Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 9, 26 February 1898 — Page 7

Page PDF (852.72 KB)

This text was transcribed by:  Mary Deguzman
This work is dedicated to:  dr. richard benjamin dvm

KE ALOHA AINA

POAONA,  FEBERUARI  26,  1898.

 

HE MOOLELO WALOHIA.

 

-----:NO:----

 

ALANADELA

 

-----------------------------

 

Ka Wahine Hoopahaohae @ ka

Aahu KcoKeo

 

----A @OLE;---

 

Ka Loea Hookani Pila o ke

Kulu Aumoe,

 

-------------------

 

            I ka hiki pono ana mai o ka @ a me ka wahine aoo e kau ana makea o kona hokua ma ke waha o ke ana, ma huki mai la oia @ ke kaulawaha o ka lio, a oia no h@k @ waq o ka lio i ku iho ai  

 

            Me ka hookauloa hou ole iho lele iho la oia ilalo mail@una aku o ka lio, a hele aka la no ka waha o ke ana me ke kahea ana aku i kanamau ilio punahele.  e Buruno a me Saria, ua loaa anei ia olua he holoholona no ko kakou paina kakahiaka.

 

            A ia wa no hoi @ loheia aku ai o ka hae ana ae o ua mau ilio nei, me he me i la, e hioke ok@a mai ana no, ae, ua ioaa a mai hopohopo.

 

            A i keia wa no i oili mai ai o kekahi ilio a hae mai la me ka weliweli loa me ka lele ana aku maluna o ka aahu o ka wahine hololio a huki aku la i hope, me he mea la, e hoike mai ana i kona haku aole e nee hou aku no mua.

 

            Na keia hanu a kekahi o kana mau ilio i hookomo mai i ke pahaohao iiloko ona.  a @ia wa hoi i lohe hou ia aku ai ka leo e ua wahine la i ka hooho ana ae.  F. Buruno, he enemi anei, he enemi anei, aia iloko o ke ana ?

 

            Me ka houlolohi hou ole iho lalau iho la kona lima akau iloko o ka pakeke o kona aahu a unuhi ae la i kekahi pahi loihi pepehi holoholona, i kokoke no hoi elike ka loihi me ka pahikaua, a paa ae la me ka makaukau ma @kona lima aku.

 

            I ka ike ana ae o ua ilio nei i ka hulali o ka pahi a kona haku e paa ana ma kona lima, oia no ka wa i hooki ae ai o ua ilio nei i ke aoa ana me ka weliweli nui a holo hou aku la no loko o ke ana.

 

            Komo aku la ua wahine hoohlio nei no loko o ke ana me ka hookolo ana aku mahope o ka ilio, o kana pahi e paa ana me ka makaukau nui, a o kona puuwai hoi e lalana ia ana ia e ke ahi o ka wiwo ole.

 

            I keia hoea ana aku la o ka wahine iloko o ka lua, ua ike aku la oia i kana mau ilio e ku ana ma ka aoao o ke dia wahine keokeo, aka, o ko laua mau maka nae, aole loa ia he nana mai i ko laua haku, aka, aia nae ia ke hekau la maloko aku o ke kuono pouliuli, me he mea ia, e hoike ukoa mai ana no,  e ku kiai ana laua i ka enemi mai ka hoopoino ana mai i ko laua haku.

 

            Heaha ka plikia e Buruno a me Saria,a olua e nana ole mai nei i ko olua haku ?  wahia ka wahine i hoho ae ai           

 

            Aga, @nuiu wa@e la o @a m2u ioio nai, a kaulone hou aku la no na maka o ua mau ilio nei no @e koaona pouliuli,  Iloko o keia wa i kaulono aku ai na maka o ua wahine nei no kahi a na ilio e nana nei. me ke akenui an i hoi e ike, heaha la keia ma@ hana hoop haoha@  a kana ma i ilio p@hele, a no kekahi mau sekona wale no keai ka@lonopono ana aku o na wahine @ aia hoi, a hoohikiiele ia ae la oia i ka ikeana aku i kekahi mau onohi maka o kekahi me@ kin@ @ela olinolino mai ana iloko o ka poul@, aka, aole nae ke maopopo o ka nioae, he kinoholoholona paha, a i ole he kino kanaka paha

 

            Nolaila, me ka puuwai wiwo ole nee aku @ oia imua @ e ka hahai pu mai o kana mau ilio, mamuli hoi o kona makamake ana e ike nowai la ke a mau onohi maka e weli mai nei iloko o ka pouli.

 

            Ua hooko ia hoi kana mea i iin ai, po ka mea, ua ike maopopo aku la oia, aole keia he kino no kekai i holoholona, aka, he kino @o ia no kekahi kanaka.

