Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 3, 15 January 1898 — Page 7

Page PDF (830.21 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  In Loving Memory of My Father

KE ALOHA AINA

 

                        KE ALOHA AINA, POAONO, IANUARI  15,  1898                                    7

 

HE MOOLELO WALOHIA.

 

NO

 

ALANADELA

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka

Aahu KeoKeo

 

A I OLE:

 

Ka Loea Hookani Pila o ke

Kulu Aumoe.

 

            No kekahi mau minute kei hoi ana o ua Violeti puuwai makona nei ma ka hoomaha ole, ua kaalo ae ia oia me kahi waapa ana e hoe ana mahope o kekhi opu nahele e ulu ana, a malaila oia i hoomaha iho ai oia me na helehelena hauoli i kona i ike ai, ua hooko ia hoi kona makemake. a eia me ia ka make a me ke o a o ka mo@opio.

            Maloko aku o na lau nahelehele, haliu aka la na maka o ua wahine lokoino nei no kahi a na kanaka e huli ana i ko lakou moi opio, a ua halawai io mai la me kona mau maka, a he lehulehu wale o na waapa e holo hele ana ma o a maanei o ua lokowai la, a kauluwela koke ae la hoi ua lokowai nei me na ahi lamalama e a ana no lakou ka huina he mau haneri.

            Aole he hookahi o lakou i maopopo i kahi o ka leo i pae aku ai, a nolaila, ua hiki pono ole ia lakou ke koho ma kahi hea la ka moi opio i lawe ia aku ai. a ma keia wahi i hene iho ai ka aka a ua wahine uahea la i ka hoaa o na kanaka no ko lakou mai opio.

            I ka maha ana ae o ua Violeta nei, ua hoomaka hou aku la oia e hoe no loko o kekahi wahi kuono e pouli mai ana no kekahi mau minute pokole wale no, ua hookokoke loa aku la ko laua wahi waapa no kahi a na @au e ulu ana, a ilokoo o keia wa i loheia aku ai kekhi mau halulu kapuai wawae lio e holo mai ana no kahi a laua nei e hooiho aku nei i ko laua nei e hooiho aku nei i ko laua wahi waapa no ke kuono.

            Ia manawa pu no i wehe ae ai ua Violeta nei he ulili mai kona poli ae a haawi ae la oia he ekolu kani kapalili ana o kana ulili 6 wawalo hele ana iloko o na ululaau no ka haawi ana aku he hoailona ina o kana mau kauwa no ia, iloko o ka manawa pakole, ua pinai ia mai la ka leo o kana ulili, e ka leo o kekahi ulili i pae mei no ekolu manawa mai loko mai o ka ululaau.

            Me ka puuwai i piha me ke hauoli i ka wa i poha mai ai o ka leo o ka ulili, ua hoomau aku la oia i ka hoe ana me ka hoomaha ole, he mau sekona wale no i hala ae, ua kamumu aku la ka inu o ko laua wahi waapa i kula, a lele aku la ua wahine nei no kula me ka haalele ana iho ia Walata e moe ana malalo o ka waapa me kona mau lima a me na wawae i nakii ia me ne kahakahana lole.

            I keia manawa no i oili mai ai he ekolu mau kanaka i uhiia ko lakou helehelena me na hainaka eleele a me ka leo halulu, pane mai la kekahi o na poe nei ia Violeta penei:

            E ko makou haku ua paa anei kau pio i upu ai e hopu, a ua paa, a heaha ka makou e hana aku ai nona?

            Ae, ua paa mai nei ka'u mea i iini nui ai e hopu, a eia maluna o ka waapa i keia wa, o ka'u i makemake ai ia oukou e hana, oia no ka hookaawale ana aku iaia mai keia wahi koke aku me ka hakalia ole, no ka mea, iea ae kona mau kanaka ke huli mai nei mahope ona.

            Hele aku la no kahi a ka moi opio e waiho ana, hapai ae ia lakou no uka o ka aina. kupaka ae ia ua keiki nei me kona manao kuhihewa e hiki ana iaia ke holo mahuka aku mai kona mau enemi, aka, ua poho nae ia manaolana ona, oiai, na lima wikani o na poe kanaka la e paa pono ana iaia.

