Ke Aloha Aina, Volume III, Number 46, 13 November 1897 — Page 7

Page PDF (863.31 KB)

This text was transcribed by:  Laura Yamamoto
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KA HIHIA PEPEHI KANAKA O KAUAI.

            O ka hihia pepehi kanaka o Kauai, oia kekahi o na hihia ano nui ma ko ka lehulehu aoao, oiai, he hihia keia e hiki ai ke huli pono loa ia me ke aka hele, a hiki i ka loaa pono ana o ka mea maoli nana i lawe ae i ke ola o kekahi hoa kanaka me ka naau menemene ole, aole hoi ma ke ano, e hana ia kela hana me ka pupuahulu ia a i ole @a, no ka pono paha o ka aoao hookahi, elike me ka makou i ike iho ai maloko o ka nupepa Avalataisa o ke ka kahiaka Poakolu nei, e olelo ana: “Ua manaoio ia, e huli hoi mai ana na loio a ne na paahao ma ka mokuahi @ ne@ Makee o ka Paha.

            Ina he oaio keia mau olelo a kekahi nupepa e kako@ na ma ko ke aupi@@@ aoao, @@ hoea hou mai ana kela poe maluna mai ona i keia kakahiaka.  Poaha, alaila, ua pololei ka makou e haupu e nei i ola honua, ua hooholo e ia ka pono no kekahi aoao, me ka nana ole ia ka pono o na lawehal@.

            A oiai hoi, he hihia ano nui loa keia, a he koikoi hoi ke alahele e hiki ai ke imi pono ia, a loaa ka olelo hooholo kaulike, nolaila, o ke makou manao, e noonoo loa ia me ke akahele, a hiki i ka wa e puka maoli mai ai ka oiaio, o ka mea a mau mea paha nana i hana i kela karaima weliweli.  Aole makou he poe kokua i keia hana, aka, aole no nae o makou makemake e ike ia aku kekahi hookolokolo ia ana o kekahi mau kanaka Hawaii, elike me ka o-o ana o ka moa, ka upoipoi ae o koaa mau eheu, a mahope kani aku, a pela hoi keia i hakalia i ka pau o na olelo ike a na hoike, ke komo no na Kiure iloko o ka rumi, a @oko o ka wa pokole, ua puka mai la me ka lakou olelo hooholo e ahewa ana i na poe i hoopiiia.

            O ke kumu o ko makou ho aiai ana i keia, mamuli no o ka ike maoli iho, o keia hihia, he pili ia i ka ohana o kekahi Luna Aupuni Kiekie o keia aupuni e ku nei, a o na hana ana a na Kiure; e hookonokono maoli ia ana paha ko lakou manao, mamuli o ka ike ana he kulana kiekie ko la mea i perehi ia, a pela no hoi paha e hiki ai ke hana ia me ka awiwi, a pau koke a hooholo koke no ka uku hoopai, ina paha he li, i wahi e manalo ai na konikoni poka a ka lokoino.

            Hoapono loa makou i na Kiure, ke hana lakou i na mea pololei a kaulike, ina no aole e loaa ka olelo, hooholo, mamuli o ko lakou kanalua ana, aole ia he mea no lakou e ahewa ia ai, oiai, ua hana lakou i ka hana me ka pololei a ewaewa ole, a ina no hoi, ua maopopo maoli no, na keia poe i hana keia hana, me na hoike e hooia ana, alaila, o ko lakou hookau ana i ka uku hoopai e ahewa ana, aole ia he mea e nema ia aku ai o ka lakou olelo hooholo.  O ko makou manao maoli no keia, me ka nana ole ma kea a me keia aoao, o ka pono a me ke kaulike ko makou ma kemake, aole o ke kekee.

 

KEKAHI O NA PUKA UAHI KIEKIE LOA.

            O kekahi o na puka uahi kiekie loa ma Beritania Nui, aia no ia ke ku la ma Llanellu Mai ke kahua ona e ku ana a hiki i kaupoku o ua puka uahi la, ua hiki aku ke kiekie i ka 400 kapuai ke kiekie.  O ke ka@maha o ke po@ maluna iho he 27 tona, a he 720,000 pohaku uinehapa i hoohanaia no ke  kukulu ana i keia puka uahi he poepoe kona kukuluia ana a i ka wa makani ikaika e ikeia aku ana oia e poi aha.

