Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 7, 12 February 1898 — Page 7

Page PDF (857.43 KB)

This text was transcribed by:  Heidi Ke'alaokapuapikake Kawamoto
This work is dedicated to:  Kumu, Keali'i Ceballos, who continously perpetuates the Hawaiian Culture to his haumana.

KE ALOHA AINA

POAONO, FEBERUA 4, 1897

 

HE MOOLELO WALOHIA

 

---:NO:---

 

ALANADELA

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka  Aahu KeoKeo A @ OLE:

Ka Loea Hookani Pila @@ke Kulu Aumoe.

 

Iloko no o keia wa i haalele iho ai o ua kanaka la me na helehelena kau@aha i kona mao moa a me ke keiki e hii ana ma koua puhaka, na nalo aku la oia iloko o ka hihipea o na laau.

  Meanei  e haulele iho ai kaua e kuu hoa haihai olelo o keia moolelo i na kauwa elua i koe iho la, a e hookolo aku hoi kaua mahope o Werona e hele la no ka hookuu ana aku i ka hopena awahia o ka make maluna O Waleta, ka moi op’o o Sekotia.

  I ka hiki ana o Werona ma kahi he hapaha mile ke kaawale o keia naku hele ana ona iloko o ka hihipea o na laau mai kona mau hoa aku, ua ike aku la oia i kekahi wahi kepapali e ku mai ana, nolaila, ua hele koke aku la ola malaila,me ka hookuu ana iho i kana puolo makamae.

  Ike ia akua la kona mau helehele na i hele a ha@kea a me ka hou hoi o kona lae e hiolo ma@awalu ana me he mea la e hoike okoa mai ana no, ua piha o loko ona i ka menemene no ka lawe ana ae i ke ola o ka moi opio, a malaila hoi oia i hookuu iho ai i ka moi opio, o kana pahi hoi aia no ia ke paa la ma kona lima akau me ka makaukau mau e lumai aku iloko o ka puuwai o Walata ke hoao oia e mahuka.

  Aka aole nae pela ka manao iloko o Walata, oiai, ua makaukau mau loa oia e halawai  me ka make me ka wiwo ole, a ua ike no hoi oia, aehe he mea nana o a e hoopakela ae mai ka make ae.

  A aui ae la he mau mi@u@e o keia noho hakanu ana o ua Werona nei i ka i ana aku i kekahi mau huaolelo nana i hookaumaha @@ aku ka manao o ka moi opio pe e@

  E Walata, kuu haku moi, ano @ keia wa, ua hoea mai la kaua i ka hopena o ka kaua huakai, a maanei au e hooko ai i ka hopena awahia o ka make maluna ou, a maanei ana no hoi e pau ai kou ike ana i ka la ka mea mahana, malalo auanei o keia kipapali e hooluolu iho ai kou kino opiopio, no ka wa pau ole, aole e ike hou ana ka maka o kou mau kaha hanai @a oe, aole pu hoi e lohe hou ia ana kou leo ma na paia anoano o kou halealii, nolaila, ina he mau manao hope loa kou mamua o kou make ana, e hoike mai ano, a nana ahe lau makani e lawe aku i kou aloha hope loa i kou mau kahu hanai e kaumaha la nou.

  Aole i paue koke mai o Walata, oiai, ka manao aloha makua e lauwili ana ia loko o kona nui kino, e hoohanini @@ pa ana hoi i na poi waimaka o ka ehaeha, e hoonana pu ae ana i kona aloha i hele a kupouli, aohe nae he nalo aku.  Aui hope ae la he mau sekona akahi no a ike ia aku kona holoi ana ae i kona mau waimaka, a haliu mai la hoi kona mau onohi maka poni uliuli maluna o Werona a me ka leo o ka mea i piha i ka ehaeha, pane mai la oia penei:

  He hookahi wale no mea nana i hookaumaha loa mai i ko’u noonoo oia hoi ko’u ike ole ana i na maka o ko’u mau kahu hanai, ina no paha au i mahui mua he alahele keia a’u e hele nei no ka make, ina no paha ua haawi aku au i na muki hope loa ana ia laua, aka, ua hala ka wa pono, a e make ana au i wahi e na ai o ka maina o kuu mau enemi.  A ke ike wale aku no hoi oe ia laua e haawi aku i ko’u aloha hope loa no laua.