            I ka hoea ana aku o ua moi opio nei. no uka o ka aina, hookuu iho la na poe e paa ana iaia no lalo o ka honua. no ke kali ana heaha la ka ko lakou haku wahine i makemake ai e hana maluna o ke kino hala ole o Walati, ka moi opio.

            I ka pa ana iho o ke kino o ua moi opio nei iluna o na manu i hoopulu ia e na kulu kehau oia no ka wa o ua Vaioleta nei i piha me na manao lokoino i nee hou mai ai imua, a me ka leo o ka mea i piha i ka hauoli, ua ninau aku la oia penei:

            E Walata heaha kau mea i makemake ai i keia wa a'u e hana aku ai nou? E pane mai mamua o ka hala ana ae o ka wa pono.

            Aole he leo i pae ae mai ia Walata, aka, o na waimaka wale no e hiolo ana ma kona mau papalina ka mea nana i pane mai i ka ninau a ua wahine uahoa nei.

            E pane mai ano, no keaha oe i hookuli ai? Ua hoihoi ole anei oe i ka pane ana mai i ka'u ninau ano, a mai hoohakalia hoi o pii ku inaina, aohe mea nana e hoomalieile.

            Aka, oiai, aia no ka popo welu ke paa la maloko o ka waha o Walata, nolaila, ua hiki ole iaia ke pane ae i na ninau hookano a ka wahine ana i kamaaina mua ole ai.

            Hala ae la he minute o keia halii ana iho o ka meha, ma kahi a ua poe nei e kuku ana, ia wa i lohe hou ia aku ai o kekahi leo i piha me ka inaina i ka pae ana mai, a wawalo hele ae la maloko o ua ululaau nei.

            E kahi keiki hookano, no keaha oe i hookuli ai. a pane ole mai i ka'u ninau ia oe. Iloko no oia manawa i lalau mai ai na lima menemene ole o ua wahine la, a haehae ae la i na aahu o ua moi opio nei, a o na hokualii e kau ana maluna o kona umauma, ua mokumoku ia ae la eia a kiola ia aku la iluna o ka honua, a keehi iho la hoi na wawae o ua Vaioleta nei, a lohe hou ia aku la no kona leo i kona hooho ana ae.

            I keia po aole oe e ike hou ana i ka nani o kou home, aole hoi e holoholo maluna o kona mau papahele i okomokomo ia me na pohaku makamae, a pau hoi ke kapa ana aku o ka iahuikanaka Sekotia, he moi opio no lakou, no ka mea, i keia po no e hoolilo aku ana au ia oe i kuewa e auwana hele ana maloko o na waonahele, a maluna ona pae mauna o Sekotia a hiki i ka hopena o kou ola ana.

            I ka hooki ana ae o ua wahine nei i kana kalokalo ana, a pau pu ae la hoi me kana mau hana hoomaewaewa ana maluna o ke kino laahia o ka moi opio Walata, oia no kona wa i huli a i kana mau kauwa a pane aku la i kana mau kauwa penei:

            E a'u mau kauwa hoolohe, ke waiho aku nei au iloko o ko oukou poho lima ke ola a me ka make o ka moi opio, a malalo o ka mahina e hoomalamalama nei i na kualono o Sekotia a me na hoku he mau miliona e imoimo nei e hoohiki mai ana anei oukou imua o'u, aole oukou e hoike i kekahi mea e pili ana no ka hopena o ka moi opio a hiki i ka wa o ka lahui Sekotia e poina ai nona?      

            Aole, aole loa makou e kumakaia ia oe a hiki i ko make ana. no ka oiaio o keia ke hoohiki aku nei makou imua o ke Akua Mana Loa, wahi a ua poe kauwa nei i hooho like mai ai.

            Ae, ke lawe mai nei au i ka oukou hoohiki me ka manao paulele maluna oukou e kupaa ana oukou a hiki i ko oukou make ana, aka, 6 hoomanao nae oukou, o ka mea e hoao ana e kumakaia ia kakou, o kona ola no ke panai aku ana ma kona wahi.