 

HOOPALAU KEKAHI MOOPUNA KUAHA A VITORIA.

            Ua hoopalau aku la ka moopuna kuaha mua loa ka Moiwahine Vitoria, nona ka inoa ke Kama’liiwahine Feodora o Sax Miningen i kekahi keiki kau-kaualii o Geremania, ke keiki opio hoi a kekahi ohana kiekie e noho mana ana maluna o kekahi mau apana liilii o Geremania Ina io e mare kiea moopuna ana, alaila, e ike ana oia i ka elima o kana mau hanauma.

 

NUI KA WI MA CUBA.

            Nu Ioka, Oct 30.  He loao kai hoea mai i ka nupepa La mai Havana mai e olelo ana.  He hoike kai hiki mai mai Mata@nas mai e olelo ana, he umi kumaiwa poe i lawe ae i ko lakou ola ma ka Poaha nei,mamlui o ko lakou pololi ke kumu i ala mai ai o keia mau hana menemene ole.  Ua make maoli no hoi i ka pololi ia la hookahi no he kanalima kumawalu poe no na lahui like ole mai ka eo@o mahina a pii aku a hiki i ke kanahiku makahiki.

            Maloko o Cordenas, ua make he kanaha poe no ia kumu hookani no ma ka Poakahi, wahi a kekahi mea kakau nupepa i kakou mai ai.  He ku i ka menemene na hiohiona e ike a ana ma na alanui, @a leo o na opio a me na wahine e uwe ana, a e make pu ana hoi ma na alanui.  Ua ikeia aku kekahi poe wahine e noi hele ana i na koa Sepania i na palaoa, aka, ua like pu no ko lakou nele, ke mimino iho la kahi waihona ai o na koa Seoania.  O na poe waiwai a me na poe ilihune u@ like no ko lakou nole, no ka mea, aole he mea ai e hiki ke loaa me ka dala.  O na wahi e ae a puni ka mokupuni ua like pu no ka wi, ma ka mahele aina o Pinar del Rio aia ke make la he mau haneri i keia a me keia la.

 

            Ma ka Poaha o keia pule aku e kapalulu hou mai ai ke Kinau i keia awa, aole hoi i ka Poalima.

 

 

HE MOOLELO HOONANAEA

NO

ALAN ADELA.

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu Keokeo.

A I OLE

Ka Loea Hookani Hapa o ke Kuluaumoe.

            I keia wa e Lusia i lawela mai ai e na kauwa a Rodufa, a waiho iho la imua ona, oia ka wa o ua Rodufa nei i pane aku ai me ka loe i piha i ka inaina ia Lusia.

            He manao kuhihewa ko’u he wahine oe i komo ike kekahi wahi hunahuna o ke aloha no’u aka, he ike nei au he wahine oe i piha kou pouwai me ka makona, a o kou aloha aia no ia me kekahi mea okoa aku.

            Ua hoike mua aku no au ia oe, aole au i manao i wahine au na@, ma kela kakahiaka a kaua i hele holoholo ai ma ka malapua, aka, ua koi hoomano mai no nae oe ia’u e ae aku i kou manao, nolaila, ke hoike aku nei au ia oe i ka mea oiaio i keia wa, aole, aole loa, he wahi lihi aloha iki iloko o’u hou.

            I ka hooki ana iho o Lusia i kana kamailio ana, ua ikeia aku la ka pii ana ae o na helehelena haikea maluna o Rodufa a nako iho la ho@ kona mau ku@ i ka ua mea he piha ukiuki ia Lusia, a me ke kali hou ole iho o kona inaina o hookahi mekona i koe, ua pane hou mai la oia.

            E ke wahine opio, ano i keia nau minue akahi ae la no au a ike pono i kou manao, nolaila, ke hai aku nei au ia oe me ka oiaio, i keia po aole oe e ike hou ana i na helehelena o kau mea i aloha ai, a e hoolilo aku ana au la oe i wahine e hele auwana ana maluna o ka ilihonua, a mai keia po aku a hiki i ka wa pau ole e kaoaia no o Alana-dela, he wahine i hoowahawahaia e a’u ma keia ili onua.

            I ka pau ana ae o kana kamailio ana ua kena koke ae la oia i kekahi o kana mau kauwa no ka hele ana aku maloko o ka nalelio, a e wae mai mailoko mai o na lio e kuku ana i eha mau lio holo loa, i hoohakoia hoi me na pono holo lio me ka pakaha ole.

