Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 15, 9 April 1898 — Page 5

Page PDF (893.78 KB)

This text was transcribed by:  Patricia Ravarra
This work is dedicated to:  Midsummer Mozart Festival 2012 Program 2

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA  POAONO  APERILA 9, 1897.

HALAWAI MAKAAINANA HUI.

Ka Hoike a na Elele Lahui.

EKOLU HAPAHA O NA HANA I HANAIA, A HE HAPAHA WALE NO I KOE.

He Mau Tausani i Hoea ae ma ke Kuea Alii.

 ( Hoomauia )

ka ha olelo a david kalauokalani

            Kekahi o na Elele a ka lahui i hoouna aka nei i Amerika Huipuia no ke kue ana i ka Hoohoiaina ma ka Halawai o ka po Poalua ma ke K@e o ka Pa Alii, imua o kekahi anaina nui.

            Eo‘u mau hoa makaainana i akoakoa mai i keia po,

Aloha makou:

            Owau kekahi elele i hopuna ia e oukou ko’u mau hoa makaainana ma ko oukou lokahi, a owau no hoi kai kepa ia mai he k@i, a he kalaikii a he lolo, he hemahema a he ike ole i ka olelo haole, he poho ke dala a oukou a ka lahui, e hai aku au ia oukou me ka oiaio i na he lolo au, a i ole he naau@o he hemahema he ike ole loa ma na ano a pau, no ke aha la wau i kapa ia mai ai e ko Amerika, a i ole e ka nupepa aupuni ka Avalakaika o ka la 21 o Mar 1898 nei, ei mai ana o D. Kalauokalani “ka noeau kalaiaina,” ka ko Amerika hoi “ka liona o ka Moana Pakipika,” (C. W. Akipoka ma Kaleponi Hotele a me na hookaau olelo a ko ka hikina poe.)  Hooho ke anaina, pololei hilinai nui ia oe.  Ina pela ko oukou manao e hilinai maluna o ko oukou mau alakai, ua haalele iho makou ia oukou ma ka la 20 o Novemaba, 1897, iloko o ko oukou ulumahiehie, oiai oukou e haawi ana i na kipona o ke aloha n@ makou ko oukou mau elele e lawe ana e hoike i ko kakou manao kue i ke kuikahi hoohuiaina ma ke kulanakauhale poo aupuni o Amerika Huipuia, oia hoi Wasinetona. 

            Ua nee aku ko makou hala lana makuahi Gaelie, oiai makou i hiki aku ai ma ka b@e ulehole, hoomanao ae la au i ka olelo kau ana a kekahi kanaka kalaiaina o ke au holomua o Hawaii nei, penei a mau olelo kau lana:  “Hele aku no ke akamai o ke kanaka Hawaii a ka b@e ulehole hoi mai,” keia kana mau olelo hooiloilo i ko kakou kulana na kanaka Hawaii, aka, i hai aku au ia oukou i keia po, ua manao au, ua haule ia mau olelo, a no ka mea, ua holo aku nei makou ka oukou mau Elele a ha-ha, a milimili i na kalaiaina naauao o keia aupuni nui e noho ia ana e 70,000,000 kanaka, mahalo a nui ke anaina me ka hooho pololei haule la mau olelo hooiloilo.

            Eha la ma ka moana, halawai makou me kekahi Senate a hai mai ia ia makou penei, ke ike nei au a@a

ke @e@na nei o na hoaha@au o ka hoom@na Moremona ma na mokupuni o Hawaii, he 4,000, ina paha he mea pono e palapala aku ia la kou e hana mai i palapala hoopii i na Senate Moremona iloko o ka aha olelo o Amerika oiai he elima Senate oia poe, ma@o @lo mai hookahi ua waiwai no oukou.

