Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 7, 12 February 1898 — Page 3

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 12, 1898.

 

KE KANAWAI MARE.

     Ua manao ia o ke kanawai mare, oia ka hoopili paa ana o ke kane i kana wahine ponoi, elike me Adamu ia Eva, na kanaka makamua loa maluna o ka ili o ka hopua, a ke Akua ahonui i haawi mai ai no kakou, a pela no hoi kakou i ike pinepine ai i na hoakaka ana no ia mea he mare, a pela aku, a ua like hoi ka paa oia mea, me ke pohaku hekau la no kekahi waa lawaia e ku ana i kahi hookahi.

     Ua hoolaula ia mai keia pono hou, mahope mai o ka hoea ana mai o na Misionari i Hawaii nei, a na lakou hoi i hoomaka mua mai e kukulu i keia hana maluna o na Paemoku aloha o Hawaii, maluna o ko lakou manao, he hana maikai a kupono loa ka hookaawala ana aku i ka noho huikau ana, elike me ke ano maa mau o na la i hala, a pela i huliamahi mai ai ko kakou mau kupuna a me na makua malalo o keia hana, me ka hilinai nui, he mea paa, a hiki ole keia ke hoonaueue ia e ka mana o ke kanaka a me na kanawai o ka aina.

     He oiaio no hoi, ua hoolohe na mea a pau i keia mau ao ana, a na kii koke aku i na palapala mare imua o na Luna Mare, a na hele koke aku imua o na Kahunapule no ka hoopaa ana ia laua malalo o ke kuikahi o ka noho ana maemae, a ua puka mai la keia mau olelo hoomaeele puuwai mai ka lehelehe mai o ke kahunapule, e olelo ana, "e malama oe i kau wahine i ka wa o ka ma'i a ma'i ole, a i ka wa ilihune a loaa, o ka make ka mea nana e hookaawale ia laua."

     Nani keia mau kahoahoa ana a ke kaunapule, ina nae iaia ka hooko ana o ka mana o na kanawai o ka aina, oiai, ke ike ia nei i keia manawa, o ua mau olelo anoano eehia la o na la i hala, ua kaalo ia ma ke kua, me ka wawahi ia a okkoka liilii, oia hoi, mai ka wa i kukulu ia ai o ke kanawai ma'i lepera, a hiki i keia la, una lilo ka mare i mea ole, a o na uwalo ana aku o ke kane me na leo kumakena o ka ehaeha, no ke kupono, e hookaawale ole ia ko laua berita mare, ma o kona lilo ana oia ke kokua hope loa no kana wahine i kona wa o ka pilikia aole ia e nana ia mai e ka mana aupuni e ku nei, oiai nae hoi, oia ke kupono maoli ke lilo i kanaka lawelawe, ma na ano a pau.

     O ka hoole ia ana o ko ke kaue a wahine auamo pu ana i na ehaeha o keia noho kino ana, he hoike ana mai ia, i ka waiwai ole o ke kanawai mare e hoohaiki nei i ka lahjui hawaii, ma o ka hoole ia ana mai o ko ke kane a wahine hele pu ana no kahi o ka pilikia, elike hoi me na olelo a ka mea nana laua i mare, a makou hoi e manao nei, o ka puuhonua ia o ka wahine a me ke kane iloko o ko laua mau la o ka ehaeha.  He mea maopopo no paha, o ka hookaawale la ana ae o ke kane mai ka wahine ae, a o ka wahine hoi mai ke kane mai, ua like ia me ka waikane e hoohiolo ana i kekahi ana paku pohaku mamua o ko laua aio, a o ka hopena aku, he helelei a lilo ka noho maemae ana i mea ole.