 

            No kekahi mau minute keia kunana ana o ka wahine hololio no kahi o ke kino kanaka ana e ike nei ua lohe ia aku la kona leo i ke poha ana aku me ka wiwo ole i ka pane ana aku penei !

 

            E ke kanaka nona keia mau onohi makae olinolino mai nei iloko o ka pon'i ina oe he kanaka no ke kulana ke@nimana, e hele koke mai imua o'u, aole no au e hana wale aku ana ia oe, aka, ina o oe kekahi kanaka o na hi powa o na kuahiwi o Sekotio nei, ke hoike aku nei au imua ou me oe a hiki i kuu make ana, no ka mea, oia poe ka'u i inaina loa ai ma luna o keia ilihonua.

 

            Aole nae he leo i pae aku mai ka waha mai o Werona, oiai, ua hooweliweli loa ia oia i ka ike mai i ka  wahine e paa ana i kana pahi loihi pepehi holoholona me ka makaukau mui e lumai aku iloko o kona puuwai, a o na maka hoi o na ilio a ua wahine la, aia nno ia ke haka pono la maluna o ua Werona nei.

 

            Hala hou ae la he manawa loihi o keia kali ana a ua wahiue nei no ka pane ole mai o Werona, oia no ka wa i pae hou aku ai ka leo o ua wahine nei me ka inaina nui.

 

            E ke kanaka hookulli, aole anei e hiki ia oe ke kamailio mai ia'u e pane koke mai ano, he kanaka powa anei oe, mai hoohakalia i hookahi hou aku minute o hoouna aku aunei au i kuu mau ilio punahele e haehae liilii i kou mau i'o.

 

            I ka ike ana o ua Werona nei aohe e hiki iaia ke hoohakalia hou iho no kekahi mau minutre, no ka mea, ua hoomaopopo iho la oia.  ua piha ka wahine me ka inaina nona, ua pane aku la ua Werona nei me ka hoopunipuni ana.

 

            E ka wahine @uahine malihini, aole au he kanaka powa no na kuahiwi o Sekota nei, aka, he kanaka malihini au i nalowale iloko e keia @eao a pela au i auwana hele mei ai a hiki ikeia wahi, a @ he makemake @ou o ike pono i ko'u helehelena, e hele aku no wan@ o ke @, @e hemo aku no au mahope o@.

 

            Ae ke hooko nei au i kou makemake e ke kanaka malihini, wahi a ka wahine ho@oiia, a hemo aka la oia iwaho.

 

            No Werona hoi, noonoo iho la oia heaha la kana e hana ai i nalo ai kanu na@ m@ puuwai eleele i hana ai maluna o Walata, i keia wa i haha @oa iho na oia i ka p@na o ka puniwai o Walata, a ike iho la hoi oia @e oia mau no kona ikaika, a  o kana welu hoi i wa-hi ae ai ma kahi a ka make o ka paui i koino a, ua paa ke k@he ana o ke koko, akahi no oia a hoomaopopo ihio.  aole ka e make ana ka moi opio Walata, nolaila, me ke hakalia olle, ua komo hou mai la ka manao lokoino iloko ona a hapai koke ae la o a i kana paha me ka menemene ole iluna me ke ake aua e lumai koke aku iloko o ku puuwai o Waiata, i wahi hoi e make g@oke ai o kona moi opio, a nalo hoi kana hana karaima eleele o ke kuiana haahaa loa ana e hooko nei, mai la ike ana mai o ka wahine malihini.

 

            A i ka wa a ka pahi e hoomakaukau iho ana e iho a halawai me ka pauwai o Walata, a e hookau aku hoi i ka hopena o ka make maluna ona oia no ka wa o na ilio i lele mai ni maluna e Werona a nahu aku la i ka lima e paa ana i ka pahi e kiheahea ia ana e na kulu koko, a oia no ka manawa i ike ia aku ai o ka haule an iho o ka pahi mai ka lima aku o Werona. 

 

            O ke kumu o na ilio i lele ai maluna o Werona manuli no ia o ko laua manoa kubihewa ana, no laua keia pahi a Werona ka puuwai aloha ole i hapai ae ai, me ka manao ana e hoopoino aku ia @a@a.

 

            ------------------------------------

 

KUAHAUA I NA AHAHUI ALOHA

 

           

AINA A PAU O MAUI.

