Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 6, 5 February 1898 — Page 7

Page PDF (824.07 KB)

This text was transcribed by:  Patricia Ravarra
This work is dedicated to:  Julia Flynn Siler

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA                POAONO, FEBERUARI 5, 1898

HE MOOLELO WALOHIA.

––:NO:––

ALANADELA

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu Keokeo

––A I ONE:––

Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe.

            Ia wa no me ka hakalia ole lalau aku la kekahi o lakou he mau wahi lala laau maloo mai kekahi lala laau maloo nui i ohi @a mai e lakou no k@ hoopumehana ana iho ia lakou a hahaki mai la hoi he ekolu lala e like me ka lakou nui, a i ka wa i loaa ai i ua mau lala laau liilii nei iaia, oia no kona wa i haawi aku ai i kona mau hoa me ka pane pu ana aku penei:

            Ano i keia wa me ka hoololohi hou ole aku e hailona ana kakou i ka mea nana e hooko i ka hopena weliweli malana o ka moi opio.

            Ae, ae i hooho mai ai kona mau kokoolua me ka pii ana ae o ka lia maeele o ka hoihoi ole iloko o laua no ka haule mai na kekahi o laua e lawe ae i ke oia makamae o ko laua haku opio, aka, ua hiki ole nae ia laua ke kue aku i ka hoohiki paa a ko lakou haku Waioleta i haawi mai ai na lakou e hooko.

            Lalau aku @ laua i na lala laau a ko lai a kokookolu i haawi mai ai a paa like ae la hoi lakou ma ko lakou mau lima akau me ke kali like ana i ka hopena o ka lakou mau hana e hana aku ai.

            I ko lakou makaukau pono ana ae, oia no ka wa o ka mea nana i haawi mai i na lala laau ia laua nei i ka pane hope mai ai penei:

            Ano, e hookomo like ana kakou i keia mau lala hau ekolu iloko o keia aha e lalapa mai nei, a i ko kakou wa e ike ai ua lalapa ia keia mau lala laau e ke alelo ana ole o ke ahi, oia no auanei ko kakou wa e huki like mai ai iwaho nei, e hoomanao iho hoi kakou o ka mea e pio koke ana o ka lapalapa ana o ke ahi maluna o kana laau, oia auanei ka mea nana e hooko i ka make maluna o ke kino opio o Walata a o ka moi hoi o Sekotia, ke alii hoi a ke Akua i hoopuka mai ai i keia malamalama i moi no ka lahuikanaka Sekotia.

            A no kekahi mau minute ka noho hakanu ana o kona mau hoa, ua lohe ia aku la @o laua mau leo i hooho ana mai.

            Ua pono, a e hooko aku ia hana ano.

            I keia wa no i hookomo like aku ai lakou i ka lakou mau lalalaau iloko o ke ahi me ka puuwai hoi e pana kapalili, e kali ana hoi o kela a me keia o ka lalapa koke ae o ke ahi maluna o kana laau.  No kekahi mau sekona pokole wale no keia kale ana a lakou, ua ikeia aku la ke ahi e lalapa ana maluna o ka lakou mau lala laau pakahi, aka, aole nae lakou i huki koke mai iwaho.

            Hala ae la he minute o ka waiho ana o ua mau laau la iloko o ke ahi akahi no a ikeia aku lakou e huki mai ana i ua mau laau la me ke ahi hoi e lalapa ana malona o lakou.  Kukulu like ae la lakou i ke poo o ka laau kahi hoi a ke ahi e a ana, a oia no hoi ka wa a na alelo o ke ahi i hamu malie.  Iho ai i ua mau laau la a lakou e paa ana.

            Iloko o na sekona pokole wale no ka a maikai na o ke ahi maluna o ka laau o ke kanaka i komo ke aloha iloko o ka moi opio, a i komo hoi @ menemene iloko ona no ka lawe ana i ke ola o ka moi opio, ua hoomaka mai la ka hoomimi ana o ke ahi maluna o kana laau, aole hoi o kana wale no, aka, o ka lakou no a pau.

