Ke Aloha Aina, Volume III, Number 48, 27 November 1897 — Page 4

KE ALOHA AINA

POAONO, NOBEMADA 20, 1897

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Iomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA

 

HONOLULU......................NOV. 27, 1897

 

E NOHO MAU ILOKO O KA LOKAHI.

 

            Mamuli o ke kaawale ana aku o na Peresidena Nui o a Ahahui aloha aina a puni ka Paeaina, a me ke Kalaiaima pu hoi, nolaila, mamuli o ka laua paleo ana mai ia makou, ke hoike aku nei makou i ko laua aloha nui i na Ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina a hui Aloha Aina a me Kalaiaina a puni ka Paeaina, me ka hoike pu aku hoi, na ko laua mau Hope Peresidena e malama i na hooponopono hana ana, oiai laua i kaawale aku la no Amerika.

            Noalila, e noho me ka lokahi a mai hoao e hoonioni i na manao e hoouluku ai i ko ka lahui noho ana maluhia.  A oiai hoi, ua hoouna aku kakou i na Elele a ka lahui no ka imi ana i ke ola, ka pono a me ka lanakila o ka kakou noho ana o keia mua aku, nolaila, he mea pono loa i na mea a pau, ke noho mau iloko o ke apo o ka maluhia mau, me ke kupaa a luli ole iloko o na hana kupaa a luli ole iloko o na hana a na poe e ake ae ana e hooulu i na mea e lilo ai ka hana a ko kakou mau Elele i mea hoonawaliwali i ka ikaika o ka pono o ka lahui kanaka holookoa o Hawaii

 

E KA LAHUI E NOHO ME KA MALUHIA

            Ua lilo i mea hookahaha nui ia iloko o ko makou houpo, ka loaa ana mai o kekahi lono nana i hoonaluea i ka noonoo o na poe aloha aina oiaio, oia hoi, eia ke ake nei kekahi poe manao ino e hapai i kekahi hana no ka noonoo ana no ke koho hou aua i Peresidena Nui o na Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, ma kahi o James Kaulia, ka Elele a ka lahui i hoouna aku la no Wasinetona, no ka imi a hooko ana i ko ka lahui makemake, me ka nana ole i na kuia ma ko alahele, oia hoi ka lawa kupono ole o kahi kuleana e noho aku ai i ka aina malihini.

            I ko makou wa i loho ai i na manao ohumuhumu o kekahi poe mahope iho o ka olo ana aku o ka mokuahi Gaelic i ke ahiahi Poaouo nei, aole nae hoi i manao ia e palahalaha loa aku aua a lilo i mea nui.  Aka, ua nee malie mai no na manao oia ano, a hiki wale i ke ahiahi Poakahi nei, ka wa a makou i hooiaio loa ai ua pololei maoli ia mau ilono a makou i lohe ai ma kahi malu, ma o kia a hoike ana mai o ka nupepa “Ka Makaainana,” me ka ninau ana, “e koho hou ia ana anei i Peresidena, elike me ia i hoakaka ia ma ae kumukanawai oia Ahahui, ke kuhihewa ole nae makou,” a e olelo hou ana hoi, o ka la 28 o keia mahina, oia hoi ka La Kuokoa oia ka la e koho ia ai ua Peresidena hou nei o ke Aloha Aina, e upu ia nei e oelpe aku i ka Peresidena mua, mamuli o kona hele ana i na aina e, a o ka inoa i panai ia mai, oia o J. Kalua Kahookano.

           

O keia kekahi o na hana a makou i makemake ole ai e ike aku e hoohana ia mai ana, me ka loaa ole he alahele kupono e hiki ai ia kakou ke hana pela, mamuli o ka rula maa mau, o kona hope ponoi no ka mea nana e lawelawe kana hana i kona wa e kaawale ai.  Aloe no paha i poina ka lahui i ko Joseph Nawahi wa i hele ai e imi i ola no kona kino ma Kapalakiko, ua hoala anei ka puulu o ka nupepa Makaainana e koho ia i pani nona, oiai oia e kaawale ana ma na aina e? Aole loa.  A pehea hoi keia, ua like no a like. E kamailio hou aku ana makou no keia mea.

 

 

KO KA LAHUI MANAO.

 

            Ua hala ae nei he elua mahina a oi, mai ka wa o ko ka lahui hoopuka ana i na palapala kakauinoa ma o na Peresidena la o na Ahahui Aloha Aina, ua ulu hou mai la kekahi noonoo kuio a manaoio hana hoi, heaha ka waiwai o keia mau palapala ke hoouna aku oia wale no, me ka loaa ole he kakoo ikaika mahope o kona kua, ka mea hoi e mau ai ka nawe ana o ka manaolana iloko o na puuwai o na poe aloha ian iloko o ka lahui Hawaii, e noho ana ma na wahi a pau o keia Paeaina.

