Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 16, 16 April 1898 — Page 7

Page PDF (902.63 KB)

This text was transcribed by:  Nancy Peterson
This work is dedicated to:  aloha!!

KE ALOHA AINA

 

HE MOOLELO WALOOHIA.

 

--:NO:--

 

ALANADELA.

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu Keokeo.

--A I OLE.—

 

Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe.

 

Ua hookaumaha ia o Alanadela i keia uhi koke mai o ka pouli, ake, aloe nae oia i hookuemi i kona nee ana aku in ua a iloko o ke kaumaha a me @a ehaeha o kona puuwai e noi mau ana hoi i na Mana Lani e haawi mai i na kokua ana in@, a e hoike koke mai hoi i ka ano o kana moeuhane, ina no ka lanakila a poino paha.

            A iloko no o keia wa ana e kaniuhu ana no ka pilikia a ka makewai oiai, kona puu ua hale a mo@o, aia koi ua pa mai la kekahi wahi oaniani makani huihui, a maloko o na leo owe o na lau l@au, ua lawe pu mai la oia ne ko owe o ka wai o kekahi kahawai mamua ponoi aku no o kona alo, a ia manawa no i loheia aku ai o kona leo i ka hooho ana ae penei:

            A! He leo anei kela no ka wai ka’u e lohe nei? Ua hewa anei ka lohe a ko’u mau puka pepe ao, a i ole ua moeuhane anei au? E hoonani ia na lani, aole i hewa ka lohe a ko’u mau pepeiao, aka, he leo wai io no ia no kekahi wahi kahawai mamua aku nei.

            I ke kuu ana iho o kona leo, a hoomaopopo iho la he leo wai io no ia no kekahi kahawai, e like me kekahi kuaua nui i mahe ae, pela no na haawe kaumaha i haalale mai ai i ka kaua Alanadela, a me na kapuai mama a me ka puuwai i piha i ka hauoli ua hoonee aku la oia i kana huakai imua me ka puahi nui.

            I keia wa no i hohola mai ai o na eheu o ka pouli, aka, ua hookokoke aku la ua Alanadela nei no kahi a ka leo o ka wai pae mai ana. No kekahi mau minute wale no keia naku hele ana aku iloko o ka pouli aia hoi, ua hoea aku la oia ma ke ka pa wai, a me ka hakalia hou ole iho holo pololei aku la oia no kahi a ka wai e kahe ana a hooma-u iho la i kona puu i hele a maloo.

            I ke kena ana o kona makewai o ia no kona wa i huh aku ai i wahi no kona poo e hoaumoe iho ai ia po a hiki i ka oili hou ana mai o ka la i ke kakahiaka, aole no nae i loihi kona hulihele ana aku i ka pouli, ua koea aku la oia ma kahi o kekahi kumulaau maloo nui e waiho ana iluna o ka lepa, a ma ka aoao e pili ana i ka iepo, he puha nui, a maloko o ua puha laau la i hoomoe iho ai o Alanadela i kona poe, a haawi iho la i kona pauku kino i hele a maluhiluhi, he wahine lanakila hou hoi i pakele mahunehune mai, mai ka ponolima mai o na kanaka pauwai lokoino i manao e hoohaumia i kona kino laahia, aka, ua hala aku la nae na nanaina e hoopiliaiaia mai ai oia, a i keia wa he kane oia mailuna a lalo.

            Iloko o ka manawa pokole o keia hooluolu ana iho o ua Alanadela nei oia no kona wa i pauhia loa aku ai iloko o ka hiamoe kulipolipo, a mamuli o ka wela okooko o ka la i hoo puiwa ae i kona hiamoe, a i ike ae la ua kiekie loa ka ka la iluna.

            Nolaila, ku koke ae la oia iluna a hele aku ia e huli i mau hua ai, no ka hoopiha ana i kona houpo i hele a hakahaka ma ka lihi kahawai a ua loaa aku iaia he mau hua ohelo kakaikahi, mea ia mau hua ai i paina iho ai oia i kona aina kakahiaka.

            Aka, aole nae he ike aku ona i kona maona, nolaila, me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papaina no ka make a ka pololi ku hou ae la oia iluna, a me ka leo kaumaha puana ae la oia i keia mau huaolelo, penei:

            Kai no hoi he oiaio ka hoike a a ka moeuhane i hoike mai ai e nee aku imua a mai papauaho, no ka mea, ua loihi ae nei kahi a’u i i hele mai nei, aka, aole nae he wahi pomaikai i loaa mai, a nol ila, o ka hope loa keia a’u e huli hou aku ai i mau hua ai na’u a ke loaa ole ka  hoi ia’u na hua ai e hoopiha iho ai i ko’u houpo i hele a hakahaka e pii no auanei iluna o kekahi kumulaau kiekie, a mailuna mai no auanei au oia wahi e lele mai no lalo o ka honua, a make loa, a pau hoi ko’u ike ana i na ehaeha o keia ola ana maluna o keia ilihonua. 

