Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 14, 2 April 1898 — Page 3

Page PDF (813.67 KB)

This text was transcribed by:  Joe Miller
This work is dedicated to:  Marina la Madrid

KE ALOHA AINA

HALAWAI MAKAAINANA NUI.

KA HOIKE A NA ELELE LAHUI.

EKOLU HAPAHA O NA HANA I

HANAIA, A HE HAPAHA

WALE NO I KOE.

He Mau Tausani i Hoea ae ma ke

Kuea Alii.

 

            Mamua ae o ke kani ana o ka hora 7 o ke ahiabi Poalua nei, ua moe kaoo ae ka lahui Hawaii no ke Kuea o ka Pa Alii ka pahuhopu no ka hoolohe ana i na leo o na Eele a ka Lahui i hoouna ak@ ai i Wasinetona no ka paio ana i ko kakou mau pono i pakahaia, a o ka mua loa no hoi ia o ko lakou hoike ana mai i ka lakou huakai i hele aku nei no ka i@i pomaikai ana.

            Na J.P. Kuoha i hoolauna mui i na Elele imua o ka Iahui, mahope koke iho oka hora 7, a o ka mea mua i hoolaupaia mai oia no o Mr. William A@ld, (Uiliama Olo,) a ua heluhelu mai hoi oia i ka moolelo o ka lakou huakai e like me keia malalo iho nei:

 

KA MOOLELO O KA HUAKAI A NA ELELE A KA LAHUI NO WASINET NA

 

            I ka Lunahoomalu a me ka Papa Hooko o ka Abahui Kalaiaina, aloha aina o na kane a me na wahine o ko Hawaii Paeaina.

            Ka hoike a na Elele a ka Lahui ma ko lakou alahele a me na hana ma ke kulanakauhale o Wasinetona

Nov. 20.  Haalele @@ Honolulu maluna o ka mokuahi Gael e no Kapaiakiko.

            Nov. 27.  Hiuima Kapalakiko i ke kakahiake, ia @hi@hi, hoomanao ho ko D. Kalauokalani hookohu ia ana i Peresidena no ka Ahahui Kalaiaina.

            Nov.28.  Hoomanao i ka la Kuokoa o Hawaii me @o J. K. Kaulia hookohu ia ana i Peresidena no ka Ahahui Aloha Aina.

            Nov.30.  Haalele ia Kapalakiko no Uta.

            Dec. 2;  Hiki ma ke kulanakau hale o Loko Paakai, Uta, halawai me ka Peresidena o ka Hoomana o Iesu Karisto o na la hope me ka oluolu, ua loaa mai kekahi mau mea e hoolana ana no ka na Elele apana hana haalele ia ahiahi no Kikako.

            Dec. 5  Hiki ma Kikako me na ola maikai, ia awakea, no ke kulanakauhale o Wasinetona.

            Dec. 6  Hiki ma Wasinetona hora 11:45 a halwai me ka Moiwahine Liliuokalani no ka manawa pokole, hele na Elele no ke Capitala a ike maka i ka webe ana o ka Aha Oielo (congress) o Amerika, hoi mai launa hou me ka Moiwahine.

            Dec. 7.  Halawai na Elele me ka Moiwahine no ka noonoo ana i na Pala’@ula H@ opna ka Aba@@@ Kalai@ina a me ka @e Aloha Aiua, ma ia halawai, ua bookehu ia ka Moiwahine i Lunahoomalu no ka noonoo @@@ i @o k@@i P@@@@ala Ho@@@ e waihe ako ai imua o ke Komite o ka Aha Senate.

            Dec. 8 Ma Keia ahiahi halawai na Eiele me Senatoa Hiar, i alanui no ka Palapala Hoopii e biki ai imua o ka Aha Senate.

            Dec.9 Ma ke kauoha a Senetoa Hoar ua lawe aku na Elele i ka Palipula Hoopii a waiho aku mi kona hale oihana (office) a nana i lawe loa aku imua o ka Aha Sekat@, heluhelu ia me ke keakea ole ia a waiho ia aku imua o ke Komite o na Aina E.

