Ke Aloha Aina, Volume III, Number 48, 27 November 1897 — Page 6

Page PDF (848.20 KB)

This text was transcribed by:  Rosemary Robinson
This work is dedicated to:  No Na Po'e Hawai'i

KE ALOHA AINA

POAONO, NOVEMABA 27, 1807.

 

UA HALAWAI ME KEKAHI AKA KUPANAHA.

Ma ke ku : ua mai o ka mokupea Tillie E. Starb@ck i Honolulu nei mai Nu Kak@l@ mai ma ka la 23 o Okatoba, ua hoouna aku la ke kapena he leta @a kona ohana ma Potalana, a mawaena o kana mau mea hou e pili ana @o kana huakai, ua hoike aku la oia i keia moolelo i kakau ia ma ka la 12 o Sepatemaba, he hookahi hoi pule mahope o ka haalele ana aku o ka moku ia Nu Kakela, a penei ua leta la.

Ma ke kakahiaka o nehinei, ua ike aku la lakou i kekahi hiohiona kupanaha, i hiki ole ia'u ke hoike aku, ua kahea mai ka malama moku ia'u, a ua pii aku la au no luna o  ka oneki. He la malie hoi, a ua hoahuwale ia na paia lani a puni. Ma ka aoao akau a mahope aku o makou, ua ike ia la kekahi mea i ano like @@ ke kino o kahi moku nui e holo ana no ka akau, a o kona aoao akau hoi ke huli pono mai ana ia makou. O na kia mahope elua a me na pea a pau, ua kiki ke ike pono ia, aka, o na kia omua a me na pea, ua nalowale ia, o kona mau pea he olinolino, me he malamalama ikai ka ila i hoolele ia aku maluna o lakou, ua kuhihewa o ka la e puka mai ana mai ka hikina mai, aka, i ko makou nana pono ana nae, aia no ka la malalo o ka ilikai.

No elima minute o ke kau ana o keia aka pahaohao, ua nalowale aku la ia, ua kuhihewa au he moku lawe nanahu ua pau i ke ahi m@@ ka manao e hooholo i ka moku no ia wahi, aka, aole he uahi e pua ana hoike mai ana ia mau mea, ua hoopau loa ae la au i ko'u manao, i ka wa i hoea ae ai o ka la, ua ike aku la makou i ka mokupea Vincent e ukali mai ana mahope o makou. ka moku i holo like mai ai me makou, mahope o ka haalele ana aku ia Nu Kakela.

Aole e hiki ia'u ke koho ae i ke ano o keia mea, koe wale no, malia waha he aka keia no kekahi moku i lawe ia mai, mai kekahi wahi mamao ma,.

 

IKE I KA NANI O KAPALAKIKO.

Ma keia huakai aku nei a ka mokuahi Kalaudina no Kapalakiko ua kiai makaala loa ia na poe e manao ana e mahuka maluna ona, a ua huliia kona kino no ia poe mamua o ka haalele ana iho i ke awa nei, a ua kauoha ia hoi na aliimoku e hoolele ia lakou iuka o ka aina i ka wa e loaa ai o na poe mahuka, i@a no mawaho o Molokai e hoolele iaia ma ia mokupuni.

I ka wa o ka mokuahi mawaho ae o ka lae o Koko, o ka hora 2 hoi ia, ua loaa iho la kekahi haole mahuka nona ka inoa o Higgins, ua hookau kokeia oia iluna o ka waapa a hoihoi ia aku la no uka o ka aina, a ma ka hora 8 oia ahiahi i hoea mai oia iloko o ke kulanakauhale nei.

He hookahi nae moa mahuka @ pee a hiki i @a wa i @alowale i a ai o ka aina, akahi no oia a hoike, he keiki Hawaii oia i ake nui e ike ia Kapalakiko, ua hiki ole i na alii @ ok@ ke hana mai nona, nolaila, ua laweia aku la oia ma ke ano keiki lawe nanahu, maka hoi ana mai a ka mokuhai Kalaudina i hoi hou mai ai oia.

 

NOHO NO KA IKE I KEIA HAOLE.

Maloko o kekahi rumi o ka Y. M. C. A., ua ha@olele ae la Wm. Churchill, he Kanikela Kenerala no Apia Samoa i pau imua o kekahi anaina nui i akoakoa ae malaila, no na mea e pili ana i kona manaoio i kahi o ka lahui Hawaii Maori a me Tahiti i hoea mai ai.

