Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 9, 26 February 1898 — Page 3

Page PDF (838.66 KB)

This text was transcribed by:  Laurie Woodard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KA LETA A KEKAHI ELELE

A KA LAHUI.

 

Luuluu Hanalei i ka na nui

            Ua oi ku i ka nahele o Kolanana,

Huna i ke aloha pee maloko

            Haina mai e ka waimaka

I ka uwe ana iho

            Ua ike a

I KE ALOHA AINA,

            Aloha nui:

            E ka Lahui mai. Hawaii o Kauai, ka poe nana ma@a i h@ un@ mai a o makou a pau, eia ae ka haina o ka lua o ka manawa a'u e h@ke aku ai ia oukou e ka Lahui a me na Ahahui a maua, Kalaiaina a me Aloha Aina oiai na Elele a ouk u e hakoko ana me ke koekoe, a paio ana no ka hanu hone loa o kakou ka lahui a maua i aloha ai, ka aina hoi a kakou e kaniuhu nei, ka aina i sila ia iloko o ko makou puuwai na Elele, e kuoe i ke ala a waiho na iwi i kaea, a e kupaa hoi no ke aloha alii a hiki i ka nawaliwali ana o ke kino a pau hoi ka oni ana o na lala, oia ka manao paa naue ole o ko oukou mau Flele e ku nei a hiki i keia hora.

            E ka lahai leoleo-wa oie a ahonui e hai aku au no ka lua o ka manawa, oia keia, mai ko mak@u hiki ana mai a hana i ka hana, he hiki no ia makou ke olelo iho aohe anu o keia aina, hala ke Karis maka, hala ka Hapenuia, komo mai i ka pule elua, hoomaka mai ke omaimai o William Auld ka mua, elua pule oluolu oia owau iho, oluolu au o John Rikikini iho a me K. K. Kaulia iho, a ua oluolu o John Rikikini, o ka Elele J. K. Kaulia koe, ua hoao no ke kauka o ka hote'e nei e oluolu hala hookahi pale, a i ke ahiahi la pule, oia ka la 23, ua hora 9 o ka po hoea ana kuu keiki a h@a Elele hoi a ka lahui ma kuu rumi hoala ana, e papa, ninau aku @, heaha keia, e hai aku au ia oe, ua olelo mai nei ke kauka e hoihoi ia au no no ka halema'i, no ke kumu, he ma'i, lele keia.

            Ia manawa, ua like kela mau olelo ia'u, me he paupau ala i kuiia mai ma ka umauma hiolo iho la ko'u mau waimaka i kuu keiki, kuu hoa imi pomaikai no ka lahui a me ka aina a me ke alii i aloha nui ia, eia ka e kaawale ana maua, a no ka mea ke hoihoiia no ka halema'i, ua kokoke mai ka manawa, mai ko makou haalele ana a hiki iho la i kela hora, e ku kiai ana au ma na ano a pau no kua Kaulia, a ua hoolilo no au i keiki ponoi na'e, a me ia makaala no o'u nehe ana ka mai ma ka aoao o keia a me keia o makou.

            Ia mau minute a kuu keiki i hai mai ai, ua puili ae la maua ia mana iho, me na waia aka helelei, hoomanao ae ia i na wahine a maua, ko maua mau papale alii o na wahine noho pono, a me na kei i makua ole a me oukou ka lahui Hawaii na haku hoi o maua, aia oukou ma kela aoao he mau tausani mile ka mam@o he 5,000 a oi ae, ke kaukau aku la i kuu keiki, ke nuu ala kela i na waimaka, a mao ae la na kipona a ke aloha, haliu ae la i na lani a waiho aku la i na i na eha me in a kaumaha maluna o ka hoola o ke ao nei.

