Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 17, 23 April 1898 — Page 8
This text was transcribed by: | Lovey Slater |
This work is dedicated to: | Jerry & Irene-Waiau Fish Market |
KE ALOHA AINA
8 KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 23, 1898.
HE MOOLELO WALOHIA
:NO KE:
Keikialii Alabati
Ke Kaeaea o Pelekane.
:A ME KA:
Ui Madelina.
Ke Kukui Uwila o Ainapo
Hoohenoia no KE ALOHA AINA
E kuu haku maikai, wahi a ka Ui Madelina, o keia mau helehelena kaumaha au e ike mai la, aole ia no ka mea okoa, aka, no ka kaua lei no ia, ka mea hoi i loaa mailoko mai o ko kaua puhaka, a o ke kumu, e lohe no oe me ka pololei.
Oiai hoi, ma ka po nei, ua hoi aku la oia maluna o kona wahi moe, a iaia nae e kokoia ana i na hooniua ana o na hana pahaohao a ka moe, ua halawai iho la oia me kekahi moe kupanaha, e hiki ole ai ke poina @a kona ano a pau, a hiki i keia wa a kakou e kamailio pu nei.
I ka wa i lohe pono ai o ke keikialii Alabati i keia mau olelo a kana wahine, oia no kona wa i haalele iho ai i ka rumi a lakou e kuka nei, a hele pololei aku la oia no loko o ka halealii, no ka hoike ana aku i kona manao imua o ka Moi Uilama no ka makemake o ke aliiwahine opio, e hoakoakoa ia mai na kilokilo a pau o ka aina, no ka wehewehe ana i ka moeuhane a ke keikialii opio o ke kuahiwi.
Elike me ka manao o ke alii opio oia ka ka moi Uilama i hooko koke mai ai me ka hoohakalia ole, a lawe hele ia aku la ka lohe ma na wahi a pau o ka aina, e kauoha ana i na poe a pau i loaa ia lakou he mau wehewehe noeau ana, no ka moeuhane a ke keiki opio, i hiki ai hoi ke kala ia ae na mea pohihihi e hoopilikia ana i ka noonoo o ka mea nana ka moe.
He mea oiaio, elike me ka anapu ana a ka uila, pela ka hikiwawe o na Elele i hoounaia ma kela a me keia wahi o ka aina, a iloko wale no o ka manawa pokole, ua piha pu na alahele i keia poe no ka hele ana mai e hoike i ko lakou akamai imua o ke alii, ina paha ua kulike ia me ka me e uluku ana iloko o ka noonoo o ka mea nana ka moe.
Iloko wale no o hookahi pule a oi keia kuahaua ia ana, ua piha pu oloko o ke kulanakauhale alii i keia poe, a ua hoomaopopo ia hoi ka wa e wehe akea ia ai na hoikeike manao ana, a me na hana mana i haawi ia na lakou e hooko.
I ka hoea ana mai o ka la e wehewehe ia ai keia hana paakiki, ua hele pakahi mai la kela a me keia e hoike i ka mea i ike ia e ia, ma o kona mana kilokilo ala.
Mai ka hore 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 3 o ka auina la, akahi no a akakuu iki mai ka holomoku ana o na poe wehewehe moe, a he hookahi wai o ka like wale no ma ka lakou hoikeike ana, aohe he mea i paewa ae.
I ka wa i pau ai na mea a pau i ka hoike ia, a e makaukau ana hoi ka moi Uilama e haawi mai i kona no ka haawi ana i na makana no keia poe, ka mea hoi a ka moi i manao ai, ua kulike ia e like me ka moe a kena moopuna i loaa ai.
Oia no hoi ka wa i ike ia aku ai o kekahi wahi kanaka pokole loa e hele pololei mai ana i kahi a ka moi Uilania e makaukau nei e haawi mai i na makana no na kilokilo me kona ahi kookoo pokole, i oi ae ke kiekie maluna iki ao o kona wahi pauku kino.
