Ke Aloha Aina, Volume III, Number 46, 13 November 1897 — Page 5

Page PDF (862.56 KB)

This text was transcribed by:  Dorothy Stocking
This work is dedicated to:  To the People of Hawaii

KE ALOHA AINA

POAONO, NOVEMABA 13, 1897.

            He hoike keia mau hana no ko lakou nawaliwali, no ka mea ua ohi kau wale ae no ka waha, elike me ke kanaka e aneane ako ana i ka haalele mai o ka hanu i ke kino, pela keia poe e ohi kau wale mai nei no.

            Ke kali nei no ka hoea mai o ka oukou o ka hana.

            I aloha ko kaua a me ka lahui.

- - - - -

POKEOKEO KA HOKUA O KA LEHO

            He mea nui a kaumaha no kekahi lahui uuku a nawaliwali ka ike ana iho, i ka nui hewa hewa maoli o ka aie lahui e hekau nei maluna o kakou i keia la.  O ka huina nui o ko kakou aie lahui a hiki iho nei i ka la 31 o Okatoba, ua hiki aku ia i ka huina pepeekue o $4,276,707,73; oiai nae hoi, he $3,858,134.08 i ka malama aku nei o Okatoba, 1896.

            Ke kaana a kaupauna hei makou, o ke kumu nui i hoea mai ai o keia aie kuapapanui, mamuli no ia o ka like ole o ka noonoo o ka hapanui o ka lahui, ke kumu hoi e oieloia nei, he nui hewahewa.  O ka hoike e maopopo loa ai, oia no ka ike ia ana iho, o ka hapalua a oi aku o keia aie lahu, na keia poe ia e noho hookele nei i ke aupuni, mamuli o ka nui o ke lakou uhaai i na pono o ka lehulehu, a oia uhaai ana, aole ia na ko kakou makemake.

            Iloko @ kela a me keia makahiki e ko lakou nei noho hooponopono ana i ke aupuni, aole i nana ia ka hoemi ana iho i na @lo, aka o ka hoomahuahua ka mea i makemake ia, aole o ka hoemi mai i na lilo, i wahi e hoomama ia ae ai na kaumaha o ka lehulehu, a o ka manao maoli no o keia poe, oia no ka o@ou maoli ana aku i ke aupuni iloko o ka banakarapa, ka mea hoi a kakou a pau e hoihoi ole nei, @e hoea mai ia mau hopena weliweli ina na ipuka o kou home e ke kanaka Hawaii, ka mea a kekou a pau i @ini ole ai, e lilo i poe kuewa maluna o ka lepo o kona aina hanau.

            Nolaila, eia ka poe e noho mana nei maluna o ka lahui, me ka puuwai i piha i ka manao hookaumaha, ke ai a ke inu nei me ka puu i lihaliha i ka momona o na mea a kakou e hoahu nei iloko o ka waiho na o ka lahui.

            Nui ke kaumaha a me ka pilikia e kau nei maluna o i ka lahui, aole nae he wahi mea a ike ia aku he mau hoololiloli ana ae e hoomama ia ai na uku auhau ana maluna o na mea a pau.  A ina pela iho ia ke kulani o na hana, alaila, aole no @ waa ka alo ana o ka ino.

            He oiaio, ua kaena mau ia kela aupuni e ku nei, me ka olelo pu ia mai, oia nei ana ka oioi o Maui Hikina, ma ka holomua a piha pono ka aina i ke dala; eia ke o ke kaona o ka piha a hu o ka waihona lahui i ka aie.  Lapuwale.

- - - - -

LELE I KA PALI A PAKELE MAI MAKE.

            Ma ka Poaha nei, ua lele aku o David Watson, mailuna aku o ka pali o Nuuano, mahope o kona ike ana aole o na wahi e pakele ai mai ka inaina mai o na Iapana limahana e hana nei ma ke alanui pali o Nuuanu, no kekahi huina dala mahuahua a Watson i uku ole ai i na paahana.