            I aku la i ka olelo hoolana hope i ke keiki, a i loaa he lumi no'u e noho i u no kaua ma ka halema'i no ka mea, e auamo pu no kaua i na ehaeha a me na kaumaha o ka kaua huakai imi pono no ko kaua aina hanau, piha hou kela me ke kaumaha, aka, e nana aku i ka la apopo, a a ma ka Poakahi ae, la 24, hiki mai la ke kauka, kauoha mai la, hora 10 me ka hapa, holo kakou no ka hale ma'i, makaukau, kali no ka manawa hiki no ia manawa, lululima iho la me John Rikikini me na waimaka helelei no, puili hope a iho aku la no ka papahele ekahi, kau ma ke kaa lio, holo no kahi o keia halemai he aneane 2 mile me ka hapa mai ka hotele Ebbitt ma', haki a makou e noho nei

            Owau, kuu Kaulia, Heleluhe a me ke kauku. hiki aku la no ka halemai, he $25 no ka p@le, pau i ka uku ia, hooikaika au i lumi no'u e e noho pu ai, olelo mai la ke kauka, aia a ike ka papa ola. in a paha he ma'i lele, aole paha, a ua kali no au me ke ahonui, a ma ka Poaono loaa ko'u ae ia e hoi aku, elua o maua po i moe pu ai maua.

            Hai aku au ia oukou ka lahui, na loaa ka maha oia Elele a oukou, ua oluolu a ua pau ke kaumaha a me ka luuluu, malaila no ke alii Liliuokalani kahii ike ai me na olelo hoolana mahal@, ua hooholo maua e hoi aku me ka pau ole o ka hana a oukou ka lahui, i hooili mai ai maluna o maua, na kumu nui. ke omaimai o makou na Elele, ka lua, ua ike no oukou e ka lahui, aia no ka ikaika o ne Elele ia oukou ka lahui a in a no oukou hoohemahema, o ko makou hoi aku no ia, oiai, eia ka lau oliva ua hiki mai, a ma keia wahi, e hai hou aku au ia oukou, ua auamo maua i na ehaeha he nui, aka, aole e hiki ke hoomau ia mau ehaeha ke ike maua i ko maua kulana nawaliwali ma ke kino a me ka manao, mai no a naku mai na maua ka haalele i ka hana, na oukou no.

            O kekani mau hana a maua no i manao like ai e hana ke hala ae ka ale nui, aole e pau pono ana, oiai oukou ka lahui e waiho hemahema ana, ma na ana a pau, a iole, na poo o na Ahahui, me ia mau kumu, ke hoi aku nei ka lahui Hawaii mai Amerika aku nei (na Elele), nolaila, mai enemi e na hoa makaainana, a mai huhu, aia no ka hemahema ma ko oukou aoao.

            Eia ka Peresidena Dole a me kana wahine a me na ukali, ke hoahaaina ia mai nei, ke hookipa ia nei no hoi e ko nei poe luna aupuni. nui ka mikomiko o na lehelehe o ka Elele o Maui, ke koele aku, kohu poka pukuniahi i ka mea hoolohe i kana mau olelo mikomiko suu aku hoi i ka nanahe, kulu ka waimaka o ka mea hoolohe, aohe hu o ka nakou mau olelo, oiai, ua lokahi like makou na na ana a pau, pela no h@i o William Auld, he mikioi ke kiina o na mapuna olelo, e noonoo ana ia mua a me hope o ka makou mea e hana ai, a ia maua no hoi, hele ka wai hele a-la, pau pulu aohe lau kano hoole no i na poe kakau nupepa, aohe ae e hui a e ae wale aku me lakou, he iki no kahi pane, ua hel i ka loa a me ka laula, pela kela mau olelo i hu aku la ma ka la 28 iho nei, hooholo ka Aha Senate o ke dala keokeo ke dala mana ma Amerika nei, oiai nae, aia o Makinile ma Nu Ioka kahi i haiolelo ai, e uku ia na aio aupuni ma ke dala gula, aole nae i ike, eia kona make @anei kahi i lolii ai, haule kela kumuhana a ua Peresidena nei, koe no nae ka hale Lunamakaainana.

