Ke Aloha Aina, Volume III, Number 49, 4 December 1897 — Page 6

Page PDF (784.52 KB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Honolulu Botanical Gardens

KE ALOHA AINA

 

6        KE  ALOHA  AINA,  POAONO,  DEKEMABA  4.   1897.

 

HUAKAI  A  KA  PAPA  OLA  A  ME

KEKAHI  MAU  KOKUA  NO

KA  PANALAAU  O

MOLOKAI.

 

  Ma ka hora 9 p. m. Poalima, Nov. 26. 1897. Maluna o ka mokuahi Noeau, i kau aku ai o W. O. Kamika Peresidena o ka Papa Ola a me kona mau hoa oia Papa, Chas. Wilcox. Kakauolelo o ka Papa, a me na kokua ma'i i ae ia, a o kou mea kakau pu kekahi, he 50 a oi ko makou nui ke hu ia me na haole a ia makou.

  Ma ka manawa i hai ia ae la, ua haalele iho la makou no ka uapo o Poka Ma, a au aku la no ke kai loa o ka Panalaau o ka ehaeha ka pahu hopu, kahi a ka manao i hiaai ai, e hui pa me ke aloha, i hookaawale ia no na makahiki loihi, a mawaho ae makou o Laeahi, me ka hooheno.

  Aia i Laeahi Kaimana hila,

  Ka hokua o ka ale kai Mamalal.

  Ke ahai mama nei ko makou hale lana me ka malie maikai o ka moana, me ka nui ole o ka ma'i ia makou (luai) he nahenahe wale no ia a Noeau e hii nei ia makou hora 11 a oi halawai makou me Mokolii mai Molokai mai, ua haawi aku ke kapena o ko makou hale lana i ke aloha no elua kani ana o ke oeoe, a pela no hoi ko Mokolii i panai mai ai, he manawa pokole kaahope aku la ka Mokolii ia makou, he hoomau nei no ko makou hale lana i ka pii ma ke alanui pololei e palau ana i na ale o ka moana, ke hauoli nei makou ne ke ku kakahiaka nui aku no Kalaupapa, oiai, ke ike aku nei makou i ke kukui o Ka Lae o ka Laau ke emi ae nei mahope o makou, i ka nana iho ia Noeau.

  Kohu lio kakele no ka moana, a he hoa heihei no ka malolo.

  Hora 3:30 a. m. Poaono la 27, kokoke makou i ke awa o Kalaupapa, kalewa makou a hiki i ke ao loa ana hookomo loa aku la no ke awa hora 5:30 a. m. kuu ka heleuma i ke awa o Kalaupapa, hookuu ia hookahi waapa e holo iuka o Kalaupapa, a kau aku nei o Chas. Wilcox me kekahi haole maluna oia waapa.

  Ia makou e ku nei ka moku, ke nana aku nei makou, he nui ka nalu oloko o ke awa, kahi e pae aku ai o ka waapa i ka uwapo, ke ano hoi hope mai la ka manao, no ka pae koke ole aku i ka aina ia kakahiaka he oiai , aole makou i lele iuka. i ka hoi ana mai o ka waapa mai uka mai haiia mai ana, aole e hiki ke lele makou iuka, no ka nui o ka nalu aole hiki pono ka waapa.

  Kaniuhu makou me ke kaumai a olai, me ka manaoiana, e hui kakahiaka ana me ka makamaka, ka mea i au aku ai i ke kai loa no ke aloha, eia ka e haule poho ana ia manaolana ana.

  Haiia mai ana ka lohe, e holo ana makou no Waikolu i ua he malie olaila, alaila, malsila makou e lele ai, hiu ka heleuma no Waikolu ka ihu ia m kou e apa nei, ke nama aka nei makou, ua hele a piha o uka o ka Halepapaa o Kalaupapa i na ma'i ke uwe hone mai la ka Bana Puhiohe o Kalaupapa, ke kiani mai la na ano hainaka like ole, e kahea mai ana ia makou o hele e hui me lakou, aole waimaka paa iho, ke kiani aku nei makou i na hainaka me ko makou waimaka pu.

