Ke Aloha Aina, Volume III, Number 47, 20 November 1897 — Page 1

Page PDF (733.45 KB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  Kaimuki Class of 1978

KE ALOHA AINA

 

BKUE III       HONOLULU, POAONO, NOVEMABA 20, 1897.                        HELU 47

 

KA NUPEPA KE ALOHA AINA

 

E hoopuka mau ia aku ana mai ka Poakahi a ka Polima o na pule a pau o kela a me keia mahina.

Ka Uku Pepa,. he 20 keneta o ka pule No ke kope hookahi, he 5 keneta.

E loaa no ka pepa mai ke Keena aku o KE ALOHA AINA, a mai ka lima aku o na Luna Lawe Pepa.

E pai ia no na Olelo Hoolaha, na kanikau a me na Mele Inoa, me ke Dala kuike. Aole nupepa ma ka owili pakahi e hoouna ia ke ole e hookaa mau i a ka uku pepa.

E hoouna pololei mai i na Nuhou na Kumumanao, na Olelo Hoolaha, na Kanikau a me na Mele Inoa i ka Lunahooponopono o keia Pepa.

Aole loa e hoopuka ia a hoolaha ia kekahi manao ma na kolamu o keia Pepa, malalo o kekahi inoa kapakapa ke ole e hooike mai i ka Lunahooponopono i kona inop@ ponoi.

 

Ka Nupepa Puka Pule

 

KE ALOHA AINA

Hookahi Makahiki……$2.00

Eono Mahina…………..1.00

Ekolu mahina………….  .50

Hookahi Mahina………  .20

 

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o

Ke Aloha Aina

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono a Hope Puuku

S. P. KANOA.

Hope Lunahooponopono.

O na kauoha Nupepa me na hookaa Dala, e hoona pololei mai i ka Puuku ma Honolulu.

 

Ke Keena o ke Aloha Aina

            Ua pau ko makou noho lawelawe ana ma ke Keena Pai o ka nupepa “Press” a ua nee pu hoi me ko makou Keena Oihana mauka iho o ka Hale Leta, a eia ko makou Keena Hana maluna ao o “Ka Loea Kalaiaina,” ma ka aoao ma Ewa iho o ka Uwapo o Hooliliamanu, a malaila e loaa ai makou i na wa a pau, no na mea pili i ka nupepa. A oiai hoi, ke akenui nei makou e maopopo mua i ko makou mau makamaka ko makou kahua hou e hoohana aku ai no ka pono o ko makou mau makamaka mai Hawaii a Kauai, nolaila, ke hoike ia aku nei ka loha i na mea a pau, o ko makou kahua hana keia ma keia mua aku, a i ole ai hoi e hoopohihihi ia ko ka lehulehu manao mamuli o ka maa mau i ko makou wahi hana mua.

 

Make Iloko o ka Muliwai.

            Ua loaa mai ia makou kekahi lono e hoopilihua ana i ka noonoo, mamuli o ka loaa mau mai o na mea e hoopahaohao ia ai ka noonoo, oia hoi: Ma ke kakahiaka Poalima nei, Novemaba 12, na loaa aku ke kino make o Tong Sing, he Pake mea halekuai ma ke Alanui Kaluaopele, e lana ana iloko o ka muliwai Wailuku, i kekahi mau kanaka Hawaii elua, a na laua hoi i hapai ae me ka naau aloha i kona kino i kula.

            O ka manawa hope loa i ike ia ai oia, oia no ka po la Sabati o ka pule i hala, a ma ka hora 10 o ka po ka wa ana i haalele hope loa ai oia i kona mau hoaloha no kona home ponoi, a aia hoi ma kona poli he huina o $51 i kona wa i hoi ai no kona wahi ponoi.

            I kona wa i loaa aku ai i keia kakahiaka, ua loaa aku kona palule, ua hauhili pu maluna o kona poo, a o na dala ana i lawe pu ai, ua nalowale.

            Ua noho ke Kiure Koronero e noonoo i ke kumu i make ai o keia Pake, i keia auina la, a ua hooholo lakou, ua make oia mamuli o ka pepehi ia, a no ia kumu i hoolei ia ai oia iloko o ka muliwai. Na-na no ka pepehi konaka manaonao ole. Aole i i loaa ka mea nana i pepehi ka Pake a hiki i keia la, aka, aole no nae oia nale ana, no ka mea, aia no ko ia la mau maka ke nana maluna lilo.

 

OPAHA KA POKA MA KONA POO.