            He mea oiaio, ua ulu liilii mai keia manao iloko o kekahi mau mahele apana o keia Paeaina, mai ka uuku mai kona hoomaka ana a liiki maoli i ke kawowo ana o kela mau manao hana iloko o na mea a pau, i makee i ke ea o ko lakou aina, a o ua hana la, oia no ka hoouna ana aku i mau Elele na ka lahui i Wasinetona, ma o ka aoao e hoole loa ana i ka hoohui ia aku o ko kakou aina me Amerika, malalo o ka makemake o ka poe e noho mana ana maluna o ka aina i keia la.

            O keia manao, ua laulaha puni ae ia ma na kihi eha o ka aina mamuli o ko makou hoike ana aku i ko makou manao kakoo no kela hana, me ka hoikeike pu aku i ka pomaikai e loaa mai ana malalo o keia hana, oia hoi ke kulai maoli ana me ka ikaika o ka mana o ka lahui Hawaii iloko o ka lima o na Elele, a i ka wa e helelei ai na paia pohaku o keia hale pahaohao, (hoohui aina) oia auanei ka wa e puka ae ai kahi keiki poolua a kakou e ake nei e hookaokoa loa aku iaia mailoko aku o ko kakou mau puuwai pakahi, a o ua mea ala, oia no kahi Repubalika hoopahaohao o Hawaii.

            E ku kohana iho ana oia me he hale kaupoku ole ala, a ua hakahaka oloko o ka hale, mamuli o ka nui ole o na umii hana e kaohi i kona ku lanakila ana, a i ka wa no e pa mai ai o kekahi wahi makani aheahe mai ke kukulu akau mai, o kona helelei koke no ia a lilo i mea ole, mamuli o ka hakahaka o kona kahua i ku ai.

            Nolaila, i keia wa, @ua hookoia ka makemake o ka lahui, mamuli o ka eu kino ana aku nei o na Elele, e hele la e huli, a e hooko i ko kakou manao, no ka mea, na kakou i kauoha ia lakou e hana pela, a oia ia e au la i ke kai me ka waiho iho i ko lakou mau ohana mahope nei, iloko o na kokoia o ke aloha aina oiaio, me ka nana ole i na pilikia, oiai, aole i lawa ka ikaika o ka lahui e malama ai i ko lakou ola ma ka aina malihini, a ina nawaliwali kakou a hiki ole ke malama i ko kakou noho ana e lawelawe i ka hana a kakou i hoouna aku ai, ua like no ia me ko kakou kahea koke ana aku ia lakou e hoi mai no ka aina nei, me ka pau pono ole o ka hana a kakou i makemake ai.

            A elike hoi me ka ikaika i loaa ia kakou mahope nei, pela no ka loihi o ko lakou  manawa e noho ai mao, me ka hooi mau aku i ka ikaika hana iloko o ko lakou mau puniu, oo ka hoohana ana o ka lolo i ka lolo, no ka pono o ka aina, ka lahui a me ka nohoalii o Hawaii.

           

 

A oia ka makou e ake aku nei e ike, e hana ana anei ka lahui, elike me ka lakou i makemake ai a i hooko ia aku la hoi e na Elele me ka nana ole ia o na keakea, ma ko laua alahele, e lokahi ana anei kakou e imi ae hana, elike me ko kakou makemake i hoouna aku nei i  na Elele, e komo ana anei na manao walania o ke aloha iloko o ko kakou mau houpo no lakou?

           

Manao makou, ina e komo ka manao ikaika hana iloko o kane, elike me ka ikaika hoeueu o na wahine, mai ka poe mawaho o na Ahahui Aloha Aina a me ka poe iloko o laila, me he mea la, ua papahi aku kakou i ke koikoi o na olelo a ke Alii Aimoku, ana i puana ae ai. “Aia he 40,000 o Ko’u lahuikanaka, he poe kue loa lakou i ke Hoohui Aina,” a ina oia huina he kakoo i kela mau olelo, ua like ia me 40,000 dala ke ola o na Elele, ma ka pakahi dala o kela a me keia kanaka iloko o ke lahui Hawaii, a ina no hoi malalo mai, e loaa ana no he huina nui maopopo.

 

            He elua la kulaia o keia pule, oia hoi ka Poaha a me ka Poaono.       

 

 

WELA KA HAO

 

I NA ELELE A KA LAHUI

 

            Aole loa kekahi la kanaka nui i ike ia ma ka uapo o ka Hui Mokuahi Pakipika, elike iho la me ka auina la Poaono nei, ka la hoi nana i kono aku iloko o ka puuwai o kela a me keia kane, na wahine a me ka lakou mau keiki, mai ka poe i ike i ka noonoo a hiki aku i na keiki e omo ana no i ka waiu e Lewa, mai ka omaka waiu iho hoi o ko lakou mau mama, no ka hele ana ae e ikemaka e hooko io ana paha na Elele a ka lahui i ka laua mea i hoohiki ai imua o ka lehulehu o ko laua mau hoa kanaka o ka pupuu hookahi, e hele laua e na i, e huli, a e imi i kahi e ea hou mai ai ke kuokoa o ko kakou aina i nalo aku iloko o ke kauna makahiki a oi i hala ae nei, ka hanu o ka nohoalii a me ka pono o ka lahui a kakou e kaniuhu mau nei, a i hooko ia ai hoi kela olelo kaulana loa a ka Peresidena Nui o na Hui Aloha Aina a puni ka Paeaina: “E paio ka lolo i ka lolo.”