            I ka pau ana o keia mau huaolelo ana i puana ae la, ua haalele koke iho la oia i kana wahi e ku nei a hele aku la no ka manawa hope loa e huli hou i mau hua ai, aka, hala ae ia nae he mau hora, aole he wahi mea i loaa iaia, a i keia manawa i komo mai o na noonoo kaumaha iloko ona, aka, aole no nae oia i hooki koke ae, ua hoomau aku la no oia i ka naku hele @ana iloko o ka hihipea o na laau e pii ana iluna o na puu e iho ana hoi i lalo o na awaawa.

            A i ka ike ana o ua Alanadela nei ua nele kana mea e huli nei, oia no kona wa i noho iho ai ilalo a noonoo iho la i ka hopena o kana mea a hana ai i wahi hoi e pau koke ai o kona ike ana i na ehaeha ana e auamo nei.

            No kekahi mau minute keia kulou ana o ke poo o ua Alan dela nei aea la kona poo iluna, a ia manawa i ike ia aku ai o na waimaka e hiolo mai ana mai kona mau lihilihi maka mai, a lohe hou ia aku la kona leo i ka puana hou ana ae me ka walohia, penei:

            Ae, e make no au e pono ai, oiai, ua loihi ae nei na la o’u i hoehaeha ia ai e ko’u mau enemi, aka, ua kaawale  aku nae lakou i ke a na, me ko’u kuhi la hoi e loaa ana ia’u na ulia @ ka laki, aka, e like me ko’u pakalaki i kin hi pela no ia e ukali mai nei mahope o ko’u mehen, a e make a ana au i na hoopilikia ana a ka pololi ai, he mea hoi a’u i lohe mahui wale ma ka manaolana ole e ha lawai ana au me ia poino. Aohe mea e a’u e hana aku ai i hiki ai ia’u ke hoopakele ae ai i ko’u ola, nolaila e make io no au e pono ai, a ke hooko nei au i ko’u manao hope e make au maluna o kekahi kumulaau kiekie.

            I keia wa no i ku koke ae ai oia iluna a hele aku la no ka hooko ana i kona make weliweli, ua hoea aku oia malaio o kekahi kumulaau oka kiekie, iloko o keia wa me ka hoohakalia hou ole iho, pii aku la oia no luna o ka wekiu o ua kumulaau la, me ka manao ana mailaila e lele mai ai oia i make koke, aole hoi i na iaia malalo o make koke ole auanei oia a nui hou aku na ehaeha e loaa iaia.

            No kekehi manawa loihi keia pii ana ana ua hoea aku ia oia iluna o ka wekiu o ua laau ia, a mailuna o ua kumulaau nei i ike aku ai oia i ka @laau ia e waiho kaheia mai anaimua o kona aio, aka, he mea ole nae i kona manao.

 

KA AHA MELE O KE POAONO AE NEI.

 

            Oia ka Aha Mele a na keiki oiwi ponoi i kakou, i alakai ia e W. J. Coelho, a i kapa inoa ia hoi, “The Hawaiian Glee Club.” I ka wehe mua ia ana o keia Hui maloko no oia hale i ka mahina o Feb. 12, a i ole 19 paha. Aole no i mahuahua loa na makaikai i hiki ae, mamuli o kekahi mau hana e ae i malama ia ia po hookahi, pela i pau pono ole ai kekahi mau noolilo i ka uku ia, a no ia koena no hoi o na hoolilo ke kumu o keia haawi hou ia ana aku o keia Ahamele i keia po Poaono ae, a ua hoomakaukau pu ia no hoi me kekahi mau hana keaka hoomakeaka pu e haawi ia mai ana ia po. E hoomaopopo hoi ka lehulehu, aole he mau himeni wale no ke hana ia mai ana, elike me ka mea maa mau, aka, he mau mea hana akamai e ae kekahi o ke ano hoakaaka ku i ka lealea naauao, a i ao ia hoi mailoko mai o na buke a ka poe naaoao.

            O ka poe i hele ae i ka po mua loa i wehe ia ai keia Hui, o lakou na hoike no na hana mikiala i hana ia ia po. Nolaila, e naue nui ae, e loaa no na @kiki ma ka Halekuai o Kalahiki.

 

MAKE HE KAHUNA KAKOLIKA

 

            Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Mauna Loa i ke kakahiaka Poalua, ua halihali pu mai la oia i ke kino make o kekahi Kahunapule Katolika nona ka inoa o Aboylius. I ka hora 3 o keia wanaao Poalua no oia i make ai ma ka moana.

