Ke Aloha Aina, Volume III, Number 48, 27 November 1897 — Page 8

Page PDF (839.56 KB)

This text was transcribed by:  Chris Pimentel
This work is dedicated to:  To my love, Edgar Ivan Flores

Ke Aloha Aina, Poaono, Novamaba 20 1897

 

He Moolelo Walohia

No ke

Keikailii Alabati

Ke Kaeaea o Pelekane

A me ka

Ui Madelina

Ke Kekui Uwila o Ainapo

 

Hookenoia no Ke Aloha Aina

 

He oiaio, oia mau kohokoho ana a aka ohana o kahikanaka puhi o-ole, na ho’ike maoli mai no ia i ka mea pololei, e hiki ole ai ke hoopahua ia ka lakou mea i koho pololei ai.

Aka, na keia mau manawa o keia mua aku e kuu hoa kuilima pu o keia nanea, e mahalo ae ai i ka pohihihi o ka poe i ike ole ia’a. I ka pau ana o ko lakou huku opio, aia hoi kekahi poe oloko o ka ohana, ke hoomakaukau mai ia i mau mea ai na ke keiki pio, oiai, ke pahola nei na kukuna wela o ka la, maluna o ka aina holooko@.

Huli ae la oia a nana ma ko lakou wahi e moe ai, he maemae maoli no a ua kupono no hoi kona haawi ana I na hoohanohano ana maluna o ke kanaka I hoolohe I kana mau olelo mai mau a hiki i ka hope.

Oiai hoi ua makaukau mai la kahi papaaina i hoomakaukau ia nona, ua hea koke mai la ka wahine a kahi kanaka puhi o-le, no ka lawe ana aku iaia noloko o ko lako wahi rumi aina.

I kona hoomaopopo ihe, ua palua a pakolu aku ka makaukau o na mea I halihali ia ae maluna’o ka papaaina, mamua o ka makaukau I loaa iaia ma kona home ponoi.

Oia kana I noho iho ai iluna o ka noho mea liilii ano ole I mailani ole ia a ku ke ahua iluna o kana papaaina a i ka nana aku o kou mea kakau:
Ehuehu Halamano I ka lau lehua,

Kanu no na pua i Kukaniloko

Noho pono iho la ua wahi keiki opio nei iluna o kona, a pela pu no hoi me na kamaaina, hookahi ko lakou kaana like ana i na mea i na mea i hoolako ia iluna o ka papaaina.

I keia wa a lakou a pau e ai nei, ua hoomaka koke mai la kahi kanaka puhi o le e ninaninau aku iaia ina paha eia no kona mau makua ke ola nei.

A oia ka uu wahi keiki nei I pane aka ai me ka leo malie, me ka hoike pu aku hoi, ua ike a ua kamaaina hoi oia he makuahine kona, a aia no oia ma kekahi kahi i noho nei.

Aka, o koua makuakane, aole @loa oia i ike i kona, mau maka a hiki I keia wa ana e kamailio pu nei me akou, a o ke kumu, oia no ka hana ino ia ana o kona makuahine e kekahi o kana mau kauwa punahele, oiai oia e hapai ana iaia.

 

I ka wa a ke keiki e kamailio nei no kona mau makau, ua hoomaopopo koke iho la no kahi kanaka puhi o-le, aole keia he keiki no ke kulana haahaa aka he Keikiahi oia, mamuli o kona hoike ana aku he kauwa wahine ka mea nana i hana ino kona makuahine.

Oia no ka wa i pane koke mai a o ua wahi kanaka nei, me ka leo ohaoha o ka hauoli.

Ano, ke ike nei au, aole oe he keiki no kakahi kulana malalo iho o ka nohoalii, me he mea la, o oe no ke keiki ponoi a ka Hooilina Moi o Pelekana nei.

