Ke Aloha Aina, Volume III, Number 46, 13 November 1897 — Page 5
This text was transcribed by: | Dorothy Stocking |
This work is dedicated to: | To the People of Hawaii |
KE ALOHA AINA
POAONO, NOVEMABA 13, 1897.
He hoike keia mau hana no ko lakou nawaliwali, no ka mea ua ohi kau wale ae no ka waha, elike me ke kanaka e aneane ako ana i ka haalele mai o ka hanu i ke kino, pela keia poe e ohi kau wale mai nei no.
Ke kali nei no ka hoea mai o ka oukou o ka hana.
I aloha ko kaua a me ka lahui.
- - - - -
POKEOKEO KA HOKUA O KA LEHO
He mea nui a kaumaha no kekahi lahui uuku a nawaliwali ka ike ana iho, i ka nui hewa hewa maoli o ka aie lahui e hekau nei maluna o kakou i keia la. O ka huina nui o ko kakou aie lahui a hiki iho nei i ka la 31 o Okatoba, ua hiki aku ia i ka huina pepeekue o $4,276,707,73; oiai nae hoi, he $3,858,134.08 i ka malama aku nei o Okatoba, 1896.
Ke kaana a kaupauna hei makou, o ke kumu nui i hoea mai ai o keia aie kuapapanui, mamuli no ia o ka like ole o ka noonoo o ka hapanui o ka lahui, ke kumu hoi e oieloia nei, he nui hewahewa. O ka hoike e maopopo loa ai, oia no ka ike ia ana iho, o ka hapalua a oi aku o keia aie lahu, na keia poe ia e noho hookele nei i ke aupuni, mamuli o ka nui o ke lakou uhaai i na pono o ka lehulehu, a oia uhaai ana, aole ia na ko kakou makemake.
Iloko @ kela a me keia makahiki e ko lakou nei noho hooponopono ana i ke aupuni, aole i nana ia ka hoemi ana iho i na @lo, aka o ka hoomahuahua ka mea i makemake ia, aole o ka hoemi mai i na lilo, i wahi e hoomama ia ae ai na kaumaha o ka lehulehu, a o ka manao maoli no o keia poe, oia no ka o@ou maoli ana aku i ke aupuni iloko o ka banakarapa, ka mea hoi a kakou a pau e hoihoi ole nei, @e hoea mai ia mau hopena weliweli ina na ipuka o kou home e ke kanaka Hawaii, ka mea a kekou a pau i @ini ole ai, e lilo i poe kuewa maluna o ka lepo o kona aina hanau.
Nolaila, eia ka poe e noho mana nei maluna o ka lahui, me ka puuwai i piha i ka manao hookaumaha, ke ai a ke inu nei me ka puu i lihaliha i ka momona o na mea a kakou e hoahu nei iloko o ka waiho na o ka lahui.
Nui ke kaumaha a me ka pilikia e kau nei maluna o i ka lahui, aole nae he wahi mea a ike ia aku he mau hoololiloli ana ae e hoomama ia ai na uku auhau ana maluna o na mea a pau. A ina pela iho ia ke kulani o na hana, alaila, aole no @ waa ka alo ana o ka ino.
He oiaio, ua kaena mau ia kela aupuni e ku nei, me ka olelo pu ia mai, oia nei ana ka oioi o Maui Hikina, ma ka holomua a piha pono ka aina i ke dala; eia ke o ke kaona o ka piha a hu o ka waihona lahui i ka aie. Lapuwale.
- - - - -
LELE I KA PALI A PAKELE MAI MAKE.
Ma ka Poaha nei, ua lele aku o David Watson, mailuna aku o ka pali o Nuuano, mahope o kona ike ana aole o na wahi e pakele ai mai ka inaina mai o na Iapana limahana e hana nei ma ke alanui pali o Nuuanu, no kekahi huina dala mahuahua a Watson i uku ole ai i na paahana.
