Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 6, 5 February 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 5, 18998.

4

 

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Komaikai a ka Lehulehu, a he Au nepa ua ku Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU …..FEB. 5, 1898

 

KE ALII AIMOKU O HAWAII.

 

            Ma ke ku ana mai la o ka mokuahi Auseteralia i keia kakahiaka Poalua, i loaa mai ai na lono e pili ana no ka noho ana o ke Alii Aimoku Liliuokalani, ma ke Kapitala o Wasinetona, me ke ola kino maikai, ua palekana ae Oia mai ka ma@i kunukunu ae, a aia no Oia ke noho la me ka manaolana ikaika, ke ko la ke au o ka lanakila mahope o ko lakou aoao iloko o ka Hale Ahaolelo Senate.  Ua haawi mai nei Oia i Kona aloha i ka lahui mai Hawaii a Kauai, a e nonoi mai ana no hoi ia kakou a pau, e pule i ke akua no lakou, i loaa ai ia kakou a pau ka lanakila hiwahiwa.  Nolaila, e hoomau aku i ke kupaa ana, a mai hoi hope mai.

 

E HOOMANAWANUI IHO.

 

            O na lono i hauwawa ae ma kek kakahiaka Poaono nei no na mea e pili ana i ka hoohuiaina, eia no ia ke makamaka ei ma ko makou pakaukau kakau, a oiai hoi, he kulana pohihihi ka huli pono ana aku i ka mea oiaio no ia mau lono, nolaila, ke hoike aku nei no makou mamuli o ka imi hele ana ma na wahi e hike ai ia makou ke huepau aku, eia io no ka hoohuiaina ma ke alahele no kona hopena mau loa, e hoopau loa ia ai ko kakou noonoo aua maluna oia kumuhana, a oia hoi ka makou e hoike mau aku nei, e kakali malie iho no ka ono, a hike i ka wa e loaa pololei mai ai o na hoika e pili ana no ia hana, e lolii ala imua o ka alo o ka Aha Senate, nolaila, e hoomanawanui iho a mai paupauaho, e hoea mai ana no na mea oiaio a pau, ielike me ka kakou e upu akuj nei.

 

HE HOOHUOI MAKEHEWA.

 

            Mamuli o ko makou nana a hakilo ana iho i ka manao o kekahi lala o ka Papa Hooko o ka Hui Kalaiaina, e u-i ana, a e ninau aku ana hoi i na loaa a pau o kela paina Luau Fea a ka Ahahai Aloha Aina o na Wahine i hoala ai, ma ka la 11 o Dekemaba, 1897 e olelo ana, aole i hoike ia iloko o na nupepa Hawaii na loaa oia paina i haawi ia, a no ia kumu ka i ala mai ai na mauao hoohuoi iloko o kekahi mau ahahu e ku nei, a ma ka hoomaopopo maoli iho, oia paha ka Hui Kalaiaina, a e olelo hou ana no hoi, “aole he hoike a ko makou Komite oia hana i hookaawale ia, nolaila ua haohao nui kekahi mau lala o ka Papa Hooko o kekahi Ahahui, no ka makemake no e hanaia ke kaulike a me ka moakaka lea, i mea e ike pono mai ai ka lehulehu i kokua pu mai ai ma ia hana mai Hawii a Kauai, oiai, eia no makou ke ku kiai nei no ka pono o ka lehulehu.”

            Mamuli o ka lawe ana ae nei o kekahi lala o ka Papa Hooko o ka Hui kalaiaina o na kane a hoike akea i ka manao hoohuoi, a i ole, o keia lala hookahi paha, na noii aku makou i kahi e loaa pono ai na mea oiaio a pau i kukulu ia ai o keia hana, a na hoike ia mai la ia makou ka mea pololei maoli, e hoole ana, aole he Komite, a mau Komite hoi i ko ho ia iloko o ka Hui Kalaiaina, a pela no hoi iloko o ka Hui Aloha Aina o na kane, e pili ana no kela paina luau a na kaikamahine o ke aloha i hoala ai no ka pono o na Elele a kakou, aka, mamuli no ia o ka manao o ka Peresidena o ka Hui aloha Aina Kuwaena o na Wahine a me kona mau Luna Nui a na lakou wahine no hoi i hooikaika pauaho ole i keia hana, a hike i ka nolopono ana a haawi ia aku kela huina dala o 1,475 iloko o ka lima o Keo Kaaka, ka mea hoi ana i paa pu aku la ma kona poli no kahi a na Elele e noho mai la.

            O ka hoole ana o kekahi lala o ka Papa Hooko o ka Hui Kalaiaina, aole he wahi i hoolaha ia ai no na loaa a me na lilo no ia hana, oia kona hoike okoa ana mai i kona manao lalau maopopo, a i ole aole no paha oia he heluhelu nupepa, i hike ai iaia ke ike i kahi i hoolaha ia ai o na loaa oia ahaaina.  O KE ALOHA AINA puka la ka mea i hoike pau aku i na loaa ooia ahaaina, oia hoi, he 1800 a oi na loaa i kohoia, a o ka huina dala maoli nae i hawi ia aku iloko o ka lima o Keo Kaaka, oia kela 1,475. i manaoia e hoouna koke aku maloko o ke eke leta o ka la 15 o Dekemaba mai, oiai ka Auseteralia e holo ana ma ia la, ke lawe ole ia na lilo a ina e lawe ia na lilo, ua emi mai no na loaa.

