Ke Aloha Aina, Volume III, Number 46, 13 November 1897 — Page 6

Page PDF (774.62 KB)

This text was transcribed by:  Naomi Ajello
This work is dedicated to:  to my Hawaii Hamachi Ohana

KE ALOHA AINA, POCONO, NOVEMBER 13, 1897.

______________________________________________________________________________

HE LETA HAMAMA.

_______

Na J. K. Kaulia ia Senetoa Mokana.

_______

(Hoomauia.)

   Ano, e Mr. Senetoa, e uwai hoi aku akua i keia mau mea a pau elike me kona lawelawe ia ana a ku ma Amerikca a i ka manawa hoi au e ke Senetoa e hoomaopopo kumaka ai i na mea a pau e pili ana.   E olelo ae kaua, aia i kela manawa o na kanaka o ka Hema e ohumu ana i ka lakou kumuhana nui e hoomahae i na Mokuaina Huiia o Amerika, a e ku ana he pualikoa nui ko ka Akau, no ke kinau a hoolilo ana, i keia ohumu kipi i mea ole, A ina paha i kela manawa ua hoolele mai la o enelani i kona mau pualikaua oi ae o ka nui a me ka ikaika a komo aku la mawena o ka Akau a me ka Hema, a kaupale aku la i ka a au a loaa i ka aoao hema, ka manawa i hookahua ai a e hoolala ai a makaukau a hiki ke hookahuli i ka mana aupuni o ka aoao Akau.  E kau ana ka ahewaia a he hana hewa io maoli no ia a Enelani i like ka hewa me ko na hoouka kaua maoli aku no a lawe pio ae i ke Kapitala o Amerika.  Aole anei pela hoi kou manao e Mr. Senatoa?

   Aka, e noonoo ae hoi kaua i ke kulana o Amerika Huipaia ina e hookoia ana keia kamuhana hoohui aina, mamuli oia hana e hoololiia ana ke kahua kumu o Amerika Huipuia, o ka uhai ana ia ana ia a he hana ko koikoi ka hoolilo ana i ke ano kulana hooponopono aupuni, a ua kau aku no hoi na ouli pahaohao malua o kekahi aupuni e hana pela.   Mamuli o na pono okana pahalaau ku oko a kuwaho o kekahi mau mana aupuni o Europa, ua hekau aku maluna o ko lakou mau hooponopono pili launa aupuni ana ma na kahakana lauwilli a kupilikii  O ka loaa o na aina pakui oia ko lakou puplakaumaka, a he pena iwi ia na lakou i makaleho mau.  O ke komo wale aku oia ke kumuhana nui o na mana ma Europa, aole nae ia o ko Amerika @. M@ kahi o ka hoopuniia mai e na hoa paio aia o Amerika ke noho laelae nei maloko o kona mau poai ponoi iho.  Aole i makemakeia i mau pakui o na pualikoa aina a moana paha i mea e maia maia ai :ke koena aku o ka mana,” oiai, aohe mea oioa ano e malama aku ai.  Ua ku k@awale loa oia mai ka noho huikau hakooko a na mana aupuni e ae, he mea ole loa iaia ke aupuni o Europa e pii ana ma ke ano mana ikaika mawaena o lakou, ina paha o Enelani, Farani, Germania, Rusia a o Auseturia paha.  Mamuli o ke ku kaawale a ku hookahi o kona mau okana, ua hiki iaia ke hookele a hoohana ikona kahua hookele aupuni ma ona hookahi wale iho no, he kahua kou o ole aku hoi iloko oko hai kuleana.  O ka noho hoaloha me na aupuni a pau, me na lauwili a hakoko hoopaapaa ole me kahi aupuni okoa aku oia ke kahua a me ka m@to mai ke au n@ai o na Aha Kuhina Kalaia ua mai ka awa mai ia Wasinetona.