     O ke kumu nui o ko makou lawe ana mai a kamailio akea aku i keia manao, oia no ko makou ikemaka ana i na kane a me na wahine, e hele maoli ana e noi i ka Papa Ola, ma o ka peresidena la oia hana, e ae ia mai lakou e hele pu no kahi o ka pilikia, ina paha no ka palekana a poino aku paha no ka palekana a poino aku paha o kekahi o lana.  Aka, o a mau nonoi ana aku nae no ka ae ia mai, aole loa ia i maliu ia mai, a koe wale no paha ka wa e noho Peresidena ana o Kipikona, a nana i hookuu aku elike me ka nonoi a kela poe, oiai nae o Kipikona he mea i hoino ia e keia poe e noho nei.

     O ka makou mau hoakaka keia no keia manawa, a oiai, e hoea mai ana no paha na manao pane o kekahi poe no na mea a makou e hoakaka nei, aole nae ia he mea e hoihoi hope mai ai i ka ikemaka a me ka lohe pono a ko makou mau pepeia no ia kumuhana nana e hoonauue nei i ke kulana o ko kakou noho lahui ana, ka mea hoi a makou e akenui nei, e hoihoi hou ia mai ke eehia o kela kanawai a like pu me kona wa i hoea mai ai kinohi.

    

 

AOHE MAU HOOHANOHANO I HAAWI IA MAI NO DOLE.

(Mai ka Nupepa Argonaut mai.)

     O Sanford B. Dole, Peresidena o ka Repubalika Hawaii, ua hoea mai nei oia i Kapalakiko, ma ka po Sabati, Ianuari 26.  O kona kumu i hele mai nei, oia no ka hoopaa ana aku i ke kuikahi hoohui me Hawaii e waiho nei mamua o ke Senate o Amerika Huipuia.

     O ka Argonaut aohe o na manao like me ka hopena a Mr. Dole e imi nei, a ke manaolana nei makou, e haule ana oia, aka, oia wale ae la no, he mau huaolelo e hoohewa ana ka makou i ke ano hoihoi ole ia, o kona apo ia ana mai e na luna aupuni o ke awa o Kapalakiko.  O mr. Dole, oia ka luna hoomalu oiaio o ka Repubalika oiaio o Hawaii, aka, aole nae o makou manaoio he luna hoomalu oia ma ke kanawai, aole no hoi o makou manaoio o kona aupuni he repubalika kumukanawai, aka, oia wale no ka inoa kiekie o ka luna hoomalu oia aupuni, a iaia hoi na hanohano a pau e haawi ia aku he luna hoomalu.

     Ua hoea mai o Mr. Dole i keia awa maluna mai o ka mokuahi Peru, a no kona hoea ana mai mahope o ka napoo ana o ka la a aole i holo aku ka luna nana o ke aupuni no luna o ka moku.  O kona rula no ia aole e kau iluna o kekahi moku mawaena o ka napoo ana o ka la a me ka oili ana i ke kakahiaka.  He maikai io no kela rula ona, aka, ua hiki nae iaia ke kapae ae i ka wa e hoea mai ai o kekahi peresidena o kekahi aupuni i noho hoaloha.  Aole nae he hoololi i hana ia.

     He mea maa mau i na luna dute o keia aupuni ka huli pono ana i na luna aupuni kulana kiekie, aka, aole nae he kauoha mai ke Keena Waiwai mai ma Wasinetona.

     He mea maa no hoi ka haawiia ana o na kipu aloha, i ka wa e hoea mai ai o kekahi poo aupuni kiekie e noho hoaloha ana maloko o ke awa kumoku.  I ka wa o Mr. Dole i hoea mai nei i ka la Sabati, aole he ki ia o na pu aloha, he kipu ana no kona hanohanoi ke malamaia ma ka poakahi ae.  Aole no nae he pu aloha i ki ia nona.

     Ua kuu iho ka heleuma o ka Peru iloko o ke kaikuono, me ka manao o kona kapena, e hoea mai ana kekahi mau luna aupuni e ike i kana oua kiekie.  Aka, aole nae he hookahi o lakou i hoea mai, a malaila, ua hoopili aku la ka moku i ka uwapo, a malaila i hookuu ia aku ai o Mr. Dole i ka hotele me ka ohaoha ole ia.