 

------------------------

 

            Ma ka hoomaopopo ana i ka oiaio maoli o kela olelo kahiko kaulana "he ikaika ka lokahi,"  a mamuli hoi o ka loaa ana mai o kekahi mau leta pololei mai ko kakou mau Elele mai e noho ia ma Wasinetona, Amerika Huipuia, e pili ana i ka ninau "hoohuiaina" ma ke ano o ia kekahi hapa o ka lakou hoike e pili ana i ka lakou hana.  He oiaio, ua loaa pu mai no hoi he leta aloha mai ko kakou Moiwahine  Liliuokalani.  A maloko o keia maau leta a pau, he mau mea kekahi i ninauia mai ia kakou mahope nei, a me ka hoomaopopo ona, he mau waiwai nui ia no na Ahahui Aloha Aina a pau.  A he mau mea  kupono hoi e kuka pono ia a noonoo akahele.  Nolaila, ua makemakeia kela a me keia Ahahui Aloha Aina no lakou keia mau inoa malalo iho:

 

            Wailuki, Waikapu, Waiehu, Waihee.  Kahakuloa, Kaanapali, Lahaina, Olowalu, Spreckelsville, Paia, Pauwela, Huelo, Keanae, Hana, Kipahulu.  Kaupo, Kanaio,  Keoneoio, Makena.  Kula a me Makawao, e koho i Elele a mau Elele pakahi, no ka hele ana mai i ka Aha Elele e noho ana ma ka hale holohau o Wailuku, Maui, ke hiki aku ma ka Poakolu, Maraki 9 1898, hora 10 a. m.

 

            Ma ia wahi a ma ia manawa e hoikeia ai i na mea a pau e pili ana i keia ninau ano nui o kakou.  Ua noa i na mea a pau ke manao e hiki ae malaila. 

Hanaia ma Wailuku, Maui, Feberuari 17 th, 1898.      O makou no,

 

THOMAS. CLARK,  J. T. ALULI,  S. E. KAIUE,  C. B. LYONS,  FRANK SYLVA,  W. B. KEANU,  W.S. MAULE,  SOL. HALE,  M. C. ROSS,  KAHELE IONA,  S. H. KAINOA,  C. L. KOOKOO.

fby, 21--2TS.

 

 

O KA LOKAHI HEAHA KONA

WAIWAI ?

----------------------------

 

            He nui a lehulehu wale na manao e kakoo ai, a loaa ka waiwai o kela poomanao e kau ae la maluua, oia keia:  E hoohui like mai na kane, wahine, keiki a me na hapa  Hawaii i hookahi manao, alaila, e loaa auanei ka waiwai o kela poomanao maluna ae.

 

            E ninau kakou penei:  Heahea ka waiwai, i na e lokahi pu mai kakou ?  Eia ka pane, ma ka houluulu ana.  A pehea e houluulu ai ?  Alaila, eia ka haina.  E haawi kela a me keia, a pehea e haawi ai ?  $1.00 dala a ke kane, a pela no hoi me ka wahine .50 cent a he hapaha ka na keiki ma ka pule. a i ole ma ka mahina, nolaila, e ulu hou mai ana he ninao penei:  haawi a nawai e malama ?  Ka'u pane malaila, na ka Banako e malama ai.  A malaila e waiho ai, a pehea aku ka'u pane penei:  A hala he mau makahiki, alaila, e manaoia, aia ma kahi o na huina mahuahua.

 

            A ma ko'u manao iho o ka huina lahui Hawaii, aia no paha ia ma kahi o 40,000 o na Hawaii maoli a me na hapa Hawaii ke huiia, alaila, e manao ia i na ma ka lokahi e ike auanei kakou iloko o hookahi makahiki, e loaa no ia oe e Hawaii lahui ka huina o 1,000,000 dala, a i ole pela, o ka hapakua e akahi milioona dala oia ka pomaikai e loaa ia kakou ka lahui, a e ninau ae kakou penei:  Aloaa kela huina dala ma ka houluulu ana a ka lahui, alaila, heaha ka hana /  ke pane nei au penei:  E kukulu ana i Banako no ka lahui oiwi, alaila, pehea aku e hana ai, a penei, ilaila oe e kii ai i dala nau, a pehea e loaa mai a@ ke dala, a penei e loaa mai ai ia oe.

 

            Ina he wahi apana aina hihia ole kou, alaila, ua loaa ia oe i na wa a pau, a pehea i na aole e kaa ka uku panee, a ke kumupaa, lilo paha i ke kuai kudalaia ?  haina, aole, oiai, nau ponoi ke dala, oiai, he Hawaii oe ma ka hanau ana e hookaa oe, a

i na make oe me ke kaa ole o kela molaki, alaila, na kou mau hope e uku i ka Banakko o ka lahui, a nele  oe i ka hanauna ole, alaila, lilo loa ko aina i ka lahui, aole nae e lilo i ka lahui okoa, aka, ia oe ponoi no.

 

            Uku ana i na moraki, ke ninau hou ae nei au penei, uku ana i ka moraki owai ?  Haina i ko moraki hoi paha o ko aina e paa ia mai la e lakoiu ma ae nei, a i na e uku ia, alaila, pehea aku, penei, e paa ka lahui i ko aina a hiki i ka wa e kaa ai, alaila, hoihoi, a i na aole e kaa alaila, aole no e kuai kudala. alaila, o ko uku ana i ke kumupaa a me ka uku panee i ka lahui he hoowaiwai ana no ia i kou lahui ponoi a me oe pu.