            E huli hoi mai ana oia no ke kulanakauhale nei mai Kona mai no ka lapaau ana i ukali ia e Makua Victor, aka, ua make e iho la nae oia.

            He kanaka opio wale no oia nona na makahiki he 27, a i ka 15 o kona mau makahiki, he haumana oia no ke kula Katolika. He ehiku makahiki i hala ae nei i hoea mai ai oia i Honolulu nei, Ma Hilo oia i noho paahana mua ai no ka pono a mailaila aku no Hookena, Kona.

            Ma ka hora 8 o ke kakahiaka Poakolu i malamaia ae ai ona haipule ana maluna o ke kino make o ka Makua Aboylius, maloko o ka luakini Katolika Malieokamalu, ua nui na poe i akoakoa ae malaila no ke komo pu ana aku me na kahuna oia ekalesia no ke kumakena pu ana.

            I ka hora 9:30 i haalele aku ai ka huakai i ka luakini, a ukali aku la i ka huakai hope a ia makua o ka pono i hooluolu aku la no ka ilina o Koula. He poe wahine Hawaii wale no ka hapanui i komo aku ma ke a huakai, a me na haumana hele la o ke kula kaikamahine Katolika. Aloha no!

 

UA HOOKOIA KO MAKOU MAKEMAKE.

 

            Aole paha he nupepa e ae iloko o ke kuianakauhale nei, i aa e hoike i kona manao uwao no ka pono a me ke ola o kekahi mau kanaka i ahewa papalua ia e na Kiure Hawaii, no ke ahewa ana, a i hoomana ia hoi ia ahewa ana, e ka olelo hooholo a ka Lunakana wai nana i haawi ka hoopai o ka make maluna o ua mau lawe hala ia, maloko o ka halepaahao o Kawa, no laua hoi na inoa o Kapea a me Kaio.

            Ua uwalo aku makou me ka hoike ana i ko makou manao, ua oi aku ka pono i hookahi mea e li ia ma ka amana, oia no hoi ka mea nana i lawe i ke ola makamae o Kauka Kamika o Koloa, a o kekahi hoi, oia o Kaio, e hoopaahao ia a pau ke ola, aole hoi elua ola no ka mea hookahi.

            Ua nui no na hooikaika ia ana @ wahi e hoopakele ia ae ia i keia hoopai kakauha o ka make maluna ona. Ma ka noho ana o ka Ahakukamalu o ke aupuni e noonoo i kekahi palapala hoopii, i kakauinoa ia e kekahi mau heluna inoa mahuahua, e noi aku ana e hoololi ia ae ka hoopai o ka make, a i ka hoopaahao a pau ke ola.

            Ua nui no na hoapaapa ia ana o ka noonoo ia ana o keia kumuhana, a hiki iho la i ka Poaono nei, akahi no a maopopo loa, ua loli ka hoopai o ka make maluna o Kaio, i ka hoopaahao a pau ke ola. Nani kela hoololi, a ua kohu pono hoi ia elike me ka makou mea i makemake ai, oia hoi, i hookahi ola no ka mea hookahi, aole hoi i elua.

 

            I ke kakahiaka Poakahi, i kau aku ai ka hoopai o ka make maluna o Kapea, ka mea hoi nana i pepehi ia Kauka Kamika a make loa, a o ka hopena i kau mai maluna o kona kino opiopio, oia kona make ana, i panai no ke ola o ka mea ana i pepehi ai. A o ka panina iho la no ia o kana mau hana ma keia ao.

 

HE ULIA POINO O KEKAHI MAU IAPANA.

 

            Ua halawai ae kekahi mau Iapana elua me kekahi poino weliweli, a he hookahi o laua i make loa, a o ka lua, aia no ia ke hookokoke aku la ma ke kae o ka luakupapau, malalo ae nei o ka hale wiliko hou Oahu, ma ka hora @ o ke kakahiaka Poaha o keia pule aku nei, a penei na lono i loaa mai:

            He puulu lapana ke hooili ana he 20 mau pahu puna iluna o kekahi kaa ukana, no ka lawe ana aku i ka hale wili, a he ihona hoi kahi a ke kaa e holo aku ai maluna o ke alahao a hiki i ka hale wili. I ka pau ana o ka ukana i ka hooili ia iluna o ke kaa, ua holo aku la he elua mau Iapana mamua o ke kaa no ke koo ana mai ka holo ino ana o ke kaa, a he eono hoi mahope kahi i paa ai, a i ka wa i wehe ia ae ai o ka laau i paepae ia ai malalo o ka huila, ua hoomaka aku la ua kaa nei e nee imua me ka ikaika, a hiki i ka wa i hiki hou ole ai ke hoopaa ia. I ka ike ana o na Iapana mamua o ke kaa i ko laua poino, ua lele koke aku la laua ma ka aoao no ka hoopakele ana i ko laua ola, aka ua hina like iho la lauailalo a he hookahi i pii ia na wawae e ka huila, o ka lua ua haki pu ka iwi o kona kua, o ka mea i pii ai na wawae e ka huila, nona ka inoa Taminaga, ka mea i make ma ka Poakahi nei, maloko o ka Haukapila, a o ka inoa o ka lua o Soj@i, aole no oia e ola ana.