            Aka, mamuli o ka manao makee hana o ka Peresidena o na Wahine, ua auamo maoli ae ia no oia i na lilo nui hewahewa o kekahi mau mea i hana ia, a kakou hoi a na kane i komo pu ole aku ai e kokua i ka lakou mau hana maikai, i hoala ai, a lawe ae paha ma ka aoao o ka Hui Kalaiaina i kekahi mau hoolilo nui hewahewa, i uku ia mailoko ae o ka pakeke ponoi o keia poe kaikamahine o ke aloha, nolaila, aohe oiaio o kela mau manao hoohuoi o keia lala o kak Papa Hooko o ka Hui Kalaiaina.

            He mau Komite waiwai ko na Hui Kuwaena o na Ahahui ekolu o ku nei, a aole nae i lawelawe iki keia poe i ka lakou hana i koho ia ai a hike i ko ka Peresidena o na Wahine hoala ana i ka haua paina luau iloko o ekolu pule wale no i hoolala ia ai o na haua a hike i ke kuu ia ana ae i ka laula.  Ua huli pono hoi makou i ka mea oiaio, ina paha o ka Hui Kalaiaina kekahi ma ua mokupuni i komo pu ma keia hana, a ua hoike ia mai ia makou ka mea oiaio loa Aohe he mau Ahahui Kalaiaina lala ma na mokupuni, mai Hawii a Kauai i hoouna mai i kekalii mau kokua no ua paina luau ala, i wehe ia ai, na na Hui aloha aina o na kane a me na Wahine wale no, koe wale no ka Hui Kalaiaina Kuwaena o Honolulu nei, a ua lala ala no hoi o ua Hui la e hoohuoi mai nei i ike ai i ka lakou mea i kokua ai.

            Ala, oiai, ua hala aku la na hana imua, a he mea hilahila loa hoi no kakou na kane, ke kaukai ana aka na keia poe palupalu e imi i ke ola o na Elele, mao ko kakou hoao ana e noii i na loaa a pau a me na hoolilo pu hoi, a keia poe i imi ai a ku ke ahua a haawi aku la ma ka lima o ka mea nana e hoouna ia mau dala; ina ua manao ka makamaka a lala hoi o ka Papa Hooko o kekahi Hui, ua hana pono ole ia keia mau dala, alaila, e pono no iaia e ku ae ua wawae a maloeloe, a hoaia ae i paina luau elike me ka na wahine i hoala iho la, a e nonoi aku hoi i kaoluolu o ka lahui a o na ahahui hoi, e kokua mai i ka hana i manaoia, no ka pono o na elele a kakou, aole o ka hoohalahala aku i ka mea a hai i luhi ai, me kou kuleana ole ilaila.

            He mea pono, e hoao kakou na kane e hoala i ahaaina luau elike me ka na wahine i hoala ai, a e nonoi aku i ko lakou oluolu e komo pu mai e kokua i ka kakou hana e hoala ai, i mea e inaopopo ai, he ikaika hana io paha ko kakou, aole paha.  Mawaho ae o keia mau mea, aohe a makou nana i na olelo pilikino, a me na hoino kohu ole/

 

            He 20 poe o Hanalei, Kauai, i hoopai ia ma keia pule aku nei ma ka piliwaiwai.

            Ua wehe ae ne o Kauka apana (Yong Kum Pu@) he hale lapaau nona ma Hilo Taona, nela na lono i loaa mai noi mailaila mai.

            Ua waiho aku la ke poo kumu o o na hale kula keikikane o Kamehameha i kana palepala noi e waiho ana oia ke ao aua i na haumana oia kula i ka papa kahu waiwai.

 

KANI KA MOA.

 

Ua kku-hao na enemi.

 

HAWAII NUI KUAULI HOOMANO

 

Ke hehihe@ku la i ke alo pali.

 

Aohe Sanana i ka Hoohuiaina.

 

            Ma ke ku ana mai la o ka mokuahi Auseteralia mai ke awa mai o Kapalakiko, ua lawe pu mai oia i na mea hou peepoli na ka nupepa KE ALOHA AINA, a no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu, ke kuupau aku nei makou i ka holo nui, me ka nana ole ae i na alalai mamua o ko makou alahele, ka mea hoi a makou i hoike mua aku ai, eia ke ko mau nei ko au o Halaea mahope o ke hana a ko kakou mau Elele, a oia iho keia malalo:

The Ebbitt House,

            Washington D. C.,

                        Jan. 19, 1898.

