Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 8, 19 February 1898 — Page 5

Page PDF (848.25 KB)

This text was transcribed by:  Iasona Ellinwood
This work is dedicated to:  Nā hanauna e hiki mai ana

KE ALOHA AINA

 

 

KA LAMAKU O KE ALOHA AINA.

Na Elele Hawaii ma Wasinetona.

PUKAKA O KAKINA MA A KAUOHA OKOA IA DOLE A ME ONA KAUKA.

No ka loaa ole o ka elua hapakolu o na Senate ua make loa ke Kuikahi Hoohuiaina.

HE LIO MAKE KE KUIKAHI E WAIHO MAI NEI ILOKO O KA MULIWAI O POLOMATA

O Peresidena Dole ke kanaka hope loa nana e huki ae, a o Kauka La ke Kauka nana e lu i na wai laau hoopau maea, i ole e loaa na huhikaula i ka Fiva.

            O na lono ano nui i pahola ae no ke kaa ana na Senate Hoa e lawe ae i ka Palapala Hoopii kue i ka hoohuiaina a ke Aloha Aina, ua lilo ia i mea nune nui ia e ke kulanakauhale o Wasinetona nei ia mau la, a oia ka'u e minamina ae nei i na inoa a ka Hui Kalaiaina e waiho mai nai iluna o ke pakaukau a ka Moiwahine, i na oia mau inoa he 17,000 a me ka ke Aloha Aina 21,000 i na aohe aku he mea e ninau hou ia ai no ka lahui, aka, ua hala ia, a eia na Elele a pau ke ku nei maluna o ke kahua i kukuluia e ke Aloha Aina, oia na Palapala Hoopii kue hoohuiaina nona na inoa he 10,378 kane, a he 10,891 wahine, huiia 21,269, maluna o keia mau inoa ku nei na Elele a paio aku no ka lahui, o keia mau inoa ka mea i lilo i waiwai no ka Aha Senate, a no na inoa a na hui e ae eia ae no i kauhale nei o makou a hoihoi hou aku no i Hawaii.

            O ka Memoriala a me ka Kalauokalani palapala e kakoo ana i ka ke Aloha Aina Palapala Hoopii, aole i komo ae iloko o ka Aha Senate, oiai nae ke noonooia nei ke Kuikahi. Hookahi mea i pane ia mai i kekahi mau Elele, oia o Kalauokalani, Heleluhe a me Wm. Auld, na ka Hope Peresidena Hobati, wahi ana i na Elele, aole hiki ia'u ke waiho aku i kela Memoriala a oukou i lawe ne ai ia'u, aia no ke waiho la iluna o kuu pakaukau, ina makemake oukou kii ae, he kumu kupono no ko kela olelo ana, oiai, ma na rula o ka Aha Senate, he hookahi wale no alahele e komo ai na Palapala Hoopii, na Memoriala a me na hana oia ano, aia a apono ia e ka Peresidena, ma ia wahi la hana ka lolo i kana alakai, oia ka Senate Hoa i auamo ae ai i ke ope Palapala Hoopii a ke Aloha Aina, a nonoi ae la e kapae ia na rula, e waiho aku ana oia he Palapala Hoopii, i ka holo ana o ke kapae i na rula, oa owala ia aku la ua ope Palapala Hoopii nei a kau iluna o ke kua o Senate Davis, ka Lunahoomalu o ke Komite

            Nolaila, oia iho la no kahi kuleana o na Elele e hoonahoa nei ia Amerika, eia nae he ike ana aku nei ka makou i ka pepelu mai o ka huelo o kahi Repubalika hoomakeaka ma ke kowa o na uha.

            O ka loaa ana aku o na lono ia Kakina a me Haki, ua lilo ia i ma'i puiwa no laua, a oia ka Kakina i paukiki ae ai i ka holo i kahi o Senetoa Davis.

            Ka Senetoa Davis hana nui, ke nui nei ka hanu. Pane o Kakina ae he hana nui, pehea kou manao no ka palapala hoopii a ka poe Roialisi? Pane ke Senate, heaha auanei hoi, a kahi no a maopopo ia'u he kue ka lahui Hawaii i ka hoohui i ko lakou aina. Kakina, no, no, aole pela, he mau inoa hoopunipuni wale no keia, (Kii ia ke ope e nana.) Kakina ia Mr. Senetoa, nana oe, eia hookahi no lima kakau o keia, Senate ae io hoi, ninau, owai keia inoa mua o E. K. Lilikalani, me he la nana wale no i kakau na inoa e ae me ka ae ole paha oia poe. Senate he kanaka no ma ia inoa au i olelo mai la i kupono i ke koho balota? Pane, ae, well, nana oe i keia, waiho ia mai la na palapala Affidavit i hoohiki ia e na kakauolelo Enoch a me Lilia Aholo a i aponoia a kau ia me ke kuni o ke aupuni o Amerika Huipuia e ke Kanikela Amerika e hooiaio ana i ka oiaio o na inoa a pau, a me ka nui, a o lakou ka lahui, i ka ike ana o Kakina i keia, ua like ia me ka puupuu wela nana i hoopili pu aku iaia a pili i ke kikina o ka puka, a malaila oia i pakemo loa ai, a hoi aku la e hui me Haki, hai aku la i ka make e hoea mai ana a hooholo iho la, e kauoha ia o Dole ponoi no e holo mai i ike pono oia, i ke au nui a me ke au iki o ke kahua o ke aupuni ana e haaheo nei.

