Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 14, 2 April 1898 — Page 4

Page PDF (771.24 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  For Uncle Bill Correa

KE ALOHA AINA

 

4                      KE ALOHA AINA POAONO, APERILA 2, 1897                        

Ke /aloha Aina.

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa

ua ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU......APR. 2, 1898

 

HE MAIKAI NO KE OLA O KALANI

 

            Maluna o ka mokuahi Kina o keia awakea Poalua i loaa mai ai ia makou he palapala mai Wasinetona mai, no ka la 17 o Maraki nei, e hoike mai ana he maikai no ke ola o Kalani a me kona mau hoa e noho hoomanawanui mai la i ke anu o Wasinetona, a o ka mea hou ano nui i loaa mai nei ma ia palapala e hoike mai ana, ma ka la 16 iho la o Maraki i make ai o ke kuikahi hoohuiaina a lawe ia mai la iloko o ka Hale Ahaolelo ma ke ano olelo hooholo.

            A o Kana wale no i upu ai e noho ka lahui me ka maluhia, a mai hapai hoi i na hana e ulu mai ai o ka haunaele, a i ka hooki ana ae e haawi mai ana lakou i ko lakou aloha no ka lahui Hawaii, a e nonoi pu mai ana hoi e hoomanaoia aku lakou ma na leo pule.

 

O KA POE HANA I KA PONO
KO MAKOU MAU HOALOHA.

 

            Ua hoikeike aku makou i kela pule aku nei, no kela mau olelo pane a ka Lunamakaainana o Hilo i waiho aku ai imua o ka Hale o na Lunamakaainana, oia hoi o Lobenstein, e ninau ana i ka Loio Kuhina i na hoolilo dala a ka Peresidena o ka Repubalika i Amerika Huipuia, aka, mamuli o na hana komikomi a na poe anee mahope o ke ake hanohano, ua haule a nalowale aku la ka momi maikai e pono ai ka lahui, ka poe na lakou e uku kela $10,000 a ka Peresidena i holo aku nei i Wasinetona e uhaai ai a me kela $500 ana i manuahi aku nei no ka poe pilikia o luna o ka mokukaua Maine, i pa--hu ia mai nei ma ke awa o Havana, Cuba.

            E nonoi ana hoi e mahelehele pono ia ke ano o ka hoolilo ia ana oia mau dala, elike me ka makemake o ka ninau, o keia ka makou i olelo ai, o ka poe e hana ana i ka pono, a i ole, o ka mea paha e hana ana no ka pono o na mea a pau, oia auanei ko makou hoaloha, elike me keia kanaka e hana nei i ka pono o na mea a pau, aole no kona pono iho, i mea e waiwai ai oia, a oia ano poe, he poe ia e hiki ai ke haawi ia na mahalo he nui ma na ano a pau.

 

HE MAU KAHOAKA HIKIMUA.

 

            Ae, o ka makou ia o haupu ae la, ke oehu mai nei na kulu pakaua eloelo o Kulanihakoi, ke hele la a hakukele mai, pakika mai na alanui o ke kulanakauhale nei. A ua like loa hoi me Hilo na kanilehua, ka hana ma o ole a ka ua i keia mau la, he mau kahoaka hikimua keia no kekahi lono hanoli.

            He nui na hoohuoi ana o na poe kahiko i ko lakou ike ana i ka ino o keia mau la e nee nei, a ua hoike mai lakou ia makou he mau kahoaka hikimua keia no kekahi mau nuhou e hoea mai ana.

            Ua kuluma a ua maa hoi keia lahui mai kinohi loa mai, o na waihake nui, he mau mea hou no ke hoea mai ana mahope aku, a pela makou e kali aku nei, heaha ana la na mea e hoea mai ana mahope aku o keia waikahe nui, aka, aole paha he mea e ae i hiki ke hoike mai i na hiohiona oia mea e hoea mai ana, aka, o Iehova wale no. Nolaila, o ka makou ia e noi ae nei e haawi ia mai na hoopomaikai ia ana i ka lahui Hawaii mahope hoi o kona holoi a hoomaewaewa ana i ka aina.

