Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 5, 29 January 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

POANO, IANUARI 29, 1898

 

KE   ALOHA   AINA.

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa no ka Lahui Hawaii,

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

Honolulu ..... Jan. 29, 1898

 

KE ALII AIMOKU O HAWAII.

 

            Ma ka lono hope loa i loaa mai ia makou, ma ka mokuahi Belgic mai nei, e hoike ana, he omaimai ko ke Alii no kekahi mau la, oia hoi, he kunukunu, aka, ua oluolu koke no nae, a i ka haalele ana aku a ka mokuahi i ke awa o Kapalakiko, ua maha a palekana loa oia mailoko mai o ma umii ana a ke kunu, a aole hoi he mea e hopohopo ai Nona, o Kana wale no ia makou, o Kona haawi ana mai nei i Kona aloha i Kona lahui mai Hawaii a Kauai a e nonoi mai ana no hoi i ko kakou aloha, e noho kakou me ka haipule mau ana Nona, a me Kona mau makaainana e noho pu la imua o Kona alo, me ke kupaa mau, me ka naue ole, oiai, ke hookokoki loa mai nei na kukuna o ka malamalama mahope o ko kakou aoao.

 

O KA MAKOU IA E KAU AKU LA.

 

            I na ua lawe ia ae ka noonoo ia ana o ka ninau o Hawaii, imua o ka Hale Ahaolelo Senate i ka Poakahi, Jan. 10, mahope aku o ka haalele ana o na mokuahi Moana a me ka Miowera, alaila, o ka moku mua loa nana e halihali mai ana i na lono o keia hana e kau aku nei na manao o ka lahui, ua lanakila loa na hana a na Elele a kakou, a ua kukule paha hoi kekahi aoao.  Aka, o na manao kohokoho no ia o na makamaka a pau,  a pela no hoi ka poe e ake nei e hoolilo ia kakou i poe luahi na ko lakou mau manao ino.  He hope ole ko makou mau lunaikehala i ka hoike ana aku, eia no ke au o ka lanakila ma ko kakou aoao, a oiai hoi, o ka mokuahi e hoea mai ana i keia po, a i ole, i ka la apopo paha, e loaa ai ka haina pololei loa e pili ana no keia ninau; ma o ka mokuahi Belgic la.

 

            Nolaila, i ka nana ana a me ka hoolonolono ana i na olelo a me na manao o na aoao a elua, ua pau ae nei na uluku ana o ka aoao ikaika maluna o ka uahi eleele o ka pauda, a eia i ka nahe malie ia e kuu mai nei i ka palu, e noke wale no i ke puhi i ke kukui i ke kai; aole no e loaa ana ka malino o ke kai, no ka mea, ua hooulu ia i ka la makani.

 

            A oia no ka makou e hoike aku mei imua o na makamaka heluhelu, aohe palena o ka makou hoike no ia mea a hiki i ka wa e hooko ia ai o kokakou mau iini, a o ka mea wale no e ulolohi ai, oia ka hoao mau ana o na hoa o ka puai o ka poe kue e hoapaapa mau ai iloko o ka Hale Senate, aka, ina ua hana io ia, alaila, ua pau, a ua kae na apono ana ma ko kakou aoao.  Nolaila, me ka naau haahaa o ka mea i hoopiha ia me ka hauoli eia kakou ke nonoi mau aku nei me na leo pule me ka hookeai pu, iloko o ka manaoio e kokua mai i ka kakou mau hana ma keia mua koke iho no!

 

UA LOAA AE NEI KA PAKA-LI.

 

            Elike no me ka makou hana i ku ai ma ka maka-ha o ka i’a, e nana mau ana i ke pikokoi ae o ka i’a pae hewa, pela no na lono lauahea a makou i hoike mua aku ai, e holo aku ana kekahi o na ai loaa a keia aupuni no Europa, malalo o kekahi hana a makou i hoike mua aku ai, oia hoi, he hele huli manu nalawale paha, a i ole, he mau ano manu ai raiki hou paha, a i ole pela, alaila, i iole Mongoose hou no paha i mea ai noloko o na mahiko a lakou.

 

            Ua hoikeike mua aku no makou imua o na makamaka a pau, aohe alahele e ae e pae pono aku ai ka huakai kaahele a kekahi Luna Aupuni Hawaii, i na aina e me ka lilo ole hookahi keneta mailoko ae o kona waihona ponoi o keia wale no.  E hoomanao iho na makamaka i ke kuleana moekahi o na haua a na Luna Aupuni alunu; ua ike kakou i ke ano oia mau huakai a kekahi poe o lakou i hele ai i na Aina e, hookahi no kuuna e maha ai o ka lakou mau hinai, a e piha ai hoi ka waa oia no ka hoikeike ae i ke kumu e hele ai, a ke mahui iki no hoi kekahi poe, o ka wa iho la no ia e uluku like ai, mai ka makua a keiki, a pela iho la e holopono ai ka @ akai a ia mea makaikai i na aina e.