            A ma ka kamailio ana, ua hooholo makou na’u e pane i hope nei, oiai owau kekahi hoahanau oia hoomana; a na pane mai au ia Mrs. Makanoe Keaeapa a me Aberahama Fernandez ua @ana ia kela @ana me ke naau piha i ke aloha e Mrs. Makanoe Keaeapa a me A. Farrarz a ua hiki ae ka pa@ ala hoop@i@a na luna o ia ekalesia a me na hoahanau, a oia mau palapala kekahi koo ikaika nana i kokua ae i ka palapala hoopii a ke aloha aina, a ua @ lo ia mau palapala a pau a me ka makou mau wehewehe ana, he mau mea o koo ae ana i ka manu ae@o o Amerika, aole @ ale poho ia kakou e Hawaii aina a me Hawaii Lahui.

            Oluolu ko makou pae ana ma Kapalakiko, a haalele ia la @a no ka mokuaina o Uta, kulanakauhale o Loko Paaka, la 2 o Dekemaba, k@pa makou e ike i ka papa kaula o ka hoomana o na la hope, a kuka pu makou me lakou ma na mea ano nui e noi aku ana ia lakou e kokua mai ma ka hoolauna ana aku me keia poe Senate, a ua oluolu loa lakou e hana i mau palapala, a pa loaa ia makou he mau palapala hoolauna.  E hai ake au ia oukou, he poe aloha lakou ia kakou ka lahui Hawaii, haalele ia laila no Cigato, haalele ia laila no Wasinetona hora 11:50 paha o ka la 6 o Dekemaba, hiki no Ebbette house, ka Hotele a ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani, e kali mai ana ia makou, lulu lima pu me ke aloha nui, me ka haawi aku i ko oukou aloha ka lahui iaia a me kona mau hoa alo anu, aohe waimaka paa i ke aloha.

            He mau minute o ka launa ana, ua haalele iho la no ke kapikala ka hale o na Senate a me na Lunamakaainana e akoakoa ana hiki makou, nolaila, ma ke alakai ana a ka Elele Kiekie Joseph Heleluhe, oiai,

ua alahula Puuloa he hele na Kaahupahau ia elele a ka lahui, komo aku ia i kahi o na makaikai e piha ana he mau haneri, a i ole ma kahi o ke tausani a oi aku, ia makou e noho ana heluheluia mai la ka palapala o ka haiolelo a ka Peresidena McKinly a komo pu mai la ma kaua haiolelo e kono ana i ka Aha Senate e noonoo koke ia ke kuikahi hohuiaina, i ko makou lohe ana, he keu o ka pihoihoi o makou ka oukou mau elele me ka manao aloha no ko kakou aina a me k@ kakou noho ana lahui haalele i ka hale o na Senate, komo i ka hale o na Lunamakaainana, haalele ia hale hoi no ka Hotele, kuka pu hou @ e ke Alii no ka pau ole o na manao aloha ana no kakou ka lahui.

            Ma ka la 8 o Dekemaba, @o a he lono ia makou no Senate Hoa no ka mokuaina o Makek@keka, na loli oia a koe ae la i ka hoohui aina, nolaila, ma ia po na holo aku makou ma kona hale noho, he po anu keia o kekahi he malihini ua keonimana la ia makou, aka, ua kapae makou ma na ano a pau loa, a holo aku ia imua me ka naau koa a wiwo ole, owau me Col. Likikini a me J. K. Kaulia i keia wa o makou maluna o ke kae, hawanawana aku la au ia J. K. Kaulia “Kuu keiki a hoa elele, i keia hora e hoohana ana ka lolo me ka lolo e like me kau olelo kaulana,” @a ae mai la oia hiki makou ma ka hale o ua kaeaea la o ke aupuni o Amerika, halawai mua makou me ke kiai puka, a @@na i lawe aku i na kikiki o makou, aole i emo iho malaila ua elemakule nei, a hui me makou me ka oluolu a kuka pu makou i ka makou hua kai i hele aku ai imua ona, na Col. Likikini i hue pau aku i na mea nui a me na mea liilii, mai ka hookahuli ana a hiki i kela wa a makou i haalele iho ai ia oukou, oiai mai ka nui o ka leo o ua Col. Likikini nei a hiki i ka pau he ana, ia wa@ ua kulu mai la na waimaka o ua hapauea ’la no ka nui o kona aloha ia kakou ka Lahui Hawaii, a pela no hoi me ko makou mau waimaka i kulu pu iho ai.