 

            Maloko o ka luakini Katoliki Marieokamalu ma ka la Sabati nei, ua maule iho la kekahi wahine haole.

 

NA ANOAI O KE KAIMALINO A EHU.-HOOKIPAIA NA ELELE ME KE OHOHIAIA.

 

Ka Nupepe KE ALOHA AINA,

                                    Aloha oe

 

            Ua pae mai na Elele J. K. Kaulia a me D. Kala-oka@ani, i ka auina la nei me ka maaiahi, a ua apo ia aku na malihini e na kamaaina me ka pulama nei ia.

            Ma ka Poaha, April 7 i hoau mua ae ai ka Lunakanawai Kaapuni J. W. Kalua i ka noho Kahu ana no ka Aha Kaapuni III, ma kahi o Lunakanawai E. G. Hitchock i ma’i. Ua ka@ae ia ae e ka aha na hihia Kaulike a me na hihia Hooponopono waiwai, a o na hihia wale no e hoolohe ia, oia na hihia i hoohalahala ia mai na Aha Apana mai.

            Ma ka aunia la Poalima ae, April 8, hora 3, i malamaia ai ka haiolelo a na Elele ma ka Luakini o Mokuaikana, ua piha pu ka hale i na makaainana, no ke ake ana e lohe pono i ka hoi ie a na Elele no ka laua hana a ka Ahahui i hoouna ai ia laoa i Wasinetona, na Jasia K. Laioha ka Peresidena o ka Ahahui Aloha Aina o Kailua i malama ae i ke alakai ana o na hana.

            Wehe ia na hana me ka pule a Rev Kalaiwaa, @a J. K. Laioha i hoolauna ae imua o ke anaina ia Peresidena a Elele J. K. Kaulia, a nana i hoike mua ae i ka hana a na Elele i hana ai, a pau kapa ua hoolauna ia ae o D. Kalauokalani imua o ke anaina, a i ka pau ana o kana, ua noi ae ka Peresidena Laioha e hookuu ia na hana ma ke mele lahui Hawaii Ponoi, i alakai ia e Rev. S. Kapu, a na Rey, kalaiwaa i haawi mai i ka pule hookuu, a hookuu ia na hana iloko o na hooho hauoli o ke anaina, a i ka wa i hookuu ia ai na hana, ua haawiia ae na lululima ana o na Elele me na makaainana, he nui ke ohohia ia o na Elele e na makaainana o Kona nei.

            E haalele iho ana na Elele no Kona Hema ma ka Poaha, April 14, no ka laua huakai kiapuni, a mailaila aku no Kau paha a me Puna, Hilo, Hamakua, Kohala, a pae ae i Maui, pela na lohe.

            Aohe no he mau mea hou e ae, o keia wale ae la no. Me na Lunahooponopono a me na keiki @u hua medala ko’u welina.

                                    J. S. H. (ALOHA AINA.)

 

            He 14 ka nui o na make o ke kulanakauhale nei a hiki iho la i ka Po@lua nei.

            Ua hoopiha ia ae na luakini like ole o ke kulanakauhale nei me na poe haipule ma ka la Sabati nei.

            He ahamele ke haawi ia ana maloko o ka hale hoikaika kino o Kamehameha i keia po Poaono iho.

            He mau Hawaii i huli hoi mai maluna o ka mokuahi Zealandia, no laua na inoa o Joe Puni a me George Kahananui.

            Ua loaa mai nei he lono, ua make ma Hanalei, Kauai, ma ka la 11 iho nei, o J. W. Lota, ka Lunakanawai oia apana.

            Maluna mai o ka mokuahi Peru o ka Poalua ae nei e loaa mai ai o na lono kaua hope loa. Nolaila e lawe nui i Ke Aloha Aina i ike i na mea hou hope loa.

            He ewalu ka nui o na opio o luna o ka moku a’o kaua Mohikina i loaa i ka ma’i puupuu ulalii i lawe ia aku no ka hoomalu ia ana ma ka pa hoomalu o Mauliola.

            Ua lawe ia mai he Pake mailalo mai o ka mahiko Oahu no ka Haukipila, ma ka Poakolu nei, mamuli o kona halawai ana me kekahi ulia poino, ma o ka pa ana i kekahi pohaku i lele mai mai kahi e hoopahu ia ana o ka pohaku.