ike aku nei oia i kekahi poe maluna o na lio, ke hanu mai nei i kona meheu, a oia kana i hoololi ae ai i kona kahua kakele maluna o kona iio no luna o ke kahua lehu one.

            A elike me ka imo ana o ka maka, pela oia i nalo aku ai me ka hikiwawe loa, a no ka wa pokole wale no hoi ia emi ana, a hoea hou mai la no.

 

            Maluna mai o ka Mikahalo, i laweia mai ai kekahi wahine opio makapo pupule i ukalua mai ai e kana kane mare.

            Eia ke loheia mai nei ma ka la 18 o Novemaba ae nei e hoea mai ai ke Kama'liiwahine Kalulani i na kapakai o Hawaii.

            E malama ana ka Hui Moku liilii he heihei ma ka la 16 ae nei o Novemaba.  O ka heihei mua nana lala wale no o ka hui, a o ka lua, ua ae ia na poe e ae e komo pu ma keia heihei.

            Ma ka po o ka Poaone nei i malamaia ai ka ahamele manawalea a na papa kuia @abiti o Kaumakapili, ua hoopihaia ka hale olalo me na poe makaikai a he maluhia hoi na hana i lawelaweia.

            Ua malamaia ae he paina luau mauka o Kapalama e Mr. Meemano a me kona ohana, no ka hoomanao ana i ka la hanau o kana moopuna Miss Hattie Meemano, ma ke awakea Poakahi nei.

            Oiai, ka Australia ma ka moana, ua hanau mai la mai ka puhaka mai o kekahi wahine haole nona ka inoa o Mrs. Barroni, he kaikamahine, ua lulu ae ka poe ohua o luna o ka moku he mau dala na ka malihini hou a me kona ma kuahine, a ua kapaia kona iaoa Auseteralia Barroni.

            Ma ka la I ae nei o Novemaba e hooholokolo hope loa ia ai o Durrant no ka hewa pepehikanaka inu Wasine tona.

            Ma ka la 9 iho nei, ua halawai ka mokuahi Auseteralia me ka mokukaua Piladelipia, ma ka moana, he eha la holo mai anei aku, he maikai na poe a pau o luna o ka mokukaua.

 

OLELO HOOLAHA HOOKAAWALE.

 

            E ike auanei na mea apau ma keia, o wau o Mrs. Hattie Kalaukoa, ke haalele loa nei au i ka hoi hou ana aku me ka'u kane mare, Mr. John Kalaukoa, a hiki i ke ku ana imua o ke kanawai.  No ka mea, ma ka po o ka la Sabati.  Okatoba io, ua hana hooweliweli mai oia ia'u, ma ka olelo ana e lawe i ko'u ola me ka pu panapana a me ka hou ana i ka pahi.

            Owau no me ka oiaio.

Mrs. Hattie Kalaukoa.

            Honolulu, Oct. 11 1897.

            oct. 11 - 1m     dly - wkly

 

OLELO HOOLAHA.

 

            E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, kekahi o na moopuna ponoi, a i kuleana hoi ma ka ano, owau kekahi o na hooilina oiaio ma ke kanawai no kuu mau kupunakane i make, oia o Kalauli, nona ka apana aina i hoakaka@@ ma ka Palapala Sila, Helu 2362 a me Kamaka nona ka apana aina i hoakaka ia ma ka Palapala Sila, Helu 2827, e waiho la ma Kahanaiki, Waianae, Oahu.  Makela, ke hoike akea aku nei au, o na kuai i hanaia e kuu kupunawahine, oia o Kalaniwahi a me Uwia kuu kaikaina, e hoolilo holookoa ana i kela mau apana aina i kekahi poe e aku me kuu ike ole, a apono ole hoi, ke hoole nei au i ka mana ole @a ke kanawai o ia hoolilo ana.  O ka poe a pau e noho ana maluna o ua mau apana aina la, he kuleana ole, ke kauohaia aku nei e hookaawale a i ole, alaila, e hanaia aku no elike me ke kanawai.

 

            Me ka oiaio

            Mr. J. Makanui,

Pulama, Puna, Hawaii, Sept. 13, 1897.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            E ike auanei na kanaka a pau ma keia, ua hookohu pono aku wau ia

J. U. Uaminui Eao.

o Kaunakakai, Molokai, i Hope oiaio no'u no ka hooponopono ana i ko'u mau waiwai paa a me na waiwai lewa e waiho la ma Kamalo, Molokai, a he ma@a piha kona e hoopii ma ke kanawai.

            Owau no.

            Hooipo (w)

Kalaupapa, Molokai, Sept. 15, 1897

 

HOOLAHA PUAA KOMOHEWA.

 

            Ua loaa ia'u ma ko'u wahi noho ma Pawia, he mau Puaa konohewa, hookahi Puaa ke a, a he hookahi Puaa wahine.  O ka mea a mau mea nana keia mau Puaa, e pono e kii koke mai mamua o ka piha ana o na la he 15 mai keia la aku e puka aku nei o keia hooloha, me ka uku pu mai i na lilo o keia hoolaha ana a me ko'u malama ana, a ina e hala na la he 15 e lilo loa no ia'u keia mau puaa.  E loaa no au na manawa a pau o ka la ma ka Hale Hana Hao o Ulakokeo, a me ko'u home i ke ahiahi, ma Pawaa.

            H. Kahalewai.

oct. 5-3wks.    div.-wkly

 

WELA KA HAO!!!

 

O na Hawaii maluna ina wa a pau,

No ka mea, he kuai lakou ina waiwai ma kahi o

 

LB Kerr.

 

Malaila e loaa ai na Waiwai Hou o hookahi dala no ka hapalua dala

 

            Eia makou ke kuai hooholo nei i na Dimiti he 20 i-a i ke dala Hookahi.

            Na Remants ma ka hapalua o ke kumukuai.

            He Agena kuai no na Mekini Humuhumu Wheeler & Wilson a me ke Domestic.

            L. B. KERR.

HONOLULU ALANUI MOIWAHINE.