            O kekahi mea nui ana i ninau mai ai, eha o oukou he mau Hawaii ponoi loa, o ka ane, elua, a he hapaha haole au, ua pono, ua hiki mai la oukou kai no na oukou na ka lahui Hawaii kela hoohui, o ka makou pane, aole oia ka makou i hiki mai la imua ou, eia he palapala hoopii na ka lahui he 21,000 o oi ae, a oiai, iloko no o ko’u poli kahi i hii ai o na inoa o na ahahui aloha aina, oiai hoi, ua noho ko makou aha.  Elele a hooholo i hookahi a makou palapala hoopii e waiho mua, a ua hooholo like makou, aole e hiki i kekahi o makou ke hana i kekahi hana kalaiaina, ke ole e hooholo lokahi na elele lahui.

(No kahi wa aku.)

 

MEA HOU O WAINIHA KAUAI.

Mr. Lunahooponopono,

Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua hiwahiwa i keia mau mea hou malalo iho nei, a oia hoi keia:

            Ma ka la 25 o kela mahina aku nei, hoomaka mai la ka ua, a ma ka la 26 ae, ua nui loa mai la, a ma ka hora 12 iho oia po, pa nui mai la ka wai o ke kahawai, uhi mai la maluna o na aina m@hi @alo a me laiki a na pake a hului pau aku la.

            Ua hoomakuaku na pake i ko a lakou mau pono no ke kau ana aku maluna o ko lakou hale luna, e imi ana hoi i wahi no lakou e pakele ai mai ke a poino ae, oiai ka wai e @e ana me ka huhu nui.

            O Alapu Nuuhiwa, ua kahe aku na pake iaia no ka hoomakaukau ana e kau mai maluna o ka hale lana no ko lakou hele ana e imi i kahi e pakele ai, aka, no hoi aka no oia no kona hale me ke kaumaha, 3 lakou poe nunui a me 1 bebe, a me 2 mau pake.

            O Alapu Nuuhiwa, ua kahea aku na pake iaia no ka hoomakaukau ana e kau mai maluna o ka hale lana no ko lakou hele ana e imi i kahi e pakele ai, aka, no hoi aku no oia no kona hale me ke kaumaha, 3 lakou poe nunui a me 1 bebe, a me 2 mau pake.

Me ka mahalo,

S. K. Kapua,

Wainiha, Kauai.

 

E HOOMAIKAI IA KE AKUA MA NA LANI KIEKIE LOA, HE MALU MA KA HONUA, HE ALOHA I KANAKA.

            He oiaio, aia ma kona lima akau ka loihi o na ia me na makahiki, a ma kona lima hema hoi ka waiwai me ka hanohano, a o kahi hunahuna o kona lima hema na hooloaa mai oia ia kakou i keia la, mamuli o kona hoolako ana mai he papapa’i no ka pono o ka Ipu Olelo a ka lahui oiwi Hawaii, a eai ke hooponopono ia nei ma Ewa hino o ka hale oia hoaloha maikai o’u, Kale Kulika

i make, me ka Alanui Moi, aole a kakou mea e kaena ae ai, o ke aloha wale iho no o na lani, mamuli no o kona hookupaa ana mai i ke aloha oiaio iloko o ka lahui oiwi, e kuiee aku i ka Ipu Olelo a ka lahui ma ko lakou popli pumehana, oia hoi ka wiwo ole o na wiwo ole, a o ka Ipukukui pio ole i ka makani he Kauaula, ka nupepa Ke Aloha Aina  i make, ma ke Alanui Moi, aole a kakou mea e kaena ae ai, o ke aloha wale iho no o na lani, mamuli no o kona hookupaa ana mai i ke aloha oiaio iloko o ka lahui oiwi, e kuiee aku i ka Ipu Olelo a ka lahui ma ko lakou polu pumehana, oia hoi ka wiwo ole o na wiwo ole, a o ka Ipukukui pio ole i ka makani he Kauaula, ka nupepa Ke Aloha Aina .