            Ia wa no i pii ae ai o ke pihoihoi iloko o lakou, a oiai, aole he hookahi iwaena o lakou i makemake e lilo ole @i lima komo, a i ka kanaka puuwai eleele nana e hooko i ka make maluna o ko lakou moi opio, nolaila, ua ake like aku la kela a me keia e pio e koke iho ka lalapa ana o ke ahi o ka laau a kekahi o lakou.

            A i ka wa i mahui mua ole ia oia no ka wa i pa mai ai o kekahi wahi oaheahe makani ikaika pio koke iho la ka lalapa ana o ke ahi maluna o ke kanaka nona ka puuwai i piha i ke aloha no ka moi opio.

            I ka wa i pio iho ai o ka lalapa ana o ke ahi maluna o ka laau a ke kanaka i komohia ke aloha iloko o kona puuwai no ka moi opio, hikilele koke ae la oia no keia haawina ano e i loaa i kana laau ahi a me ka hakalia ole alawa koke aku la oia i na laau a kona mau hoa e a mai ana no, i keia manawa no i hoopuanuanu ia ae ai o na a@ koko o loko o kona puuwai i kona hoomanao ae na kona mau lima ponoi ka e ako ae i ka hanu ola mailoko ae o ke kino o ka mea i lawehala ole hoi ia lakou a me ko lakou haku wahine oia hoi o Waioleta.

            Ike pu ia aku la na helehelena kaumaha e hekau ana maluna o kona mau kuemaka me ke kulou ana iho o kona poo ilalo o ka lepo me ke kopekoi e ana aku i ka lehu o ka puu ahi e a ana, a ia wa no hoi i lohe ia aku ai ka leo o kona mau hoa i ka hooho ana mai ai me ka leo hauoli nui.

            E Werona, nau e hooko ana i ka make maluna o ka moi opio, nolaila, ano e hooko koke i ke kauoha i haawi ia mai ia kakou e hana, a o hoi i hoike no ko kakou haku, ua hooko pono oe i ke kauoha i haawi ia mai ia kakou e hana, a oiai, eia na kukuna malamalama o ka la ke o mai nei me kona nani nui, nolaila, e wiki e hooko aku i ka makemake o ko kakou haku a huli hoi aku kakou no ka ike ana aku i ka maka o ka kakou mau wahine a me ka ohana.

            Aole he leo i pae koke aku mai ka waha aku o Werona, oiai, pehea la oia e pepehi ai i ka moi opio, me ka oi anei o kana pahikaua e lawe ai oia i ke ola o ka moi opio, a i ole, ma ka olokaa ana aku paha ilalo o ke kahawai hohonu, nona ka hohonu aohe ikeia aku olalo o kahi a ka wai @ kahe ana.

            A hala ae la he manawa loihi o ko Werona noho hakanu ana, huli ae la kona mau maka a nana aku la i ka moi opio, a me ka leo o ka mea i piha i ke aloha a me ka menemene ninau aku la oia penei:

            E ka moi opio, ano, ua kokoke mai kou hopena o keia ola ana, pehea la kou manao, ua makemake anei oe e halawai me na haawina weliweli o ka make?

            Aole, wahi a ka moi me ka uwe kapalili ana ae, no ka mea, he aloha au i kou mau makua hanai, a ke noi aku nei no hoi au i ko oukou oluolu e hoopakele ae i ko’u ola mai ka make mai.

            Aole e hiki, wahi a Werona i pane mai ai no ka mea, ua lohe no oe i ka hoohiki a ko makou haku i olelo mai ai ia makou e make no makou, ke loheia ua ike ia oe ma keia hope aku ma kekahi wahi o ka honoa nei.

            Ma keia wahi no hoi, ua pau ae la ka pane hou ana mai o ka moi opio ia Werona, aka, o ka leo uwe i piha i ka ehaeha, e uwalo ana ho me ka ikaika e hoopakele ia kona ola oia wale no keia e lohe ia nei, a he manawa hoi keia i ike like ia aku ai o na waimaka e hiolo ana no ka piha i ke aloha i ko lakou haku alii opio.

