Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 12, 19 March 1898 — Page 6
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 18, 1898.
Na Palapala.
Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i
hoopuka ia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o ka poe na
lakou i kakau mai.
HE PANE HAMAMA IA T. H. DAVIES.
I ka makamaka nui a hanohano - Ko Beritania Nui
kanaka Koikoi. Ia Mr. T. H. Davies.
Aloha oe:
KUAHAUA LAHUI NUI.
Ma kau palapala hamama i hana ia a kukala akeaia hoi, ma kou home ponoi Craigside ma Honolulu Mokupuni o Oahu ma Maraki 1, 1898. Ma ke Poo oia manao e kahea ana i ka Lahui o ka I a me ka MAHI, penei:
I KA LAHUI HAWAII - Ke kahoahoa nei oe, me kou keha ana, he mau hoaloha oiaio ka Lahui Hawaii nou iloko o 40 makahiki i hala ae. A ua iini kou uhane, e huliam hi aku ka Lahui, e hilinai piha maluna ou, a oiai hoi, ua huai pau ae nei oe i na nihoniho o na manao kalaiaina pili aupuni.
Eia iho kekahi mau mahele oia leta au. 1 Ua hookahulia ka Moiwahine mai kona nohoalii ae. 2 Ua noiia aku o Amerika Huipuia, e hoohui aku ia Hawaii, a ma ia hana hoi e hoopauia ai ko oukou Kuokoa Lahui.
E hiki anei i kou hanohano, e hoakaka mai imua o ka Lahui, i na kumu o na hana hookahuli Aupuni Moi o 1893, a nawai hoi i hookahuli a i kipaku i ka Moiwahine mailuna ae o ka nohoalii? Owai na inoa o ka aha hookahuli aupuni moi o 1893? A nawai i kokua i na hana kipi i ke aupuni o ka Moiwahine? Heaha ka ka Moiwahine hoopii kue imua o Amerika? A pehea hoi ka ka Lahui Hawaii leo poloai kue e waiho la imua o Wasinetona? Ke uhipaapu mai nei oe i ka lepo opilopilo o ka lokoino maluna o ka lahui oiwi. E nana mai i keia. 2 Ua noiia aku o Amerika Huipuia e hoohui aku ia Hawaii me ia. E ka makamaka maikai. Na ka Lahui Hawaii ponoi anei i noi aku ia Amerika, e hoohui aku ia Hawaii nei?
Aole anei na ka pohai kipi i hookahuli ai i ke aupuni moi? Aole anei o ke kumu ia a ka Moiwahine e noho la i Wasinetona? A pela no hoi na Elele Lahui e paio la no ia kumu hookahi no, aole anei o ka hoohuiaina, ka iwikuamoo nui o keia Aupuni Repubalika Hawaii? A i na e apono ia ka hoohuiaina, ua palekana a lanakila ka Repubalika Hawaii. Aka hoi, i na hoole ia mai ka hoonuiaina, alaila, ua hakipu ka iwikuamoo o keia Repubalika Hawaii, o kona hopena, ua pau kona kulana aupuni.
Eia hou mai, ke koi nei oe i ka lahui, e hoopau i ka manao e hoihoi hou ia mai ka Moiwahine. E huli ae a kakoo i keia kulana Aupuni Repubalika Hawaii, ke koi nei oe i ka lahui, e lawe i ka hoouiki ana i keia Aupuni Repubalika Hawaii, ka mea a na puuwai lahui Aloha Aina e kue loa nei, a e kue mau aku ana no, ua ike oe, aia iloko o ka Aha Senate, he 21,269 na lahui Aloha Aina i waiho aku i ka hoopii kue loa i ka hoohuiaina.
Eia nae oe ke koi mai nei, e hoohiki aku i loaa ai he mana koho balota. Pehea la e hiki ai ia hana oiai, he kue ia hana i ke Kumukanawai o 1896. A ina he hiki ia oe kela hana, e loaa ai he mana koho balota i ka lahui, pono loa, ola mau aole nae pela, aole he makapaa ko ke aupuni o Peresidena Dole e ae wale mai ai, no ka mea, he make ia no lakou ia.
