Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 13, 26 March 1898 — Page 2

Page PDF (743.28 KB)

This text was transcribed by:  Lynda Patterson
This work is dedicated to:  In Memory of Edmund Y.M. Fu

KE ALOHA AINA

POAONO MARAKI 26, 1897

 

Ke Aloha Aina

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.


EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU             MAR 26, 1898

E HOOMANAO I KE OLA O KA PEPA

            Oiai, o ka akolu mahina keia o ka hapaha mua o keia makahiki, ka wa hoi a makou i haawi ai i ko makou ikaika a pau, no ka hoeueu ana i na hana e pono ai ka aina a kakou i makee ai, a i aloha ai hoi me ko kakou mau naau a pau, a nona hoi ke kumu a me ka welau i ulu ai keia inoa kamahao a makou e lei nei a hiki i keia la, KE ALOHA AINA. He mea ole ka nani a me ka mahiehie o kona mau helehelena, ke ole oukou e hookaa mai i kona ola, ua like no ia me ko oukou kukulu ana i ka hale a paa aohe mea nana e noho oloko. Nolaila, ke paipai ia aku nei na poe lawe pepa a pau, e noho hoomanao ole ma nei, he koena ko lakou ia makou, e uku koke mai, a ina aole pela, alaila, e paa ia no na pepa a ia poe. E hoolohe i keia.

 

I HALAWAI MAKAAINANA NUI.\

            Oiai, ua hala ae nei he mau la o ko makou hele mau ia ana mai e ninau, i ka wa hea la na Elele e haawi ai i halawai makaainana nui imua o ka lahui, ka poe no lakou ke kuleana maluna o laua. A oiai hoi, aole ia makou ia kuleana e hiki ai ia makou ke hooia aku, o ka la e mea ka wa e malama ia ai. Aka, ua hiki no nae ia makou ke hoike aku imua o ke akea no ka pono o ka lehulehu a me ka lahui holookoa o Hawaii, e pono no i ua mau Elele la ke hoolohe aku i na leo nonoi o ka lahui, e olowalu mau mai nei i na wa a pau. He mea nui ka leo o ka lahui, la poe na lakou laua i hoouna aku nei. No makou, ke kali hoomanawanui aku nei o ka loaa mai o ka laua pane, a oia ka wa a makou o hoike aku ai me ka hookaulua ole. E o-pu alii iho.

 

O SENATE GEAR A ME HAWAII.

(Moi ko Philadelphia Timei moi)

            Senate Gear o Iowa ua huipu aku la oia me Senate Morrill o Vermont, ma ke kue ana i ka hoohuiaina o Hawaii, maluna o ke kahua he 7,000 wale no ilikeokeo i huipu aku me 33,000 poe kanako hupo a ma'i a me 71,000 Iapana me Pake, a ua hiki pono ole hoi ke kukulu ia mokuaina, a lakou e hoomalu la no lakou iho. Ua hoomaopopo ia, ua waiho aku o Senate Gear i na ninau a pau e pili ana i ke kopaa, a noonoo ae la i ke kupono oia aina, me kona lahuikanaka huikau e lilo i mokuaina no Amerika Huipuia. O na poe kanaka naanao a pau e kokua ana lakou i ka Senate Gear mau kumu kue i ke kuikahi hoohui aina, a e kuihe ia no auanei ka noonoo o kekahi poe pehea la i kakaikahi loa ai na Repubalika o loko o ka Aha Senate i huli aku e kue i keia kumuhana. Ua hoomaopopo ia no nae o na Repubalika kakaikahi, na Demokarata a me na Populist, na hiki loa ia lakou ke kue i ke kuikahi.

 

O CUBA A ME HAWAII.

(Mai ke Call mai.)

            Ona loaa makahiki o Cuba, aia no ia ma kahi o $20,000,000, o ko Hawaii hoi ma kahi no ia o $3,500,000. O ka lahuikanaka o Cuba he e1,600,000, a he 65 pa keneta he ili keokeo, o ko Hawaii he 110,000. O ka nui o na tona kopaa e hoopuka ia nei e Cuba i keia a me keia makahiki he 1,050,000. O na mokupupuni o Hawaii ma ka 1887, he hapaha miliona tona. O kahi kokoke loa o Amerika Huipuia ia Cuba he 87 wale no mile, oia hoi mai ka lae aku o Sandy Key Light, mai Kapalakiko aku, kahi kokoke loa o Amerika Huipuia i na mokupuni o Hawaii he 2,100. Pehea la ka nui o na hoolilo no ka malama ana ia Cuba a i ole ia i na mokupuni o Hawaii, he ninauia aole e hiki ke paneia, no ka mea, aia ma ke kulana, ka nui o ka ikaika kaua moana, a me ka loihi o ka mana@a e noho kiai ai, e ikeia ai o ka nui o na hoolilo.

 

PAKELE MAHUNEHUNE KE OLA.