O ka poe Samoa, ua hoomaka mai ko lakou moolelo mai ka hoomaka ia ana mai o ka lani a me ka honoa, a ua manao lakou, ua hoea mai ka wahine mai loko mai o ka enuh@. Wahi a na Samoa, aia no lakou i ko lakou wahi i hoea mua mai ai, aka, ua hoolako aku nae lakou i kekahi mau pae moku okoa aku o ka moana Pakipika me na kanaka, a penei hoi ka Mr. Churchill manao no kahi i hoea mai ai o ka lahui Hawaii.

He iwakaluakumamahiku hanauna i hala ae nei, he lahui kanaka i kapaia e na Samoa he Tonga i koho maoliia he poe Samoa ma kekahi mokupuni mamao mai, aka, aole nae i maopopo ko lakou wahi i noho ai, ua hooulu kaua mai la lakou i kekahi lahui Samoa e noho ana ma kekahi mokupuni. Ua hoouna aku la keia poe Tonga he olelo kauoha no ka hoonee ana i kekahi pohaku nui iloko o ke kai, a ke hiki ole ia lakou e lukuia no lakou, ua hiki ole ka hana ke hookoia, aka, ua olokaa ia aku nae ia ma ke kokua ana a kekahi mau puhi i lawe ia e kekahi keiki no kekahi ahaaina. Ua hoea mai na Tonga me ka nui hewahewa,aka, o na manao hakaka, ua hana iho lakou. Ua hoomaopopoia no nae he makemake ko lakou e luku. I keia ike ana o na Samoa, ua haawi ae la lakou i aha hula lealea nui. No ka makemake o na Tonga e ike i ka lealea, ua ku lalani ae la lakou, a i ka wa i haawi ia ai o na hoailona oia no ka wa i lele kaua mai ai o na Samoa a hoopuehu liilii aku la i na enemi. Ua pau aku kekahi poe i ka mahuka ilu@@ o na puuaka, o kekahi poe ua kau ae la lakou malalo o na waa a holo mai la no Hawaii nei a me Nu Kilani, a mai ia lakou mai i ikeia ai ka lahui Hawaii a me ka Maori. Ua hoikeike mai oia he koi kaua i koho wale ia ma kahi he mau haneri kona kahiko, a he nui aku na mea i koe no na mea e pili ana i ka hanaia ana o ka lani a me ka honua.

 

Ua halawai ma ka moana ma ka hora 8:20 o ka po Poakahi nei ka mokuahi Coptic me ka mokuahi Gealic e holo ana no Kapalakiko.

 

Ke Keena o ke Aloha Aina

Ua pau ko makou noho lawelawe ana ma ke Keena Pai o ka nupepa "Press" a ua nee pu hoi me ko makou Keena Oihana mauka iho o ka Hale Leta, a eia ko makou Keena Hana maluna ae o "Ka Loea Kalaiaina," ma ka aoao ma Ewa iho o ka Uwapo o Hooliliamanu, a malaila e loaa ai makou i na wa a pau, no na mea pili i ka nupepa. A oiai hoi, ke akenui nei makou e maopopo mua i ko makou mau makamaka ko makou kahua hou e hoohana aku ai no ka pono o ko makou mau makamaka mai Hawaii a Kauai, nolaila. ke hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau, o ko makou kahua hana keia ma keia mua aku, a i ole ai hoi e hoopohihihi ia ko ka lehulehu manao mamuli o ka maa mau i ko makou wahi hana mua.

 

HOPULA MAMULI O KA HOOHUOIIA.

He ekolu kanaka i hopuia e David Kaapa a me kona poe kanaka, he poe hoi i hoopaa mua ia ma Kawa, no ekolu pule o ko lakou hakilo ia ana akahi no a lalau na lima o ke aupuni.

O ka mea mua i hopuia, oia no o Pokini, ua loaa aku oia ma ke alanui Hotele, e aahu ana he kuka no kekahi Iapana kalaiwa kaa pio nona ka inoa o Sakata.

O ka lua o Kahapukahi, ua hoohuoi wale i a ua komo oia iloko o ka hale o kekahi makai nona ka inoa o Nohunohu e ku nei ma ke alanu Nuuanu, a lawe aihue mai la he kuka.

O ke kolu o Kale Bolabola, no ke kuai ana aku i kekahi Pake Amara ma ke alaui Moi, i manao wale ia e na makai he mau lako paahana ia i lawe aihue ia mai, a ke kali ia nei ka ona oia mau mea hana.

