Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 8, 19 February 1898 — Page 6

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA. POAONO, FEBERUARI 12, 1898

 

EI AE O DOLE KE HOI MAI NEI.

 

            Elike no me ka makou i hoike mua aku ai i kinohi, aohe keia huakai a Dole no kekahi hana e ae, aka, no ka hookanaaho wale aku no i ka leo kauoha mai ka hikina mai a ka @la, no ka hele ana aku e kiei iho, a e milimili hoi i ka bebe a Haki laoa o Kakima i hookohi aku ai, ina paha he hiki iaia ke haawi hou iho he mau kuhikuhi ana aku no ka lana mea e hana ai, i wahi e loaa ai he hana hou ana i keia keiki kamehai.

            Ua hiki io aku nei no Dole i Wasinetona a ua ‘hii a hooana hoi i ka bebe e na wale ana no, iloko o ka poholima o kona mau kahu hanai, a oiai, ua paa pu aku nei no hoi oia me ka laau kunu, no ka manao ia he mai’i kalea, aka, i ka hoao ia ana aku nei, ua pahua ka ike malama keiki o ka makua, a no ia kumu, aohe manaolana ana no ka pakele o ka milimili a hanai hoi a ka poe e pohai la imua o ke alo.

            He mea oiaio, ua hoea mai na hoike ana maloko mai o na nupepa, e hoike mai ana maloko o ka ana pu ana o ka uwila, ua haalele ia aku la o Haki ma e Dole, a ei ae oia ke huli hoi mai nei no Hawaii, ma ka la 6 nei o keia mahina.  Nani ke kamahao o keia hana, ua like ka hoi me ke kiei wale aku no, a ku ae no hoi i kahi o ke ahua ; puu aa nui ana i ai ai a ukauka waha.  O na kao-na o kana huakai hele a me kona mau ukali, ei ae ia ke hoihoi mai nei me ka hua limukala o ke kai hohonu, e hoike mai ana, aohe i lewalewa iho ka mea a Wilimana.  A oiai no hoi, ua hoike hookamani ole aku makou imua o na makamaka heluhelu, e hoi mai ana no ke Poo o ka Mana Hooko, me ka nele o kana mea i hele aku nei, a e kaa ana no, no ka lahui ka lanakila.

            Ke hooko ia nei ka oiaio o ka makou wanana, ma o ka hoea ana mai nei o ka lono hope loa e pili ana i ke kuikahi hoohuiaina, aia ia ke mauliawa la iloko o ka Ahaolelo Senate, a ke hoao ia ala hoi na pahonohono ana i wahi e ola hou ae ai kela kuikahi i manaoia e umi a make loa.

            Nolaila, o kona hoi ana mai, aole ia he mea no kakou e puiwa ai, no ka mea, ua ike no kakou i ke kumu o kona hoi oia no ka ne le maopopo i ka hilinai ia mai e na poe naauao loa o Amerika Aloha no.

 

KE LETA A SENATE PETTIGREW IA VIVAS.

 

            Ke lawe mai nei makou a hoopuka aku i ka leta a Senate Pettigrew i kakau mai nei ia J. J. Vivas, i hoopuka ia ae hoi maloko o ka nupepa Pukiki Luso, a i unuhi ia ae nei hoi e ka nupepa Hoku penei:

            Ua olelo ae ka Luso:  Ma ka haiolelo a ka mea kiekie, Senate Pettigrew maloko o ka Ahaolelo iloko o ka 1896 i hoopuka ia e ka nupepa o keia kulanakauhale, maloko o laila e hoino ana i ka inoa o na pukiki e noho nei maloko o Hawaii, na kakau aku o J. M. Vivas i kekahi leta i ke Senate i olelo ia ae la, a ua loaa mai ka pane iaia malalo iho nei.

            Wasinetona, D. C. Jan. 28, 1898.  Ia Mr. J. M. Vivas, Honolulu, H. I.

            Aloha oe:

 

            Ke hoike aku nei au i ka loaa ana mai o kau leta o ka la 12 iho nei, a ke kaumaha loa nei au no ka hoolaha ia ana ma ke akea o ka’u haiolelo maloko o Hawaii.  Ke noi aku nei au ia oe e hoolohe mai i ka oiaio o ka’u mea i kamailio ai, a e loaa no ia oe, he mau olelo ia i hai ia mai ia’u no ka mea e pili ana i kou mau hoa kanaka, aole hoa he mea ua hookumu mua ia ma ko’u, aoao, aole au i ike pilikino i na mea e pili ana i keia kumu manao.