            Ua pakele mahunehune ae ke ola o kekahi luna o ka hale hana hao o Ulakoheo, nona ka inoa o Keoni Hairama, ma ka auina la o ka Poalua nei. Oiai kekahi poe kanaka e hookau aku ana i kekahi rola kaumaha iluna o ke kaa no ka lawe ana aku ma kekahi wahi okoa. Iloko o ka manawa i manao mua ole ia e halawai ana oia me ka poino, ua pakika iho la ua rola nei, a o kekahi o na paipu e kokua ana i ka hoonee ana aku i ka rola iluna, ua mahiki ae la ia, a lele mai la a pa ma ka umauma a ma ka helehelena o Keoni Hairama. Ua waiho maule aku oia iluna o ka lepo, aka, ua pohala koke ae no nae a hoihoi ia aku la oia no kona home. Aole he iwi o kona kino i haki, aka, ua hookuu ia aku oia e hoomaha no kekahi mau la.

 

            E lawe nui i KE ALOHA AINA.

 

ALOHA HAWAII LAHUI A ME ALOHA HAWAII AINA.

I kuu lahui Aloha.

            Aloha a pau@

            Ua pae oia mai au i ka aina kuiaiwi, a me ko'u mau hoa make iloko o ka NA'I ana i ka pono o ka lahui.

            Ua ku aku makou imua o ke kahua o ka hana, a ua hakoko hoi elike me kahi ikaika i loaa, a e paio ana hoi e like me ka'u i olelo ai, e paio ka lolo me ka lolo, he oiaio, ua hoea aku makou iluna oia kiekiena o ke kahua paio, a ua hakoko ka lolo me ka lolo, a hiki i ka minute hope loa a makou i ka-i mai ai na kapuai no ka aina hanau, a o ka hopena i loaa ia makou na Elele, ua hoe @ ia ka ikaika o ka enemi mai ke 58 a i ke 46 Senate ma ka aoao hoohui, a ma ka aoao o na Elele i hakoko ai he 43 Senate.

            Ua pau ka ekolu hapaha o ka hana i ka hanaia, a he hookahi hapaha wale no i koe a hoi mai la makou.

            O ke kauoha a ka leo alii, ma na wahi a pau a oukou e kipa aku ai, e haawi aku i Ko'u aloha a nui no ka lahui, nolaila, i aloha mai ke Alii ia oukou ka lahui. Aloha a pau loa.

            Ka oukou kauwa hoolohe me ka haahaa.

            JAMES K. KAULIA.           

 

KA IKAIKA KAUA MOANA O KEKAHI MAU AUPUNI MANA NUI.\

            O keia mau huahelu malalo iho oia ka huina nui o na mokukaua like ole o kekahi mau aupuni mana nui o ka honua nei, i keia wa. E hoohuiia ana maloko o keia huina, na mokukaua hakaka, na mokukaua hakaka e noho kiai nei ma na kapakai, na mokukaua hakaka e hoohana oleia nei, na mokukaua holomama hakaka, na mokukaua i uhiia i ka hao, na mokukaua i uhi oleia i ka hao, na mokukaua liilii, na mokukaua topido, na waapa wawahi topido:

            O Amerika Huipuia 95, Beritania Nui 569, Farani 437, Geremania 254, Rusia 337, Sepania 116, a me Portugal 63. Mawaho ae o keia na heluna o na mokukaua e ae e komo mai ana e kokua i ka wa e noi ia ai: Amerika Huipuia 4, Beritania Nui 28, Faranui 12, Geremania 10, Rusia 36 a me Sepania 14, aole i hoohui ia ma keia heluna na moku lawe kauola, na moku halihali koa a pela aku, e uoho ana malalo o ke kauoha ana a na aliikoa. O ka huina o na aliimoku, na luina a me na koa maluna oia mau moku kaua penei no ia: Amerika Huipuia 12,582 Beritania Nui 79,947, Farani 80,920, Geremania 21,513, Rusia 40,532, Sepania 24,649 a me Potugala 5089. Na poe e ku makaukau la i na wa a pau Amerika Huipuia 2,800, Beritania Nui 83,009, Farani 84,350, Geremania 37,000, Rusia 45,000, Sepania 25,000 a me Potugala 14,000.

 

KA IKAIKA HANA O NA ELELE.

            Ua hoea mai na Elele a ka lahui me ke ola kino maikai, a ua hii pu mai la lakou me ka manaolana o ka lahui, i omau ia ma ko lakou umauma.

            I ka pae ana aku o na Elele a hui pu me ke Alii e kali hoomanawanui la ma Wasinetona, ma ka la 6 o Dekemaba, elike me na mea i hoike mua ia aku imua o ka lahui, ua halawai koke iho la no na Elele me na hookui ana mai a na enemi, wahi a lakou, aohe waiwai o ko oukou hiki ana mai nei, oiai, ua maopopo loa ka lilo o Hawaii ia Amerika, oiai i keia wa, he 58 hoa o na Senate i loaa ma ka aoao kuikahi, a he 2 wale no i koe, o ka holo no ia. He puupuu ikaika keia i hoolei ia mai imua o na Elele, aka, aole nae ia he mea e hookuemi hope ia mai ai ka manaolana o na Elele, ua kuka iho na Elele a hooholo iho la e hoonee aku i ka hana imua, mamuli o ka hele kino ana e huli i na Senate.