            Hala hou ae la he mau minute o lakou, ia wa no i ku ae ai o Werona a me na lima i piha me ke kaumaha lalau iho la oia i ka moi opio a hii ae la iaia, a ia wa no hoi lalau iho la kona lima akau i kana pahikaua oi loa e kaiewa ana ma kona aoao akau, a paa ae ia ma kona lima akau, a me ka leo hope loa, pane mai la ua Werona nei i kona mau hoa penei:

            Ano, ke hooko nei au i ka manao awahia o ko kakou haku opio, e noho malie olua maanei a hiki i kuu kii hou ana mai e hele e ike pono, ua hooko aku au i ka makemake o ko kakou haku.

            Ua pono, o oe hookahi no ke pepehi iaia a make, a o maua hoi e kali no maua a hoi mai oe, alaila hele like kakou e nana pono ina ua hooko pono oe i ke kauoha a ko kakou haku.

 

            E loaa no na kinamu no 25 i-a i ke dala ma ka Heiau o na Paikini.

            He luina mahuka mailuna mai o ka mokukaua Beninetona kai loaa aku iloko o ka lua ukana o ka mokupea Kate Daomport, ma ka Poakolu nei, e pee ana me kona manao paha e mahuka maluna oia moku no Amerika Huipuia.

 

Nuhou Kuloko.

            Ua hopu la o Robert Wilikoki no ka hoeha ia J. H. Schnack, ma ka Poakolu nei.

            He @ela auwana kai hopu ia ae iwaho ae nei o Kewalo, no luna o ke kalapa Hikikoki.

            Aole i hoea aku o Dole i Wasinetona a hiki i ka holo an amai la o ka mokuahi Peru.

            Nui ka ino o na awa o Kauai, pela na lono e loaa mai nei, mai na mokuahi holo pili aina.

            Ua hoea mai nei he mokukaua Farani i ke a kakahiaka, a eia ke mo ku mai nei iloko o ke awa.

            Eia hou no makou ke oili aku nei me na mea hou i loaa mai ia makou mai na Elele mai a kalahui

            Eia mai Ke Aloha Aina ke oili aku nei me na mea hou mai ka hikina mai, e nuu iho ai a lawa ka makemake.

            O na luna a pau he helu ekahi ka lakou o ka nupepa puka pule Ke Aloha Aina e hoihoi koke mai i ke Keena nei.

            Ua haawi ae ke Kamaliiwahine Kaiulani he paina luau ma kona home ma ke ahiahi Poakolu no Mr. T. Clive Davies.

            Na ka mokuahi Claudine i lawe mua aku i na limhana a ka mokuahi Mogul i lawe mai nei, no na mahiko o Maui.

            Ua hoi hou ae nei o John Cassidy @ Luna Nui no ka Hui Telepona Mutual, a i keia kakahiaka iho la oia i hoau ai i kana hana.

            He keaka lio no ko keia auina la ma ke kihi o na alanui Alakea me Beritania no na opio, a na nui no na opio i hoea ae malaila.

            Maluna mai nei o ka Mauna Loa i loaa mai ai na lono oia ka punohu la ka uwahi a ka wahine hookaiakupua luna o Kilauea.

            Ma ke anaina pule ke kakahiaka o ka mokukaua Balitimoa ma ka la Sabati nei, i himeni ae ai o Miss Kanoho maluna ona.

            He ahamele nui ke haawi ia ana e ka bana lahui no ka pomaikai o na Elele maloko o ka luakini o Kaumakepili ke hiki aku i ka po Poaono Feb. 19.

            E akah@lel@ na kanaka Hawaii i kekahi haole i hoea mai nei i Honolulu nei no ka hoohuli ana aku i na kanaka Hawaii e kokua aku i ka hoohuiaina.

            Ma ke awakea o ka Poaono nei i hoea hou mai ai ka mokukaua Balitimoa i ke awa o K@u nei, mahope @ kona kaawale ana aku nei no kekahi mau la i hala ae nei.