     He lono kai hoea mai, mai Wasinetona mai, e olelo ana, o ke kumu i noho ai o Dole maluna o Peru ia po a ao, mamuli ka ia o ka maopopo ole ana i na lua aupuni o ke Keena Waiwai.  Ua maopopo lea loa ko dole hoea mai ma Wasinetona he 48 hora mamua o ka hiki ana mai o kona moku.  Ua hoike mua mai o Kuhina Seawll i kona aupuni maluna o ka mokuahi i hoea mai ianei he eloa la mamua o ka Peru, a me he mea la, ua hoouna loa ia aku kana lono i Wasinetona.  Nolaila ua ili na ahewa ana maluna o ka Aa Kuhina o Mr. Makinile no keia hookipa ole ia ana o Dole me ka hanohano.  Aole hoi he wahi no lakou e pale ae ai.  E like me ka makou i olelo ae nei, he manaolana ko ka Argonaut e halawai ana ka Dole kumuhana  e holo nei me ka nele, aole he kumu i halawai ai o keia huakai ana me ke ohohia ia.

     Eia na nupepa hoohuiaina maloko o Kapalakiko ke hooikaika nei ma ka hunahuna ana i ke kumu i kipu aloha ole ia ai o Peresidena Dole i kona wa i komo mai ai iloko nei o ke kaikuono.  I ka wa i kipa mai ai o ka Moi Kalakaua i keia aupuni i ka 1890, ua haawi ia mai la ka hoike mai ke Kuhina Kaua mai ia Kenerala Gibbons ka alihikaua nui ma ke Keena o Kaleponi, i ka hoea mai o ka moi, a ua kauoha hoi e haawi i na kipu aloha ana.  Ua kiai makaala ia kona hoea mai, a i ka wa a ka moku e lawe mai ana i ka moi i hoea mai ai ua haawi aku la ka papu kaua o Alerataz, i na kipu aloha aua.  Aole o makou maopopo heaha la ke kumu o na luna aupuni o ke Keena Kaua i keia wa i hoohanohano ole aku ai ia dole e like mo ke hoohanohano ia ana o ka moi Kalakaua.

     O na hookipa ohaoha ole ia ana i hoike ia e ke aupni ma Wasinetona, aole i komo pu aku na luna aupuni o keia kulanakauhale a me ka mokuaina.  Ua hoea aku o Mekia Phelan e launa pu me ia.  O Kenerala Shafter, U. S. A., ua hoea pu aku oia e launa me ia ma kona manao ponoi iho no, aole hoi he kauoha mai Wasinetona mai.

     Ma ko makou manao maoli ua uluhua a ua hoopilikia maoli ia ka aha kau kanawai o Makinile ma keia hoea koke ana mai nei o dole, ua hoomaopopoia ma keia hoea ana mai la ona, e hookomo ia ana na ninau hupo like ole iloko o ka aha kau kanawai, a o kona hoea ana mai la i ke kahua o ka hana, he hoohalike ana aku ia iaia he puka liu no ka hoohui aina, e nui ana na lilo o ka haawi ana i analua hoolaulea nona, a i ole i anaina ike, a e noi aku ana i ka ahaolelo no ka uku ana aku ia mau hoolio, he hana hawawa loa na ka aha kaukanawai o Makinile, aka, aole nae he hookahi o keia hana hemahema, a i ole o ko Dole komo hawawa ana mai, he me ia nana e huikala ae ia lakou mai keia hookipa ole ana iho la Dole.  O ka aha kaukanawai o makinile eia lakou ke paahana ikaika nei no ka hoohui me Hawaii, ina he manaoio o Mr. Dole ka luna hoomalu pololei, e haawi aku lakou i na hoohanohano ana, aole hoi e hookuu aku iaia a noho ma ke kaikuono o Kapalakiko no hookahi po, me ka hookipa oleia, a ua haalele ia aku hoi iloko o ka hoomaluia ana, me he mea la, ua loaa oia i ka ma'i samola poki.

