Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 3, 15 January 1898 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

Hookumaia no kaPomaikai @ ka L@l@@e@@, a he Nupepa na ka Lakui Hawaii.

___________________________________________________________________

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono@

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

__________________________________________________________________

 

HONOLULU .  .  .  .  .  . IAN  15,  1898

__________________________________________________________________

 

E HOOMAOPOPO E NA MAKAMAKA

________

 

         Oiai, mamuli o ka hoea pinepine mai o na leta a na makamaka kakau manao, ua ike iho makou i ka pilikia nui ma ko lakou aoao i kekahi wa, oia hoi ko lakou kakau ana ma na inoa kapakapa wale no, me ka waiho pu ole mai i ko lakou mau inoa ponoi, a oiai hoi, o kekahi oia mau manao a lakou i kakau ai, he alahele e hookomo aku ai i ka kakou pepa iloko o na hoopilikia ia mai, a oiai hoi, ua hoike mau aku makou i na makamaka kakau, aole makou e hoopuka aku i na manao i kakau ia malalo oia mau inoa kapakapa, nolaila, ke hoike hou ia aku nei ka lohe, aole e lawe ka Lunahooponopono a me kona Hope i na palapala oia ano, a hookomo iloko o ka kakou wahaolelo. E hoomanao e na makamaka i keia, o poho makehewa ananei ka luhi o ke kakau ana, a lilo hoi i mea hoopoho wale i na poo leta o ka hoouna ana mai, mai kahi loihi mai.

______________

 

HE UKU ANEI KO KA HOPE PERESIDENA?

__________

 

         Mamuli o ke kaawale ana aku o Peresidena Dole mai keia aupuni aku, ua kaa iho na hooponopono aupuni ana maluna o ke Kuhina o ko na Aina E, kekahi kanaka hoi i piha pono kona manawa i kana mau hana ponoi o kona mau keena oihana iho, aka, aole nae i nana ia aku ia mau mea, ua haawi ia aku no me ka manao, he hoike ana ia i ko ka Peresidena hilinai nui ana maluna ona, no kona hooko kauoha pololei, mamuli o ko lakou makemake.

         Aka. aole nae o kona noho ana ae la ma ia wahi, he kumu ia o ko makou hoohuoi ole aku no ke ano a lakou e hookele mai nei i ko kakou wahi waa aupuni, oiai, he poe kuleana like kakou a pau i ka waa, ka puuhonua hoi e hele ai maluna o ka ili o ka moana, nolaila, e pono kakou e ike lea he uku kaulele hou iho anei kekahi o ua hookele waa hou la, a ina pela, alaila, e aho ka noho pu wale aku no, oiai, ke hoike mai nei ia hana, i ke ake nui o ka loaa oiai no nae hoi, e uku ia ana he mau tausani dala o ka makahiki.

 

 

 

 

 

 

 

         I na nae o keia manao he oiaio, aole i kanamai ua mea he hookaumaha, a ua @hona ke ku wale ke aupuni, me ke kaa malalo o ka hoomalu ana a ka mana koa, i makepono ai na dala i lilo ia poe I na no hoi kakou e kaana pono iho ana, penei:

         O ka uk@ makahiki o ka Peresidena he $12,000, a ina hoi e kaa ana ia uku i kona hope, alaila, ina he 2 mahina ka loihi e kaawale ai oia, alaila, @a like ia me $2,000 e lilo i kona hope. Nui ke poho, a pilikia no hoi kakou.

______________

 

O KA MAKOU NO IA E UPU NEI.