  Haalele iho ia makou ia Kalau. papa maluna o ko makou hale lana a ku aku la makou i Waikolu i ka hora 7:30 a. m. hiki ana ilala, ua like no me Kalaupapa ka nalu, hookuuia hookahi wiapa a kau aku nei o W. O. Kamika, H. R. Hikikoki a me ka hulinahu a holo aku la no uka o ke awa o Waikolu, e nana ai ina he awa o Waikolu, e nana ai ina he mahe maikai ke awa, malaila makou e lele ai iuka o ka aina, ia makou e ku nei i Waikolu, aia na mai'i ke kai huakai ae nei ma na alanui, mai Kalaupapa mai, maluna o na lio, e kau ana ma kekahi lio a alakai kekahi lio a hiki i ke awa o Waikolu, hoomaha.

  Me ko makou manaolana la hoi e lele io ana makou ilaila, eia ka aole e hoi hou ana no ka ka paakai i Waimea, (Kalaupapa) i ka hoi ana mai o ka waapa me W. O. Kamika ma mai uka mai o ke awa, hai ia mai la aole e hiki ke lele iuka, he hiki no, no na kane wale no, no ka wahine. aole e hiki, hiu ka heleuma a huli hoi hou no Kalaupapa, haalele makou ia Waikolu hora 8:30 a. m. hiki hou makou i Kalaupapa hora 9:25 a. m., ma Waikolu i kau hou mai ai o Chas. Wilcox iluna o ka moku me makou.

  Ia makou i ku hou aku ai no Kalaupapa, aia no na ma'i a me ka Bana Puhiohe ke kali mai la ia makou, me ka manao hauoli e lele koke aku ana ia hoi makou no uka o ka aina, oiai la hoi na hora kakahiaka, loihi hoi ka manawa e hui aloha ai me na ma'i, a i loaa pu ai hoi he manawa makaikai no makou, eia nae, ua haule poho ia manaolana ana, oiai, he oia mau no ka nalu e kapapa ana i ke awa a me na ala pohaku o Kalaupapa, he ku i ka weliweli ke nana aku.

  Ke ui aku nei a ui mai au me ko'u mau boa aukai me ka manao walohia, no ko makou ike ole i ka makou mau ma'i a me na makamaka iloko o ka ehaeha, me ka manao, ao'e makou e lele ana iuka a huli hoi no Honolulu. Ia makou e apa nei iluna o ka moku ke aneane ae nei e hiki i ka hora 12 awakea, ike aku nei makou i ka piha mai o na ma'i i ka uwapo, eia ka he waa e holo mai ana i ka moku, aole i liuliu iho, ike aku nei makou e oili mai ana iloko o ka nalu e popoi nei me kona inaina.

                          Aole i pau.

 

KE  KULANAKAUHALE  UUKU

LOA

 

  O John de Saime, ka kiaaina hookahi nono hoomalu nei maluna o kekahi kulanakauhale uuku loa ma ka honua nei, nona ka huina kanaka o 100, he 25 makahiki a oi o ka noho ia ana o keia wahi. He 45 wale no ka nui o na kanaka i ki nohi, aka, ua pii mahuahua ae ia i na makahiki mahope mai.

  O keia kulanakauhale. eia ia ke ku nei ma ka muliwai Meramec, he 16 mile malalo aku o ka hema a me ke komohana o Sana Lui, wahi a ka nupepa Repubalika. O keia wale no hoi ke kulaaakau hale uuku loa o ka honua nei e noho ia nei he kia aina kona me ka piha pono i na luna aupuni malalo aku.

  Aole he uku mahina o keia mau luna anpuni, aka, ma ka lakou mau hihia no e hana ai e loaa ai kolakou uku, he wa loihi ko lakou noho wale ana me ko laoaa wahi dala ole ole ia lakou. O ka ilamuku a me kona puali makai no aneane ekolu maka hiki aole he wahi lawehala i hopuia e lakou.