            Pela ana no ka ninau hoohuiaina aole no e ko ana ka manao o ua Peresidena nei, wahi a kuu John Rikikini, i kii mai nei lakou e huki ae i ka lio make mai ka muliwai ae o Pomoto (kuika@i hoohuiaina), o ka ia keia e haiolelo ai o Petiguru ma kekahi olelo hooholo, a ma ia olelo hooholo e hue pau ia ana na mea nui a me na mea liilii o ka Repubalika o Hawaii, mai kona kukala ia ana a hiki i keia la, a e pii ana 1 o a ianei, oia kanaka ka hoola o ka lahui Hawaii, ka eneu o Dakota Hema, ua hoi mai o J. K. Kaulia, a eia maua ke noho pu nei me ke ola maikai ma na ano a pau, a ina ia ola maikai hou ana o makou, ua hooholo hou makou, aole e hoi aku a pau na hana a pau no ka pono o ka lahui Hawaii, o ka'u wale no e ala na luna o na ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina, a me ka lahui Hawaii mai Hawaii a Kauai, e alu mai i ola no makou na Elele ahonui, e hana me ka eleu a me ka awiwi nui, ahoouna mai, o na olelo mamua ae nei no ko makou hoi aku, aole makou e hoi aku, e hoomanawanui ae no makou me ka mohai lani a ka lahui, e pukui pu ae nei i ke anu me ke koekoe.

            He mea n@i kakou ka lahui iaia a me kana kaikamahine, ka hooilina alii Kaiulani, he hoopunipuni ka oleloia he huhu, aohe oiaio oia mau olelo, he aloha no ke alii noo kana kaikamahine, he hai mai no ia makou peia, a pela no me na keikialii, na alii no a pau o ka aina, aohe ana mea hookae, a ma kona poli alii, malaila auanei maua kana mau keiki e hooluolu ai a hala ae keia mau la ino a hiki mai ka oukou mau kokua ana e ka lahui a maua i aie ai, nolaila, mai palaka a nanoa oukou, e hana keia Hawaii aloha aina oiaio a hoike no ka ha@u hope o kakou ka lahui ma na hana kokua.

            He anaina ike ka ke alii ma ka ia 31 iho nei, ha nui na lede maka hanohano a me na keonimana i Elele mai e ike i ke alii, me ka hookeke e hiki ai ke ike, he mau haneri ka nui, e haawi ana i ke alii i na ike rula o na aupuni naauao, me ke kulapa kapukapu o na alii o ke au kahiko, nui no ka makahehi o na wahine haole a me na poe a pau e ko@no aku ana e hui a e halawai me ia lawe a lilo ke Alii Aimoku o Hawaii, pela pu no na Elele a ka lahui ma ia kulana keonimana me Mrs. V. Heleluhe, "kiilili pua hau o Kalena ka wahine," he pahe@ ma ka olelo haole me he mea la he opio no Nu Ioka, he keu kona pipiliia e na wahine haole, aole pau mai ka hele ike a he hooki okoaia mamuli o ka pau o ka manawa, apopo he ike hou no, a e wehe hou ana na nunu maka onaona o ka ke kulanakauhale alii nei o Amerika nei, he ahamele i huipuia hei me na Elele.

            Iloko o keia mau anaina ike e haawi mau ana o John Rikikini i na kiina mikioi e lilo ai o ka manao o na Lede o onei iaia ma ke ano kalai aupuni pela no o W. Auld, a me maua pu no hoi, he mau kiina keia i loaa ole kekahi poe ia makou, oia ka makou hana hope o ka lou i na Senate, ua hana makaaiauia, no ka mea, he mea nui loa ke kamailio kekahi o lakou me makou, nolaila, oia kekahi hana o ka lou.

            Ke konoia mai nei makou e na wahine a na Senate e hele aku i ka lakou anaina ike, ke hele nei makou i o a i anei ma ia ano o ka ia e lou mai ana. Eia ke hoolaha mai nei na nupepa i ka Poakahi ae nei a i ole Poolua e koho ai ka ninau hoohui aina, e lohe ana oukou ma na nupepa o Kaleponi i ka hopena o ka ninau o Hawaii.

            Me keia mau mea ke hoike aku nei au i ke aloha nui o Liliuokalani ka Moi ia oukou ka lahui Hawaii, pela kona mau ukali a me makou a pau. E aloha auanei na keiki pai nupepa. Aloha oukou ko maua mau haku.