  Ae, he mea ehaeha no’u ka hookoana aku i ka hoopai o ka make maluna ou, aka, aole nae e hiki ua paa makou i ka hoohiki ia e ko makou haku e lawe i kou ola i ole hoi e ike hou ia kou mau helehelena maluna o ka lepo aloha o Sekotia nei, nolaila, e hoike aku ana no au ia oe me ka pololei, aohe oe e pakele ana.

  I ka lohe ana o Walata i keia mau olelo awaawa a ke kanaka i huna i kona helehelena me kekahi hainaka eleele, ua haule pahu aku la kona mau manaolana, no ka ma hope loa, @we kapalili ae la oia me ka hoopaiakuli ana ae o kona leo ia loko o ka ulu laau me ka ehaeha e hiki ole ai i kekahi kino kanaka malaila ke nana maka aku, aka, aole nae he hookahi mea e ae mawaho o laua, a nolaila, ua hiki ole ke hoopahua ia ka manao puuwai eleele o Werona.

  Aka, ia wa koke no nae, lalau iho la ua Werona nei i kekahi wahi o kona koloka hele po a uhae ae la me ka enou ana aku hoi iloko o ka waha o Walata no kona hopohopo malia aia he kanaka ma kahi kokoke ia laua oia no hoi ka wa i pau ae ai o ka lohe ia ana o ka leo uwe o ua Walata la, a me ka leo haalulu lohe ia aku la o Werona i ka pane ana ae.

  E hamau e ka moi opio, no ka mea, ua kokoke loa mai ka wa nou e hoopau ia ai o kou mau ehaeha, aka, mamua nae o ko’u lawe ana ae i kou ola, e eli aku ana au i kou lua kupapau i ike e ai no oe i kou wahi e waiho ai mamua o kou make ana. 

  Aole he leo I puai mai, mai ko Walata waha mai, oiai, kona waha ua paa i ka okomo ia i ka welu, aka ua hiki no ma eke ike maopopo loa la na haawina ehaeha e hekau ana maluna ona.  Iloko o keia wa me ka hookaulua hou ole iho, eli iho la ua Werona nei me ka huini oi o kana pahikaua iloko o ka lepo, a no ka hapalua hona wale no keia eli ana ona, ua hiki aku la ka hohonu o ka lua i ka 4 kapuai.

  I ka hohonu pono ana o ka lua oia no kona wa i alako aku ai i ke kino o ka kakou milimili no ke kae o ka lua, a malaila i waiho iho ai oia, a me ka hookaulua hou ole iho lalau iho la oia i kekahi hainaka mailoko ae o kona poli a unuhi ae la.

  Me keia hainaka i uhi ae ai oia i na maka o Walata no ka huna ana aku hoi i na nanaina weliweli ana e hooko aku ana maluna ona, aka, ua makehewa loa no nae ia manao ana ona, no ka mea, i keia wa no i maule aki ia o Walata a pau ae la kona ike ana, oiai, ua hiki hou olelaia ke auamo hou i na haawina weliweli ana e ike nei no ka hopena o kona oia ana.

  I ka paa ana o na maka O Walata i ka uhi ia, oia no ka wa i hapai ae ai o ua Werona nei i kana pahikaua iluna a me na lima e naka haalulu ana, hoopololei iho la i ka huina oi o kana pahikaua no ka puuwai o ka moi opio.

  A ia wa no i hooiho iho ai oia i kaua pahi me ka hooponopono ole maluna o ke kino o ka moi opio, a iloko o ka imo ana o ka maka, oia no ka wa i kapoo aku ai ka maka o ua pahikaua lokoino la a ua Werona nei, a kamumu aku la hoi iloko o kekahi o na iwi aoao o ka moi opio.

  A oia pu no hoi ka wa i ike ia aku ai o ke kupaka ana ae o Walata a hiolo makawalu mai la na kula koko o ka ehaeha mai kahi a ka pahi i kapoo aku ai, aka, aole nae i pau ka Werona hooko ana aku i kana hana puuwai eleele haahaa loa maluna o Walata, a me ka hakalia ole unuhi mai la oia i kana pahi i waho a hoopololei hou aku la hoi no a pahu ana aku iloko o Walata.