            A i ko’u wa i hiki aku nei i Hawaii, ua launa pono iho la au me ka manao o kou mau hoakanaka, a ike iho la hoi, ua kuhihewa ioa ia au.

            Ke hoomaopopo pu nei hoi ua makaukau loa i ka hooponopono ana i ke aupuni no lakou ponoi iho a me ka pono koho balota a me ke kuleana o ka noho ana malaila.  i hookumuia aole wale no no ka waiwai i loaa, aka, i hookumu ma ke ano o ke kanaka a me ka naauao i loaa ia lakou.

            Aole au i hoahewa i kou mau hoakanaka no ka hana i ka mea hiki ia lakou ke kuokoa mai mai ke aupuni hookaumaha mai e loaa nei ia lakou he hana hookaumaha maoli no.  He manaolana ko’u o ke kuikahi hoohuiaina aole ia e hoapono ia ana.

            Kou Healoha Oiaio.

            R. F. PETTIGREW.

 

HE LAHUI KANAKA HOU.

 

            Ua loaa mai nei i kekahi haole haole nona ka inoa o Eben J. Sullivan, he lahui kanaka hou loa maloko o ka naele o Amerika Hema, ma ke awaawa hoi o ka muliwai Amazon.

            No kekahi mau mahina o ko Sullivan holo ana maluna o kekahi waa me na kamaaina ma ka muliwai Amazon, ua hoea aku la lakou ma ke poo o kekahi manawai o ua muliwai la nona ka inoa o Rio Negro, a malaila hoi oia i halawai ai me kekahi kanaka hou.

            He lahuikanaka pahaahaa keia no lakou ke kiekie o na kane aole i oi ae maluna o eha kapuai me ewalu iniha, a o na wahine hoi he liilii mai, o ko lakou ili aole he eleele elike me na negero, aka, he ulaula e like me na ilikini.

            He pupuka ka nanaina o ko lakou oiwi kino, no ka mea, o ko lakou opu he hua-ke iwaho a pela no hoi me hope o ke kua, he liilii na lima a me na wawae.  He like loa ka lakou ai ana me ka na holoholona, a mahope o ko lakou maona ana e moe malie ana lakou iwaho o ka la a hiki i ka wa e pololi ai, alaila, hele hou i ka uhai holoholona.

            O ka mea kupanaha loa ua hana ia ke poo o ka lakou mau pua me ka hao a i ole me ke kila.  O keia mau pua ua hookomo ia iloko o kekahi mau pukapuka a ma ke puhi ana me ko lakou makani ua hiki i keia mau pua ke lele no kekahi mau haneri kapuai ka mamao.

            He lahui kanaka kuewa keia e ola ana maluna o ka io o na holoholona a he poe puai hakaka.  O ko lakou huina aia no ia mawaena o 10,000 a me 15,000.

            He wahi apana lole wale no ma ka puuaka ko na poe makua, a he olohelohe wale no na opio.  O ko lakou lauoho ua kukulu ia iluna, a ua hoopipili ia hoi i ka lepo.  He mau hoailona o ko lakou ohana ke kahiko ana ia luna o ko lakou kino a me ke poo, ma o ka okioki ia ana o ka ili.

            O ke ano o ko lakou mau hale he poepoe e like me ka hapa o ka hua moa, a na hana ia mailoko mai o ka lepo, a he haahaa hoi ko lakou nanaina, he lahui hoomaka kii lakou, he nui na kii o na holoholona i hanaia, he pupuka ko lakou mau nanaina.  O ka inoa o keia lahuikanaka he Malaka.

 

KA HOOPAI O KA MAKE.

 

            O ka olelo hooholo a na Kiure Hawaii, i haawi ai maluna o Kapea a me kona makuakane, oia o Kaio, ua apono loa ka Aha Kiekie ia mea a o ka hopai li a Lunakanawai Perry, i hookau aku ai maluna o laua, ua mana a ua pa hoi ia, e hiki ole ai ke hoololi ia.  Nolaila, eia keia mau kanaka Hawaii elua, mawaena o ka make a me ke ola iloko o keia mau la, a o na manao ana ae hei hana hiki ke hoopakele ia ko laua mau ola mai ka make ae, he hana paakiki loa ia ke ole he mau kokua mai ke aupuni lani mai no ka hewa a hewa ole o ka laua mea i hana ai.