Ke kukala hou mai nei oe i ke akea, ina ka aole e lokahi ka lahui aloha aina me keia aupuni Repubalika Hawaii, e lilo aku ana ka Hae Hawaii, a e pani ia mai ana ka Hae Amerika i ka wa pokole. Eia hou no keia mea ano hou, ke olelo nei oe; ua paa no ka keia aupuni Repubalika Hawaii i keia wa, oiai, ua ike piha ia mai la e na mana aupuni e ae. A no keaha la ka hoi oe e koi nei i ka lahui e hoohiki a kakoo aku ia Repubalika Hawaii? Aole anei imaopopo i ka lahui; o ka hoohiki kakoo aku i keia kulana aupuni eepa, he hoopaa loa ana aku ia i keia Repubalika Hawaii.
Haule wale ka hoopii kue i ka hoohuiaina e paio ia la ma Wasinetona. Poho wale ka manaolana o ka lahui; a poho wale ke dala a ka lehulehu; mamuli o keia manao hoopuu kahua a ka hoaloha e paikano nei; ke hoike hou nei oe. Aole he aupuni e hiki ai ke hoihoi hou mai i ke aupuni moi o Hawaii nei, eia no ke ola nei na pua kaulana a ke alii kaulana o Hawaii. O Kainana he alii kipi a holehole iwi, pela no ke ano o keia mau olelo ku ole i ke aloha. E nana ae kakou e ka lahui i keia moolelo.
Ma ka M. H. 1839, ua lawe ia he $20,000 mai ka moi aku o Hawaii e ke aupuni o Farani, a hana ino iho la ina lako o na alii o Hawaii nei. A pehea mai ka hana a ke aupuni o Farani? Hoihoi hou ia mai kala puu dala o $20,000 i lawe aihue ia ai me ke kue i na kanawai lahui. A pela mai no ke aupuni o Beritania nui ma Feberuari M. H. 1843. Ke alii kiekie Geo. Paulete, ma Honolulu Oahu, a kailiku i ka Hae Hawaii, oia hoi ka "Ea o ka aina aloha." No 5½ mau mahina i kau kehakeha ai o ka Hae o Beritania nui ma ke aupuni moi o Hawaii nei. Heaha ka Beritania Nui hana? Hoihoi ia mai ma Iulai 31, 1843; sila ia a paa loa kela mau huaolelo ma ke kalaunu, "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." M. H. 1839 Feberuari 1, haule ka Hae Hawaii, kau hookano ae la ka Hae Hoku iluna. He elua mahina kona paa ana; Aperila 1, 1893, haule hou ka Hae Hoku, pii ka mao Hawaii, welo hou i ke aue lau makani o ka aina aloha. Honi na kupa i ke ala o ka mokihana, elike me ka Enelani i hana ai, pela no na Amerika i hoihoi hou mai ai, ke hoomanao la no paha oe i na olelo kaulana loa o kou onehanau. Aole e napoo ka la ma ke aupuni o Beritania Nui. Eia hou, na Enelani auanei e kau kanawai na alo o ka moana.
Eia iho no, o ke aupuni o Amerika Huipuia, he aupuni o na pono kuokoa a me ke kaulike, "o ka pono ke hana ia ina he mea ia e haule mai ai na lani," o na hoike oiaio keia o na manao kaulike a me ka pono maoli, eia nae kau, e kanu ola i ka lahui Hawaii, a uhi iho i ka lepo o ka lokoino.
E ola maikai nei no ka lahui, ke oni nei no imua me ka manao paa a me ka ikaika o ke aloha aina, ke aloha lahui a me ke aloha alii, ke kau ak nei no na manaolana pio ole maluna o na manao pono a kaulike o ka lahui oiaio o Amerika Huipuia.
O ka pohai kokua aihue, ke kue mai nei lakou i ka pohai no lakou ke kuleana oiaio, a ke lilo mai nei ua mau lawehala la i lunakanawai, e hookolokolo mai ana i ka lahui Hawaii a me ka Moiwahine.
E nana i ka papa hoonohoaoho a T. H. Davies: 1 - He nui na hana e ahewaia, a he nui ka poe i hoahewa aku ia mau hana. 2 - Ua mahalo ia ka lahui no ke kupaa i na poino i pahola ia maluna o lakou. 3 - Ke noi mai nei e noho lokahi ka lahui Hawaii me na lahui e, aole ae ia e na hole i na la kinohi e huipu, oki loa aku hoi i keia wa, he makaewaewa loa ia ka lahui.