            I na la mamua iho o ka holo ana aku o na Elele, ua hoouna mai lake ahonui o na lani e hoomaemae mua ia ko laua alahele mamua o ko laua au ana aku i ke kai o Paieie, ke kai hoi a ko laua mau kapuai wawae i hoopa mua ole ai i kona mau hunakai, ma ka hoouna ana mai i na  poiwai lani e pulumi, a e holoi aku i na lepo opilopilo o ka haumia maluna o ka aina a ua holo puni ae hoi ia haawina lani a puni na mokupuni o Hawaii Nui Kuauli.

            I ka hoea ana mai i ke kakahiaka Poano nei, aia no na ao poluluhi ke hekau la ma ka piko o na ao kaalelewa, a ke uhipu la hoi i ka hene o na kuahiwi me ke kokolo pu ae o ka ohu ma ke alo o na ape puu, i awili pu ia me ka uhiwai o na Awawa o Nuuanu a me Pauoa, kipu mai la hoi ka Ua Tuahine i ka uka o Manoa a o ka Ua Lililehua hoi a Palolo aia ia ke hookohukohu mai la iluna o ka pua o ka lehua, e kipehi ana i kona mau omaka wai maluna o na pua lilia o ke kula.

            Aia he mau nanaina umalumalu o na hiohiona helehelena o na kanaka aloha aina oiaio, a ua komo mai no hoi na manao kanalua he mau hoike anei keia no ka hoi hope, e lilo ana ka huakai hele a na Elele i mea ole, elike me na olelo i lawehele ia ae i na la mamua iho, ua kanalua a ua hoi hope ka manao o kekahi o na Elele a ka lahui, mamuli o ka lawa kupono oole o ke ola o na Elele ma keia huakai hele no ka aina malihini; a he mea oiaio no hoi, ua komo pu no ka manao kanalua iloko o makou, o ka nawaliwali o ka lahui ma ka imi ana i ke ola o ua mau Elele ala, oia ka mea nana e hoonoho ia laua i ka aina nei, elike me na olelo kahoahoa a kekahi poe i puana ae ai, “o ka aina nokeia uoho iho.”

            He mau minute ia no loko o ko makou houpo i hookupilikii ia e ke kaumaha, me ka nonoi pu ana aku hoi i ka oluolu o na lani e waele ae i ke alahele huli pomaikai o na Elele a hiki ola i na hoopilikia a ka enemi ke lanakila maluna o na mea e hele ana e kuekaa i na pali nihoniho o ka hoohuiaina, e manao ia nei e lumai ia kakou Hawaii iloko oia mau popilikia he lehulehu wale, a e hookau aku hoi ia laua maluna o ka halelana au i ke kai, me ka loaa ole i na pilikia a hiki i ko laua pae ana i ka aina.

            I na hora omaka mua o ke awakea, ua halii paa mai la ka Uakoko ma ka aoao akau o ka mokupuni o Kakuhihewa nei, e hoike mai ana, eia na kahiko lani o na Elele a ka lahui no ke kahua hana o Wasinetona, e hoike mai ana i ko lakou nani ohohia, he mea i loaa ole ma na welelau o ka honua, a ke hoomaopopo io aku no hoi i ke kaona o ko lakou hoikeike ana mai pela, me he mea la e i mai ana, “ua ike o luna me lalo, aohe kupu, aohe eu, ma ko olua alahele.”

            I na hora o ka anina la, ua komo ae la na manao hehena iloko o ka poe opu ino, no kekahi o na Elele a ka lahui, ka mea hoi i manao ia aia iaia ka hanu ola a me ka ikaika o ka lahui kahi i paa ai, nolaila, e like me ka manao ikaika iloko o ka houpo o ka poe manao ino, pela no i hookomo ia aku ai na manao kaohi e aua ana iaia e noho, ma ka imi ana i kekahi kumu hoopilikia i wahi e hiki ole ai iaia ke holo, a pela io no i oea ae ai ka elele me ka manao ino e umiapuaa iaia a haule ka manaolana o ka lehulehu.

            Aka, o ko ke Akua ahonui a me kona lokomaikai, pela i hoolilo ia ai na manao elele o ka poe manao ino a puka laelae mai la oia mailoko mai oia pilikia, me ka manaopaa, e hele imua no ka pahu hopu o ka lanakila, a elike me ka olelo a kahiko, e auamo iloko o na luhi a me na ehaeha, pela auanei e hoea mai ae ka pomaikai.