 

HE HANA KU I KE ALOHA

 

            Ma ka waikahe nui o ka POaha nei, ua hoopoinoia he lehulehu wale o na poe Hawaii e noho ana ma kahi kokoke i ke alanui o Nuuanu, mamuli o ke komo ia ana o ko lakou wahi noho e ka wai, a hoopoino ia aku la e ka wai na paipu, na wahi moe na aahu, a pela aku, a ua haalele maoli aku hoi kekahi poe i ko lakou mau home, a imi aku la ia wahi no lakou e noho ai iwaena o na hoaloha a me na makamaka ma ka hune a me ka nele.

            Aka, ua hookomo mai no nae ke Akua i kona aloha iloko o kekahi poe, a nolaila, ua lulu iho la lkou he mau dala a haawi aku la i ka ilamuku no lakou ka huina o $250.00. Ua hoike koke mai ka ilamuku i keia huina i ka Hui Kokua Manawalea o na Wahine, ka hui hoi i kukuluia ai, i ka wa a ka ma'i kolera i pahola ae ai i ke kulanakauhale nei i ka 1895, ma ka Poalima o kela pule aku nei.

            Me ka hookaulua ole iho, ia lano ua kipa aku la na Komitea wahine o loko o ia hui mana apana a ka wai i hoopoino ai, no ka nana pono i ka nui o na poino o kela a me keia ohana e noho ana ma na apana o Kamanuwai a me Aala. He mau hiohiona ku i ke aloha ka mea i halawai mai me na maka o na Komite no kekahi mau ohana popilikia, oiai, lakou e noho me ka nele i na wahi kupono ole a me na aahu no ka hoopumehana ana iho.

            I ka ike ana o na Komite i hoounaia ai no ka huli pono ana i ka nui o na poino o kela a me keia ohana, ua hoi aku lakou e hoike i ko lakou ahahui, a ma ka Poaono nei i haawi manawalea ia mai ai na lole aahu, na huluhulu moe, na pela moe, a pela aku, noa na poe i koobele ia.

            No keia ahahui ko makou hoomaikai nui loa ana, no ka lakou mau hana kokua aloha i na poe hune a nele, a ke kalokalo ae nei e hoomau loa ia aku ke ku ana o keia ahahui no ke kokua ana i poe pilikia.

            Ma ka pepa o ka la apopo e hoopuka aku ai makou i ka nui o na poe pilikia i kokuaia iho nei e keia ahahui, a pela aku.

 

NAWAI W UKU NA POHO O
KA POE I HOOPOINO IA.

 

            I ko makou ku ana, a kaana ana i ka pono o ka lehulehu, ua hoea mai la iloko o ko makou mau houpo, na hoohuoi ana, no na mea e pili ana i na hana hoopoino a ka wai ma ka waikahe nui o ka Poaha nei, Maraki 24 1898, he mea hoi na na kamaaina a pau o ke kulanakauhale o Honolulu nei, i ike ole ai mai kinohi mai, elike ae la me kela. O na pa pohaku a me na pale wai i manao ia ai, aohe mea nana e hoonaueue a me na uapo i kukulu hoonaninani ia malalo o na kuhikuhi ana a ka Luna Nui o na Hana Hou, ua hoea mai ka wa e ao ia ai kona naau hookelakela ike, elike iho la me keia i ike ia iho la ke au-nui o kona loea ike hana.