            Ma ka la 10 iho nei o Ianuari nei ka noonoo ia ana o ke kuikahi a hiki mai i keia la aole i hoea aku i ka hapalua o na hana, a e like no me ke ano mau o kuaaina ka mioi aku no i na la a pau i ka makou mau hookapuhi, hookahi no olelo hoolana, no kakou ka lanakila, i na e koho i keia la a i na no i eono no mahina mai keia wa aku, aia no ma ko kakou aoao ka lanakila, oia hoi, aole e loaa ka elua hapakolu i ka aoao hoohui. Manomano no hoi ka nui hoopunipuni o Senate Mogana, kei no hoi o Debolo wale no ka hoopunipuni, eia no ka oia nei kekahi.

            Ma ka haiolelo a Mogana i ninau ia mai e Senate Hoa, he kanaka Hawaii anei kekahi o na Kuhina o ke aupuni e ku nei? Ehia kanaka Hawaii? Ehia kanaka Hawaii iloko o ka Aha Senate? Ehia iloko o ka Aha Lunamakaainana.

            A ua pane ae la na lehelehe hoopunipuni o ua Mogana nei. He hookahi kanaka Hawaii iloko o ka Aha Kuhina, he elima kanaka Hawaii iloko o ka Aha Senate a i ka Aha Lunamakaainana he Hawaii ka hapanui.

            He hoopunipuni keia mau olelo, hilahila ole ka hele ana aku nei i Hawaii a hoi mai hoopunipuni, aole oia i ike i kahi e wi ai o ka niho o ka iole, oiai, no e haiolelo ana ua wahi elemakule hoopunipuni nei, a olelo kaena ae la oia, ua lawa ka elua hapakolu a oi o na hoa ma ka aoao hoohui i keia wa no lakou ka nui he 63.

            Ia wa i ku mai ai o Senate White o Kapalakiko a noi mai la ia Mogana, ina ua lawa oukou e koho ae kakou i keia wa, oiai, ke olelo mai nei oe aia me oukou i keia wa he 63, ia wa i pelu hope iho ai o ke alelo o ua wahi elekule nei, a olelo ae la, aole au i olelo ae nei no ke koho.

            E hoohoka mau ia ana no hoi keia wahi Moagana, a o ka hoohoka hope loa i ka wa i pau ae ai o kana haiolelo ana, he eono wale no Senate i koe iloko o ka rumi Aha Senate. O ke kanawalukumamakolu, ua pau loa i ka holo iwaho no ka hoihoi oleia, o ia ka ua wahi elekule nei i olelo aku ai i na noho kanaka ole, aole he pono ko'u hoohaahaa ia mai, he ae la ka aka.

            Mamuli o ka lewalewa ana ae o ka hoopunipuni mai ia Moagana ae, e like me ia mamua ae nei, ua eleu ae la na Elele e hana i papa inoa no na hoa o ka Aha Kuhina aohe Hawaii, no ka Aha Senate a me ko ka Aha Lunamakaainana i wae ia mailoko mai o na Buke Hoike no a lakou, i ka loaa ana aku o keia mau kuhikuhi ia Senate Pettigrew, noke iho la ua kanaka la i ka aka, me ka olelo mai eia o Moagana iloko o ka upiki o kekahi iole managuse.

            Ua hiki mai nei o Dole, ke kanaka hope loa i manaoia aku nei e Kakina ma, aia a hiki mai oia, alaila, hukiia ae keia lio make e waiho mai nei iloko o ka Muliwai Potomala, a na Kauka La e lapaau, wahi a kekahi mea kakau nupepa hoohui aina i olelo ae ai:

            O ko Dole hele ana mai nei, ua lilo ia mea hoohaahaa loa ia ai o ka Repubalika Hawaii, a he hana hoohilahila wale no kona hele kino ana mai nei e paio me oukou no ke kuikahi hoohuiaina; he hoike maoli ana mai no keia i ka manao alunu a me ka pakaha.

            Ua hiki mai o Keo Kaaka a me ka wahine pu no, he maikai na ola kino, pela mai ko makou poe ia'u aole au i ike ia laua, oiai, hiki ae laua i ko makou hotele, ua lilo mai la au i ke kauka i ka Haukipila nei, (Providence Hospital), a eia au ilaila e noho ae nei me ka hoomanawanui i na ehaeha o na hopena o keia ola ana.