            Ua hoea aku o Watson ma ke kakahiaka nui o ka Poaha nei i ka Halewai, a hoike aku la ia Hope Ilamuku Hikikoki, ua upuia kona ola e make e kekahi mau limahana Iapana, a ua hoike pu ia mai hoi iaia aia he 28 limahana e kali la me ka piha inaina nona.  Ua aie oia he $75 dala ia lakou, a ua aie hoi lakou no kekahi mau lako ai, nolaila, ua makemake oia e uku mua ia mai ka aie.

            Mahope o ko laua kuka ana me Hope Ilamuku Hikikoki, ua hoouna ia aku la he hookahi makai kau lio no ka pii pu ana me ia, a wahi a kekahi mea i ike maka, ma ka pali.

            Ma ke kakahiaka nui o ia la, ua telepona kuke aku la kekahi Iapana i uka o ka pali e hoike aku ana eia ke hoi aku la o Watson, a ia wa i kauoha i aku ai ke kanaka kiai ma kahi kiekie loa o ka pali e kiai makaala loa ia Watson, a e haawi aku hoi i ke kauohi i ka wa e ileia ai oia.

            Ma ka hora 4 o ia kakahiaka nui ua ikeia aku la na Iapana e lalau ana i na mea eha o kela a me keia ano, aka, i ka wa i ikeia ai, eia o Watson ke pu aku nei me kekahi makai kaulio, ua hoopau iho la lakou i ka lakou mau hana hooh@unaele a hele aku la i ka hana.

            I ka hoea ana aku o Watson me ka makai ma kahi o ka hana, ua hoouna ia mai la kekahi Iapana no ka hooponopono ana i ka aie, a mahope o ka ae ana aku o Watson e uku i ka aie ma ka Poaono, ua pau loa ae la na nanaina o ka uluku.

            Ma ka hora 5 o ka auinala ua hookuu mai la o Watson i ka makai kaulio e hoi me kona manao ana ua pau ae la no ka inaina o na Iapana iaia, aka, i ka nalowale ana mai o ka makai, oia no ka wa ona i a’ualu ia mai ai e na Iapana he kanaono ka nui e pepehi.

            I ka wa o Watson i ike ai aole oia e pakele ana, ua holo aku la oia a hooheehee aku la ma ka aoao o ka pali no lalo, a i ka ike ana o na Iapana, ua pakele aku, la ka lakou lawehala ma ka apua, ua hoi hou mai la lakou a hoohala iho la ia po ma ka inu ana.

- - - - -

UA LILO I KE KAI.

            Ma ke ku ana mai nei a ka mokupea Alice Cooke, ua lawe pu mai la oia i ka lono, i ka haule ana o kona kapena poe iloko o ke kai, he keiki Iapana, nona ka inoa o Amoki, ma kela mau poino aku nei.

            Oiai, ke moku he mau mile wale no ke kaawale mai Molokai, i kekahi ahiahi a ka ino e paialewa ana i ka moku, ua lawe aku la oia i ke kope mai ka rumi kuke o ka moku no ka rumi kapena, oia no kona wa i haule aku ai iloko o ke kai, aole he mea i lohe ia nona a hiki i kona wa i hala ai ma hope o ka moku.

            Ua kiola ia aku ka mea h@ lana nona, aku a@ hu@ @ei e ae hiki ai ke kokua ia nona.  Ua hoomaka mai ka uhi ana o ka pouli, a nolaila, ua hiki ole ke hookuu ia ka waapa no ka huli ana aku iaia.

            Ua manao ia, ina he hiki iaia ke au, ua pae oia i Molokai, aka, he mea kanalua nae ia i ke koho aku, ua manao na alii moku o Alice Cooke, ua make no, oia.

- - - - -

KA HALEPULE HOU.

            I keia mau la iho la i paa ai ka halepule hou i kukuluia iho nei ma ke kahua kula o Kamehameha ma Kaiwiula ae nei.