O keia wahi kanaka pahaahaa a pokole maoli no hoi ma ka nana aku, he hookahi wale no ona kapuai ke kiekie, a he hapa kapuai ae hoi ka oi o kona kookoo mamua o kona wahi pauku kino, a nolaila, he mea pahaohao keia i ka ike a na mea a pau.
O kona wahi papale e kau ana maluna o kona poo,k oia no ka ili o kekahi holoholona @uhuluhulu i hele a pahee ke hoopa aku i kona hulu, a o kona aahu e kahiko ana, he ili no ia no kekahi holoholona i lole ia a hoihoi ia ka hulu mawaho, a ke nana aku i kona mau wahi umiumi, ua pili no ia i ka lepo, a he ku maoli no i ke pahaohao ke nana pololei aku a.
Hele mai la oia a ma kahi a ka moi Uilama e ku nei me ke kali ana o ka hoea aku o keia wahi kanaka kupanaha, malia paha, aia iloko ona he wai meli oi aku o ka ono mamua o ka kela poe i hoike ai.
A oiai hoi, ke hoike mai nei kona mau hiona hookalakupua, aia io no paha he hana nui kana i hiki mai ai ma kahi o keia anaina i hoakoakoa ia, no ka pono e hoakaka ia ka moe a ke alii opio.
I kona wa i kokoke loa aku ai he mau kapuai wale no ka mamao mai ka moi Uilama mai, oia no ka wa i pane koke aku ai ua wahi kanaka pahaahaa nei me ka leo nui, e hiki ai ke lohe pono na mea a pau e haiamu ana ma ia wahi, ina he hookahi mile a oi kahi i hoopiha ia i na kanaka, me kei mau olelo a ka moi Uilama i lohe pono mai ai a me ke keiki opio o ke kuahiwi. E ke alii maikai, ka makua hoi o keia pu-a hipa e kuku mai nei imua o kou alo, o keia poe a pau, oia hoi kou lahui, ua hoolohe mai lakou i kou leo a me kau kauoha, oia ka mea nana e honi paa i ke ku mau ana o kou nohoalii i na wa a pau.
He mea oiaio, o ka moeuhanae a ke alii opio, aole ia no ka mea okoa aku, aka, nou no ia e ke alii ka moi ka ohana alii ponoi o ka aina, a me ka mea hoi nana ka moeuane, oia hoi oe e ke keiki opio, ka mea i ike maka i na haawina o ka poino e hekau ana mamua o kou alo.
E hoea mnai ana ka wa e hooko ia ai keia moeuhana, aole nae no ka wa pokole, aku no ka wa loihi no ia, a ia wa e lilo ai ka moi a me ka ohana alii kiekie o ka aina i poe anai ia imua o kou mau enemi, a e noho kuewa ana lakou e like me kou noho kuewa ana ma na ululaau me he mea makua ola la.
Mahope iho o na hooko ia ana o keia mau haawina ehaeha maluna o oukou a pau nau ponoi ana no e hoihoi hou mai i ka noaoalii o kou mau makua, a ia wa hoi oe e hoolilo ai i ka poe nana oe a me kou ohana e anai loa aku ai ia lakou me he opala la imua o kou alo.
E noho me ka hoomanao, aole oukou i ike i ka manawa e hoea mai ai o keia haawina a pau maluna o oukou pakahi, a ia wa oukou e manaoio iho ai, ua pololei ka hoike a Sobiada, ke kilokilo o Suria, i hele mai e wehewehe ae i kela ninau pohihihi au e ka moi e hoomaopopo ole nei i keia manawa.
Nolaila, o ke aloha no kou e ke alii a me ka ohana alii a pau, a e hoomanao iho, e hoea mai ana no na hooko ana o keia mau wehewehe ana a pau a’u i hoike aku la ia oe. Aloha oukou.