 

OLELO HOALOHALOHA.

Ia Mr. J. M. Kawelo a me na keiki, na moopuna, ka ohana a pau. O makou o ka poe aloha aina o ka Apana o Kohala, ma o ko makou Komize la, a i hooholo oiaio ia hoi, ke komo pu aku nei makou e auamo pu iloko o ke kaumaha luuluu no kou kokoolua i hala aku ma kela aoao o ka muliwai o ka make. Oiai oia he makuahine maikai e noho ana malalo o kou malu, he wahine heahea, he hookipa, he makua maikai @o na hana pono, he aloha aina oiaio i hele ole mahope o kou meheu o ka hoohui aina.

O kona make ana no hoi, he make i pane ole i kekahi huaolelo, oiai he make emoole. Nolaila, e hoomaikai ia ke Akua, no ka mea, Nana no i haawi mai, a Nana no i @awe aku.

KOMITE; E. M. KAIMANA.  Honomaka'u. Kohala, Novemaba 17, 1897.

 

UA HALA AKU LA MA O

MR. LUNAHOOPONOPONO; Aloha Kaua:

Me ke kaumaha a luuluu owau o panee aku nei, imua ou, e oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o na kolamu o ka kakou Nupepa Aloha Aina i kela mau hua e kau ae la maluna. Ua h@la i ka home mau o Mrs. Kaohua J. M. Kawelo @ ike mai ai na ohana @a @@akamaka na hoaloha e noho mai nei a puni na Paemoku mai kahikina a ka la ma kumukahi i ka miloho@u i Waiakaea a ka welona a ko la i k@ mole olu o Lehua.

Oiai, ua hala, ua ualo, ua wehe i ka pili hooka-o ia loko a haalele mai ia i @'u a me na keiki na moopuna me ka u pu ana aku i ke aloha nona; penei ka moolelo e pili ana no kona make ana:

Ma ka hora 9 A.M. o ka la 1 o Nov. M. H. 1897. Ua haalele oia i ko maua home ma Makapala a kau maluna o ke kaa lio o G. C. Akina a mokio pololei aku la kona ala hele no Koha'a Plantation kahi a ka maua kaikamahine makahiapo, he mau la ia o kona ehaeha no ka hanau keiki, hoaumoe ma ia po, a ao ae la ia la, ma ia la a po a ao ae la ke kolu o ka la, hora eono a oi "wahi a ka maua kaikamahine."

Ua hele laua iwaho no ka hoopau pilikia a hoi mai no loko o ka hale no kahi moe. A mahope iho, ike aku la ke kaikamahine i ke ka mai o na lima o kona mama a hiki lelel oia, a hooho ae la me ka auwe ana. Heaha keia e ko'u mama? Palua a pakolu kana kahea ana, aole wahi leo mai kona waha ae, nolaila, ua lilo iho la i mea kaumaha nona, oiai, aole mea e ae maloko o ka hale ia manawa, o laua wale no, a ua makemake oia e loaa ona kokua mahope koke iho, ua hiki mai la ko keiki lawelawe o ka hale kuai e Kohal Plantation a hoouna aku la iaia me ka wikiwiki loa e hele koke ma ke telepona no ke telepona ana aku i kana kone me na ohana no keia lono pilikia, a mahope iho oia manawa, ua hiki aku ke kane a me ka ohana, a aia no ka hanu ola ke kamau ala ia manawa a hiki wale i ka hora 10 o ka po a hookuu mai la oia i ka hanu hope loa o ke ola ana.

Ua hanauia oia ma Waiapuka, Kohala Akau, mai ka puhaka mai o Mrs. Mauae a me Kapapa, (k) e kala mai oe ia'u no ka maopopo ole ia'u o kona manawa hanau, aka, ke hoomaopopo nei au aia kona mau makahiki i ke kanalima a oi. Ua hoonaauao ia oia ma ke kula o Niulii i ka manawa o ka makua Rev. E. Bood, a ua hoopaaia maua ma ka berita maemae o ka mare e ka Rev. E. Bond i ka la 25 o Ianuari M. H. 1860. Nolaila, ma ia manawa mai a hiki i kona make ana, ua piha ia maua he 36 makahiki me 9 malama a me 10 la a me na hora oie, he wahine lokomaikai he heahea he ike ohana a me na hoaloha.