   O ka lahuikanaka Amerika, me ko lakou lanakila mai na kumu hooponoponoo na uluaoa o ke kaua, mai na pualikaua ku mau hoi, ua lanakila lakou e ku maluna o ke kahua o ke alakai ma na mea pili i na oihana holomua o ko ke ao nei mau oihana mikiala, me ka nauao.  Aka, ina e hoololiia ana ke kulana, alaila, e loli pu ana me ke ano o ka hookele ana.  Ua pau ka hapanui o na okana aina o na moana a kea, malalo o ka mana o pa aupuni okoa, a o ka hoopalalaha ana aku o ko Amerika mau palena ma ia ano a ma ia mau wahi, he mau kahoa@a ia no ke kamoe ia o kona mau pono kuwao a na wahi i kawowo @ ua ia e ko na aupuni e ae, a he kumuia e @ mai ai na kuia a me na hoopaapaa, a oia hoi na mea a ko Amerika mau kiio aupuni i pale mau ai i na manawa a pau.  A no ke aha mai no hoi keia anunu i ka Paeaina Hawaii?  I kahua hoolulu moku kaua anei ka mea i makemakeia ai?  Ina ma ia ano, alaila, me he mea la ua oi loa aku ka pono o ia mau kakoo no na awa ponoi iho no o Amerika.  Ua makemake ia anei i wahi hoalhu lana@u? Ua oaa wale no ia mea ma ke kuikahi.  A i ole, o ka waiwai anei o keia mau Paemoku ka Amerika e ake nui nei?  I na io pela, alaila e makemake aku ana o Amerika e hoohuiia ka honua holookoa nona.  Ke alakei ia na aekai palena o Amerika alaila, o ka mau aku la no-ia no ka wa mau loa, a e hekau ia aku ana kahi hoohui a hapuku maluna o kahi lima nui.  A e Mr. Senatoa, e ae mai ia’u e olelo aku ma ka panina o keia manao, ma he hoohui aina a hoohui aina ole paha, “o ka pono ke hanaia ma no he kumuia e haule mai ai o na lani,” eia ke ku nei a ua waihoia aku ke kumu hoopii imua o Amerika no kekahi hewa i hanaia, a e hanaia hoi ka mea kuio maoli i k apono; a e pono e pale ae i ka ulu hou ana mai o kekahi hewa oi ae o ka nui a m@ ke ino ma ona ponoi iho.  E ui ae i kaleo oHawaii no keia kumuhana e Mr. Senatoa, a e lohe auanei oe, me na leo hoh@ paapaaina e naklokolo ana me ka moakaka loa e o ana mai Hawaii a hoea loa aku i Niihau-“Kuokoa ano a no ka mana wa mau loa!”

   Alaila, e Mr. Senatoa, e mawehe a e hooppololei ae ki Aupuni Repubalika @ e Amerika i kela hewa i hana ia e kona mau luna aupuni maluna o ka Lahui Hawaii, a ke hoea aku oe i ka pahu hopu o kou noho’na ma keia ao, e pawehi mai no auanei ka Mana Keikei Loa i kela mau hopuna olelo ma ka puana ana mai ia oe, “Ua hana oe i ka hana pono e ke kauwa maikai a hoolohe.

JAMES KEAUILUNA KAULIA.

      Honolulu, Oct. 11, 1897.

_____.______

LOAA PONO KA WAHAHEE O KEKAHI KAULA.

____________

   Ua loaa pono mai nei ka wahahee o kekahi kaula i ikeia nui ma Ladana, a i wnana ae hoi me ke kuio, i ka makahiki 1900 e hiki mai ai ka hopena o keia honui, a ua hilinai aku hoi kekahi poe i kana mau olelo.

   Aka, he mau pule elua i hala ae nei ua loaa pono iho ia kona wahahee, no ka mea, ua loaa iho la oia e iku ana i ka hoolimalima no ka loihi o uni kum@malima makhiki.

_______.________

   He eono ka nui o na Iapaoa kaua lio i pau, i waiho aku i ka lakou noi ma ka auina la o ka Poalua nei no ko lakou ae ia mai e lilo i mau makai kaulio.  Eleu no.

______________________________________________

KA PEPEHI KANAKA WELI WELI MA LAHAINA.

_____

   Ua lilo ka hana law oia, ma ka pepehi a okioki ana i ke kino o kekahi mea oia uhane a ke Akua i haaawi nai ai, @ hoopihi maluna o ka ilihonua lei.  @Hawaii, i hana mau iloko o kei makahiki 1897, e naue nei.  Ua piha kona mau aoao me na hoolelo ku i ka manaonao a me ka weliweli, a mek hoomaopopo iho, aole loa i iekeia mai kinohi mai, i ka wa o ke Aupuni Alii e ku ana, ke ku@ o keia ano hana i@o, elike me ia i ke au Repubalika o ke aupuni o Dole.

   Aole no i @analo aku ua hilihili koko o ka Pake i pepehi ia ma Molokai e Noa, aia hoi, ua ulu mai la ko Koholaloa, oia hoi o Milton, a e ka hopena, he mau makahiki hoopaahao ko ka poe nana i hana a mea.

   Aole no i mae iho na pua hoohiwahiwa o keia pepehi kanaka, aia hoi, poha mai la ka leo mai Kauai mai, ua kipu ia o Kauka Kamika a make loa, a eia hoi ka poe i manao ia ai na lakou i hana i keia mea ke paa mai nei i Kawa, a i keia ahiahi Poalua e hoihoi ia aku ai lakou no Kauai, no ka imi a no@i ana i ka mea nana i pepehi iaia.