WALOHIA WALE IA LEO

 

Ua laweia mai kekahi mau wahi olelo naauao a kekahi kaikamahine e i loohia i ka ma’i lepe@a, a penei ke ano nui o kana mau olelo, i ka wa a kekahi poe keiki e komo pu mai me lakou ilolko o ka ulumahiehie o ka hauoli: “Aole keia he wahi no ka lealea, he wahi kai eno ke kau maha, a o ka kakou hana pono wale no,e pale aku i na hana lealea ano ole.

  He mau olelo walohia keia a kekahi kaikamahine i loaa ka noonoo holopono iloko o kona puuwai opio, oiai nae, oia no kekahi o na poe mai’i e lawe ia ana a o kona noho ana, he naau kaumaha a me ka pilihua no kona mau makua, ka ohana a me ka lehulehu holookoa a pau.  Pomaikai na makua ke loaa na noonoo haahaa iloko o na puuwai o ka lakou mau keiki, elike me keia kaikamahine ma ka Halema’i o Kalihi.  Mahalo

HE HIOHIONA KUPANAHA

  He mau hiohiona ano e kai ike ia i kela la aku nei ma Tempe, Arizona, i ka wa o Gabriel Cosmer i eli ai i ke kino make o Jno. Hollingworth a me Kapena Harris a lawe aku i na kino make mai kahi i kanu mua ia ai no ka ilina o Double Butte.  O na pahu e waiho ana o ko laua mau kino he laau ulaula, aole he wahi hoailona popopo i ikeia, a o ka papa inoa, na kakai a me na kui ua pau i ka popopo, a o ka pahu ae o waho, no pau ia i ka popopo a he okaoka liilii kai loaa aku.  Aole he maopopo o ka loihi o ko laua waiho ana malaila, aka, na keia mau hunahuna metaria i hoike mai ua Ioihi ko laua waiho ana malaila.  O ka mea kupanaha loa i ikeia, i ka wa i make ai o Hollingwoth, he kanaka ohule oia a he kanaka elemakule loa hoi.  I kona wa i hue ia ae ai, ua ikeia iho la, ua ulu hou ka lauoho o kona poo, a o ka loihi o kona umiumi ua hiki aku ia ilalo o kona pauhaka.

KUE IA E KEKAHI KAI KAMAHINE

  O Ka Emepera o Geremania e noho mai nei, aole oia i hookuu iki e kue ia kana mau kumuhana e hana ai, aka, no hoopahua ia nae oia e kekahi opio i kona mau la opio, a penei kahi moolelo e pili ana nona:

  I ka wa o ka Emepera he 10 makahiki, a e kapaia ana hoi ke Keikialii Wilhelm, oia a me ke Keikialii Heinrich, ua hoohala iho la laua he mau la ma Cassel me ka laua mau kumu a’o, a i hookuu hoi ia laua e paani me kekahi mau keiki e ae.  I kekahi la, ua akoakoa ae la lakou, a he wahi kaikamahine Farani uuku nae kekahi i komo pu mai e paani, a e like hoi me ka enemi o ke aupuni o Geremania ia Farani, pela i ulu mai ai na manao inaina iloko o ke Keikialii, nolaila, ua hopu aku la ua mau Keikialii nei o Germania i ko laua enemi, oia hoi ke kaikamahine Farani, a nakii aku la iaia i kekahi kumulaau me ke kaula.  Me na laau paina, uhau aka la laua me ka hoopuka ana aku i na olelo uahoa, “eia keia no Sedan,” ua hoomau ia aku keia mau hana hoomaewaewa no kekahi mau minute, a ia wa i komo ai ke aloha iloko o kekahi kaikamahine uuku Hunegaria, a no ka hiki hou ole iho iaia ke uumi iho, ua lele aku la oia maluna o ke Keikialiii Wilhelm, no ka mea, ua maopopo no iaia oia ka mea nana keia mau hana aloha ole, a kuiai aku la iaia iluna o ka lepo, a me ka hakalia ole, ua haawi aku la oia i na puupuu wela me ka hoopuka ana, “eia keia no Sedowa” I keia wa i ike ia aku ai ke Keikialii, ua ano pilikia i ke kaikamahine opio, a e ole na kumu i hoea koke mai mamuli o ka lohe ana i ka halulu, na lakou i hookaawale ae, mahope iho oia manawa, ua kiai maka ala loa ia na Keikialii, aole hoi i loaa he wa no ua Wilhelm nei e hakaka hou ai me ke kaikamahine nana i kue i kana hana.  He mau la mahope mai, ua lohe iho la ua kaikamahine nei nona ka inoa o Helena, e hoi ana na Keikialii opio, nolailia, ua hele aku la oia e nana ia laua ma ka puka pa, i ka wa o ua Wilhelm nei i kaalo ae ai ma ka puka pa me kana mau kumu, ua huli mai la oia i ke kaikamahine Hunegaria a hoopuka mai la i kona alelo.