Ke mea hoi e noho nei i ka ehaeha o ke aloha wahine a me ke keiki pu hoi, a oiai au e noho ana ma ke kulanalauhale alii, he makaainana malalo o ka Moi Uilama, ua nui na wa i hoouna ia o na poe huli ma na kuahiwi no ka imi ana i ka wahine a kana keiki i nalowale.

Aka, ua pau ae nei ewalu makahiki o kona nalowale ana, aia no ke kulanakuhale alii o kou makuakane a me kou kupunakane ponoi, ke uhi ia ala e ke koloka eleele o ke kanikau, no ke kumakena ana i kou makuahine.

A mai ka wa hoi i nalowale ai o kou makuahine mai ke alo aku o kou makuahine a hiki i keia la, ua hoohiki kou makuakane, aole oia e puka aku mawaho o ka malu o kona halealii, a hiki i kona wa e lohe ai, eia no kana wahine ke ola nei.

O na olelo a kahi kanaka puhi o-le, he mea ia nana i hoopihoihoi ae i ka noonoo o ke keiki opio, me ka puliki pu ana ae i kona omaumau.

Oiai ua komo mai la na hana maeele a ke alohu iloko o kona puuwai, a oia pu no hoi ka wa i ike ia aku ai o na oma@a wai a ka na@lu e hiolo mai ana mailoko mai o kona mau lihilihi me kona hoomaopopo pu iho, ua pololei na olelo a ka mea e kamailio pu nei me ia.

O keia kuakai a’u e hele ne@@@@ au e hoi hou aku ana i ke alo o ko’u makuahine, no ka mea, ke koho nei o loko o ko’u naau, ua oi aku ka pono no’u, ke hele e huli i kahi i noho ai o ko’u makuakane mamua o ko’u hoi hou ana aku ihope, i ke alo o ko’u makuahine.

A oiai hoi, ua manao no hoi au ua lawa kupono no kahi ma kaukau a’o I koho ai e hele imua a hiki i ka lanakila ana.

Nolaila, ua manao au, i keia auwina la e haalele iho ai i ke k@lanakauhale nei a oukou e noho nei, a kamoe aku no kahi a’u e aki nei e halawai pu me ko’u makuakane.

U@ lawe hele ia aku la oia e hoommakaikai ma na wahi a pau o ke towera o ke kanaka huluhulu, a e haawi ana hoi i kana mau olelo hoolana no lakou a pau, e noho like aole pono ke hoala i ka haunaele.

Ua haawi pu aku la no hoi oia I ke aloha no lakou a pau, me ka hoike aku, e hele ana no oia a hoi hou mai kana huakai i maopopo ole iaia ke alahehe, aka, ua koho no nae oia, e hiki pololei ana no oia ma kahi ana e manao nei.

 

I ka wa o ke keiki i pio i haalele aku ai i kahi o kona mau hoaloha hou, ua kamoe pololei aku la kona alahele ma ke aoao komohana o ka aina me ka puahi nui.

A iloko wale no o ka manawa pokole loa, ua nalo aku la oia @a@ na maka aku o ka poe e kaulona aku apa mahope ona, me na helehelena o ke pahaohao nui.

Hela hope ae la na puu, na kahawai lehulehu, ua kaupono aku la oia maluna o kekahi kahua ake@, i phia i na kalaka, i e@@i ole iho ko lakou mau heluna malalo o na haneri tasani.

A o keia poe e hooluana nei, aole lakou he poe kamaaina no Pelekane iho, aka, no na kapakai akau mai lakou o ka Anemoku o Denemaka.

A no ko lakou lili i ka Moi Uilama a me kana keiki, ua komo ka manao hoahuawa iloko o ka Moi o Denemaka a kupu iho la ke manao @loko ona, a me kana keiki e hele laua e wawahi i ka nohona maluhia o ka Moi o Pelekane, a e lawe pio mai hoi i kona aupuni iloko o ka poho o kona lima.