   A eia hou no keia pephi kanaka paakiki o ke poo, ma ka Apana o Lahaina, mokupuni o Maui, oia hoi, ma ke kakahiaka Poaha, Nov. 4, ua hana iho la o Yoshida, i kekahi hana ino a ku @ ka weliweli, maluna o ke kino o Yosho, he wahine oia ano lahui hookhi no, me ka pahi pelu, a okioku aku la ma na wahi he lehulehu, e pili ana i ke kania, ka umauma a me na lima.

   Oiai ka ukiuki e nohoalii ana maluna o ke kino o keia lapana hupo, me ka hookaulua ole, ua awiwi aku la oia i ka hhoko ana i kana hana ino maluna o ke kino o ka mea ana i enemi ai me keia pah pelu, e houhou ana ma kela ame keia wahi ana i okioki ai, aole hoi i oi aku mamua o ekolu minute, ua make loa aku la ua wahine la.

   I ka wa i ike ai o ka mea pepehi kanaka, ua hookoia kona makemake, oia no kona wa i hoohuli ae ai i ka oi o kana pahi pelu ponoi, i kona ka@ai a me kona kaniai @ @ ka manao@ e lillo i noe au no ka mea ana okioki ai a make, aia no he mau maewaewa e ka-kau ana ma kona kaniai a me na lima, a oia hoi ka wa a kekahi poe o kona lanui i lele mai ai e uwao, mamuli o na leo uwe o ka wahine mamua iho, a kaili aku la i ka pahi mai iaia aku.

   O ka Hope Makai Nui o Lahaina Omstead, ua hoouna aku la oia i ke kaueha e hopuia ka pepehi kanaka, a mahope iho o ka paa ana i ka hopu ia, ua loaa pono ia iho la na palapu ! loaa iaia, a me he mea la, ilokoo paha o hookahi pule a loaa no ka palekana iaia.

   Mahope iho o ka paa ana o ka pepehi kanaka, ua kahea ia i Kiure Koronero, a ua lawe ia mai na olelo ike, a na aoao elua, a ua puka mai hoi na kumu i ala mai ai o keia pepehi kanaka oia hoi, ua malamaia iho nei he paina hoomanao e kekahi poai o ko laua lahui he paina hoomanao no ka la banau o ka Emepera o Iapana, a e noho pu ana hoi keia kana me kana wahine, me ko laua mau hoa lahui ma ka hale kumakahiki o ka hale wili o Lahaina.

   Mai ka uuku mai o ka hoomaka ana o keia poe e inu, a hiki i ka lilo ana o ka noonoo maikai o na mea a pu i poe pupule, a pela paha i hoea mai la keia pepehi kanak.  Ua hooholo ma Kiure Koronero, ua make kela wahine i pepehi ia e Yoshida, a ua waiho loa ia ae ka ninaninau ana e kona hihia imua o ka Lunakanawai Apana o Lahaina, a ke oluolu popo ka palapu o ka limako k@; akaukam i ja wa ua e noonoo ia ai kona hihia no ke Kiure.

_____._____

KA HIHIA PEPEHI KANAKA O IWILEI.

_______

   Mai ka Poalua mai ka noho hookauhua ana o keia hibia ano nui o Iwilei, a hiki i ka auwina la Poalima nei, akahi no a hookuene pono na loio o na aoao a elua i ka laua mau olelo  hoonohonoho imua o na kure Hawaii, a pela no hoi me ka Lunakanawai Perry, ke kahu o ka Aha no keia hihia ano nui.

I ka pau ana. O kana mau oleloao imua o na Kiure, ua komo, aku la lakou iloko o ka rumi i ka hora 10:05 pm. O ka po, a he eha hora hoi ka loihi o ka wa a na kiure i noho ai e noonoo i keia bibia, a puka mai la ka lakkou olelo hooholo i ka hora 2 a.m. o ka wanaau Pocono nei, oia hoi, ua hookuu loa ia o Geo. Malina, a he 5 ma ka hoeha, a i ma ke degere 3 o ka lawe ola, oia o John Burke.  I ka hora o iho la o ka Poakahi nei i hookau mai ai ka Lunakanawai i kana olelo hooholo e hoopai ana ia lkaou , e like me ka a@ewa ana ona Kiure.  Ua hoopaiia o I. Burke he elima o namakahiki hoopaahao, a o ke keena iho ma ka hooka hi makahiki pakahi.

_____._____

UA HOEA MAI KA MOKUKAUA BALATIMOA.

______

   Ma ka hora 10 o ke kakahiaka la Sabati nei, i hoea mai ai ka mokukaua Amerika Balatimoa, he 7 la a me 22 hora mai Kapalakiko mei nei.