            O ka la 19 o Dekemaba e hiki mai ana, oia ka la i manao ia e weheia ai ua halepule ia, ka halepule hoi i kukuluia no ka pono o na haumana o ia mau halekula.

            Ua nui na kahunapule i waiho aku i ko lakou mau inoa, no ka lilo ana i kahu no ia Ekalesia, aka, aole nae i wae ia mai ka mea kupono e noho ai malaila.

            He halepule keia i kukuluia mailoko mai o na pohaku e waiho wale ana malaila, a he nani hoi i ka wa i paa ae la i ka hanaia.

- - - - -

PII KA AILA MAHU.

            Mamuli o ke kupihipihi loa o na wahi aila mahu, e malama ia nei ma kahi hoahu aila, mahu o ke aupuni, nolaila, ua pii, ae nei ke kumukuai o ka pahu aila i keia wa he $2.50 a ina e mau loa aku ana keia ano pela, alaila, e pinana hou ae ana a hiki i ka $3, a $4 paha o ka pahu, aka, aole nae ia he mea e pilikia ai o ko Honolulu nei mau kupa, oiai, ke olinolino mai nei no na hale noho me na kukui uila, e hoolawa ai i ka noho ana o keia mau la hune aila mahu.  He pomaikai nae keia no na Agena kuai aila, a he poino hoi no ka poe ku i aku.

- - - - -

EO NO IA HANA.

            Ma ka la 20 o Okatoba o keia makahiki, ua loaa mai lana pepa Komite Kokua Manawalea i ko makou mau Aha hui o Hana nei, mai ka oluolu mai o ka Peresidena Nui o na Wahine, Mrs. Kuaihelani Campbell, i ka Peresidena o na Wahine o ka Uakea o Hana, oia o Mrs. G. P. Wailehua, a ua pahola koke la ae ka lono i na Ahahui makua ekolu o Hana nei, a ua noho ka halawai o keia mau Ahahui i ka la 24, a ua noonoo keia mau Ahahui me ke akahele, me ka naauao no hoi, e koho i mau Komite noi dala ma na Koolau, a pela no hoi me ko Hana ponoi, o ka nui o ka Komite, he ewalu, a he eha @ Komite, elua Komite o ka pepa hookahi, o ka huina nui o na dala i loaa i keia poe Komite, i huli ia iloko o na la 3 he $100.  A ke hoouna nei keia mau Ahahui i Elele e lawe ai i keia mau lau oliwa a ke aloha i Honolulu, oia o G. P. Wailehua.  Eo no ia Maui.

            Me ke aloha i ka Lunahooponopono a me kona mau keiki hana.

                        G. P. Kauimakaole

                        Hana, Nov. 5, 1897.

- - - - -

UA HULI HOI MAI.

            Ma ke Kinau o ka Poalua nei i huli hoi mai ai ko makou makuahine Puuku, mai kana huakai pokole aku nei i Kauakanilehua o Hilo, he ola kino maikai kona, a i oi loa aku hoi paha i ke kipehi ia mai e na hunakai hoeha ili o Mamala.  He mau la pokole no kona i nalo aku nei, a hoea hou mai la no, no ke Kapitala Alii o Honolulu, kahi ana e luakaha nei me ke ola maikai.

- - - - -

E HOLO AKU ANA I MOLOKAI.

            Ma kekahi la o keia mahina e holo aku ai na lala o ka Papa Ola a me kekahi poe kakaikahi i ae ia e ka Papa Ola, no ke kahua ma’i lepera.  Aole i maopopo loa ka moku e holo ana, a e kaupalena ia ana hoi ka nui o na ohua.

- - - - -

UA HULI HOI AKU NO KAPALAKIKO.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuah@ B@lgi ka po Poalima nei, iloko o eono me hapa ia holo mai K@ palakiko mai, i loaa mai ai ke kauoha no ko ka mokukaua Wheeling hu@ noi aku no Kapalakiko, no ka hoouna loa ia aku no Alaska, ke kahua o ka hana i ho@kaawaleia nona.  Nolaila, ma ke ahiahi Poaoao nei i haalele i o mai ai oia i ke awa o Kou nei, a kamoe aku la no kona alahele moana e hiki aku ai no Kapalakiko, a e hoohala iho ana paha oia malaila no kekahi wa polole, a kamoe loa aku no kahi o ka hana i hookaawale ia nona.