            O ka hoao ana e hui me kekahi o na Senate i ka wa o ka la e kau ana he nana hiki ole loa ia, nolaila, ua lawe ae la na Elele i ko lakou keehina ma ka hele ana aku e huli i na Senate i ko lakou mau home ponoi i ka po, oiai ka hau e haule ana maluna o ka honua, e puhi ana hoi ka makani me ke anu nui, aia na Elele e kuoe hele ana i ke alanui, e pakika hele ana maluna o na puu hau, oiai ke anu e hou ana i na pepeiao a me na manamana, a kipa aku la me ka malihini i kahi a ke Senate i noho ai, me ka mahaoi nui oiai aohe kamaaina nana e hoolauna aku, ua hoouna aku la na Elele i ko lakou mau pepa inoa, a omoole ua loaa mai la ke kono ia e komo aku, a hui iho la me ke Senate no ka wa pokole wale no mawaena o 5 a me 10 minute, oia wahi wa pokole iho la no e kuu pau aku ai na Elele i ka lakou hana i hele aku ai, aka, e haawi ia mai ana no na ninau ana mai i na Elele, a ua pane ia aku me ka hikiwawe, a ma ka hopena o na kukai olelo ana, oia ka wa i pane ia mai ai, makemake au e hui hou kakou ma ka hora e mea o ka la apopo, a pau ae ana keia, huli aku ana he Senate, e laa ko makou hiki malihini ana aku, ua nui no na pohihihi, aka, ua nui no hoi ka huli ana aku o ka noonoo i kahi e pono ai, aole no i haule hope ka hooikaika ana a na Elele, ua hakoko pu aku no na Elele me kekahi o na Senate ua mau no ka paakiki o kekahi poe ma ka aoao hoohui, a o ka hapanui o na Senate i halawai me na Elele, ua hoike mai no i ko lakou manao kuhihewa, ua ae ka hapanui o ka lahui i ka hoohui ia Hawaii, a i ka maopopo ana ia lakou mamuli o na hoakaka ana mai na Elele aku, ua haawi mai la lakou i na kokua ana ma ka aoao kue i ka hoohui, a me ia hooikaika ana a na Elele i na Senate, i hoemi ia mai ai ka ikaika o ka aoao hoohui mai ke 58 a i ke 46 wale no i koe e ku la, a ma ka aoao o ka lahui ua hoopii ia ae ko lakou nawaliwali a hiki i ke 43, nolaila, he 3 wale no ka oi aku o ka aoao hoohui i ka aoao kue, a na keia emi nui ana o ka ikaika ma ka aoao hoohuiaina, na ia mea i hoomau aku i ko kakou ka ana ma ke ano kuokoa, a i na aole i hoolalelale iho ka lahui me keia manao hoouna Elele, i na i keia la, ua helu ia kakou he lahui kanal@ Anerika, a he aina Amerika ka lepo o Hawaii.

(No kahi wa aku.)

KE KANAKA LOIHI LOA A ME KA WAHINE UKULII LOA O KALEPONI.

            O Frank Edgar o Chico, oia ke kanaka kiekie loa e ola nei maloko o Kaleponi, a me he mea la, oia no ke kiekie hookahi ma ka aoao komohana o na Mauna Pohaku. O kona kiekie mai kona mau kapuai ae a hiki i kona p@ he 6 kapuai a me 9 3/4 iniha a ina e komo ana oia i ke kamaa e hiki ana kona kiekie i ka 7 kapuai.

            Ua hanau ia oia ma Minesota i ka 1837, a ma ka 1859 i heea mai ai oia i Butte County, ua hoonaauao ia oia ma Chico, a mahope oia manawa, ua komo oia ma ka oihana hanai holoholona, a ua noho no hoi o a ma ka oihana makai no hookahi makahiki, a no elima makahiki, ua noho oia ma ka oihana eli gula ma Butte Creek. O ke kiekie o ko Peck makuakane he 6 kapuai a me 5 1/2 iniha, a o kona hoahanau James A. Peck, he 6 kapuai me 2 iniha.

            O Miss Marie Barrall o Okalana Hikina oia ka wahine ukulii loa i ike ia ma Kaleponi, a ma na kapakai o Amerika Huipuia ma ka Moana Pakipika. He wahine oia i hoonaauao kiekie loa ia, a ua hiki iaia ke kamailio a kakau he eha mau olelo like ole o ka houna nei, a he akamai hoi i ka hookani i na mea kani. O kona kiekie he 3 wale no kapuai, a ua piha hoi iaia na makahiki he 21, ua hanau ia oia ma Geremanis, a i ka piha ana o kona mau makahiki i ka elima, ua haalele aku la oia i kona home, a hele mai la no Kaleponi, a ua like kona nanaina me kekahi kii paani a kamalii. Kupanaha no ua hana a ke Akua.