KE ALOHA AINA,

                                                Aloha oe:

            Ua hui mai no makou me na mea hou makamaka mai ka aina hanau mai, a ua ike iho no hoi i ua hana a ka lahui mahope o ko makou haalele ana aku i ka aina, a ua hookomo mai hoi ia i ka ikaika hou iloko o ko makou mau aakoko, a oi aku mamua o ke kulana mua a makou i hoea mai ai i keia aina malihini, aka, e hoike aku no au ia oe e kuu ALOHA AINA punahele, ka Pukana nui hoi nana e hoomalamalama mau ala i na manao pilipaa o ka lahui mahope o ke kahua hana a makou i au mai i na kai loa a hoea i Wasinetona nei.

            He maikai ko makou mau ola kino a pau e noho nei, a ua hoolana mau ia hoi ka manao mamuli oia mau haawina lani i loaa i ko makou noho ana, aohe mea e hopohopo ai o ka manao, he pilikia kahi o ka noho ana kino ma keia aina.

            He nui no na mea e hoohauoli ia ai o kuu mau haku makaainana ka poe hoi nana au i hoouna mai e hana a e paio no ka pono o kuu aina makuahine, ka aina a’u i akenui ai, e ike hou aku i na kahakahana kalaunu o ka hae Hawaii o ko kakou Moiwahine, o welo hou ana maluna o na kaupoka hale o Iolani Hale, a e hoihoi hou ia mai hoi ko kakou mau pono mua i lilo aku iloko o ka poholima o ka poe okoa, ka poe hoi, aohe o lakou wahi lihi kuleana iki ilaila. 

            Ua hoike aku au ia oe, no ko Senate Hoar ae ana mai e lawe a hana i ka makou palapala hoopii kue iloko o ka Ana Senate, aka, mamuli o ko ka Peresidena mcKinley komo kino maoli ana mai nei e kakoo i ka hoohui aina nolaila, ua pelukua hou aku la na Hoar la, ma ke ano o ka aoao epubalika; i mai nae o Pettigrew, e opa pu ana oia iaia.

            A hike mai nae i keia la, i ko Hoar hoi hope ana, ia wa lele mai nei o Senate Morrill mako kakou aoao, oia ka makuakane o na Senate iloko o ka Alaa Senate o Hoar a me Mogan, he mau bebe laua mana kalai manao akea ana iloko o ka Hale Senate, aka, mamuli o ko laua pipili mau mahope o ka aoao a iokou i hooikaika ai, pela i lilo ai o laua kekahi mau Senate inoa ma na hana ma ka aono o na Repubalika.

            o ko Senate Morrill aoao, aia no ia ma ka Repubalika, aka, mamuli o ko Hoafr hoi hope ana, a me konu ike maoli ana i ke kkulana hana a ke aupuni o Amerika i komo kuleana ole aku ai e hapuku i na Paemoku o Hawaii, ma o ko makou hike kino ana aku nei, he poe Elele na ka lahui, e kue ana ia mau hana a me ko makou maalo pinepine hoi iloko o ke Kapitala o Wasinetona nei, me ko makou lawe maoli no i ke kulana Keonimana, ke kumu nui nana i hoohuli mai i ka manao o keia Pouhana o ka aoao Repubalika a lilo i hoaloha oiaio, ma ka aoao e kue ana i ke kuikahi hoohuiaina.

            A mamuli o kona huli ana mai a komo iloko o ka poai o ka poe kue, nolaila, ua lilo aku la iaia ka haiolelo ana ma ka aoao kue, a oia ka mea nana e pu-ke na kuli a ka poe nana e lomilomi la ka opu o ke keiki ma’i.

            A hike i keia la, aia no ke au o ka manaolana mahope o ko kakou aoao, a ina e koho ana ka hale, aia no ka lanakila mahope o ko kakou aoao, wahi a ko kakou Pukaua nui nana e kokua nei ia makou, a ua olelo maopepo mai oia ia’u, mai noho oukou a maka’u a hopohopo pu hoio, e noho oukou a hike i ko oukou ikemaka ana i ka waiwai o ka oukou hana i hele mai ai.

            Ua houpuupu aku au iaia, no ko makou hoi aku, i mai kela, “o ko oukou hoi ana, oia ka mea o  lanakila ai kela aoao, o ka loaa ana o kkeia ikaika i ko kakou aoao, mamuli no ia o ko oukou hike ana mai nei, a e hoi anei oukou?

            “Wahi hou no ana, aohe i ike ia ma ka moolelo o Ameika nei, ua hele kino mai kahi Peresidena no ka hooikaiki ana i kahi hana, i hele mai la o Dole, no ko oukou hike ana mai nei, a na mauao ka poe hoohui aina, oia ke kanaka hope loa nana e huki ae i keia lio make mai ka auwai ae, ina no he mau Dole hou akau kekahi o Hawaii, aole ia he mea e ola ai o ke Kupapau make.”

            E KE ALOHA AINA, ua hoomaka ka noonoo ia ana o ke Kuikahi mai ka la 10 mai, a hike i keia la, aole i koho na aoao elua, aole i piha ka elua hapakolu ma ka