- - - - -

UA KUU KA LUHI OIA ALOHA AINA.

            Me ka luuluu a me ke kaumaha i pahola ae ai ka lono maloko nei o ke kulanakauhale, e hoike ana, ua kuu mai la ka luhi o Mekia Chas. T. Kulika ma kona home noho maloko nei o ke kulanakauhale, maanei mai o ke kihi o ke alanui Alakea, a me Moi, i ka hora 9 a.m. a oi o ke kakahiaka la Sabati nei Nov. 7.  O kana wahine, kona makuahine a me kona Kauka, a me kekahi mau hoaloha kakaikahi ma ka aoao o ka mea i make i kona mau minute hope loa ma keia ao.  Ua halawai oia me ke onawaliwali no hookahi mahina i hala ae nei.

            O Kale Kulika kekahi o na kanaka holomua loa maluna o ka lepo aloha o Hawaii.  Ua hanauia oia ma Nu Ieresa a ma kahi kaona i kapaia o Forked River.

            I kona wa he 9 makahiki wale no, ua haalale aku la oia a me kona mahuahine i ko laua home.  A ma ke alahele mai o Bosetona i holo mai ai no Hawaii nei.  Eia no kona makuahine ke ola mai nei i ke 94 o kona mau makahiki, a ua palupalu hoi oia, aka, ua pomaikai no nae oia i ka ike ana i ka hauu hope loa o kana keiki.

            He 56 ka nui o kona mau makahiki i kona wa i make ai.

            He kanaka oia i hilinai nuiia e na alii no kona hoopono ma kana oihana a ua nui no hoi na oihana aupuni i hookau ia aku maluna ona.  E laa ke kakauolelo no ke keena Kalaiaino, oia no hoi ke kakauolelo a me ka puuku o ka Oihana Kinaiahi no 17 makahiki a oi.  He hoa no hoi oia no na pualikoa Hawaii, ma ke ano he aliikoa a pela aku.

            He ekolu ona manawa i noho Kuhina ai, a o ka hope loa i ka wa o Liliu.  Ua komo pu oia no ka hoopai, ia no ke, aloha aina, me ka kanaka Hawaii, i ke kaua kuloko Leahi i ka 1895, a ke paanaau nei oia i na mea a pau.

            I ka hora 2:30 p.m. o ka Poalua Nov. 9 e hoolewaia ai kona kino kupapau, ua kauoha ia ka Hui Kalaiaina a me Aloha Aina e komo pu aku iloko o kona hoolewa.  Aloha no!

- - - - -

KE KUAHAUA A PERESIDENA McKINLEY.

            O ka Poaha hope o keia mahina, oia ka la 25, o ia ka la mua loa a Peresidena McKinley i kuahaua akea mai nei i kona lahuikanaka, e noho ana ma kela a me keia wahi a puni ka honua, i la hoomanao a hoalohaloha aku i ke Akua, no kona malama ana i ke aupuni o Amerika Huipaia ma na wahi a pau.  Nolaila, e lilo ana ia he la nui ma Honolulu nei, a e malama ana na kupa Amerika a pau e like me ka mea maa mau ia lakou i na makahiki i hala ae nei.

 

            Ua pau n Iapana kuke a me kuene o ka mokukaua Ba@t moa i ka hoopau ia, a ua hoopiha ia ko lakou mau hakahaka e na Pake, mamua o kona holo ana mai nei, pela ka hoike a na nupepa Kaleponi, mamuli o ko lakou hopohopo ia hana lakou i kekahi mau mea e poino ai o ka moku i ka wa e ulu ai o ka haunaele mawaena o na Iapana @ me na haole.