Ua hoea aku o Watson ma ke kakahiaka nui o ka Poaha nei i ka Halewai, a hoike aku la ia Hope Ilamuku Hikikoki, ua upuia kona ola e make e kekahi mau limahana Iapana, a ua hoike pu ia mai hoi iaia aia he 28 limahana e kali la me ka piha inaina nona. Ua aie oia he $75 dala ia lakou, a ua aie hoi lakou no kekahi mau lako ai, nolaila, ua makemake oia e uku mua ia mai ka aie.
Mahope o ko laua kuka ana me Hope Ilamuku Hikikoki, ua hoouna ia aku la he hookahi makai kau lio no ka pii pu ana me ia, a wahi a kekahi mea i ike maka, ma ka pali.
Ma ke kakahiaka nui o ia la, ua telepona kuke aku la kekahi Iapana i uka o ka pali e hoike aku ana eia ke hoi aku la o Watson, a ia wa i kauoha i aku ai ke kanaka kiai ma kahi kiekie loa o ka pali e kiai makaala loa ia Watson, a e haawi aku hoi i ke kauohi i ka wa e ileia ai oia.
Ma ka hora 4 o ia kakahiaka nui ua ikeia aku la na Iapana e lalau ana i na mea eha o kela a me keia ano, aka, i ka wa i ikeia ai, eia o Watson ke pu aku nei me kekahi makai kaulio, ua hoopau iho la lakou i ka lakou mau hana hooh@unaele a hele aku la i ka hana.
I ka hoea ana aku o Watson me ka makai ma kahi o ka hana, ua hoouna ia mai la kekahi Iapana no ka hooponopono ana i ka aie, a mahope o ka ae ana aku o Watson e uku i ka aie ma ka Poaono, ua pau loa ae la na nanaina o ka uluku.
Ma ka hora 5 o ka auinala ua hookuu mai la o Watson i ka makai kaulio e hoi me kona manao ana ua pau ae la no ka inaina o na Iapana iaia, aka, i ka nalowale ana mai o ka makai, oia no ka wa ona i a’ualu ia mai ai e na Iapana he kanaono ka nui e pepehi.
I ka wa o Watson i ike ai aole oia e pakele ana, ua holo aku la oia a hooheehee aku la ma ka aoao o ka pali no lalo, a i ka ike ana o na Iapana, ua pakele aku, la ka lakou lawehala ma ka apua, ua hoi hou mai la lakou a hoohala iho la ia po ma ka inu ana.
- - - - -
UA LILO I KE KAI.
Ma ke ku ana mai nei a ka mokupea Alice Cooke, ua lawe pu mai la oia i ka lono, i ka haule ana o kona kapena poe iloko o ke kai, he keiki Iapana, nona ka inoa o Amoki, ma kela mau poino aku nei.
Oiai, ke moku he mau mile wale no ke kaawale mai Molokai, i kekahi ahiahi a ka ino e paialewa ana i ka moku, ua lawe aku la oia i ke kope mai ka rumi kuke o ka moku no ka rumi kapena, oia no kona wa i haule aku ai iloko o ke kai, aole he mea i lohe ia nona a hiki i kona wa i hala ai ma hope o ka moku.
Ua kiola ia aku ka mea h@ lana nona, aku a@ hu@ @ei e ae hiki ai ke kokua ia nona. Ua hoomaka mai ka uhi ana o ka pouli, a nolaila, ua hiki ole ke hookuu ia ka waapa no ka huli ana aku iaia.
Ua manao ia, ina he hiki iaia ke au, ua pae oia i Molokai, aka, he mea kanalua nae ia i ke koho aku, ua manao na alii moku o Alice Cooke, ua make no, oia.
- - - - -
KA HALEPULE HOU.
I keia mau la iho la i paa ai ka halepule hou i kukuluia iho nei ma ke kahua kula o Kamehameha ma Kaiwiula ae nei.