__________

 

         Ua hala aku la a nalo loa na la o ka makahiki 1897, ua uhi kauwewe ia hoi kona pani ana no ka hopena oia mau la. Aka, o kana mau hana ino a pau, a me na hana maikai, i hanau like iloko oia mau la, aole loa ia e hiki ke huna ia, e puai mau ana ko lakou mau kuk@na, me he mea la, aia i ke awakea malamalama loa, ku mau na kahoaka, me he mea la, o ko lakou mau kino ponoi no, a iwaena oia mau kahoaka hoikeike, kekahi hana pookela loa a ka lahui i hana ai, iloko oia makahiki, oia hoi ko lakou wae ana a hoouna aku i mau Moho Elele na ka lahui i Wasinetona, ka mea hoi a kakou a pau e ike nei i keia la, he hana nani a kamahao ia a ka lahui i hana ai, a ua hoea mai hoi na hoikeike ana, e apono ana ia mau hana a kakou ka lahui i hoomahele ai, e na poe loea kalaiaina o Amerika.

         Ua a-e mai nei hoi kakou ma keia aoao o ka makahiki hou, ua hoea pu mai la no hoi me na lono hoohauoli, e hoike mai ana, aia he manaolana e kakoo ia ana ko ka lahui makemake, a oia mau upu ana ka makou i ake nui ai e hooko ia mai e ka lokomaikai palena ole o na Mana Lani. A oiai hoi, eia kakou ma keia aoao aku o ka Moana Pakipika, me he kikowaena la no ke kaula uwea telegarapa, a aia hoi na Elele a kakou i Wasinetona, i ka wa a lakou e ike ai, ua nee pono na iliili o ka papa konane a kakou i makemake ai elike me ka lakou i hoonohonoho ai,oia no ka wa e huki ia ae ai ke kaula uwea telegarapa o ka hauoli ma kela aoao mai o ka Moana nui akea o ka Pakipika, a e wawalo hele ana kona leo ne hone ma keia aoao o ka moana, a hiki i ko kakou wa e loaa mai ai.

         Nolaila, e noho no me ka hoomanao, me ka haipule mau ana me na leo mihi oiaio, aole no auanei e nele ka hooko ia mai o ka kakou mau mea a pau i nonoi ai, a oiai hoi, eia no kakou i na la makamua loa o keia makahiki, pela no e hoea mai ai na ouli hauoli o ka pomaikai maluna o na mea a pau, a makou no hoi e upu nei, eia ke au o ka lanakila mahope o ko kakou aoao.

 

NA HEE PA-HA I KA LUA HOOKAHI.

__________

 

         O ke kapitala o Wasinetona, ke kikowaena hoi o ko Amerika Huipuia Mana Hooko, kahi i akoakoa ai o na Luna Aupuni like ole o ke ao, e noho ana malalo o ka malumalu o ko lakou mau

 

 

        

 

 

 

 

hae iho, me ka makee laahia ana, aia hoi, e noho ana ma ia wahi hookahi, o Peretidena Makinile, ka mea nana e hoomalu ana ia 70,000,000 kanaka o kona la@mi ponoi, iloko o ka mana o na pualikoa aina a me na aumoku kaua moana, e loaa ai ka noho maluhia ana malalo o kana hookele aupuni ana, a he hana hoi i hoomaa ia mai na Peresidena kahiko mai oia aina.

         Aia no hoi iloko oia huikau like ole, ke noho pu la na Peresidena o na kanaka Hawaii Ponoi o ka Hui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, a me ka Peresidena pu hoi o ka Hui Kalaiaina, he mau kanaka nui a koikoi iloko o ka lahuikanaka Hawaii, ma ke ano o laua na poo alakai ma ka aoao kue i ka hapaumi o ka lahui i huli kue i ka hapanui, a ua ike ia mai laua me ka hanohano e na kanaka kiekie a pau o ke aolalii o Wasinetona, me he mea la, mailuna mai ia kuleana i pahola i@ mai imua o laua, o oia hoi ka kakou e hoomaikai nei i na wa a pau, no ka loaa wale ana mai oia mau haawina nani.