 

            I keia mau la aku nei, ua hoopukapuka hou ia ae la ka inoa o ke Komisina o na Ululaau, no ka liuliu ana i kona wahi opeope, no ke kahua o ka hana, oia hoi o Jos. Marsden.  Oia nei ka mea e liuliu nei, a iloko ae nei o ka ma lama o Aperila o keia makahiki e holo aku ai no Europa, malalo o ke kumuhana, he huli paahana no na mahiko o lakou ma Hawaii nei.

 

            Nui no ke pahaohao o ka manao i ka ike ana iho o kahi kuleana keia e hiki ai ke haule pahu na manao kue o ka poe e lo-i aku ana i na hana a ke aupuni i hookumuia maluna o ke kahua one, me ka haliu ole mai ihope o ko lakou mau alo.  Nolaila, o ka manao o kekahi poe, eia no ia ke ku nei me ka nana ole i ko ka lehulehu mau lilo, a hookahi no a lakou mea nana, o ka hoomau no i ka lakou hana a hiki i ka hopena.

 

UINA KA LEO O KE KOLOHALA.

 

Hone i ka po Lai.

 

HOOKAHI WAI O KA LIKE E NEE LA IMUA.

 

KE ALU MAU ALA KE UWEAINA @ A KA LAHUI.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Belgic i ka po Poalima nei, i loaa mai ai ia makou na mea hou e pili ana no ke kahua hana a na Elele e na’i la imua o ke alo o na poe kiekie a hanohano o ka lahui Amerika, a kakou no hoi e kau nui aku nei ka manao, o ka hoea mai o ka hopena hauoli maluna o kakou a pau, a no ka pono o ko makou poe heluhelu a me ka lahui holookoa no a pau, mai Hawaii a Kauai, ke pahola aku nei makou ia waiwai no ko makou poe heluhelu, a oia keia malalo iho:

 

                        Ebbitt House, Jan. 9, 1898.

 

KE ALOHA AINA.

 

Aloha oe.

 

            Ua hauoli nui ia au, a o makou no hoi a pau, mamuli o ka loaa mau mai o ka oukou mau leta, e hoike mai ana no na mea e pili ana i ka noho ana o ko makou lahui, mai ka wa a makou i haalele aku ai a hiki i keia wa, aohe hoi he aui ale e kapapa la iluna o na pukoa aloha o ka aina hanau Nui ka mahalo me ke aloha pu.

 

            O ka’u wale no e hoike aku ia oe, oia hoi, eia no makou na Elele a ka lahui, ke hana ae nei i ka hana a oukou i hoouna mai ai ia makou, a’u hoi e manaoio nei, ua lilo na lono mua i loaa aku ai, no ka holopono o ka makou misiona, ka mea hoi i hooiloilo ia ai e na poe waha-a, aole e ikeia mai ana na Elele Hawaii ma na wahi i manaoia ai, aka, aole nae pela ko ke Akua manao, ua hoohamama mai oia i na ipuka o na hale i manaoia ai makou, aole e hiki ana, a aole hoi e noonooia mai, mamuli o Kona hookomo ana aku i ka manao aloha, e kuu akea ia ko lakou mau ipuka, no makou ka poe i hoino ia.

 

            Nolaila, ua ae ia mai makou e hele aku ma ka hale o na poe senate e kakoo nei ma ko kakou aoao, a aole hoi o lakou wale no, pau pu no me na Senate o ka aoao Hoohui Aina, a o kekahi oia poe, oia o Senate Davis, ka Lunahoomalu o ke Komite o ko na Aina E, kekahi mea ikaika loa ma ka aoao kakoo i ka Hoohui Aina, a ma ka mea i hoike ia mai ia makou, he anaka hiki ole ia ke manao ia aku, he wahi pono kahi iaia, aka, he mau olelo palaualelo wale no ia.

 

            Ma ke ano eleu no o na Elele, ua hele aku la @ me Keoni e ike i ua Senate Davis nei ma kona keena @ ponoi, a ua hui a kuka pu, a ia wa maua i huepau aku ai i na mea a pau i haua ia ai kakou mai ke @ mai o na leo a  hiki i ke kuu ana i ka @, a oia hoi ka ua Senase Davis la i pane mai ai:

 

            “K@! Kuhihewa loa ia au a me makou a pau o Amerika nei, ua lokahi maoli ka lahui Hawaii no ka hoohui mai ia Amerika nei aka, i ko’u lohe ana mai eia iloko o ke kulanakauhale nei, he mau Elele Hawaii na ka lahui Hawaii i hoouna mai nei, e hoike ana i ke kue o ka lahui ikeia hana akahi no a maopopo ia’u he kue ka lahui i keia hana.