            He lono kai hoike ia mai i ka nupepa Karonikala mai Los Angeles mai, e olelo ana, ma ka la 31 o Okatoba, ua kipu aku kekahi negero kahi umiumi a me ako lauoho, nona ka inoa o C. B. M. Cole, ia Mattie Piekett, he wahine negero no, a mahope koke no ua hooohuli ae la oia i ka waha o ka pu, a ki iho la no iaia a make loa. O ka poka i kiia ai o ka wahine, ua kapoo aku ia ma ka aoao o kona iwi poo a pahia aku la ilalo o kona paplina, a mahope o ka poino ana o kekahi wahi o kona waha, ua haule loa aku la ua poka nei, iluna o ka papahele, ua opaha.

            Aole he hopohopo no ke kupilikii o kona kulana, a ua manaoia e ola ana no oia. He lili e kumu i hoea mai ai o keia hana.

 

UA HOIHOI IA MAI NO HONOLULU NEI.

            E like no me ka niakou i kohokoho mua ai, ae mea kupono ole ka lawe koke ia ana o kela hihia pepephi kanaka o Kauai e hookolokoloia malaila, a oiai paha, ua nui a lehulehu na hoaloha o na aoao a i elua, a e nele ana ka hihia i ka olelo hooholo kupono ole, nolaila, ua hooholo ka Aha Kaapuni o Kauai, e waiho loa ia mai ka hookolokoloana a i ka Aha Kaapuni o Oahu nei, oiai hoi ke Kiure e noho ana i keia mau la.

            Nolaila, ma ka po Poaha nei i hoihoi mai ai ka Malulani i na paahao no lo o o na aoao a i elua, a ne ko lakou mau hoike pu hoi, no ka noonoo ia ana imua o na imua o na Kiule e noho nei i keia Kau, a ma ke kakahiaka Poaono nei i hookomoia ae ai keia hihia pepehi kanaka ma ku papa kuhikuhi o na hihia o keia Kau, a ma ia la no hoi i huli hele ia ae ai na Kiule, mai kakahiaka mai ka wae ana a hiki i ka po Poaono nei, akahi no a lawa na kiure i makemake ia no na aoao a i elua, a i keia kakahiaka e noho ai ko lakou hihia imua o Lunakanawai Perry, a i ka nana aku, he hihia pohihihi maoli no keia ma ka imi ana i ka mea pololei, a o ke alahele pale no e loaa ai, oia no ka olelo ike a na hoike, ke kahua hana e ku ai ka olelo hooholo a na Kiure.

 

UA LOKAHI ANEI KA LAHUI?

            Ua lilo kaia ninau i ko makou manao, i nea e hookomo mai ai i na manao kaalua, oiai, na noke mau makou i ke kuekaa no na mea e pili ana i ko ka lahui lokahi ma na hana e hoomau loa ai i ko kakou kuokoa a hiki i keia la, a oia lokahi ka makou i upuai ina loaa ka hapanui oia mea iloko o ke 40,000 dala, a ina hoi he hapalua ua like ia me 40,000 dala, a ina hoi he hapalua ua like ia me 20,000 dala a ina hoi he hapalua, ua ike no me 10,000 dala.

            Aka, eia nae ka mea kupauaha ua kokoke e piha ka mahina he hookahi wale no wahi tausani dala ka mea i loaa a oi no ke alahele o na Elele e hiki aku ai i ke kahua o kahi hana e manao ia nei e hana. Ua hoea mai no hoi kekahi mau olelo makou e hiki ai ke manao iho, he mau olelo hoopakalaki, oia hoi, ua ne Liliuokalani a me J. Heleluhe i mau Komisina ma ka aoao o ka lahaoo lui, mek khoomana pu akuu ia laua, oia ko kakou ma Agena hooponopono no ka ninau o Hawaii, ma ke aloaii o Wasinetona, a imua hoi o ka Aha Senate, a i mea aha ia e ake nei e hoouna ia i mau Elele, oiai, ua lawa aou la no hoi ka makalua oia wahi i na Elele elua mao?

            O keia kahi a makou i makemake ai e hoike aku i ko makou manao ponoi, oia hoi o ka laua hana i hana ai, oia ke kue ana i ka hoohui ia ana o Hawaii a lilo i Panalaau no Amerika Huipuia, a lilo kakou i poe kuewa, e nee ana mai ko kakou mau home noho ma kakahiaka, a i ka huihui o na ululaau o ko kakou mau kuahiwi, a e noho hoi iloko o na poopoo ana elike me na manu opeapea e huna ana i ko lakou mau poo malalo o ko lakou mau eheu?