            O ka la 11 o Aperila o keia makahiki, oia ko laua la hope loa maluna o keia ili o ka honua, a e hooko ia ana hoi ke kanawai o ka aina iloko o ka poholima o ka poe nana e hana ia mau mea, Aohe no a makou mea e ae e kamailio aku ai no keia mea, oiai, o ko ke aupuni kuleana no ia e hooko ala i ke kanawai maluna o na mea a pau, a o ka makou wale no nae e kamailio ae ai, oia hoi, hookahi no mea i kupu ia, a he elua nae mea e li ia ana, i panai no ke koko hookahi i lawe ia.  Kahaha ka naau.

 

KEKAHI MAU HANAANO HOU.

 

            O kekahi mau hana hou i waiho ia aku i Wasinetona e ka noii o ke kanaka i hana ole ai hoi mamua, penei no kekahi oia mau hana.  Ua hana ia mai nei e kekahi kanaka, kekahi mea hoala hiamoe ano hou, oia hoi, i ka wa i makemake ia o ka hora e hoala ai, e iho mai ana kekahi umoki huewai i hoopaa ia i ke kaula a kikokiko ma ka helehelena o ka mea e hiamoe ana a hiki i kona ala ana.

            O kekahi mea i hana ia mai nei, oia no ka hiki ana i kekahi kanaka ke hanai i kana mau holoholona maluna o kona wahi moe, ma ka huki ana i kekahi kaula e lewalewa ana maluna o ke poo o kona moe, ua hiki ke hamama na pani waiho ai a na holoholona a hiolo aku la iloko o ko lakou mau holowaa ai elike me ka nui a kona haku i makemake ai.

 

He mea Maiki  ke Akua ke Huna i Kahi mea, He mea nani hoi i na Alii e ka Honua ke Imi aku.

 

            He oiaio, ke hona mai no ke Akua i kahi mea e pono ai na keiki a kanaka, a ke imi aku nei no hoi na keiki a kanaka i ko lakou mea e pono ai nei oia kino ana.  He oiaio no nae, ma ko ke kanaka hoonauao maiki ia ana, ua loaa no kani mau mea pohihihi a lakou ioai aku ai a e noho nei lakou me na houiakolako ana maluna oia mau mea.

            Pela no hoi, i keia wa a kakou e noho ne, ke ui nei lakou ia kakou iho, pehea la kakou e hana ai no ka pono o ko kakou mau Elele e noho mai la i Wasinetona, oiai, eia no ia kakou ka lakou wahi hakina ai e ola ai ko lakou noho ana o ka aina malihini.  A heaha ka kakou e hana ai i loaa ai he wahi ola ia lakou ala?

            Mamuli o na kamailio ana o na hoa o na Ahahui Aloha Aina me Kalaiaina, ma ko lakou halawai i malama ia ma ke alanui Ema, ma ka po Poakahi iho nei, ua hapai ia mai la kekahi kumuhana no ka moraki ana i kahi mau kuleana aina o kahi mau hoa oloko oia mau Ahanui, i mea hoi e loaa hikiwawe mai ai ke dala no na Elele a kakou.  a i ole ai hoi lakou e hoi koke mai mamua o ka pau pono ana o na hana e pili ana no ko kakou pono.

            He mea oiaio, ua ku mai no kela me keia a hoakaka mai la no hoi elike hoi me ka lakou mau mea i ike ai he pono, a me kekahi mau kumuhana e ae no hoi i manao ia, no ka hoohana aku i mea e loaa mai ai kau wahi kokua ana aku ia lakou.

            No’u iho, ke mahalo aku nei ko’u uhane, ina io kakou a pau e ka lahui e kuikahi pu mai ana ma ke kai puu like ana i ka huina dala o $2,500 i keia manawa, a oiai hoi au me ka’u wahine, he $500, owai hou ae iwaena o na Aloha Aina oiaio a pau e auamo hou ae ana i kahi mau hana i koe?

            A oiai hoi hoi ko kakou mau poo manao i keia la, e ao mai ana ia kakou, e imi aku i kahi mea nono ai oe a me kau mau mamo ma keia hope aku, heaha, hoi ka waiwai o kau mau dala e paa nei i keia wa i na e hoohui io ia aku ana kou aina me Amerika?  A ina hoi he aloha aina io oe, pehea la e ike ia ai kou aloha aina io, i na no oe e aua ana i kou mau dala, me kou ike iho no oia ka mea e pono ai na Elele au i hoouna aku nei e imi i pono nou a no kau mau mamo ma keia hope aku nalaila. ano ka wa e ola ai, e hapai ai hoi i na mea e pono ai maluna o ke kahua manaoio hana ko ka pono o kou aina, ka lahui a me ka nohoalii o Liliuokalani.  E i mai paha auanei kekahi;  Ka!  Nawai e hoihoi hou mai i ka’u mau dala?