  No kekahi wa loihi, aole he hoo kahi lawehala i hopuia, a i ka wa i make ai o ka lunakanewai he mau makahiki i hala ae nei aole i noonoo hou ia ke koho ana i pani ma kona wahi.

 

Nuhou  Kuloko

 

  He ehiku poe i hopu ia no ka uku ole i ka auhau.

  He onawaliwali ko makou Hope Lunahooponopono i keia mau la, a eia oia ke waiho nei maluna o kahi moe.

  Ua pani ae na kee oihana aupuni ma ka Poaono nei, no ka hoomanao ana i ka la Kuokoa o Hawaii.

  Ua laweia mai he kanaka opulepu'e mai lalo mai o Waialua ma ka Poaono nei, a me he mea la, e hoihoila aku ana oia no Kalaepohaku.

  Ua kudala ia aku ua lako Waiona o ke Komisina Beritania Hawes i make, e Luna Kudala Mokana maloko o kona rumi, ma keia kakahiaka Poakahi.

  Ua olelo o Mr. Hopkins, kekahi o na alakai o ka aoao Repubalika, e pau a na na hana a ka ahaolelo o Amerika Huipuia a hoomoe ia mamua o ka la 1 o Mei.

  Ma ka Poaha nei, i make ai kekahi kanaka kahiko nona ka inoa o Kaohimauna, ma kona wahi ma Makiki, o ke kumu o kona make ana mamuii  no ia o ka elemakule maoli. Oia kekahi o na kahuna Hawaii i haawi ia ka laikini Iapaau e Kamehameha V. He kanaka oia i kamaaina i na poe o keia kulanakauhale aole i loihi ae nei, ua noho oia ma ke keena ana aina o ke aupuni.

  Ua hoopukaia ae he nupepa Enelani hou maluna o ka mokukaua Baltimore.

  Ua hoopai ia o Kalakahuna he ekolu mahina hana paahao no ka aihue e Lunakanawai Wilikoki.

  Maluna o ke Kinau e holo aku ai o Ilamuku Baraunu no ka hoo. lohe ana i na hihia o ke kau kiure o Maui.

  Aia ma la Hulekuai ka Heiau o na Paikini, na koloka aahu hou loa o na wahine, a ke kuai ia nei ma le kumukuai haahaa loa, e hele koke ae o pau e auanei.

  @a ka awakea o ka Poakahi nei, ua haawi ae o Kaimimoku, he paina luau nui ma kona wahi mawaho o Kapahulu, a na nui na hoaloha i hiki aku ilaila.

  Ma ka Poalua nei, ua hoopaiia kela Pukiki kuai rama me ka laikini ole o Puowaina he $100 e Lunakanawai Wilikoki, a ua hoopii hou aku la oia.

  Ua hopu ia he wahi keiki uuku nona ka inoa o Aukukino, a lawe ia aku la no ka halewai no ka aihue i na nupepa e kau ana ma na puka o na halekuai.

  Ua loaa aku kekahi keiki opio no louna o ka mokupea Drammen nona na makehiki aole i piha ka 15 ua ona loa, a ua laweia ae oia no ka halewai e ka makai.

  E loaa no na kii paani emi loa o ke kumukuai ma kahi o Isoshima a na keiki opio o ka la Karisimaka ae nei, nolaila, mai hoohala i kipa ana ae malaila.

  Eia kekahi mau keiki o ke taona nei ke hoolala nei no ke kukulu ana i kekahi hui peku popo no ka hookuku ana aku me na keiki peku popo papa elua o ka Punahou.

  Ua nui na poe i hoea ae ma Muolaulani i ka Poakolu nei no ke koho ana i na waiwai o Komisina Hawes i make, i kudala ia e Mogana, a mawaena oia poe ke Komisina Beritania hou Kenny.

  Ua haawi ae na aliimoku o ka mokukaua Amerika Balitimoa, he aha hulahula maluna o ka oneki o ka moku, ma ka Poakolu nei, a na nui na poe o ke kulanakauhale nei i hoea aku iluna o ka moku

  Ma ka Poalima e hiki mai ana Dekemaba 0, e haawi ana ka halekuai papale o T. Murata e ku nei ma ke alanui Nuuanu, he kuai hoopoho nui o na papale i kupono no na la kulaia, e hoomanao i ka la i hoikeia ae la, e hele ae malaila, a e loaa no na papale no ke kumukuai e hoohikileleia ai oukou.