Owau no

D. KALAUOKALANI,

Elele a ka Lahui.

 

NA KUMU KUE HE IWKA-

LUA-KUMAMALIMA IKA

HOOHUIAINA.

 

(HOOMAUIA)

15 - No ka mea, o ka hapanui o na kanaka @upa e noho nei maanei he kue i ka hoohuiaina, he nui hewahewa, e hiki ole ai i kekahi o ko kakou mau mokuaina ke loaa he koho ana no ke kokua ana iaia.

            16 - No ka mea, i ka wa o Peresidena Grant i makemake ai e hoohui me Sana Dominigo - he aupuni kokoke mai - o na poe nana i lawe mai ia, ua lawe ia mai na olelo wehewhe e like me ka na poe hoohuiaina i keia wa, aole nae ho hookahi oiaio i puka e hiki ai ke ku iho. O ka mea nui oia ko Enelaui, a i ole o kekahi mau aupuni e ne lawe ana ia mokupuni i na kokua e hoole aku ana. No aneane kanakolu makahiki keia i hala ae nei, a ua waiho like keia hoopunipuni me kekahi mea okoa ae, aole nae he wahi lihi iki o ka oiaio.

            17 - No ka mea, ua haawiia mai o Puuloa no ka wa mau loa i wahi hoahu lanahu no na mokukaua, oia wale no ka kakou mea i makemake ai, a aole no hoi e hiki ke kaili hou aku mai ia kakou aku.

            18 - No ka mea, o ka hui ana o na Pukiki, Pake, Iapana a me na kanaka Hawaii, he poe lakou i makemake ole ia e hoohui ia mai iloko o ka huina o ke aupuni kuokoa.

            19 - No ka mea, o ko kakou makemake e hoike aku me ka maikai e noho kuokoa o Hawaii nona iho, e ike mai ana no kekahi mau lahui e ae me ka maikai.

            20 - No ka mea, o ka noho on a ana maluna o ia mau mokupuni he hoomahuahua ana ae ia i na mokukaua, a he hoonui ana ae hoi i na hoolilo me na ino mahope mai iloko o ke Senate a maloko o na nupepa.

            21 - No ka mea, o ke kikowaena ia o ke kahua ma'i lepera o laha nei ka ma'i hookahi hoi a ke kanaka i hoopailua loa ia, a i hiki ole hoi ke lapaau ia, a oia mea i hikiole ke lapaau ia, e ia mai lakou iwaena o ko kakou mau kanaka maanei, he hua hoi i puka mai ma ko kakou noho hoaloha ana me ia aupuni.

            22 - No ka mea, o keia ma'i eia ke hoopau nei he hookahi hapaumi o na loaa o ke aupuni no ka malama ana i na haukipila ma'i lepera, o ka mea ma'i lepera e make ana oia mai ka ekolu a hiki i ka eono makahiki. He makemake anei kakou e puliki mai i keia lahuikanaka i hahauia a hookauliilii ae me ka hookomo pu ia mai o na lua pele ma keia kuai ana?

            23 - No ka mea, o na komisina e manaoia ana no Hawaii, no ka hana i kekahi aupuni kue kanawai, a kakou hoi e hoao aku ai e hoomalu mua iaia, he haawina i lawa no ka hoopailua ia ana e keia hanauna.

            24 - No ke mea, aele ko kakou aupuni i makemake i kekahi teritori kaawale loa, a e huli aku hoi i kona manao nona no keia mau makahiki he kanakolu e hoea mai ana, he hoopilikia ana aku ia i na ninau o ka holomua ana o ka oihana kalepa a he hoonui hou ana aku i ka hana maluna o ke aupuni.

            25 - No ka mea, o ka manao ana e hoohuiaina, he hana kolohe a me ke ino ia, e hoao ana e loaa na pomaikai ma ka hana ana, o ka hua e loaa mai ana, e hapala ia ana ko lakou mau lima ma na kuiana akea a no ka mea, o ka pono e nui ole na lepera mamua o ke noi ana ae e huipu me ka poe ma'i lepera.

JOEL BENTON.

Frank Leslie's Weekly.