            Dec. 10.  Halawai na Elele me J. Sherman, ke Kuhina Nui, a waiho aku o D. Kalauokalani i ka Mei@@riala a ka Lahui im@a ‘oni, ua hoohala ia he (15) @mi@uaiamalima minute ma ia halawai ike ana.

            Dec. 15  Hoapono a kokua o D. Kalauokalani i ka Palepal@ Hoopii a ka Ahahui Aloha Aina, a ia la no ua ho una ia he kope oia hoapono i@ J. Sherman, Kuhina Nui

            Dec. 16.  Halaw@i na Elele me ka Hope Peresidena Hob@rt@a w@iho ia aku imua ona ke kope o ka Memorialia me ka Palapala Hoapono a Kokua a D. Kalauokalani i ka Hoopii a ka Ahahui Aloha Aina.

            Dec. 21.  Halawai na Eleie ma ke kono (Invitation) me Reed, Peresidena o ka Hale Makaainana, ma kona rumi oihana. (office)  Ua hai mai ia i kona manao kokua i ka aoao kue i ka Hoohanaina.

            Dec. 23  Halawai me elua hoa o ka Hale Makaainana ma ko makou rumi ma ka Hotele, no laua no i imi mai i na Elele, mahope o ko luaa hoomaopopo pono ana ua haawi mai laua i ko iaua manao kue loa i ka Hoohuianina.

            Dec. 30.  Halawai me Slayden, kekahi o na Lunamakaainana ma kona kauoha, ua loaa mai no kekahi mau olelo hoelana mai iaia mai.

            Jan. 5  Wehe hou na hana ma ka Hale Ahaolelo (congress) i keia la.

            Jan. 10  Lawe ia mai ka ninau e pili ana ia Hawaii i ka Ahi Senate me ka pani ia ana o na puka.

            Jan. 24  Hiki ae o J.O. Carter be kokua no na Elele me kana wahine a noho pu makoa ma ka Ebbitt House.

            Feb. 23  Waiho aku o D. Kalauukalani i kana Palapala i hoohikiia (affidavit) ia Senetoa Pettigrew, ua lawe aku ia me ka hai mai, akabi no a loaa kekahi palapala oia ano iaia, oia hoi ke koi e hoihoi hou ia ke Aupuni Moi.

            Feb. 27.  Haalele na Elele ia Wasinetona, a koe aku hokahi Elele oia ko Maui Elele, no Hawai nei.

            No da dala kokua i na Elele ma ka lima oe o J.O. Carter, oia na daia o ka iuau a na wahine, na @n@hele ia no i na Elele e like me ke kauaho i loaa iaia, o na dala i hoou@a hou ia ne aole i @oaa i na Elele a hoi wale mai la.

            Owau iho no  

            William Auld.

Kakau@lelo a mahele olelo no ka Ahahue Kalaiaina ma Wasinetona

            A mahope o ka pan ana o kana heluhelu ana, ua hoolauna ia mai la o Mr. James Kaulia, a oia on ka wa o ka luuahoomalu, oia hoi o Mr Kuoha, i noi mai ai e haawi ia ekolu huro no na Elele, a oia no ka manawa i puia koke ae ai o ka lewa me na leo hulo o ka lahui e haawi ana i na leo hulo, a i ke kuu ana iho o na leo hulo oia no ka wa i poha aku ai o ka leo o Mr. James Kaulia me ka wiwo ole.

KA HAIOLELO A KA ELELE JAMES K.

KAULIA A PERESIDENA NU O NA

AHAHUI ALOHA AIN O KO

HAWAII PAEAINA

            Ua k@no ia mai au a me o’u mau hea Elele i keia abiahi, e boike aku imua o o@kou i na keehina a makou i h@na ai na Elele a oukou e ka iahui i hoouna ai im a o ke 70,000,000 kanaka @ Amerika @uipuia e ko aku im@a o ko lakou alo e @aio no ka pono o ko kakou aina, ko kakou lahui kanka a me ko kakou Moi.