            Ua h@a o Enoka e Lunakanawai Wilikoki, no ka hoao ana e ainue i kekahi mau lole wawae mai ka hale tela lole mai o kekahi Pake he eono mahina ma ka hana paahao.

            Ua luluia ae he puu dala mahuahua no ka pili au@, aole e hiki ia Kimokeo ke kai i hou i ka lanakila mai ia Dan Renear mai, ka moho heihei au  o ka aoao komohana o Amerika, no 100 i a ka pahu eo.

            Eia ke kukuluia mai nei ka okana hou o ka halepule o na kula Kamehameha, a me ha mea la, iloko ana o ekolu pule e hooponopono ia ai na hemahema a pau o na ogana la.

            Ma ka la 22 o Dekemaba nei i make ai ka makuakane o Rev. Makinikoki, ke poo kumu o Kahehuna, ma Enelani, iloko o ke 84 o kona ma makahiki o ke ola ana.

            He 71 ka nui o na make o ke kulanakauhale nei o ka mahina o Ianuari aku ia i pau, a mai loko mai o keia huina, he 39 he po Hawaii wale no.  Nui no ka make o ka lahui Hawaii.

            Maluna mai nei o ka mokuahi Hawaii i loaa mai nei he lono e pili ana no ka ma i kupilikia loa i loaa a Kauka Capron o Kau, mamuli o ka ai ana i kekahi waiubata paa (cheese) i awili ia me ka laau make.

            Maluna mai nei o ka mokuahi Auseteralia o hea mai ne ke kokua kumu nui o ke kula noho paa Iolani, nona ka inoa o J. Lane, mai Enelani mai, no ke pani ana ma kahi o Rev. Wm. Ault i waiho mai.

            E hoohui ia aku ana ma ka berita laahia o ka mare o Jos. Conradt me Miss Annie Holmes, kaikamahine a Geo. Holmes o Kohala, ma ka ia 23 o Feberuari ae nei, maloko o ka luakini o Sana Anaru.  He maikai ka mare no na mea a pau.

            Ua pau i ke ahi ma ka wanaao o ka Poalua nei ka hale o Clarence Makapolena i kuai iho nei malalo o Ewa mamua koke aku nei o kona holo ana aku nei i Amerika Huipuia, a ia kakahiaka no oia i hoea mai ai mai Kapalakiko mai maluna o ka mokuahi Auseteralia.

            Maluna mai la o ka mokuahi Mariposa mai Auseteralia i hoea mai ai o W. Matin, he haole kau kaa hehewawae holo loa, a ua aa hoi oia a heihei me na poe a pau o Honoulu nei e aa aku ana e heihei me ia no ka pili o $500, aole he poe a aa aku ana e pili, alaila, e hoi loa aku ana no oia no Amerika Huipuia.

 

OLELO HOOLAHA.

            E IKE auanei na kanaka a pau ke nana mai ma keia, o wau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he Luna hooponopono a he Kahu Malama Waiwai no na keiki @ ole a Joseph Nawahi i make.

            Ke papa a ke hookapu loa aku nei ana na apana aina o Makanihalulu a me Kaunaloa, e waiho la ma Puna, Hawaii.  Aole e hookuu a hookomo wale i na holoholona iloko o ka pa ma Makanihalulu, aole hoi e wawahi wale i ka pa, aole hoi e kii, a ohi @a lawe i na mea @iu o luna o ua mau aina la i hoike ia ae la maluna.

            A ma keia, ke koho a ke hookohu pono aku nei au ia J. M. Kauila i Hope ho’u ma na wahi i hookakaia mamua ae nei, a e hana oia i ka mea a mau mea paha e kue ana i ka maluhia o na mau aina la e like me ke kanawai.  Ua loaa ka mana iaia pela.

            E hoolohe i keia i pono ai o pilikia aua@ei.

Emma A. Nawahi ,

Lunahooponono [ as printed ] a Kahu Waiwai o na keiki oo ole a Joseph Nawahi i make.

Honolulu, Oahu, Feb. 2, 1898.