 

  Ua aa aku la o Dan Ranier e heihei au me Timoto ka eueu o Hawaii, nona ka loa o 100 i-a ka pahu eo. A ke kaena ae nei no makou ina laua e heihei io ana e lilo ana no ka oi i ke keiki Hawaii.

  Ua haawi ae o D. Kamakauahoa he paina luan nui no ka hoomanao ana i ka piha makahiki o kana bebe, malalo ae nei o Moanalua ma ka auina la Poakolu nei a ua malama ia na lealea a hiki i na hora liilii o ke kuluaumoe.

 

OLELO  HOOLAHA.

 

  Ma keia la 1 o Dekemaba, M. H. 1897, ua hookohu aku au ia W. C. Akana. Kalauki, i luna no ka malama ana i kuu aina kula o Mokauea Kalihikai, Oahu, a oia no ka mea mana no ka nini ai a a me ka imi i pono a pomaikai no ka aina. A ua mana iaia ke hoopii ma ke kanawai, i ka poe e kue mai ana i ko'u pono o ko'u aina.

                        KAPIOLANI.

                    Queen Dowager.

  Honolulu, Dec. 1 1897.

 

OLELO  HOOLAHA.

 

  E ike auanei na kanaka a pau owau o Ah Sin (Pake) ke papa a hookapo loa aku nei au i kela aina e waiho la ma Ooma, Kona Akau, Hawaii. oia ka aina o Lilinoe i iilo mai ia'u ma ka hoolimalima no na makahiki he 19, a o ka moraki ana i hana ai me Akau (Pake) o Kailua ua lilo pu mai ia'u. Ma keia. i na ua moraki hou aku oia me hai, me ia aku no kona pilikia a me ka poe a pau ana i hoolilo hewa aku @i. E hoolohe o pilikia auanei.

                                  AH SIN.

  Kohanaiki, Kona Akau, Hawaii

 

KUAI  HOEMI  NUI  LOA

O  NEI  MAU  LA

....MA KA....

HALEKAUI  O  KUKIMA.

   Ma Ewa o Alanui Nuuanu, Helu

 Kahiko maluna o ka Papa Inoa

59; Helu Hou maluna ae o ke

Puka Komo, 210.

 

---:E  HOOMAKA  ANA  I  KA:---

POAKOLU, Dekemaba 1, 1897.

A  HOOMAU  AKU  NO  ELUA  PULE

E Hoolilo ia aku ana na Waiwai a

pau o kona Halekuai me ka

nana ole ae no ke

Kumulilo, o laa

Na Kalakoa, Keokeo, Kukaeualo,

                  Alapia, Huluhipa, a pela aku.

Na Paleili o na Kane me Wahine

Na Papale a me na Kamaa o Kane

                   Wahine me Keiki.

Na Paa Lole piha o kane, a pela

                   aku a nui loa ke helu papa aku

  Lua ole o ka Emi; e kipa mai no@ a pau.

GOO KIM (KUKIMA).

nov. 29 --1m dly.

 

HE  KUAI  HOOPAU  NUI.

AIA  MA  KAHI  O

AH  CHEW

  E hoomaka ana ke kuai hoopau ma ka la 1 o Dekemaba, ma ka nana ole i na kumu lilo. Na PAPALE, KAMAA, LOLE AAHU a me na WAIWAI e ae he nui. E hele mai na mea a pau, a e loaa no ia lakou na waiwai ma ke kumukuai haahaa loa. E wiki o pau e auanei.

   =>  E loaa no keia Halekuai Hoeuai Nui ma ke Alanui Nuuanu Helu 41S, ua Waikiki aku o ka Halekuai Palaoa o Love.

  Honolulu, Novemaba 29, 1897.

  nov. 29,                   1m.--dly.