            Aole malaila ka makou e hoohuoi nei, aia ma kahi o na hale noho e pili ana ma ia mau wahi o na pale wai i hana ia ai e ke aupuni, elike me Sana Lui, Kamakela, Makaaho, Kamanuwai, Aala a me ka Be-Viu, oia mau wahi a pau, ua au pu na poe noho hale iloko o ka wai, me ka lakou mau keiki bebe e hii ana mamua o ke alo o ko lakou mau makuahine, oiai na pakaua eloelo e hana mau iho ana maluna iho, a o na omaka waikahe hoi, ua uhi pu ia ae la ia me ka papani ana aku i ka puka o na hale me ka weliweli nui, a o na pahu lole, na pono aahu, na kapa moe, na pahu ume, na bela. e hoau ia ana ia iloko o ka wai, me ka holo pu ana o na waapa e hoopakele ia mau ukana, a me ke ola o kekahi poe.

            O keia ka makou e hoomaopopo aku nei, nawai ana la e hoihoi na poho o keia poe i hoopoino ia ko lakou nooh ana, a me ko lakou mau ukana pu.

 

            Ma ka po o ka Poaono nei, ua haawi ae na poe Iapana kuonoono he paina hope no kekahi o ko lakou hoa oia o Mr. Takedzawa. ma ka Hotele Hawaii, a ma ia ahiahi no, ua lulu iho la lakou he $75, no ka haawi makana ana aku ia Wells, ka haole i hoao ai e hoopakele, i ke ola o Satagawa, ka Iapana i lilo ai i ka wai.

 

HOIKE KA ELEU O NA LEDE
O KA HUI KOKUA MANAWALEA
HAWAII.

 

            Mamuli o ke ake nui loa o kekahi poe e ike ina poe luna nui o loko o keia Hui Kokua Manawalea Hawaii, nana i haawi i na kokua aloha ana ina poe i hoopoinoia e ka waikahe nui o ka Poaha nei, nolaila, ke hoike aku nei makou i ko lakou mau inoa malalo iho penei:

 

NA LUNA NUI O KA HUI KOKUA
MANAWALEA HAWAII

 

Mrs. Kulamanu Allen, Peresidena,

"  Kuaihelani Campbell, Hope "mu"

"  Katie Lewers,...........Hope "elua"

"  Mary Beckley............Kakauolelo,

"  Emelia McFarlane.............Puuku,

            NA POE O KA PAPA HOOHANA.

            Mrs. P. Neuman, Mrs. Mary Carter, Mrs. Lilia Aholo a me Mrs. Aima Nawahi.

NA POE KOMITE KAAHELE

Miss Lucy Peabody, Miss Hattie Hairam, Mrs. Lala Mahelona a me Mrs. Keluia.

 

            Ma la hora 9 a. m. o ka Poalima nei. Mar. 25, ua kahea ia he halawai kuikawa na keia Hui, ma ka home o ka Peresidena, oia hoi o Mrs. Kulamanu Allen, i ka akoakoa ana ae ona hoa o keia Hui, ma kahi i hoikeia ae la, ua ku koke mai la ka Peresidena, a hoakaka mai la penei; O ke kumu nui i kahea ia ai o keia Hui mamuli no ia o ka hoopoino ana a ka waikahe nui i kekahi mau home e ku ana ma ka lihi kahawai o Nuuanu, a aole anei he mea pono i keia Hui ke haawi koke aku i na kokua ana i na poe i hoopoinoia, a ua loaa pu mai hoi he $250 mai kekahi poe mai no ke kokua ana aku i na poe poino a ua hoohuiia iloko o ka waihona o keia Hui? I keia wa no, ua hooholo, lokahi ae na hoa e haawi kokeia no na kokua ma ka hakalia ole.

            Iloko o keia wa i kauoha ia aku ai na Komite Kaahele, e komo aku lakou i na kauhale a ka wai i hoopoino ai, a e huli pono aku hoi pehea la ka nui o na ohana i loaa na pilikia ma ka hana a keia waikahe nui, aka, mamuli o ko Miss Lucy Peabody, kekahi o na Komite Kaahele komo pu ana me na poe i hoopilikia ia e keia wai, nolaila, ua pani ia aku la kona hakahaka e Mrs. Aima Nawahi.