Aole no makou e ae wale aku, aia paha a puka ka olelo hooholo hope loa a ke Aupuni o Amerika Huipuia mamuli o nei mau manao o ka makamaka, ua papalima ia ua haawina o ka ehaeha o na lahui Aloha Aina a pau loa. Ua mahaloia kou haawi ana i na paahana malalo ou i na hana, oia mau hunahuna ai nae i loaa mai a oe aku, ua ai ia me ka mananalo o me ka mules, a ua lilo i ma'i kauhola maluna o ka lahui holookoa mai Hawaii a Niihau. Ina paha i hamau iho oe ia mea a pau kela ninau Lahui. He hana puikaika loa keia au, a e ka ana oe i ka lahui ika pohuehue, ke i mai nei ke au o ka manawa: Ho aku imua, na ulu i na piko ka mea aloha, he halau ka hale ma ke ala o Peelua, aohe luna, aohe lalo.
Me ka mahalo nui,
L. W. P. KANEALII,
Honolulu, Mar. 14, 1898.
I PAA KO OUKOU MANAOIO MA KAMANA OKEAKUA, AOLE
IKE AKAMAI O KANAKA.
I kuu lahui oiwi aloha, ka lahui i poni aloha ia e ko ke Akua lokomaikai, aloha oukou mai ka malu mai ke Akua mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, he i'o a he iwi nou mai ke kupuna hookahi mai, ke waiho aku nei i ka'u mau hoaiai ana imua o oukou, a'u e manaolana nei e kilohi iho ana no oukou a e ike pu iho ana no hoi i ke au nui a me ke au iki o ka'u mau hoakaka ana no na mea a T. H. Davies i wehe akea ae nei i kona manao alakai no ka pono ou e kuu lahui aloha.
A oiai, wahi ana, (T. H. Davies) e ui mai nei ia oe e maliu aku i kaiala owalo mai, a e hoopau hoi i kou noonoo ana no na hana hapuku i hana ia mai ia oe i na la i hala, a o kou manaolana ana no ka hoi hou ae o Liliuokalani ma ka nohoalii, aole loa e hiki, wahi ana (T. H. D.), a no ka mea ka, ua ike ia mai nei ke aupuni Repubalika e na aupuni e, a aole no ka e hiki ia Amerika a me kekahi mana aupuni e, ke hoao e hoihoi hou ae i ko kakou aupuni moi, pela io no paha, a oia no paha ka mea i maopopo lea i ko kakou ike powehiwehi aku i nei wa, aka, he mau iniha wale no nae koe e ike aku no kakou me ko kakou mau maka ponoi i ka mua me ka hope o ko kakou manaolana, aole hoi me ko kakou pulalelale ana ma o nei leo uwalo a ka makamaka e hooko koke ia, aole, aole loa.
Ke kiei iho oe a halalo iho i na mea i palapala ia e kona noeau kalai aupuni, aia he ekolu mahele ano nui: Ekahi - E kakoo aku ka lahui Hawaii i nei aupuni e ku nei. Elua - E ae mai na lahui e e hoopau i ko lakou manao ana e hoohui aku ia Hawaii nei me Amerika. Ekolu - E loaa he mana koho i na lahui a pau e noho ana ma Hawaii nei, a o keia iho la na mehele ano nui ma o ka'u okilo ana.
A o ka panina oia mau alakai manao ana, wahi ana, ke ae ole ia kana alakai ana e ka lahui, aia hoi, e lilo ana ka ko kakou kuokoa iloko o na la pokole, a i ole, i keia wa koke no Ae, heaha la hoi, o kana no hoi paha ia e hoaka mai la imua ou e ka lahui, a o kau no ka hoomanawanui, umia ka hanu, a i paa ko oukou manaoio ma ka mana o ke Akua, aole i ke akamai o ke kanaka.
He oiaio, e kuu lahui aloha e, ke ole au e kuhihewa, ua lilo mua ko kakou kuokoa mai o kakou aku nei, a eia kakou ka hapanui o ka lahui Hawaii i keia la aohe mana koho balota, a he nohoana me he poe malihini ala i pae oluolu mai mai ka moana mai, a ke hoomaopopo ae i ka kakou noho ana i nei wa, he mau keiki makua ole, hookahi no makua o ke Akua, a o Kona aloha ke kaula kaakolu nana e hipuu nei ia kakou iloko o ka lokahi e kupaa mahope o ke aloha i ka aina, kou lahui a me kou Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia.