O ka la 19 o Dekemaba e hiki mai ana, oia ka la i manao ia e weheia ai ua halepule ia, ka halepule hoi i kukuluia no ka pono o na haumana o ia mau halekula.
Ua nui na kahunapule i waiho aku i ko lakou mau inoa, no ka lilo ana i kahu no ia Ekalesia, aka, aole nae i wae ia mai ka mea kupono e noho ai malaila.
He halepule keia i kukuluia mailoko mai o na pohaku e waiho wale ana malaila, a he nani hoi i ka wa i paa ae la i ka hanaia.
- - - - -
PII KA AILA MAHU.
Mamuli o ke kupihipihi loa o na wahi aila mahu, e malama ia nei ma kahi hoahu aila, mahu o ke aupuni, nolaila, ua pii, ae nei ke kumukuai o ka pahu aila i keia wa he $2.50 a ina e mau loa aku ana keia ano pela, alaila, e pinana hou ae ana a hiki i ka $3, a $4 paha o ka pahu, aka, aole nae ia he mea e pilikia ai o ko Honolulu nei mau kupa, oiai, ke olinolino mai nei no na hale noho me na kukui uila, e hoolawa ai i ka noho ana o keia mau la hune aila mahu. He pomaikai nae keia no na Agena kuai aila, a he poino hoi no ka poe ku i aku.
- - - - -
EO NO IA HANA.
Ma ka la 20 o Okatoba o keia makahiki, ua loaa mai lana pepa Komite Kokua Manawalea i ko makou mau Aha hui o Hana nei, mai ka oluolu mai o ka Peresidena Nui o na Wahine, Mrs. Kuaihelani Campbell, i ka Peresidena o na Wahine o ka Uakea o Hana, oia o Mrs. G. P. Wailehua, a ua pahola koke la ae ka lono i na Ahahui makua ekolu o Hana nei, a ua noho ka halawai o keia mau Ahahui i ka la 24, a ua noonoo keia mau Ahahui me ke akahele, me ka naauao no hoi, e koho i mau Komite noi dala ma na Koolau, a pela no hoi me ko Hana ponoi, o ka nui o ka Komite, he ewalu, a he eha @ Komite, elua Komite o ka pepa hookahi, o ka huina nui o na dala i loaa i keia poe Komite, i huli ia iloko o na la 3 he $100. A ke hoouna nei keia mau Ahahui i Elele e lawe ai i keia mau lau oliwa a ke aloha i Honolulu, oia o G. P. Wailehua. Eo no ia Maui.
Me ke aloha i ka Lunahooponopono a me kona mau keiki hana.
G. P. Kauimakaole
Hana, Nov. 5, 1897.
- - - - -
UA HULI HOI MAI.
Ma ke Kinau o ka Poalua nei i huli hoi mai ai ko makou makuahine Puuku, mai kana huakai pokole aku nei i Kauakanilehua o Hilo, he ola kino maikai kona, a i oi loa aku hoi paha i ke kipehi ia mai e na hunakai hoeha ili o Mamala. He mau la pokole no kona i nalo aku nei, a hoea hou mai la no, no ke Kapitala Alii o Honolulu, kahi ana e luakaha nei me ke ola maikai.
- - - - -
E HOLO AKU ANA I MOLOKAI.
Ma kekahi la o keia mahina e holo aku ai na lala o ka Papa Ola a me kekahi poe kakaikahi i ae ia e ka Papa Ola, no ke kahua ma’i lepera. Aole i maopopo loa ka moku e holo ana, a e kaupalena ia ana hoi ka nui o na ohua.
- - - - -
UA HULI HOI AKU NO KAPALAKIKO.
Ma ke ku ana mai o ka mokuah@ B@lgi ka po Poalima nei, iloko o eono me hapa ia holo mai K@ palakiko mai, i loaa mai ai ke kauoha no ko ka mokukaua Wheeling hu@ noi aku no Kapalakiko, no ka hoouna loa ia aku no Alaska, ke kahua o ka hana i ho@kaawaleia nona. Nolaila, ma ke ahiahi Poaoao nei i haalele i o mai ai oia i ke awa o Kou nei, a kamoe aku la no kona alahele moana e hiki aku ai no Kapalakiko, a e hoohala iho ana paha oia malaila no kekahi wa polole, a kamoe loa aku no kahi o ka hana i hookaawale ia nona.