 

            He 5 makahiki i hala ae nei, ka milimili ana o Amerika i keia ninau, aole he Elele Hawaii ma ka aoao o ka lahui i hele mai e hoike he kue ka hapanui o ka lahui.  A no ia mea ua komoiloko o makou ka manaoio, he makemake ko oukou lahui e hoohui mai me makou, a mamuli o ko oukou hiki ana mai nei, akahi no a maopopo ae la, ua kuhihewa makou i na mea i hai ia mai e ka aoao hoohui aina.

 

            Minamina loa nae au i ko oukou hikimua ole mai, e hoike i ke kue i na makahiki i hala ae nei, aka, ke hauoli nui nei au i ko’u lohe ana mai a olua mai, i ka manao o ka lahui Hawaii.

 

            Nolaila, hele hou mai, ua hamama ka ipuka o kuu keena nei no oukou na Elele Hawaii i na manawa a pau a oukou i makemake ai, i na ia he mea pono i ko oukou manao.”

 

            O keia ae la na olelo a keia kanaka nui a kaulana o Amerika nei, ka mea hoi i olelo ia, aole e hiki ana ia makou ke hele a kuka pu me keia kanaka no ka pono o ko kakou aina, aka, aole nae pela ko Iehova o na kaua makemake, haawi oia i na manao waipahe iloko ona, i mea palupalu a palahe, elike me ka pepa i pulu i ka wai.

 

            Nolaila, e hauoli mau e ka lahui Hawaii, a e olioli nui hoi na Iehova o na Kaua e kokua ia kakou, oiai makou ma keia aina malihini, a pela hoi oukou ma ka aina hanau.

 

            Apopo, Poakahi, Ianuari 10, 1898, hora 12 awakea, e noonoo mua loa ia ai ke kuikahi hoohui aina, a he mau la anee paa aku ia no makou i ke kahua o ka nana, a ia wa hoi e akaka ai na puniu io, a me ka mea io ole.

 

            Mamuli o ka hilinai ana aku maluna o ko makou hoaloha iloko o ka hale, ua hoike mai lakou, e make kanu ola ana no ke kuikahi hoohui aina a e laweia mai ana ka olelo hooholo mahope iho, a elike no me ka make o kona mua, pela aku no ke alahele o kona hope.

 

            Aohe @ mai o ka manao o ma @ Senate mahope o ko kakou aoao, a wahi a lakou o ko oukou hiki kino ana mai nei i Wasinetona nei, ka lepo @ i hoouhi aku maluna o ka aoao hoohui aina, e make kanu loa ai oia, a na ia mau manao hoolanalana i hoohauoli mai i ko makou mau puuwai me ke kahua nei o ka hana.

 

            He maikai no ko makou ola kino, a ke noho nei no hoi me ka hoomanao mau aku i ko makou aloha no ka lahui holookoa o Hawaii.

 

            Aloha nui.

            JAMES K. KAULIA.

 

UA KIPA AE E IKE.

 

            Ma ke awakea Poaono iho nei, ua kipa ae ke Kamaliiwahine Kaiulani e ike i ka halepule o na kanaka Hawaii i kapaia ka Hoomana Naauao ma Koula ae nei, ua hoohauoli nui ia ke alii opio, mamuli o ka lokahi ana o kela poe Hawaii e kukulu i halepule no lakou a ua hoike aku hoi ke alii opio i kona manao mahalo nui i ke kahu oia ekalesia a me na hoahanau pu, no ko lakou hoomanawanui e kukulu i heiau hoomana no lakou.  Ua ukali ia ke alii opio e ke Keikialii David Kawananakoa a me Helen Parker.  Ua pono aku la no kona hele ana e ike ika halepule o kona lahui, me ka mahalo nui.

 

EIA HOU NO UA MOKU HOOKALAKUPUA.

 

            Ma ka huli hoi ana mai o kahi mokuahi kiai makalae o ka Lae o Kaena, oia hoi o Iwa, i komo mai i ke aumoe o ka po Poakolu nei.  O ka mea mau o kona wa e holo ai, oia ka Poakahi a me ka Poakolu, no ka lawe ana i na uka na o Waialua, a ua hoike ae ke kapena me keia mau olelo:

 

            “Ia’u ma ka Lae o Kaena, ma ka po Poakahi, a e hana ana hoi i ko’u wahi moe, ua ike aku la @ i na poe o uka o ka aina e holoke ana, ua kahea koke aku la au i na kanaka hana o uka o ka aina no keia kumu pioo o lakou, ua pane koke mai la lakou e nana aku i waho o ke kai.  Ua ike koke aku la @ i kekahi kukui keokeo e olinolino mai ana, aole i liuliu mahope iho ua ike hou ia aku la he kukui holu.

 

            Ma ka po o ka Poalua nei, ua ike hou ia aku la no o ua kukui nei i ka a mai, aka, o ka mea apiki nae aole he hoailona i loaa aku mai uka o ka aina.  Ua koho wale ia he moku opiuma no oia