 

KUU IPO ALOHA UA HALA
IHO NEI, UA WEHE I
KA PILI HOOKOO
IA LOKO.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO.

                                                                                                            Aloha oe:

            Ina he mea oluolu ia oe a me kou mau paahana no ka'u wahi puolo lau oliva e kau ae la maluna, i ike mai ai na kini aloha o kaua e noho ana mai ka la puka i Haehae a ka mole olu aku o Lahue.

            Ua hala kuu aloha, kuu hoa haihai olelo o na la i hala, oia hoi kuu kane i aloha nui ia o Mr. Aprahama Pihi, he kupa a he kamaaina no ka aina ua kaulana. "Kanilehua," a me ka Paia ala i ka hala o Puna, a me ka aina Ua Haao, oia ke ewe o kuu kane i haalele mai la ia'u i ka hoapi i he wahine, e paiauma aku ana ma ke kae o ka luakupapau. Auwe! Lihaliha wale. Ua hanau ia o Aprehama Pihi ma Puueo, Hilo Hawaii i ka la 5 o Jan. A. D. 1872, na E. P. Hoaai (k) a me Lalia Palapala (w) a na laua mei keia keiki he 7 ko lakou nui he 5 kaikamahine a he 2 keikikane a he 2 laua i imi aku la i ka meheu o ko lakou mau makua, a he 5 hoi i koe e paiauma aku nei ma keia aoao. e 4 kaikamahine, a he 1 keikikane.

            Ua hoonaauao ia oia ma ke kula Hanai o Hilo, malalo o ka noho kumu nui ana o Rev. W. R. Olesona Pau ma ia kula, komo hou oia ma ke kula o Kamehameha, i ka A.D. 1893. He 1 makahiki o kona noho ana ma ia kula, a no kona ike ana na loaa oia i keia mai hookaawale ohana, ua noi aku la oia i ke kumu nui, oia hoi o Rev. W. R. Olesona e hookuu mai iaia. Ua huli hoi aku la oia no Wailuku. Maui, kahi a kona makuahine e noho ana me kona makuakane hou oia o Rev. S. Kapu, ua noho oia me kona mau makua a hiki i kona paa ana i ka hookaawale ohana, kaawale ka makua a me kona mau Pokii. A kaawale mai oia i keia aina makamaka ole i ka A. D. 1895. O ka nui o kona mau makahiki ma keia ao, he 24 me umikumamakahi malama me 13 la. a kuu aku la kona aho hope loa.

            Ua mare ia maua i ka la 24 o Dekemaba, 1896, e Rev. D. Kaai na kahi o Beni Li, ma Kalaupapa, aole i piha ko maua makahiki o ka noho mare ana a haia aku la o a.

            Ua make oia i ka la 14 o Dekemaba. 1897, a ma ka la 15 i manele ia aka ai kona kino lepo no ka ilina @ Paealoa, makai o Kalaupapa, na ka hui Anela a me ka hui Hoohanoha @ o na la hope nei i noho Peresidena ia e P Kiha, i hoohanohano i kona kino lepo, malalo o ke alakai ana a ka hana puhi ohe o Kalaupapa i noho poo ia e D. Kealakai.

            A o ka hui Anela mamua o ke kaa kupapau me ka hana puhi ohe, a o ka hui Hoohanohano a me ka ohana mahope aku o ke kaa, a he lala oia no keia mau hui.

            Ua kai ka huakai mai Kalawao aku a hiki i k@laupapa, a maloko o ka YMCA i haipule ia ai kona kino lepo, a ma@ila aku no kona hale lua, a no ka nui o ko'u aloha i kuu kane ua haku iho la au i kanaenae aloha nona, oia keia malalo iho nei:

 

He kanikau aloha keia,

Nou no e Aperahama Pihi,

Kuu kane i ka huikaulua o Kalawao

Ka aina a ka ehaeha i noho ai,

Eia au ua eha i ka eha lima ole a ke aloha,

Ke hopu he a ae nei i ke kino wailua.