            O na Komite Miss Hattie Hiram, Mrs. Lala Mahelona a me Mrs. Keluia, ua kipa aku lakou ia la no, ma na apana o Kamanuwai a me Makaaho, a o Mrs. Aima Nawahi hoi ma ka apana o Aala. O ka hana a keia mau komite, oia no ka huli pono ana i ka nui o kela a me keia ohana i hoopoinoia a me ka nui o na poino i loaa ia lakou, oia hoi, na mea pili ana i na aahu a me ka lakou mau lako moe i na paha ua pulu a i ole ua lilo paha i ka wai.

            Ma ka Mrs. Aima Nawahi hoike, he 21 ka nui o na ohana i hoopilikia ia ma kona apana i kaahele ai, a maloko oia huina he poe Kilipati kekahi a me ke Samoa. A oiai, ua halana wale no ka wai malaila, aole hoi i lilo aku ko lakou mau aahu i ka wai nolaila, na manao ia e haawi wale no ia lakou i mau hela moe halii a me ona huluhulu moe. aka, o na poe ma Makaaho a me Kamanuwai, ua loaa ia lakou na lole aahu, mamuli o ka ike ia ana, ua pau aku i ka lilo i ka wai ka aahu o kekahi poe, no ka mea, aole kekahi poe o lakou i ka hale i ka wa o ka waikahe i iho mai a me kona ikaika nui a pulumi aku i na mea a pau e loaa ana ma kona alahele, a nolaila, ua haawi ia i keia poe ka lole aahu, ka bela. ka halii a me ka huluhulu moe, a o na poe a pau i hoopilikia ia, ua kauoha ia aku la e na komite kaahele e hiki aku ma ka home o ka Peresidena Kulamanu Allen ma kekahi la ae, oia hoi, ka Poaono.

            Me ke kakahiaka nui o ka Poaono, ua hoea io ae la na poe i hoopilikia ia e ka waikahe ma kona home, a malaila i hoolako ia mai ai lakou me na pono kino e ka Hui Kokua Manawalea Hawaii, a ua hoi aku hoi kela a me keia me ka hauoli nui, aole hoi i loheia aku na leo hoohalahala puka mai ana mai ko lakou mau waha mai. A ia wa pu no hoi i ikeia aku ai na lima o na lede oia Hui e lauahi mai ana, e okioki ana kekahi poe, e anana ana kekahi poe i ka nui o na i-a lole e helu ana hoi kekahi i ka nui o na huluhulu, a pela wale aku, a ua hoike maoli mai no lakou i ko lakou manaoio hana maoli.

            Ua koho ia, maluna aku o ke kanahiku poe poino i hoolako ia me na pono moe e ka Hui Kokua Manawalea Hawaii, aka, mamuli o ka pau e ana o na wahi hana bela elike me Ordway & Porter, J. Hopp a me H. H. Williams, nolaila, i ka Poakahi i pau loa ai na poe poino i ka hoolako ia me na bela moe.

 

UA MAKANA IA AKU I KEKAHI
UWATI GULA.

 

            I keia Poalua, i makana ia aku ai ia William Wells, kekahi o na luina o ka mokupea R. P. Rithet, he uwati gula no kona hoao ana e hoopakele me ka wiwo ole i ka Iapana i lilo ai i ka wai ma ke kahawai o Nuuanu ma ka Poaha nei, mawaho ae hoi o kekahi puu dala i lulu ia ai nana e kekahi poe Iapana ma kekahi paina i malama ia e lakou maloko o ka Hotele Hawaii.

            O keia uwati gula na ke Kuhina Iapana Shimamura i haawi makana aku, he makana hoi na na poe Iapana ia Wells no kona wiwo ole ma ka hoao ana e hoopakele i ke ola o kekahi o ko lakou mau hoa lahui.