 

E HOOHUI MUA IA CUBA MAHOPE O HAWAII.

(Mai ka Nupepa Argonaut mai)

     O na lono i hoounaia mai Wasinetona mai, e olelo ana, aia o Peresidena Makinile ke halawai pilikino la me na Senate kanalua no ka makemake ana e lawe mai ia lakou ma ka aoao hoohui aina.  O keia ka mea nana i haawi aku i na Senate kokua ia cuba, he wa e hoopilikia aku ai i ka aha kau kanawai a e hoopakele ai hoi ia lakou.  Ke olelo nei lakou me ke kuio loa i ka Peresidena, ina he makemake kona ia lakou a lawe i ke kulana hoohiki maluna o ka ninau o Hawaii, ua makemake loa lakou iaia e lawe i ko kulana hoohiki mauna o ka ninau a o Cuba.  Ua hala loa aku kekahi poe a hiki i ka olelo ana aku iaia ina oia e hoohui ana i keia mau makepuni, e pono oia e hoomaka ma ka hoohui ia Cuba.

     Ua manao makou ua loaa i hele mau Senate na kahua e @ ai i ka Peresiena ke ike iho i ka hana nui o ka hoonee ana ia lakou.  Ina e hoomaka ana kakou e hoohui ia mau mokupuni, no ke aha e hoohui ole mai ai ia Cuba?  Ina he kokoke loa o Hawaii ia Amerika Huipuia, ua kokoke loa o Cuba.  Ina he ulu ke ko ma Hawaii, ua pa lima ia iho ka ulu ana o Cuba.  Ina he kuai o Hawaii i ka kakou mau waiwai, ua oi loa aku o cuba.  Ina he pomaikaikai loaa mai Hawaii, nona ka mamao he 2,100 mile, he oi ae mai Cuba mai, no ka mea, aia oia ke waiho la mawaho aku o Florida, ma ka hookomo ana mai o ke kaikuono.  Mai Kaleponi a hiki o Honolulu he 2,100.  Mai Florida a hiki i Cuba he 100 mile.  O ka averiga o ko kakou kalepa ana me Hawaii mai ka makahiki.  O ka kakou averiga me Cuba ia wa hookahi he $50,000,000 o ka makahiki.

     O Cuba, he kokoke mai ia, he waiwai ae, a he nui ae hoi na kanaka i ko Hawaii.  He oiaio, aole oia no kakou aka, aole pu no me Hawaii.  He oiaio, aole i koho o Cuba e hoohui ia me kakou, aole pu no me na poe Hawaii.  Aka heaha ka like ole oia mau mea?  Ina kakou e aihue teritori ana, ua oi loa aku ka pono e aihue i ka mea waiwai loa ae.  Ina kakou e komo ana iloko o ka laina o ka aihue, e pono kakou e lilo i poe powa mamua o ka lilo ana i poe aihue maalea.  Ma na ano a pau, ina kakou e hoohui mokupuni ana, e pono kakou e hoohui ia Cuba mamua o Hawaii.

 

KA HEIHEI KAA HEHIWAWAE.

     Ma ka hora 8 o ka po Poalua nei, ua malamaia ae na lealea heihei mawaho o ka Cyclomere.  Ua nui no na poe i hoea ae malaila, a na kahana aupuni hoi i haawi mai i na hoolealea ana i ke anaina.  Ua malamaia ka heihei mawaena o Allen Jones a me errill ma ia po, a ua lilo ka eo i ka inoa mua.  Iloko o kekahi heihei ana, ua ulu ae he mau manao inaina mawaena o Henry Giles Tommy King, a o ka hopena, ua kui mai la o Tommy King ia Giles a loaa pono mai la me kona papalina, ua hoea koke ae na makai o ke aupuni maloko o ke kahua heihei a hoopau ae la i na uluaoa ana.  E malama hou ia ana ae lealea heihei kaa hehewawae i keia pa Poaono iho no.