Ua hanau ia mai na maua he 16 keiki, he eono keikikane a ma umi kaikamahine, he umi i make a he eono e ola nei, a me na moopuna kuakahi he 28, a he hookahi kualua, he wahine hoomanawanui ma ka hana o ka hooponopono kino a me ka noho home ana, he Christano oia a he Aloha Aina Oiaio hoi, a ma ia kulana oia a hiki i kona hooluolu ana.

Nolaila hoi, i hoomanao ae ai au i ka ka Buke nui e hooakaka nei, e i ana, "Pomaikai ka poe make ke make iloko o ka Haku."

O ka nui keia a me ka lawa o ka hoike e pili ana na ka'u wahine i hala aku, a ke haawi aku nei au i ko'u aloha nui palena ole maluna o oukou e ko maua mau ohana e noho ana mai Hawaii o Keawe a hiki loa aku i Kauai o Mano.

Mr. J. M. KAWELO, Makapala, N. Kohala, Hawaii Novemaba 17, 1897.

 

Ua hoea aku ka mokukaua AmeWheeling ma Kapalakiko, ma ka la 17 iho nei o keia mahina, he umi la holo mai anei aku nei.

 

NA KAHIRO NANI O KA HAWAII.

He me i mau, mai kinohi mai, o na kahiko hoowehiwehi i maa mau ia kakou mai na kupuna m@i, oia no na lei o kela a me keia ano, elike me ka maile ka ilima a pela aku; a i keia wa hoi, ua hoomahuahuaia ae ia mamuli o ke komo nui ana mai o na ano pua like ole o na aina e, a i lilo hoi i mau pua kamaaina no ka aina nei, a me he mea la, i ka hoomaopopo maoli ia aku no ko kakou mau lepo ia mau ano pua.

O ke kumu o ko makou kamailio ana ae la i keia, oia no ko makou ike ana aku i na Elele Lahui no Wasinetona a me na Senatoa elua, ua hele a

Ohuohu Helemano i ka lau lehua,

Kanu no na pua i Kukaniloko.

ke hele la ka a-i a ua hiki kupono ke aui ae, mamuli o ko ka lahui makemake, e hoike ana hoi, he malihini aloha ia ia.

Aole hoi o ko kakou mau Elele olelo ana a me ko laua mau hoa, no ka mea, he poe lakou ua maa i ke kahiko ana oia mau mea, aka, no na malihini iho elua. ua hoopahaohao ia ko laua mau lunaikehala, mamuli o ko laua kamaaina mua ole i ke ano o nei hana a ka lahui Hawaii i papahi aku ai maluna o laua, a he mea hoi na laua e hoi aku ai a i ko lana aina hanau, he lahui lokomaikai a oluolu ka lahui Hawaii a ke hoi la laua me ka hoomanao no na hana lokomaikai a kakou i makana aku ai maluna o laua, a laua hoi e poina ole ai, no kekahi manawa loihi.

He ume pipili na kahiko lei no ko kakou mau kino, a he mea hooulumahiehie hoi i ka noonoo, oiai oia e kahiko ana ia @aua me ka puuwai oluolu, a oia hoi ka makou ihauoli ai i ka ike ana aku i ko lakou mau pauku kino, ua loli ae mai ka hapanui ae o na ohua maluna o ka mokuahi Gaelic, a he kakaikahi wale no hoi na poe e loaa oia mau ano, a oia ka makou e ha mau nei, o na kahiko o Hawaii,he oi aku mamua o ke dala a me ke gula, koe aku lipana a me ka mura. Nui kela.

 

I NA AHAHUI LALA A PUNI KA PAE AINA.

Ma ka halawai ana o ka Papa Hooko o ka Ahahui Hawaii Aloha Aina i ke ahiahi Poaha nei Nov. 25, 1897, ua hooholo lokahi ia ka olelo hooholo malalo iho:

"Olelo Hooholo, Hooholoia: Aole e kahea ia ka Aha Elele i h@@kakaia ma ke Kumukanawai o keia Ahahui, oiai, ka Peresidena e kaawale la i na aina e, a e kauoha ia ke kakauolelo e hoolaha aku i keia ma na nupepa. Nov. 25, 1897. Enoch Johnson."

Nolaila, mai noonoo mai oukou no na mea e pili ana i ka Aha Elele; aka, o ka oukou mea e noonoo ai, oia ke ola o na Elele a ka Lahui e hele la i Amerika. A i na e loaa, alaila, e hoouna mai no i ke Kakauolelo Nui.

ENOCH JOHNSON.

Kakauolelo Nui o na Ahahui Hawaii Aloha Aina. Honolulu, Nov. 26, 1897.