            Aoiai hoi, ua loaa iho la ke kahua o ka hana e uwila aku ai i na mea hou imua ou e ka lahui oiwi, o kana hoi ka hoa@apa aku i ka malamalama o ka uwila, o ka kakou hoi ka hoohikiwawe aku i ka aila e pahee ai na lima hoohana o na keiki hoomanawanui o na papapai a’a, a pela kakou a pau e pono ai kekahi i kekahi ma keia hope aku a mau loa aku no.

            I ka hoopau ana i keia, ke haawi aku nei i ko’u aloha i ka lahui oiwi aloha mai Hawaii a Kauai, a na ka lokomaikai o ke Akua a me ke aloha o Karisto a me ka launa pu ana mai o kona Uhane Hemolele me kakou a pau.

Amene

Ko oukou hoaloha no,

Samuela K. Kamakaia.

 

KAULIKE OLE NO HOI NA HANA MAKANA A KE AUPUNI.

            Ma ka la 24 o kela mahina aku nei, oia hoi ka la waikahe nui make kahawai o Makaho, aia malaila kekahi keiki hapa haole nona paha na makahiki he 15 a oi, e k@ ana e nana i ke kahe ana o ka wai, a e haka pono ana hoi kona mau maka maluna o na mea a pau a lawe ia mai ana e ka inaina o ka wai.

            Oiai oia maluna o kekahi kao @a ike aku la oia i kekahi mea kino e lawe ia mai ana e ka wai, me kona manao he pauku laau a i ole; kekahi mea kino e ae, aka, ua hoomaopopo oia he mea kino kanaka (he keiki hapa paele) na hoomakaukau keia keiki hapa haole iaia iho e hoopakele i kona hoa kanaka a lele aku la oia iloko o ka wai e amio nei me ka ikaika nui, o kahi laki loa o ka hoea pono ana ae o na keiki nei malalo pono o kahi ana e makaukau nei @ lele iloko o ka wai, a ua lalau keia keiki a paa pono ma kahi wahi o ke kino o ka mea poino a huki ae la iluna o ke kao me ka hakoko ana me ka ikaika o ka wai e ka@e nei.

            Wahi ana i kou mea kakau, ua aneane laua e haule like iloko o ka wai, a ina e pahemo kona lima mai ke kao ana e kau nei o kona haule pu no la, a aole maopopo ko laua hopena, ua hooikaika no ia a palekana ke keiki ana e huli nei a kau i ke kao, pela no hoi me ia, a ma keia hana ana he mea pono e haawi ia na mahalo kiekie a me na makana kaulike maluna o keia keiki, oia o Winchester ka hoopakele o ke keiki pae-le, aka ua makana ae ke aupuni he $10 me hookahi medala gula, o ka haole hoi i manao ai e hoopakele i ke Kepani i make ai i ka waina makana ia oia he $100 me hookahi uwati gula pu, na make ke Kepani ana i hoopakele ai, a o ka ia nei hoi ua ola, o na makana nae ua kaulike ole oia ka kou mea kakau e olelo ae nei, kaulike ole no hoi ka hana makana a @ aupuni.

            Ina no hoi i kaulike ia, ina no na pono loa, ina e paumi like ia na dala ia lana me na medala gula pono loa no la hoi, ke kapakahi hoi ka hewa, aka, e haawi ia no @a mahalo kiekie i ko ke aupuni makana manawaiea ana no na pilikia o keia ano a me na hoopa kal@ ana, mai oi @a aku ina i kaulike na makana, o ka hana haole paha o keia keiki hoopakele kona mea i emi ai.

K. Kukaulike

Honolulu, Mar. 30, 1898.