         Eia hoi o Peresidena Dole, ke holo aku nei, a o ka ilina hookahi no ia i manao ia ai o Wasinetona, a oiai hoi, ua ike ia hoi kona kulana, nolaila, aohe a makou mea e kamailio ai nona, no ka mea, ke lawe pu ala no oia i ka hanohano a kona poai i papahi aku ai maluna ona, oia ko lakou alakai, a me ke pailaka nana e kue aku i kekahi aoao. Nolaila, ua lawa pono iho la ke kao-na o kela poo manao e kau ae la maluna o keia kukulu manao; a oia hoi ka makou e hoomaopopo nei he elua mea e noho ana iluna o ka uiuwehiwehi o ka hanohano, a he mau uku makahiki kiekie ko laua; a he elua hoi mea e noho pu ana me laua, o ka puuwai o ko laua lahuui ka uku makana, ka mea hoi, i hiki ole i ka uku makahiki o ke laua mau hoa Peresidena ke kuai mai ia laua me ke dala, a me na waiwai popopo pau wale o keia ao.

         Nolaila, he eha hee iloko o ka lua hookahi e pupupu ala i Wasinetona, a ua pau hoi kauna ia lakou ma ka helu Hawaii ana. O ka hee mua, oia no o Peresidena Makinile, a nona hoi ka lua i hookuonoonoo mua ia, a o na hee waena, oia hoi ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, a me ka Peresidena o ka Hui Kalaiaina, ia laua nei, piha pu ka waha o ka lua, a o la hee hope, oia hoi ka Peresidena o ka Repubalika, eia oia mawaho aku o ka lua kahi i pili wale ai no. Hoomakeaka no ka hoi na hee pa-ha i ka lua hookahi.

 

KE ALANUI PALI O KA LEHULEHU.

____________

 

         Ua ulu mai iloko o makou na hoomanao walohia ana, i ka nana iho i ka moolelo o ka hana ia ana o ke Alanui Pali o Nuuanu, i ke au o ka Moi Kauikeaouli Kamehameha III., a ke hoohalikilike ae me ko keia wa, aole no i like aku me ko ia wa. Oia hoi i ka makahiki 1845, ua wehe akea ia ke alanui pali o Nuuanu no ka lehulehu, oia hoi, na ka moi Kauikeaouli i hoau mua, me ke kau ana maluna o kona lio, ma ka iho ana ilalo o ka pali, a me ka pii hou ana mai iluna a nana i kukala ae, @a noa ke alahele no ka lehulehu, a na kona Kuhina Nui Keoni A@a a me Kauka Lemudala i ukali aku ma ka meheu o ke Alii Aimoku maluna o ko laua mau lio pakahi, ma ka iho ana a me ka hoi ana mai iluna me he mea la, o ka la 27 o Iune oia makahiki ka wa a lakou i hoau ai i ea alanui ala.

 

 

 

 

 

 

 

         He anoano a me ke eehia ka i ike ia, i ka wa e hana ia ana keia mau hana e ke Alii Aimoku a me kona mau Kuhina. Ua lilo no hoi ia la, i mea nui i na maka ainana o ke aupuni nana aku ka ia la, nonanona na alanui i ka pii e ikemaka i ka holopono o na hana i lawelawe ia e ke aupuni. A he mea oiaio no hoi, ua pau ka pinana ana ma ke alaha@ o ka pali o Nuuanu, ke alanui kahiko hoi mamua iho o ka hana ia ana o ke alanui hou.

         O ka poe maluna o ka lio a me ka poe helewawae, ka poe i hiki maalahi ma keia wahi, aka, ua hoomau ia no nae ka hana ana, me ka hoakea mau ana i ke alanui o ua pali nihinihi la o Nuuanu, a hiki i ka makahiki 1862, akahi no a holo ke kaa lio, a o na mea mua hoi na laua i hoau ae ia alahele, oia no o G. P. Judd, (Kauka Lemudala) a me Rev. E. Corwin, mahope loa mai o ka ke Alii Aimoku hoau ana me kona lio.