He moi ino loa keia, he punikoko hoi, ua nau na aina nui ma ka akau ka hema a me kekahi hapa o ke homohana iloko o kona lima, a o kona mana hoi ua oi pakolu aku ia mamua o ka ikaika hiki i kekahi aupuni ke kua aku.

O ke aupuni keikikane hookahi wale no i koe ma kona alahele, oia no o Pelekane, a ke lilo pio oia iloko o kona poholima, alaila, ua hiki iaia ke hele lanakila ma kekahi hapa o na aina o ke komohana i koe iaia, a me na mahele hikina joi o ke Kaiwaenahonua.

O keia ke mea nana i kaohi mai i ka holo o ka lio ke keiki kau lio o na Hilana o Pelekane, a nana aku la hoi kona mau wahi maka liilii poniponi i ka haiamu ia mai o lalo o kekahi ponaha awawa, kahi hoi o na koa e hookahakaha paikanana.  

A iaia e ku ana malaila, ua lohe aku la oia I na leo huro o ua poe ia me ka hooho ana ae, e ola mau lea ka moi Keoki Ekolu o Denemaka, a o ka halealii o ka moi Uilana a me na keiki ka panina o kana huakai hele.

E hooneoneo aku ana oia i na kula uliuli a momona o keia aina, i wahi holo na na holoholona hihiu, a o ko lakou mau halealii a me ko lakou mau wahi moe oluolu, i wahi e moe ai no ko’u poe koa.

A o keia no hoi ka wa o ke keiki opio i lohe aku ai i ke kani nukupeu mai e na pahu, me he mea la, e hoike aku ana I na koa, ua makaukau loa kakou e lele aku e poipu i ka moi Uilama a me kona lahuilkanaka Hoko o ka nanea nui.

Aia hoi na kea kaua lio e holoke ana i o a ianei, mamuli o ka leo kahea a na o-le e haluku nei ma o a maanei o ua awawa la.

A I ka nana maolo io aku no hoi, ke hiki pono keia huakai o na puali koa I kokoke e piha kona huipa I ka miliona, a oiai hoi ka moi a me kana keiki e noho ana iloko o ke kaumaha, no ke aloha i ka wahine a ka moi opio a Hooilina Moi hoi o ke kalaunu o Pelekane.

Ike ia aku la kekahi puulu o na kou kaua ilo e hoopuni ana i kekahi mau kanaka elua, e kau ana maluna o ko laua mau lio kaua, i uhi ia me na palekaua kila, e@@ke me ke ano mau o na lio kaua oia mau la.

O ka moi o Denemaka, he kanaka oia ua kina ma kekahi hoouka kaua ana me ka poe o Rukini, a mamuli o kona haule ana mailuna iho o ke kua o kona lio, ua ha-i ia kona kua a ua pakele pu no hoi kona ola.

Aka, ua lanakila no n@o oia, a ua pio ka moi o Rukini iaia, a oki ia kona kania-i imua o kona mau maka ponoi, me ke komo ole o ke aloha iloko o kona naau.

A i ka nana aku iaia, i kona wae maalo iho ai mamua o kou alo, he kuapuu maopopo oia, o ke ano haakei, a i phia uilani hoi me na manao ikaikai o haaheo.

A o ke kulana i loaa i ka makua oi no hoi kekahi i loaa nu aku i ke keiki, a me he mea la, ua @oi palua aku kona ino mamua o kona makuakane ponoi.

O keia wa e liuliu nei o ua mau alii nei, oia no ka wa i ka liula o ke ahiahi, a he wa hoi ia ua makaukau loa na mea @@@@@@@@ o loko o kela a noe keia mahele kana no ka hoonee awiwi ana no ke kulanakauhale, me ka loaa ole he manawa no ko ke kulanakauhale poe e pale mai ai i ke ia pilikia nui i hoomakaukau ia, me ka ike ole ia.

O ka mamao mai ke kulanakauhale alii mai a hiki I kei wahi a lakou e hoomoana ne, aia hoi ia ma kahi ok ka 11 mile, a ua hiki hoi ke hele wawae ia me ka awiwi, i mau hora helu wale no.