            He makemake anei kakou, e hooko ia kela mau olelo a kakou i paanaau kahiko loa ai, “e like aku ana oukou me na Ilikini o Amerika, ka lilo i poe kuewa mailuna aku o ko lakou mau aina ponoi.” He mea oiaio loa kela, i na penei kakou e hoopalaleha ai i ke alanui hele e hiki ai ko kakou mau Komisina Wasinetona, ka mea hoi a makou e olelo nei, he mau dala makepono ia no ka huii ana i ka pono o ko kakou aina hanau, mamua o na hunahuna materia e lu ia nei iloko o na hana uhauha o ka lapuwale, a me ka hoino inoa.

            Nolaila, e hoolohe ana anei kakou i na ao ana a kekahi poe e noho iho no kakou ia nei, i ike like iho no kakaou i ka pilikia, aohe mea nana e olelo, no ka mea, aohe mea nana e olelo, no ka mea, ino no e hoea mai ana ka pilikia, ua ike like no. No makou iho aohe o makou kokua ia mau ano olelo, a e puka mai ana no paha na manao kaohi o kekahi poe, e like no meia e hoolaha mau ia nei, aka, he mau olelo waiwai ole ia, oiai, ua hilinai ia na palapala kue hoohuiaina a ka lahui i hana iho nei, e hoouna pololei aku no ia i ka lima o ka Moiwahine, a nana e waiho aku mua o ka Aha Senate. O ka makou hoi, nana Elele ia a ka lahui e manao nei e hoouna, a o ko kakou Moiwahine i aloha nuiia ka hoike e hooia ana i ka hana a na Elele, a ke haule ka ninau hoohui aina, aia ilaila ka wa i makemakeia ai no ka hana a na Elele, a ia wa kakou e ike ai i “ka hawawa o na Elele,” a hawawa ole hoi, wahi a makou.

            Aia ilaila e loaa ai ka lanakila o ka lahui, kul@i a make ka hoohui aina, heaha ke aupuni e ku ana ia wa, he Repubalika no, aole ke aupuni Moi, o ka naauao o na Elele oia ka mea nana e hoohiolo ua Babulona nui la, a oili mai ka mea a kakou i hiaai nui ai, oia hoi ko kakou aupuni kumu.

            Nolaila, e ka wa keia o ka lokahi, iu ia iho ke ola o na Elele, i lilo o Hawaii Uuku i mea makaaiau ia e na aupuni nui a naauao o ka honua a ke lana nei ko makou manao, e maliu mai ana no ka lahui mahope o ka makou e hoike nei, a oiai hoi, he mau la pokole loa koe, a haalele mai ka mokuahi Auseteralia i ke awa o Honolulu a i ole, maluna aku paha o ka mokuahi, ua makemake ia na kokua a pau, e hoea ae imua o ke alo o ke Komite Waiwai, mamua ae o ka manawa. O ka lokahi mau ka makou e makemake nei aole hoi o ka makuahana.

 

HE MAKE HIKIWAWE MALO KO O KA MAKEKE HOU.

            Maloko o ka makeke hou ma ke kakahiaka o ka Poaono nei, mawaena o ka hora 7 a me ka 8, ua make hikiwawe iho la o Keoni Kupololei, he kanaka lawaia no kai o Puuhale mahope hoi o kona lawe ana mai i kana mau i’a kuai ma ke pakaukau a Mahoe.

            Mluna o kekahi noho me loko o ua pakaukau kuai i’a la, ua noho iho la oia, aole he mea i maopopo i kona kumu i make ai a hiki i ka wa o kekahi kaikamahine uuku i uwe kapalili ae ai, a ia wa i ike ia kau a oia i ka haule ana mailuna aku o ka noho, ua holo koke aku ia kekahi poe e kokua iaia, aka, iloko no nae o ka wa pokole mahope iho iho, ua make loa aku ia oia.

            Ua lawe kokeia aku la kona kino make no ka Halewai, a ma ke nana ana a kauka Emekona ma ka Halewai i kona kumu i make hikiwawe ai, ua hooholo ke kauka he ma’i puuwai kona ma’i i make ai, a ua hooholo lokahi no hoi ka ha koronero ma ia olelo hooholo hookahi no.

            Ua kohu wale ia ma kahi o ke kanalima a maluna aku paha ka nui o kona mau makahiki, he kanaka o Kupololei i kamaaina i na poe a pau o ka makeke kuai i’a. Aloha wale oia.

 

            E hookolokoloia ana na makai i hopu ai ia Fred Mauer, ka haole ha na kukui uwila ma ke kauoha a Ilamuku Baraunu.

            Ua hopu ia he 14 poe ona ma ka la Sabati nei a me 5 haihai kanawa, Sabati, he poe I’ake i hopuia no ka hana maloko o na loi laiki.