I ka wa i poha aku ai o ka huaolelo aloha mai na leheiehe aku o ua wahi kilokilo pahaahaa nei o ka wa no ia i olowalu koke mai ai na leo o na kilokilo a pau i hoike iho ai mamua i ka lakou mau wehewehe ana me ka olelo ana he hoopunipuni a me ka wahahee na olelo a kela wahi kanaka pokole.
E hopu aku iaia, a e hoopa aku maloko o ka hale paahao, no ka mea he hookaumaha kana mau olelo ia oe e ka moi a me ka ohana alii pu hoi, a aole hoi oia wale, aka, ua hookomo pu mai oia i ka lahuikanaka iloko oia haawina hookahi me oe e ke alii.
I ka wa a na kilokilo e hookikina nei i ka moi Uilama e hopu aku i ke kino o kahi kanaka kilokilo pahaahaa, no kana mau olelo kuio a piha i ka oiaio, ka mea hoi a keia poe kilokilo i lili ai me ko lakou manao, he makemake oia i ke ahua o na makana e muu hookaki ana mamua o ke alo o ka Puuku o ke alo alii.
aka, ua like iho la ka moi Uilama ma o kona lohe ole mai i ka lakou mau olelo e hookikina aku nei, me he mea kuli ala, me kona apono ole hoi i keia mau leo kahea iaia.
Oiai hoi, i na kilokilo e noke aku nei i ka hookikina iaia no hopu ana aku i kahi kilokilo pahaahaa o Suria, aia hokoona na hoomanao ana no kahi keiki nuku i hoike mai ai iaia a me kona aha kuhina i ka wa i kuhihewa ia ai ua make ke keikialii Alabati.
Kahi keiki hoopahaohao hoi i hoikeike mai ai ia lakou i hiohiona weliweli i hekau iho ai maluna o kana keiki, a me he mea la oia no paha keia wahi kanaka hoopahaohao i kamaiho mai la imua o keia anaina nui.
HE KUAI HOEMI NUI
MA KAHI O
L. B. KERR
He emi loa ke Kumukuai o na Waiwai
i hoopakele ia mai mailoko mai o ka
Pauahi Nui o Ladana.
Dekemaba 1897.
Malaila o L. B. Kerr ia wa me
kana mau dala a kuai aku
la oia ia mau Waiwai a pau,
a ke Kuai Hoemi ia aku nei i keia wa
Na Lole Aahu ma na kumukuai e hoppuiwa ana ia oe. Na Hainaka me @a kaekae waihooluu he 20, 25 a me 35 keneta o ke Kakini. Na Dimiti Keokeo he 5 kenea o ka i-a. Oganadi he 12½ o ka i-a. Na Dimiti kahakaha maikai loa 15 i-a i ke $1.00. Lawn Enelani 15 i-a i ke $1.00. Lihilihi Valenciennes he 25 keneta o ka kakini i-a.
Mai hoohala i keia wa maikai:
Ka Rumi Hana Papale.
O kela hale ua lako ia me na Paikini Hou o na Papale i hoouna ia mai Parisa a me Ladana mai e loaa no ia oe na papale Parisa mamua o kou hele ana ilaila. Na Papale i kinohinohi ia mai ka 1.00 a pii aku.
L. B. KERR
Honolulu Alanui Moiwahine Honolulu
Oiai oia e noonoo ana pela, a ua hooiaio maoli iho la no hoi oia iloko ona oia no kela, a me ia mau manao e hakukoi ana iloko ona, ua pane mai la oia me ka leo maemae o ka oluolu, i ka i ana mai:
E kuu keiki kamahao, ka mea hoi nana na huaolelo wai meli a’u i moni aku ai me ka ono, ka mea hoi a’u e hoomaopopo nei, ua kulike na wehewehe ana a keia wahi kanaka pahaahaa me ka moe a ke keikialii opio, au i wehewehe mai ai me ka moakaka, a makou hoi e hoomaopopo e nei i ola honua, e hoea io mai ana no na hooko ana e like me kau hoike.