         O keia alanui hou hoi i hana ia iho nei, a e hele ia nei, ua kuu laula ia no ia e hele @ ela me kela a me h@ mea la nae, ma ka makou hoomaopopo iho, ma kekahi manao i lawe ia mai ai e ka nupepa puka kakahiaka o ka Poakolu nei, mailoko mai o ka Alemanaka a Taramu o ka 1879, me he mea la, e hoopilipili ana ia i ka hana ia ana o keia alanui hou me ko ke alanui mua i poni ia me na kapuai alii o ka moi Kauikeaouli, ka mea i olelo ia, ka moi puuwai lokomaikai a me ka piha aloha. He ole ka pili pono ana i ke kula o Hanunanuna, a he oki loa aku no hoi ma ke ano kulana, e ku ai hoi paha ka lihi alihi o ka upena a ua lawaia la o ka la luu loli mai hoopilipili i ka mea nohe i kokoke kona wahi heluna ilaila.

 

UA WAIHO MAI O C. R. BIHOPA.

____________

 

         O Charles R. Bihopa, (Bishop) ke kaue a ke alii Bernice Pauahi kekahi hoi o na hoa o ka Alia Kahu Waiwai o ka waiwai o kana wahine i make, no ka waihona hoahu a me ke kahu waiwai o ka hale hoikeike @ Bihopa. O kona waiho ana mai i kona kulana, he mea ia ua noonoo ia e ka Aha Kiekie ma ka Poalua nei, mai kekahi palapala hoopii mai, i waiho ia aku e na Kahu Malama Waiwai o Bihopa a me Sam'l M. Damon, no ka hookohu ana i ka inoa hope ma kona wahi.

         O Sam'l M. Damon oia no kekahi o na kahu malama Waiwai mua, aka, no kona holo ana i Enelani mamuli o ka hoouna a ke aupuni Repubalika Hawaii no ka hele ana i ka la hoohiwahiwa Iubile o ka Moiwahine Victoria, nolaila @@a waiho aku oia i kona kulana kahu malama waiwai. Nolaila, ua hookohu ia o W. O. Kamika i pani ma kona wahi, mamuli o ke kauoha a na hoa o ka Aha Kahu Waiwai, e noho ana ma Honolulu nei i kekahi manawa, elike me na hooia o ka palapala kauoha o ka waiwai o Bihopa.

         O ke kumu o ko Mr. Bihopa waiho ana mai i kona kulana aole ia e kala i waiho mua ia mai iloko o ka lima o na Kahu Malama Waiwai, no ekolu ae nei mahina ka loihi, a akahi no a hooko ia. I na la mua o ka malama o Okatoba 1897, ua kakau mai la oia i na Kahu Malama Waiwai, mai Kapalakiko mai. E hoike ana hoi, e lilo ana oia he kamaaina no Kaleponi, a ua kupono loa na ka poe e noho ana ma Honolulu e lawelawe ponoi i keia hana Kahu Waiwai.

        

 

 

 

 

 

 

 

         Nolaila, o kana noi no kona waiho ana mai i kona kulana hoa no ka Papa Kahu ua aponoia. Nolaila ua waiho koke ia ae ka inoa o Sam'l M. Damon ma kona wahi, a ma ka Poalua nei hoi i apono loa ia ai e ka Aha Kiekie a ua hookohu io ia hoi elike me ke noi a ka mea i waiho mai i kona kulana. Nolaila, i keia wa, ua piha pono aku la na lala a pau o ka Papa elike me kona mau, a pela i hiki ai kela noi a na Kahu Waiwai e kukala ia kela aina hanai holoholona o Molokai.

 

------------*  *  *------------

            Maumaua mai nei ka hoi o Hilo i ka nui o na paa mare. Ma na lono i loaa mai nei ia makou ma keia Kinau mai la, e hikii polena a awaiaulu paa pono loa ia mai ana ka Luua pepa o KE ALOHA AINA me ke kaikamahine noho uka o ka malu lau paina o Hailikulamanu.