Pehea la oe e loaa ai ia'u,

            Auwe kau kane e,

Kuu aloha pau ole ia oe,

Kuu kane i ka ul@hala o Waileia,

Oia wahi mehameha kanaka ole a kaua e hele ai,

Hoolaukaoaka kaua i ka leo o ka manu,

Me ka Iiwi noho nahele oia uka,

            Auwe kuu kane e,

Kuu aloha pau ole @a oe@,

Kuu kane i ka lai o Bladwin home,

Oia hom@ ihikapu a kuu kane i noho ai,

I hoomanaw@ i'ia ka la kulolia,

Kau kai aku @ke ola i ka leo o ka pele,

            Auwe kuu kane e,

Kuu mina@na pau ole ia oe a.

Kuu kane i ka luna o Kawaluna,

Aloha ia mau wahi a maua e noho ai me kuu kane.

Kuu kane i ka hale lehulehu ole,

Hookahi hoi lehulehu,

O na hoa o ka ehaeha,

            Auwe kuu kane e--

Kuu aloha pau ole ia oe a--

            Ke hooki nei ku maanei, me na keiki oniu hua metala ko'u welina.

                                                                                    MRS. HATTIE PIHI.

 

NA HEIHEI AU I HOOPANEEIA.

 

            Ua hoomakaukau hou ia ae nei he papa kuhikuhi au hou no ka la 22 o keia mahina e hoea mai ana, malalo o na hooponopono a ka hui H. A. A. C., a na lakou hoi e koho i ua lunakanawai a me na luna no ia la lealea e koea mai ana, e malamaia ana keia mau heihei ma kahi mua no i noonoo ia ai, a penei ka nui o na heihei au.

            1/2 mile

            100 i-a no na Hawaii wale no

            50 i-a no ka inoa moho noa i na poe a pau

            1/2 mile no ka inoa moho noa i na poe a pau

            He mau medala ka makana ina poe e eo ai o keia mau heihei. Ua hookuu ia na poe a pau e makemake ana e komo me ka uku ole ma ka Hale Kuai Lako Hao Paikpika. Ua makemake loa o Dan Renear, ka haole nana i kaili i ka ino moho o Amerika Huipuia, a i hoohaule ia hoi e Kimokeo, ko Honolulu nei ihupani ma ka au, e heihei hou laua.

            Ua olelo ae o Kinokeo, aole oia i kanalua i ka heihei au hou ana me Dan Rinear ka haole i kaulana ma Amerika Huipuia no ka mama au, a me he mea la, o keia ana kekahi heihei au hahana loa mawaena o laua elua.

            O ka manawa e malamaia ai o keia mau heihei ma ka hora 2 ponoi no ia oia auwina la. aole hoi ma ka hora 3 e like me ka mea i manao mua ia. Mahope o ka pau ana o keia mau heihei ana e malamaia ana he lealea paani popo i like loa me ke ano peku popo ana, maloko o ka wai, no 30 minute ka manawa Ke manao nei makou, aole no e nele ana ka hoea ae o na poe puni lealea ma ia wahi i ka hora i hoike ia ae la maluna.

 

HOOLOLI KULANA MA KE KAHUA
MAI LEPERA.

 

            Ma ka la 31 o Dec. 1897. Ua waiho aku o A. K. Hutchinson Luna nui o ka panalaau nei, a me kona hope Wm. Norley i ka oihana.

            A ua pani ia ko laua hakahaka e Wm. J. Feary ka Luna-nui a o Jno. Waiamau ka hope

            Aole i maopopo pehea ia ko laua kulana hooponopono, malia paha, e holo pono ana paha ka laua hooponopono mamua o ko laua mau mua i waiho mai i ka oihana.

            Imua e na Luna hou a haule mai na lani.

                                                                                                JNO. LIKE.

 

AHAMELE NUI

NA KA

HAWAIIAN GLEE CLUB

MA KA

HALE MELE HOU:

@Ahiahi Poakahi, Ianuari 17, 1898.

 

            Na Himeni HOolealea, Hana Hoomakeaka, Paikau a me na Ohe Keleawe ano hou. E loaa no na tikiki ma kahi o Wall, Nicholas Company