            Ua lawe ia mai au me ka hoohuoi o ko'u kauka he ma'i (diptheria), he mai lele ikaika loa i oi aku hoi mamua o ka numonia, ma ke awakea hora 12:30 o ka Poakahi, Jan. 24, 1898, ko'u kaualupeaia ana mai no ka Haukipila nei, kahi e kiei aku ai i na auwaha o ka make e muu mokaki mai ana mamua o'u, ma ia huakai a ka ehaeha e kaukoo pu mai ai kuu mau hoa Elele, J. Heleluhe a me D. Kalauokalani, a no J. Richardson a me Wm. Auld no ko laua omaimai pu no, nolaila, aole hiki ia laua ke kaukoo pu mai, i na minute hope loa no ka haawi ana ina kukai aloha ana no ko'u kaawale mai a lakou mai. Auwe, me he mea la, ua auhee aku ka noonoo mai ke kino aku, a o ka hoopouli a ke aloha ka mea e hue ana i ka puuwai, he wa ia no makou e ku-o ana, ke hoolana mai nei ka leo o kuu Rikikini.

            E Kimo, hoomama ka manao, ina e ano nui loa mai ana ko'u wahi pilikia, hoi pu aku no kana, me ka waimaka a me ka upe keia. Eia hoi kuu Kalauokalani ke uwe helu mai nei, e hele pu aku ana no kaua, a noho like aku no kaua i ka Haukipila, aole au e haalele ia oe, me keia mau haawina pioo i loaa ia makou, ua lilo ia i mea e hookaumaha nui mai ai i ka noonoo, i ka oili ana aku iwaho ua makaukau mua ke kaa lio ia J. Heleluhe, a e kali mai ana kahi kauka, kau ma ke kaa no ka Providence Hospital, hiki ilaila, ua lawe loa ia aku la au a kekahi rumi kaawale loa mawaho o ke kino o ka hale, a haawi ia mai la ia'u, malaila au, ke holoke mai nei ka hana oi a kahi kauka, i hakalia no a kuu ka nae, komo kai ala pahi, he wanaia ana hele ana ka wai ulaula, eia mai la ka olelo a ke kauka ia J. Heleluhe ma, e lawe ana au i keia koko e anaia mai e ka Papa Ola o ke Aupuni, ina e ike mai lakou he ma'i lele keia Diphtheria. alaila, aole oukou e ae ia e hele mai e ike iaia nei, a e lilo ana na ke aupuni e hoomalu, ma keia wahi au i olelo ae nei, me he mea la, e kiei okoa aku ana no i ka mokaki mai o na auwaha o ka make, i ka hoolohe aku i ka olelo a ke kauka.

            Eia hou no ka hoi keia eha, hoi lakou la, me ka olelo mai o ke kauka, apopo hele hou mai au, Poalua ae, Jan. 25, ua hele no hoi a ahiahi hoea ana ua wahi kauka nei, me na helehelena hoihoi, a pane mai la, aole he pilikia o keia ma'i, aole keia he Diphtheria pela ka hoike a na kauka o ka Papa Ola, a hoi iho la ka manao a kahi mau, koe no nae na hoomanao ana no ka aina, ka lahui a me ka ohana, nui na mea nana e hookaumaha, wahi a na kauka, no ka loli mau o ke ea nolaila mai keia ma'i e laha nei, nui ka poe make no ka mea, i keia mau hora mehana loa elike me Honolulu, a i kekahi hora mai anu lino loa hele a maeele ka pepeiao, nolaila, mamuli o keia mau loli ana o ke ea i hoea mai ai na ma'i like ole.

            A no'u iho, ua ano mama ae hoi ka fiva, a o ka eha o ka puu oia ka mea i koe, aole no i maopopo ia'u na hopena e hoea mai ana no keia nawaliwali, o ke Akua wale no ka mea i ike,

            I ko'u hooki ana i keia, e haawi i ke aloha i ka lahui a nui, e noho me ka manaolana, e nonoi i ke Akua no makou, a na ka nui o Kona lokomaikai e hoohui hou ia kakou.

            Aloha.

            KALAMAKUOKEALOHAAINA.

 

E HOEA MAI ANA I HONOLULU NEI.

            Ua ike iho makou maloko o ka nupepa Kahea e hoea mai ana i Honolulu nei kekahi wahine haole nona ka inoa o Annie Piggoi, mai Kapalakiko, no ka noho loa ana ianei me ka hoi hou ole ilaila he wahine hoi e kipaku loa ia ana mai na palena mai o Amerika Huipuia, mamuli o ka nui o kana mau hana aihue, oia hoi, ka aihue ana i na waiwai mailoko mai o ka pakeke o na kanaka, a i wahi nona e pakele ai mai na hoopai koikoi ana a ke aupuni, ua noi aku la oia ma o kona Loio Leonard la e hui aku me Luuakanawai Cook, no ka hoike ana aku iaia, ua makaukau oia e holo mai i Honolulu nei ma ka mokuahi mua e haalele ana ia Kapalakiko. Ina he oiaio keia mau olelo, a ka nupepa Kahea, alaila, e hoea mai oia i anei maluna o ka mokuahi Rio Janiero a i ole maluna aku o ka mokuahi Zealandia.

 

            O ka mokuahi Rio Janeiro ka mokuahi hope e hoea mai ana mai Kapalakiko mai, ma ka Poaono ae nei.