 

Eia ke hoomaemae ia nei na lio laau a J.A. Victor, no ka hooholoia aku ma keia mau aku.

E kuai kudala ia aku ana ka @@@@@@ o ke Komishina Hawes i ma @@@@ waiho nei ma M@@olaulai, ke hiki aku a ka la l@o Dekemaha e Luna Kudala Moganai.

Ma ka po o ka Poalima nei, na aihueia iho la ka nwati a ke kahi haole nona ke inoa Thomas Batt, ua hoike aku oia i ka oihana makai.

Ma ka la Sabati ae nei, ka la ku okoa o Hawaii, a mamuli o ka haule ana oia la i ka la Sabati, nolaila, e hoemanao ia ka Poanono, Nov. 23, i ia hauoli no na mea a pau a e paa ana na keena oihana ia la.

Maloko o ka oupepa Avalataisa i ike iho ai makou, eia kekahi haole malihini mai Kapalakiko mai, ke makemake nei e lawe i kona ola no kekahi mau la i hala ae nei, aka, ua kaohiia nae ia manao ona e kona mau hoalaha maanei nei.

Ma ke po o ka Poalima nei, i hoea mai ai ka mokuahi Gealic, he 10 la me 5 hora mai Iokohama ai, ua ku oia mawaho o ka nuku o Mamala, a hiki i ke kakahiaka nui Poahoho kona wa i komo mai ai no ka awapo. Ua la ve mai oia no keia awa he 11 ohua kapena a me 67 Pake a me 16 Iapana ohua oneki.

 

OLELO HOOLAHA

E ike auanei na kanaka a pau owan o Ah Sin (Pake) ke papa ahookapu loa aku nei au i kela aina e waiho la ma Ooma, Kona A@@@@ Hawaii, oia ka aina o Lilinoe i iilomai ia’u ma ka hoolimalima no na makahiki 19, a o ka moraki ana i hana ai me Akau (Pake) o Kailua ua lilo pu mai ia’u. Ma keia, I na ua moraka hou aku oia me hai, me ia aku no kona pilikia a me ka poe a pau ana i hoolilo hewa aku ai. E hoolohe o pilikia auanei.

Ah Sin

Kohanaiki, Kona Akau, Hawaii

 

OLELO HOOLAHA

@@@@@ o ka Aho Apana Hookolekoi Ekahi o ko Hawaii Pae Aina ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka @@@@ o ka waiwai o Kaeo Aki (k) o Honolulu a make kauoha ole.

No ka mea, ua waihoia mai e kaio na (w), ke kaikamahine, he palapala noi no ka Hookohu Lunahooponopono na Waiwai no ka waiwai i @@eloia, a e hoopuka ia aku ia iaia, nolaila, ma keia, @@@@@ ooiaha ia aku nei i ka poe a pau i kuleana ma ua waiwai @@ o ka Poalima Dekemaha @@@ 1897, @@ Ailiiolani Hale, Honolulu, hora @@@@ ke kakahiaka, oia kahi a me ka manawa e hele mai a@ lekou, a e hoike mai i na kumu, ina he kumu ka lakou e ae oia ia ai ke noi.

Honolulu , Novemaba 19, 1897.

Na ka Aha,

George Lucas,

@@@@@@@@@

 

WELA KA HAO

O na Hawaii maluna I na wa a pau

No ka mea he kuai lakou ma kahi o

L.B. Kerr

Malaila o loaa ai na Waiwai Hou no ka hapalua o na kumulilo

Eia makou ke kua hooholo nei, i na Dimiti he 20 ia i ke dala hookahi.

Na Remants ma ka hapalua o ke kumukuai.

Agena kuai no na Mekini Humuhumu Wheeler & Wilson a me ke Domestic.

L.B. Kerr

Honolulu —Alanui Moiwahine—Honolulu