Aole i pau.

---------------------------------------

 

            Ulolohi ka Zealandia no ka ino paha o ka moana.

 

-------------------------------

 

MAKE HIKIWAWE.

 

--------------------------

 

            I ke ahiahi poeleele nei o ka Poakahi, ua hele aku la Mose Pauahi a me kana wahine, m@  kahawai ae mei o Makaaho i ka auau, a i ko laua hoi ana mai a hiki ma ka Ianai o ka hale, oia no hoi ka wa i kui ai ka hekili, olape ka @i@, a hoomaka ka na, oia no ka wa i loaa koke ai o Aukai i ke poniuniu, me ke kauoha mai i kana kane e opa aku ma ke poo, a he wa pokole wale no mahope iho oia wa, na lele loa ao la kona hanu, me ka ike ole i na ehaeha o keia ola ana.

 

            Ua lilo hoi keia i mea hookaumaha i ka manao o kona hoapili he kane, a ke uwe paiauina aku nei oia ma keia aoao o ka luakupapau nona me na kulu waimaka o ka ehaeha.    He mau keiki a he ohana no kona e ola nei, a na lakou e auamo pu iloko o na ehaeha no ko lakou mama i haalele loa mai.

 

            He makuahine maikai a malama oia i kana mau keiki, a he wahine heahea a makamaka nui hoi no na poe e kipa aku ana ma ko laua home.  he wahine oia i hiki aku kona mau makahiki i ke 40.  Ke pau aku nei na makuahine maikai o ka lahui Hawaii i ka nalo, a ke hakahaka mai nei hoi ko lakou mau makalua, me ka hoopiha ia e na poe nai owaho, aloha no kakou e anaai mau ia nei e ka make.

 

            Ua manao ia, o ke kumu o kona make me he mea la, ua hookui ia oia me ka uila, a pela i hikiwaawe loa ai kona make.  Ke komo pu aku nei makou iloko o na u pu ana me ka ehaeha me ka ohana, a ke kalokalo ae nei, na ke ahonui o na lani e hoomama mai i ko kakou mau luuluu.  Walohia no!

 

            ---------------------------------

 

ALOHA NO NA PUA KANU O

KA AINA.

 

-----------------------------------------

 

            Me ka naau luuluu, a me ka puuwai walohia i paholaia mai ai ia makou ka lono, no ke kipa ana ae o ka Anela luku o ka make, ma ka hale kino o Miss Elizabeth Kahalekauila Maikui, ma ka home nohoi o ko makou makamaka a hoaloha oi io D.  Kahanu, makai ae hei o Kakaako, i ka la 31 o ianuari, 1898.  He opio oia mailoko mai i Mr. a me Mrs. Maik@, a nona hoi na mahina helu i hiki aku i ka 9 o kona hanu ana i na ea o keia noho kino ana.     

 

            Minamina a kaumaha ka manao i ka pua nani a makamae i hoolaaia no ka pono o ka aina, eia nae, ua oluola i ka Makua Lani ke kii ana mai i kana mea i hooulu ai, a ako opiopio ae la no, me ka h@ea ole aku a ka pahu hopu o ka manaolana o na makua a me na kupuna.  He moopuna oia na D. Kahanu, a imua iho la no o ke alo i pailani ia ai a hiki aku la i kona wa i hookuu mai la i keia ola ane, alohaka lei o na la kanikeo, aka, he mea hiki ole nae ia i ko ke kanaka mana ke kaohi aku.  Elike no me kana i olelo ai, he mahu ke ola o ke kanaka i pu-a ae a nalo koke aku, pela no hoi i hookoia ai kela mau olelo maluna ona.

 

            Ma Waiakea, Hilo, ua haalele mai la i keia ola ana ola na o Miss Maliaokamalu, la 13 o Feb. 1898, ua piha iaia he 10 mahina o ka hanu ana i na ea o keia ao luuluu, mai ka puhaka mai o Mrs. Mary Kihiokala, ka moopuna kuakahi hoi a ko makou makamaka P. W. Pauahilani, e noho nei ma Honolulu nei, ua waiho mai oia i kona mau makua a me kona kupunakane hookahi e uwe paiauma aku ma keia ao me ka luuluu kaumaha o ka naau no kona hele e ana aku la ma ke ala hoi ole mai.

 

            Ua hala ma ke ala huli hoi ole mai o Mrs. Nakookoo, i ka hora 6 Feb. 18, 1989, a ua haalele iho oia i ka hoopili he kane, na pokii a me ka ohana.

 

            Ke komo pu aku nei makou iloko o na @ pu ana, me na makua, na kupuna, a me ka lehulehu no a pau o na ohana i hookaumaha ia.

Aloha no!