            A mahope o ke kunou haahaa ana mai o ua kauwa la ua hele aku la oia no ka hooko ana i ke kanoha, a kona haku, a mailoko mai o kekahi puulu lio nui e kuku ana maloko o ka hale lio, ua wae mai la oia he eha mau lio holo loa, a i ka paa ana o na mea apau ua hoi hou aku la oia e hoike i kona haku.

            I keia wa pu no hoi ua lohe aku la o Rodufa i ka leo na waliwali o kana mau kauwa, e kahea mai ana i mau kokua hou, no ka mea, o ko lakou heluna nui ua pau loa aku ia i ka luku ia e ka wahine me ka uhimaka eleele a koe kakaikahi wale iho lakou.

            Me ka pupuahulu nui o Rodufa i kauoha aku ai i kekahi o kana mau kauwa, e komo hou mai iloko e palo me ka wahine malihini wahi hoi nona e pakele ai maka holomahuka ana.

            Mamua ae nae o ka hooko ana o na kauwa i ka makekame a ko lakou haku ua wae mai la oia he @ kauwa no ka hele pu ana meia ma kana huakai ahai ola, oiai ua maopono no iaia he make wale no kona uku hoopai ke loaa hou mai oia i ka wahine malihini.

            A i ka loaa ana o kana mau kanaka i makemake ai ua huli koke ae la oia a haawi aku la i kana mau kauoha i kona mau kaoaka e lawe aku i ka wahine opio no waho o ka hale.

            Me ka hoapaapa hou ole iho lalau aku la na uma uahoa o ua poe kauwa nei, a hapai ae la i ka wahine ooio hala ole no waho o ka hale e like me kauoha a Rodufa ko lakou haku, a i ka ike ana o Lusia e laweia aoa oia ao ke alahele pohihihi i maopopo ole laia, ua uwe kapalili ae la oia e moi ana i na kanaka e waiho iaia me kana mea i aloha, a he ku hoi i ka welenia ia leo aloha e uwalo ana i na kanaka aole wale hoi ia lakou, aka, la Rodufa @u no hoi kekahi, aka, oia mau leo ehaeha nae a pau, aole he lihi hookahi i lamia ia mai.

            Me ka leo i piha me na manao makona, pane mai la oia ia Lusia:

            Aohe ou kuleana e noi mai ai ia’u e waiho au ia oe mahope nei me kau mea i aloha ai, no ka mea, mamuli ou i hoea mai ai keia mau mea poino, a luku ia ai kuu mau kauwa punahele me he mau holoholona la, nolaila, e lawe ana au ia oe a hookau aku i ka uku hoopai no na k@ko hala ole o kuu mau kauwa i hoekahe ia, a ina he make ke halawa@ ana me oe, oia iho la no.

            I ka ike ana o Lusia, aohe ona wahi e pakele ai, mai ka inaina aku o Rodufa ua haawi ae la oia he mau leo uwe kapalili hope loa a lawe ia aku la oia no waho o ka rumi.

            Iloko o keia manawa i lohe ia aku ai ke koele alapine mai o na pahikaua i ukali a hoi e na leo uwe o na poe i hoeha ia, o keia pae e awe nei, aole ia he poe okoa aku, aka, no na kauwa no ia a Rodufa, oiai ka pahi a ka wahine me ka uhimaka eleele e anai ana i ka hanu ola mai ko lakou mau kino aku, no ka mea, ua halialia mua iaia, aole e loaa hou ana ia laua ka wahine opio, a e kaili ia anahoi oia mamua o ka pau ana o ka hakaka a i ole pepehi @a a i ka wa o kona mau pepeiao i lohe ai i ka leo uwe kapalii o ka wahine opio, ua haupu koke ae la oia, o ka wa ia o ka wahine opio e lawe ia ana @o kekahi wahi okoa, a i ole e pepehi ia ana paha, nolaila, me ka ikaika i loaa i kona mau aakoko, haawi aku la oia i na pahuna pahi oolea loa e hoopuehu ulu ana i kona mau enemi.

            Hoomaka aku la lakou e kuemi hope, aka, ia wa koke no i hoea aku ai na kokua hope no na kauwa a loaa hou ae la hoi he mau hoa paio hou no ka wahine malihia, ike ia @ku la ka emi ana mai o ka ikaika o ua wahine la, no ka mea, aole ona wa o hoomaha ia, aka, he mea ole nae ia iaia.