            Ae, no’u iho no ka pono o ka lahui mai Hawaii a Kauai.  Ke manao nei au, ma ka lokohi ana o na inoa he 21,000 o na kane a me na wahine i paa maloko o kela mau palapala hoopii imua o kela Aha Senate o Wasinetona, oia hoi ma ka hapaha o ke kane, pela no me na wahine, a maluna o na Peresidena o na Ahahui o kakou na hooponopono ana o keia mea.

            I ka hookuene pono ana iho i ka pono o kau mau dala i hoolilo aku la no na Elele a kakou.  Ke lokahi kakou ma keia mea, ua malaelae ke alanui e hoihoi hou ia mai ai kau mau dala, ma o ke noi ana aku i ka oluolu o na Hope Peresidena ma na mokupuni no ke kakoo pu ana mai ma keia hana.

            E nana @ lakou nei ma ae mamuli o ko lakou nei lokahi ana i ka lu ana i ka lakou nei dala no ka pono o ka lakou nei aoao.  pela iho la i hoolohoahili ia ai na hana e pili ana i ko kakou pono io maoli, o’e lakou i minamina i kahi oia mau dala i lu ia aku la, oiai, ko lakou @ini o ke ko o ko lakou makemake, a ke ko io no hoi ko lakou upu ana ea, he mea oiaio.  E pahikuhiku iho no auani ka puka o ka lakou mau dala.

            A ina ua kiola aku lakou i kahi dala o ko lakou luhi no ka manaolana e hoihoi hou ia mai ana no ka lakou mau dala.  Pehea, aole anei hoi e hiki ana ia’kakou ke kiola pu aku i kahi mau dala o ko kakou mau luhi no ka pono o ko kakou mau manaolana pu kehahi?  Oiai no hoi na inoa he 21,000 e hoihoi mai ana no hoi i kau mau dala i kiola aku la no ka pono o ka lahui mai Hawaii a Kauai ma o na Elele ala, nolaila, e imi aku kakou i kahi hana no ka pono o na Elele a me ka lahui pu a mai hoopalaleha hoi ina hana maikai e pono ai oe me kau wahine a me au mau keiki, a no ka mea, i ka wa pono, e ohi no auanei kakou ina hua ohaha o ka pomaikai.

            E mau no auanei ka welo ana o kou hae Hawaii nani, a e mau no hoi ke Ea o kou aina i ka pono, a o ka pono auanei ke hana  ia a haule mai na lani.  ma ka inoa hookahi wale iho no nae o Iesu ka hoola.  Eia hoi, e hoomanaoia, ke Iawa pono kela huina dala $2,000 i kahi mea a mau mea pana, na makaukau ka elima haneri dala a Samuel K. Kamakaia a me Mrs. Elizabeth Ipu hao Kamakaia.

 

UA LILOIKA MEA PUU NUI.

 

            O kela aina hanai holoholona a makou i hoike aku ai, e kudala ia ana, oia hoi kela aina nani o Kawela, Kaunakakai, Kalamaula, a hiki i ke kuahiwi o Maunaloa ma ka Lae o Kalaau, ua kudala io ia no ia ma ke alo iho o Aliiolani Hale ma ka Poakolu aku nei, a ua hoea ae no hoi malaila na poe i keha ae e, elilo ana ua aina la ia lakou i ka la o ke kudala.  He oiaio, ua pupupu a ku ke ahua o na poe mea dala i makaukau loa e kiko iho i ka punana, ina aole i hoea mai nei kekahi malihini kuonoono puu dala nui, nana i hoopohihihi i kona inoa i ka wa i kohoia ai o ua aina la.

            O kekahi paha kela o na aina pii loa ma ke kuai ia ana, no ka mea, ua hiki aku kona kumukuai i ka wa i haule ai o ka hamare a ka Luna Kudala i ka $251,000, he huina nui hoi a ko onei poe hoiliili dala i kuhau ai, a hookahi wale no mea i alualu aku mahope o kona meheu, oia o D. S. Desky, ka mea i hoea i ka $250000.

            O ka mea i lilo ai o kela aina, he haole pohaku nui ia mai Bosetona mai, Mokuaina o Masakuseta, a ua hoea mai no oia he hookahi i hala ae nei, a hele e nana pono i ke kulana o ka aina nona hoi ka inoa o Makalena, a a ua lilo hoi ke koho ia ana o kala aina i mea hoopahaohao i ka manao o kona mau hoa koho pu a hiki wale i ka wa i lilo ai iaia.  Aole i akaka ka hana a keia haole maluna o kela aina, malia nae paha, e lilo aku ana i aina mahiko ma keia mua aku.