He kaikamahine o Helena no kekahi mau makua kiekie, a mahope mai, ua mare oia me kekahi haole Enelani.  I ka wa o ka Emepera o Geremania i hoaa aku ai i Ladana, ua hoike aku o Helena i keia moolelo i kekahi o kona mau ukali, a mai iaia hoi i lohe aku ai ka Emepera a hoopuka ae la: “Eia anei ianei kela kaikamahine? He makemake au e ike iaia.”  Ua hoomakaukauia he wa no laua e hui ai, aka, mamuli o ka loaa ana o Helena i ka nawaliwali, pela laua i hui ole ai  New York Tribune.

 

 

 

Nuhou Kuloko.

 

  Ma ke ahiahi Poalua nei, ua hopuhou ia o Ah Loy e David Kaapa no ka aeahaukae.

  Ua hala aku o Agena Reynold, e me 19 poe ma’i maluna o ka mokuahi Lehua no Kalaupapa, Molokai, ma ke ahiahi Poalua nei.

  E haawi io ana ka Hui Himeni Hawaii i ka lakou ahemele nui maloko o ka Hale Mele Hou i keia po Poaono iho me ka hoopanee hou ole aku.

  Ua lilo holookoa ae nei ka hale tela lole o Tregloan, e ku nei ma ke kihi o na alanui Hotele a me Papu i ka Hui Kuai Kamaa o Fairchild Ma.

  Ma Auseteralia e hoomaka ana ke kupulau i ka la 20 o Augate, Makalii i Novemaba 20 haule lau i Feberuari 20, a o ka hooilo i Mei 20. 

  Ua hoounaia aku o John Poepoe no ka halekula o Keoneula, no ka hoopaa ana iaia malaila no eono mahina no ka aeahaukae.

  Eia ke hoolala ia mai nei no ke kukulu ana aku ma keia mua aku i kekahi halepohaku nona ke kiekie o eha hale, ma ke kihi o na alanui Kalepa a me Papu, no ka hui o Rurua Ma.

  Maloko o ka halemai pupule i haalele mai ai i keia ola ana o Poina iloko o ke 50 makahiki o kona ola ana, a i noho hoi maloko o laila no elua makahiki, ma ka Poalua nei.

  Ma ka hora 3 o ka auina la Poalua nei, i holo aku ai ka mokukaua Duguay Trouin no na kai o Kina, no ke kiai ana i na @@no o ka poe Farani e noho ana malaila, iloko o keia mau la uluku o Kina.

  Ua hoopaiia o A. Becker, ka luina o luna o ka mokukaua Balitimoa i hou ai i ka pahi i kekahi Pake e noho ana ma Kapamoo, he hookahi makahiki hana paahao maloko o Kawa e ka lunakanawai Apana.

  E makaala ae e na hoa a pau o ka Ahahui Hooulu a Hoola Lahui ma ka Home Hanau Kapiolani i ka hora 10 kakahiaka o ka Poaono la 19 Feb. 1898, no ka malama ana i ka halawai makahiki, ua make nui ia e akoakoa ae no hoa a pau ma ia la.

  Ma Waiakea kai, Hilo, ua make mai nei kekahi elemakule nona ka inoa o Kaa kea, na ka Poaha o kela pule aku nei iloko o 110 ka nui o na makahiki.  Aole he maopopo loa o kona wa i hanan ai, aka, ua olelo ae nae oia i  ka wa i make ai o Kamehameha I, ua piha iaia na makahiki he 30.  Ua komo oia iloko o na kaua a Kamehameha I, a o ka hope loa o ke kaua ana ma Kona.  I ka make ana o ka moi, ua kaha iho la oia i kekahi hoailona i like me ka moo ma kona lae a me ia hoailona e paa ana ma kona lae, i ola ai oia a hiki i kona make ana aku la.