            He nui na popilikia ina na alahele o kela aina makihioi, aka, me ka h@emanawanui no, ua aloalo ae la makou ia mau popilikia.  A ma ka hora 12 o ke awakea a ka ia 6 o Dec. 1897, i hala, i ha’awai pu aku ai na Elele me ke Alii e noho hoom@nawanui ana i kela aina malihini he mau minute pokole wale no ka launa ana, a nonoi aku la na Elele i ke Alii no ka hookuu ana mai, no ka hele ana aku o na Elele e ike i ka wehe ia ana o ka Ahaolelo o Amerika, ke kahua hoi o ka han@ a na Elele a ka lahui i hiki aku ai. Ma ia wa i hoomaopopo iho ai na Elele i na hoa o ka Aha Senate, ai i ka hookuu ana o na hana, ua hoi aku la na Elele a hui hou me ke Alii ma ka Ebbitt House, ma ia wa i halawai iho ai na Elele me na kamaainao’a aina, a ia wa no i hookui ia mai na Elele me na olelo no i ku i ka hoohoka, wahi a lakou:  “Makehewa ko oukou hele ana mai nei ia nei, no ka m@a, e lilo ana o Hawaii no Amerika, e holo ana ke kuikahi hoohuiaina, oiai i keia wa, ia loaa ma ka aoao kokoa i ke kuikahi he 58 Senate a he 2 wale no i koe a hui ka aina, aole e hiki ia oukou ke hana i kekahi hana e hoemi ia mai ai ikaika, aohe a na Elele pane, ua hamau lakou me he manu Nunu la, a ia wa hookahi, ua maalea na Elele elike me ka nahes, a ia wa i pane iho ai kuu hoa Elele Kalauokalani ia’u.”  E kuu keiki, a hoa Elele hoi penei kaua e hoohana ka lolo ka lolo elike ni@ @@u olelo kaulana, E paio ka lolo me ka lo’o, ua haliu a@ la au a p@ne aku la, ai, nolaila, ma ke ahiahi o ka la 7 ae ua kahea iho la au i Aha Kuka na makou na na Elele e hui ana me ke Alii a me J. Heleluhe, ua malama ia ka halawai a na Elele ma ka noho Lunahoomalu ana a ke Alii, o na hana i noonooia a hooholo ia.

            Oia ka lawe ana ae i ka Palapala Hoopii Kue hoohuiaina a na Ahahue Aloha Aina wale no.

            O ka elua, o na hana i noonooia, oia ka noonooia, oia ka hoolokahi ana i na Elele i hookahiumauma, a i hookahi hoi poohiwi, oiai, ua noonoo iho na Ele’e i na e huki ana kela a me keia o na Elele, alaila, sole no e nele ana ka mahae a me ka like ole o na hoonee ana i na iliili o ka papa kouane a ka lahui, a ma ia hana ana hookahi no hopena maopopo he mahae mawaena o makou iho na Elele. a lanakila na hooiloilo a na enemi. Nolaila, ua hooholo lokahi iho na Elele, me ke Alii pu, o Col. John Richardson oia ka wahaolelo o na Elele, a ia wa no i kuka ibo ai no Elele i ka ko lakou wahao elo me e hana ai, oia ka hele ana o na Elele e hui pakahi me na Senate a e hoike ak@ i @a hana a na Elele i h@le aku ai.

            Ma ka la 8 ae, ua hoao ikaika na Elele e hui me na Senate a i ole kekahi o lakou, aole i holo pono ia hoolala ana, oiai, ua paa loa k manawa o na Senate i ka lakou mau hana ponoi ibo. Aole he nina ia mai no makou, koe wale no o Senetoa Pettigrew a me White, na koo o Hawaii, ua hui aku na Elele me laua, a wahi a laua e lawe ia mai ana ke kuikahi hoohui i ka la apopo,nolaila, ua lilo keia lono i hoike ia mai i na Elele, i mea e noonoo nui ai i wabi e ikeia mai ai ko ka lahui manao kue ma o makou la, nolaila, ua hoi mai la makou a kuka iho la a wahi a J. Richardson, ua lohe au i kekahi wahine heole e olelo ana aia o Senate Hoa ma ka aoao kue i ke koikahi, nolailo, ua hele aku la o J. Richardson a minau ia Senate White, i na paha ua lohe oia i keia huli ana o Senate Hoa mai kona ao ao kahiko mai a i ka aoao kue, a wabi a Senetoa White, e hele oukou e hui me ia, nolaila, ma ia ahiahi no o ka la 8, ua hele na Elele e ike ia Senate Hoa, oiai ka hau a me ke anu e nou mai ana, e pkika hele ana maluna o na pauku hau, i ko makou hiki ana ma kona Hotele, ua hooia@@i aku la makou i ka bele a puka mai la ke kauwa, ua ninau aku la o J. Richardson, eia anei o Senate Hoa ia nei?  pane, ae eia ae no iloko, haawi aku la makou i na pepa inoa (card) a lawe ia aku la, aole i liuliu aku ua puka mai la ke kauwa a kahea mai la, komo mai, a lawe ia aku la makou maloko a ka rume hookipa.