Ia wa, ua hoanoe ia ka manao o ka ohana alii, no keia mau mea ke hoea io mai keia mau haawina weliweli, a o ke keikialii Alabati hoi, ua huli hoi aku la oia imua o kana wahine, a hoike aku la iaia no na mea apau e pili ana i ka wehewehe ana a na kilokilo i ka moe a ka laua keiki kamakahi.
A no ka moi Uilama hoi, ua haawi aku la oia i na makana kupono i na kilokilo e akoakoa ana iloko o ke anaina, a me kona hookuu pu ana aku ia lakou e hoi no ko lakou mau wahi pakahi i hele mai ai.
HE PAINA LUAU HOOLAULEA
Mawaho o ka Home aekai o ka Peresidena Mrs. Kuaihelani Campbell ma Waikiki na hoa o ka Hui Aloha Aina o na wahine kahi i hooluna pu ai me ia ma ka Poaono iho nei. He nui na mea ai o na ano like ole i hoomakaukau ia malaila, a ua ai kela a @e keia a lawa, ua inu hoi a kena, ua hoohala ia ia la holookoa e na hoa me ka hauoli ma ka auau a me ka hanu ana i na ea oluolu oia aekai, a ua huli hoi mai na hoa a pau no ke kaona nei maluna o elua kaa bass i hele a lohau i ua mau kaikamahine la o ke aloha aina.
HEKAUAIKAIKA.
(Mai ka New Era, Greensburg)
O ka moolelo malalo he mau mea oiaio ia i hoike ia e kekahi koa kahiko i komo ma ke kaua.
O Squire John Castor o Newport, Indiana, ka mea nana i hoike mai i keia moolelo, he kanaka hoopono, a he mea hoi i ike nui ia: Wahi ana: Ua hoopilikia ia au e ka ma i rumatika ma na a @i a pau o ko’u mau iwi, mai ko’u wa mai i hele ai i ke kaua. Ua hoomaka mai hoi keia ma’i ma ia wa mai. Ua hoea mau mai ia a hiki i ko’u mai loa ana a hiki hou ole ia’u ke lawelawe hou i ka’u mau hana. Ua hoao au he lehulehu wale o na kauka, aka, aolee he wahi pono i loaa mai ia’u. Ua olelo mai lakou he rumatika ko’u pilikia, a o ka hopena e loaa ana ko’u puuwai i ka ma’i, a aole he laau e hiki ai ke hoola ia. Aole no nae au i haawi pio, aka, ua ola no au me ke kue ana i ka ma’i no kanakolu makahiki, aole no hoi au i manao e make, nolaila, ua huli ponoi aku la au i na laau no ka hoola ana mai ia’u a mahope ua loaa iho la ia’u ka Hua’le Akala a Kauka Wiliama, Ua ninau aku au i kekahi poe e noho koke ana i ka mea e pili ana i ka laau, no ka mea, ua hoohana ia e kekahi poe he lehulehu wale e noho ana malaila, a ua haawi mai lakou i na mahalo kiekie ana nona. Nolaila ua kuai aku la au i pahu. Ua kokua mai na hua’le ia’u, a ua hoomau au i ka lawe ana ia lakou. Ma kela kau kupulau au i hoomaka ai i ka lawe ana, a pau iho la na pahu he eono ia’u ma kela mau mahina koke aku nei. Aole au i hoopilikia ia e ka rumatika a hiki i keia wa, ua hoola ia au e keia laau. Ke haawi nei au i na hoomaikai ana i ka Hua’le Akala a Kauka Wiliama.
O keia mau huaale aole wale no no ka poe rumaika, aka, no ma’i ia a pau i hoea mai ma o ke koko ino. Aole hoi o lakou hana ino i ka opu.
Kuai ia e na poe kuai laau a pau.
OLELO HOOLAHA
Ke hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau, aole loa au e uku i kekahi aie i hana ia ma ko’u inoe, no ka mea, ua haalele kumu ole mai ka’u wahine ia’u.
Owau iho no,
C. H. Fook.
Lahaina, Maui Apr. 12 1898
apr. 18 . lm-dly.