   Ua healele aku oia ia awa ma ka Poaono, Okatoba 30, a holo mai la no ke pani ana ia Piladelpia, ma ka la 16 o ia mahina, ua hooilua aku na kanaka o ka Piladelepia maluna ona, a ma ka la 20 oioa i haalele aku ai ia Mea Ailana no Kapalakiko.

   Ua hoea mai nei oia me ka lako puha no ka wa kaua, he 361 ka nui o kona mau, kanaka, a e lawe ana noi oia he eha pukuniahi nunui, he leua pu mikini hou, e hooopuka ana he 600 poka i ka minute.  He eono mau pukuniahi lulii mai, a he lehulehu wale o na pu w@li a me pu kani alapine.  He mau pu raifela ano hou kona me na elau pu i like me na pahikaua pokole, a o ka hapanui o ka hoohana a me ka hapai ana i na poka, na ka uwila wale no.

   Ua kipu mai oia i ka hora 8 o keia kakahiaka Poakahi no ka hae, Hawaii e hoihoi ia ana ka hae o ka Adimirala Mila maluna ona ma keia mua iho.

______._____

   Ua make ma ka la 13 aku nei o Sepatemaba o David Thomas, ke Kanikeia-Kenerala Hawaii, e noho ana ma Valepara s@.  He kanaka kalepa oiai a ua kohoia i Kanikela Hawaii i ka na kahiki 1858, ma ka la 13 o Sepatemaba.

______________________________________________

Na Palapala.

____

   Aole e illi maluna o makou ke koikoi o na ihewa ana no keia mau manao i hoopukaia nalalo o kei apoo, aka, e ili no ia maluna o @a poe na lakou i kakau mai.

MAKEMKAEIA@ KA BANA LAHUI E HOLO HOU I AMERIKA.

_____

    Cleveland, Ohio, Oct. 26, 1897.

La Mr. Samuel K. Kamakaia.

Aloha oe.

   Ua loaa ia’u ka manawa maikai e hoouna leta aku ai ia oe, no ka pau ole no o ko makou hoomanao no ka ouokou Band kaulana a puni o Amerika nei.  Ke makemake nei makou i na paha he nea hiki ia oe ke haana pu me kouo mau keiki no ka holo hou ana mai i Amerika nei, a o na lilo a pau no ia holo ana mai a me ke @oi ana aku a me na lilo kaahele ma na wahi a pau i makemakeia me na lala e ae, na makou ia e uku.  A heaha la ka ouokou  uku i manao ai no ka pule hookahi?  Ua makemake pu ia hoi i mau lede puukani ma ka himeni i elua, a no hookahi hoi ka aelike.

   E hoohiki ana ka huakai kaahele mai Canda, Wakenikona, Nu Ioka, a hoomaha ma ka wailele o Niakara, a ina e pono alaila, e holo aku ana maua no Honolulu, e hoomaha ana paha no elima e eono paha, pule mamua o ka holo ana mai i Amerika e pono ai keia huakai.  E hoomanaoia i ka himeni, a pela no hoi me kekahi nau keiki kane p@ukani o kou lahui. E pane koke mai e like me ka Liki ia oe.

Kou hoaloha.

* * * *

   O keia ka palapala a kekhi mau haole i make make loa i ka Bana Lahui e holo hou aku i Amerika.

_____.______

UA HOEA MAI KE KOMISINA BERITANIA.

_________

   Maluna mai nei o ka mokuahi Rio de Janiero i ku mai nei i ke ahiahi Poalua nei i hoea mai ai ke Kanikela-Keneraia a me Komoisina Beritania hou no ke pani ana ma kahi o Komisina Hawes i make, nona ka inoa o W. J. Kinney, me ka manao mua ole ia e hiki  koke mai ana oia i anei:

   No iwakuia makahiki o kona noho paahana ana no kona aupuni, he umi makahiki ona i noho ai i mahele olelo @a na aha giijikijiki i ba Kanikela ma Yokohama.  Mahope o ka ikeia ana aole e hiki ia Cosack Smith ke lilo i Makikela no onei, nolaila ua hooun ia aku la ke kauoha iaia ma ke telegarapa.

________

   Ua h@ puia e David Kaapa a me kona mau kunaka he banako si fa malalo ae nei o Aala ma ka auina la Poalua nei.

   Me keia kakahiaka, Poakolu i puu aku ai ke Kama’liiwahine Kaiulani no ka ike ana i ke kino make o kona makuahine i hala aku ma kela a’o a me kona ohana.

   Ua lawe mai nei ka mokuahi Rio no keia awa, he 345 ka nui o na limahana Iapana ana i lawe mai nei, me 31 Pake, eia lakou a pau ke hooma’uia mai nei ma Kahakaaulana.