Nolaila, i ka oili ana ae nei o nei manao alakai imua ou e ka lahui hoomanawanui, aole anei i hakuikui mai kou puuwai i ke aloha no au mau Elele e noho mai la i Wasinetona a me kou makuahine pauaho ole; ea, nawai hoi e ole ke aloha, a aloha wale ia hoi o Kaunuohua he wahi puu wale no ia, he mea i'o hoi lakou ala, he iwi, he koko nou.
Nolaila, e ka lahui oiwi aloha e, e hauoli oukou, a e olioli nui hoi, no ka mea, he nui ka uku no oukou ma ka lani, a pomaikai hoi ka lahui Hawaii o Iehova ke Akua, aole loa o Iehova e haalele ia kakou a nele, a no ka mea. Nona ka honua a me kona mea e piha ai, a Nana no hoi i hoohanau hou mai ia oe mai ka pouli a i ka malamala, a mai Kona nohoalii mai, ke nana mai la no Oia ia oe e ka lahui puuwai waipahe nui wale, e kali mai ona i kau hana pono ma kou aoao, oiai oe e kuu lahui iloko o nei noho ana malihini imua o kou a'o, ke ani peahi mai la. Oia me Kona lima aloha, e paipai mai ana i ka lahui mai Hawaii a Kaui, e pelu iho i ko oukou mau kuli i ka honua, a e leha aku i kou mau maka i na mauna, a mailaila mai kou pono a hiki mai ai.
Ano ka wa e maliu ia ai, ano ka wa e ole ai. E hooiaio aku i kou hewa imua Ona, a no ka mea, ua hewa io no ka honua i ka lele mua, he hope ka Iehova ka mea aloha, a e noi pu aku no hoi i Kona oluolu e huikala mai, a e hoola mal hoi ia oe a me ko ka hale ou, a ina penei ka lahui holookoa e hapai like ai i ka hana imua o ke Akua, he mea oiaio, e lilo no na hooiloilo ana a T. H. Davies i mea ole, a ke pule nei no al pela, a pela ke Akua e kokua mai nei ia'u.
Ke nana aku i na kukai olelo ana mawaena o Aberahama me ke Akua ea, nani a walohia no hoi, aia he ninau ana iloko o ke aloha oiaio mai a Aberahama aku i ke Akua: Ea, e luku pu no anei oe i ka poe pono me ka poe hewa? Ina he kanalima a hiki i ka umi na kanaka pono maloko o Sodoma? Aole.
Pehea, aole anei e loaa ana iwaena o ka lahui Hawaii kekahi poe haipule oiaio, no lakou ka heluna he kanalima a oi aku a emi iki mai paha? ko'u manaoio, ua piha kela heluna iwaena o ka lahui oiwi ponoi a oi aku no, a ina hoi ha pela, heaha ko kakou hoolohe wale aku no i ka ke kanaka alakai ana he hanu kona ma ka pukaihu.
E hilinai kela me keia haipule oiaio ma ka mana o ke Akua, aole ma ke akamai o ke kanaka, a e ike no kakou i ka Amene, ke hoike hoopono me ka oiaio, ke poo o na mea a ke Akua i hana ai, ka mea Iaia ke ki o Davida, o ka mea wehe, aohe mea nana e pani mai, a pani hoi oia aohe mea nana e wehe, oia, oia hookahi wale iho no ke ola, a o ka hoopakele o ka lahui Hawaii, a o Kana hooponopono ana ka kakou e kali anu nei me ka hoomanawanui pauaho ole.
Me ka lana o ka manao o Iehova ka Lunakanawai nui maluna e na Luna o na lunakanawai o ka honua, a o Kana olelo hooholo no ka pono ia o ka lahui oiwi o Hawaii nei, kona aina hanau a me ka nohoalii o kona aupuni, Nona ka hoonani mau loa ia mai ke ao kumu ole a i ke ao pau ole. Amene.
SAMUELA K. KAMAKAIA.