            Maanei e waiho iho kaua e ka mea heluhelu i ka wahine malihini e paio la me ka hoomaha ole, me na manao poho hoi no ka lawe pio ana mai a Rodufa a me ka kaua Lusia, a maanei pu hoi e nalo loa aku ai ka inoa Lusia mai iaia aku, a o Alaua dela aku ana hoi kona iaoa e like me ka Rodufa i kapa aku ai iaia, mamuli o kona piha hoowahawaha a me ka imaima nona.

            I ka wa o Alauadela i hemo aku ai @@ loko aku o ka rumi, ua kupee koke ia iho la kona mau lima me kekahi kaula malina, aole wale ia o na hana hoomaewaewa ia i hopaku ia aku maluna o Alanadela, aka, oa haawi ia aku he mau huaolelo pahenehene o ka awahua me kona uh@a pu ia aku i na popo kaula e waiho ia ana malaila, o kea mau haawina ehaeha a pau a Alanadela e ike nei ke uumi la ia iloko, a o na kulu waimaka e kiheahea ana ma koaa mau papalina, oia wale no ka mea nana e hoike mai ana ua piha oia me ka ehahea, auwe aloha ino oia.

            Kauoha hou aku la o Rodufa i kana mau kauwa e lawe hou mai i kekahi o kona mau aahu kaua, a me ka haka@@@ ole, ua hooko ia mai la ia kauoha ana.

            Ia wa i kauoha ae ai eia i kekahi o kona mau kanaka ikaika e lawe i ka wahine opio, a i kona w@@@ maloeloe ai, e haawi aku i kekahi, e o lakou, a i ka pau ana o ka lakou kamailio ana ua p@ l@@@@ ae la @@@@ no luna @ ka hokua o ko lakou mau lio, i ko lakou wa i maalo ae ai ma ka rumi a ka hakaka e ulele nei, ua lohe aku la lakou i ka leo owe o na kauwa o na Rodufa nei, a ua meha hoi ke kohakoha ana o na hauna pahi.

            Ia wa no ua haupu ae la ua Rodufa nei, ua pau kona mau koa i ka lukuia o ka wahine malihini ana i makau loa ai, nolaila, me ka leo hook@kina huli ae la ia ihope a pane aku ia i kana mau kauwa penei:

            Ano, e kuupau i ka holo o ko oukou mau lie, a e ukali mai mahope o’u.

            A e like me ka olapa ana a ka uwila nale aku la lakou iloko o ka konauh o ka pouli, a o na pohapoha kapuai waw@e lio, oia wale n@ ka mea e lohe ia aku ana, aka, i keia wa no aia he holo i o okou me kona aahu  e pulelo ana i ka makani ke ukali la mahope o kona meheu.

 

HE KANAKA WIWO OLE.

            Mamua o ka ho a ia ana o ke ahi enaena o ka hoouka mawaena o na koa Beritania i huipuia me na koa Aigupita a me na koa kipi Devish, ma Aferika ma keia mau ia aku nei.  Ua kauoha ia aku kekahi kapena Aigupita e alakai ana i kekahi pualikoa e holo no kahi a ka enemi e hoomoana ana no ke kauoha ana aku ia lakou e haawi pio mai iloko o ko lakou poho lima, ua hooko aku oia e like me ka makemake a Keneraia Hunter, ko lakou alihikaua nui, a me ka puuwai i piha me ka makau ole nee aku la oia imua o ke kahua o ka make, a halawai aku la hoi me na tausani koa e hoomoana ana maloko o ma auwaha lepo, ua koi aku oia ia lakou no ka haawi pio ana, aka, o ka pane nae i loaa m@i oia no na leo hoohe kupinai o ka piha inaina, ua hoohuli ae ia oia i kona lio a hoi malia aku ia no kahi a na koa Beritania e hoomoana ana, @@ahope koke iho no o kona kaawale ana mai ua hoomaka iho la ka paio hahana mawaena o na Beritania a me na Devish.  O Effen Haasan ka inoa o kela kanaka.

 

            Ma ka po o ka Poaono e hiki mai ana, e malamaia ai ka heihei kaa hehi wawae hope loa o keia kikina, ma ke kahua heihei o Kewalo.