- - - - -
UA KUU KA LUHI OIA ALOHA AINA.
Me ka luuluu a me ke kaumaha i pahola ae ai ka lono maloko nei o ke kulanakauhale, e hoike ana, ua kuu mai la ka luhi o Mekia Chas. T. Kulika ma kona home noho maloko nei o ke kulanakauhale, maanei mai o ke kihi o ke alanui Alakea, a me Moi, i ka hora 9 a.m. a oi o ke kakahiaka la Sabati nei Nov. 7. O kana wahine, kona makuahine a me kona Kauka, a me kekahi mau hoaloha kakaikahi ma ka aoao o ka mea i make i kona mau minute hope loa ma keia ao. Ua halawai oia me ke onawaliwali no hookahi mahina i hala ae nei.
O Kale Kulika kekahi o na kanaka holomua loa maluna o ka lepo aloha o Hawaii. Ua hanauia oia ma Nu Ieresa a ma kahi kaona i kapaia o Forked River.
I kona wa he 9 makahiki wale no, ua haalale aku la oia a me kona mahuahine i ko laua home. A ma ke alahele mai o Bosetona i holo mai ai no Hawaii nei. Eia no kona makuahine ke ola mai nei i ke 94 o kona mau makahiki, a ua palupalu hoi oia, aka, ua pomaikai no nae oia i ka ike ana i ka hauu hope loa o kana keiki.
He 56 ka nui o kona mau makahiki i kona wa i make ai.
He kanaka oia i hilinai nuiia e na alii no kona hoopono ma kana oihana a ua nui no hoi na oihana aupuni i hookau ia aku maluna ona. E laa ke kakauolelo no ke keena Kalaiaino, oia no hoi ke kakauolelo a me ka puuku o ka Oihana Kinaiahi no 17 makahiki a oi. He hoa no hoi oia no na pualikoa Hawaii, ma ke ano he aliikoa a pela aku.
He ekolu ona manawa i noho Kuhina ai, a o ka hope loa i ka wa o Liliu. Ua komo pu oia no ka hoopai, ia no ke, aloha aina, me ka kanaka Hawaii, i ke kaua kuloko Leahi i ka 1895, a ke paanaau nei oia i na mea a pau.
I ka hora 2:30 p.m. o ka Poalua Nov. 9 e hoolewaia ai kona kino kupapau, ua kauoha ia ka Hui Kalaiaina a me Aloha Aina e komo pu aku iloko o kona hoolewa. Aloha no!
- - - - -
KE KUAHAUA A PERESIDENA McKINLEY.
O ka Poaha hope o keia mahina, oia ka la 25, o ia ka la mua loa a Peresidena McKinley i kuahaua akea mai nei i kona lahuikanaka, e noho ana ma kela a me keia wahi a puni ka honua, i la hoomanao a hoalohaloha aku i ke Akua, no kona malama ana i ke aupuni o Amerika Huipaia ma na wahi a pau. Nolaila, e lilo ana ia he la nui ma Honolulu nei, a e malama ana na kupa Amerika a pau e like me ka mea maa mau ia lakou i na makahiki i hala ae nei.
Ua pau n Iapana kuke a me kuene o ka mokukaua Ba@t moa i ka hoopau ia, a ua hoopiha ia ko lakou mau hakahaka e na Pake, mamua o kona holo ana mai nei, pela ka hoike a na nupepa Kaleponi, mamuli o ko lakou hopohopo ia hana lakou i kekahi mau mea e poino ai o ka moku i ka wa e ulu ai o ka haunaele mawaena o na Iapana @ me na haole.