            @e mau minute 2 u o palia, hoea mai la ua elemakule la, a ku @e la makou a haawi na lulu lima ana me ia, a wahi ana: “O oukou na keonimana Elele mai ka lahui Hawaii mai?” Pane o J.R. ae. Pehea ka manao o ka lahui Hawaii no ka hoohui me Amerika? Pane o J.R., oia ka makou i hele mai la iu ua ou, a hoomaka o J.R. a waheuehe aku la i na mea a pau, oiai ka wa a J.R. e wehewehe nei, ua hiki ia makou ke ike aku i ka baloiloi wai o na, waimaka o ua elemakule la maloko mai o ka makaaniani, e hoike pu aku ana hoi o J.R., he palapala hoopii ka makou i lawe pu mai noi kakau inoa ia e ka lahui e kue ana i ka hoohuiana, oia ka wa a ua elemakule la i pane mai ai, he hana paakiki ka hiki ana’e komo ka oukou palapala hoopii, ke ole e apono ia e ka Peresidena, a nana e wiho mai, e cali iki oukou, oia ka wa a ua elemakule la i p@@ aku ai no kon keena a lawe mai la i kekahi buke rula o ka Ahaoielo, a heluhelu mai la i ka rula e pili ana i ka palapala hoopii me na momoriala, @ole e kiki ke I, lo i mea@@k@ Aha Senate e noonoo ai ke o e e aponoia e ka Peresidena, (a oiai nia ku Perisedena i Ohaio @a wa) Nolaila, ua olelo ae la ua elem@kule nei, ua biki no ia’u ke hina a komo ka ouko palpala hoopii ma ke kapae ana i na rula a e lawe mai i olelo holoholo e ae ia mai au e hookomo aku i ka onkou palapala hoopii, i na aole mea kue ua holo pono na mea a pau, aka, i na e hoomaka o Magana e kue mai ia’u, ua makaukau au e paio aku me ia n@ ko oukou pono, me keia mau kuai olelo ana iloko o na minute aole i oi aku mamua o ka 15, ua kauoha mai la ua elemakule la, apopo hora 10:30 a.m. hiki hou ae oukou ma kuu Keena Oihan ma ke Kapitala, e lawe pu ae i na palapala hoopii, a hoi mai la na Elele me ka manaolana hauoli.

            Ma ka la 9 o Dec., elike me ke kouoha a Senate Hua, ua hiki aku la makou ma kona Keena Oihana ma ka manawa i kauoha ia, eia na ope o na palapala kue noohuiaina ia D. Kalauakalani kahi i hii ai, I ka halawai ana o na Elele me ua elmakule la, ua ninau mai la oia ahuea na palapala hoopii a oukou, na D. Kalauokalani i waihu ae, a nana pono iho la ua elemakule nei i ke Sila o ke Aupuni Amerika i kuni ia ai maluna iho o na palapala hoopii, oiai he mea ia i hana e ia i Hawaii nei mamua o ko’u hele ana aku, na E. Johnson, Kakauolelo o ka Ahahui Aloha Aina o na Kane, a na Mrs. Lilia Aholo, Kakauolelo o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine, i hoohiki imua o ke Kanikela Amerika e hooiaio ana i ka oiaio o na inoa a pau ma na palapala hoopii.  I ka ike ana o ua elemakule la, ua pane ae oia, ehia ka heluna nui o keia

            (E nana ma ka aoao6.)