Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 20, 14 May 1898 — Page 6

Page PDF (805.12 KB)

This text was transcribed by:  Brianna Matsuura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

----

{Mai ka aoao eha mai}

----

            I keia la, a i keia hora a kakou e kamailio pu nei, he enemi ia mau huaolelo iloko o ka umauma o na kanaka Hawaii makee i ko lakou aina, ua hookaakaa iako lakou mau maka me ka maopopo loa, koe aku no ka poai o ka poe @uda Isekariota, e noho ana malalo o keia poe e ai i na wahi hunahuna i helelei iho mailuna iho o ke pakaukau a ka poe waiwai, me ka manano he pomaikai oi loa aku ia mamua o ka inoa maikai a me ke aloha i kona aina hanau.

            I keia wa, o na poe haole nana i paipai i keia hana o ka hoohui aina, eia lakou ke noho hamau loa nei, a o na nupepa hoi nana i paipai mau ia manao ake hoohui aupuni, ua noho malie loa lakou, no kamea, ua ike lakou i ka hewa oia hana a lakou i hoalaala ai iwaena o na kanaka ponoi o ka aina, me ko lakou manao he maluhia wale no ke loaa ana ia Amerika i na makaluki a pau, mamuli o kona lilo ana i aupuni ikaika i kaena mau ia iwaena o kekahi mau poai aupuni, o na la i hala ae mei, me ka manao ia, aohe mea nana e hoonioni iaia.

            Aka, ua nana mai ke Akua o ke ahonui, a kaupaona mai la iaia, ma o ka hookomo ana mai iaia iloko o ka hakaka me ke aupuni i ku mai e paio no kona pono iho aole no ko hai, a iloko o keia mau hora a kakou e kamailio pu nei, eia laua ke hookahe nei i ke koko o ko laua mau kanaka me ka weliweli, a ke holoke nei na mokukaua io a ia nei no ka haki@o ana no ka lawe pio ana ae i na waiwai a pau e loaa ae ana ma ko lakou alahele, e @a ka moku halihali koa, na moku lawe ai, a pela aku.

            Ma keia wahi makou e hooninau ae nei i ka poe hoohui aupuni, e hoohui anei kakou me Amerika i keia wa, i loaa ai ia kakou ka noho palekana ana mai a Sepania mai, oiai, eia paha kora mau mokukaua hookalakupua ke eku mai nei ka ihu ma na ale kawahawaha o ka Moana Pakipika, no ka lawe ana ae ia kakou i panalaau nona ponoi, a o kona leo, oia ka kakou e hoolohe ai?  E loaa ana naei ia kakou ka noho maluhia ana mamuli oia hana ana a kakou, in a kakou e apono koke ae ana, e lilo i poe keiki Amerika, a e welo mai hoi kona hae hoku, i mea hoikeike aku ia Sepania, no Amerika keia mau mekupuni?  Hauoli anei kona mau Aliimoku ke ike mai i keia mau hoailona o ka hoonaukiuki @ welo aku ana i ka makani?

            Aole! Aole loa!! E wawalo koke mai ne ko lakou mau leo hihiu have me ka weliweli, e haawi pio ia aku keia mau Paemoku iloko o ko lakou mau lima, a i ka wa a kakou e hoao aku ai e hoole oia ka wa e one-a mai ai na iliili konane o loko o ka waha o ka lakou mau pukuniahi, a e lilo auanei he mau heluna kanaka mahuahua i anai ia iho la e ka make eia mau poka a ka lokoino, A i ole, hoea mai paha lakou ma ke awa o Kou nei, aia he mau aumoku kaua Amerika e ku kiai ana, e holo ana lakou la ma Maui, Hawaii, Kauai, a kau ae i ka have o ko lakou aupuni, ma ke ano, he waiwai pio no ke kaua.

            No ka mea, aole e hiki ia kakou ke keakea aku, oiai, o Amerika Huipuia ka puuhonua o ka poe hoohui aina, a he enemi nae ia no ka poe kue hoohui aina, a o ka lakou, e kuokoa mau nona iho, me komo ole mai o kekahi aupuni nui a ikaika e hoomalu ia kakou.  E pono paha kakou e hoomanano ae ma keia wahi, i ka wa i holo ai o Peresidena Dole o ka Repubalika Hawaii i Wasinetona no ka hooia ana aku i ka pono o ke kuikahi hoohui aina, ana i hana ai a me kona Ahaolelo Senate, aole oia i moeuhane mua, a me ua poe Senate la e hoea mai ana he mau ao omamalu kaua maluna o na aina a lakou i haawi lilo aku ai i ko kakou mau pono, ua hauoli lo lakou in a kakou i hui io ia mau la.

            Aka, pehea la ko lakou manao i keia wa, pehea la ko Peresidena manao no ke kulana ana e paa nei in a ua waiwai kana huakai i hele ai i Wasinetona, aole anei oia kekahi aliikoa, a i ole, he koa Amerika paha, e kauoha ia mai ai e holo ma na kapakau malihini ana i kamaaina mua ole ai, a pehea hoi kona Ahaolelo Senate, e pakele ana anei lakou?  Aole, e komo pu ana lakou iloko oia imu hookahi o ka pilikia, a pela hoi me ka lahui i pilikana ole aku ia mau hana.

            Nolaila, i keia la ke puana malu nei lakou ma na poopoo, me ka olelo ana, "o ka poe ALoha Aina ko kakou mau hoopakele, mamuli o ka hoouna ia ana o na Elele, me na palapala inoa o ka hapanui o ka lahui kue loa ana i ko kakouhoohuiina, ka poe hoi i ike mua i ka pilikia i ka wa e hoea mai ai, na ulia o ke kaua elike me keia wa a kakou e ike nei."  Nani ka mihi ana o ka poe ikaika a i hoopalupalu ia hoi ko lakou mau naau i keia wa.

----

            Ua olelo ia ae i na e lawe io ia ana kela huina koa Amerika o 10,000 maluna o ka Pekina, Peru Kina a me kekahi mau moku e ae no Manila, e kipa mai ana lakou maanei no ka hoolako ana i lakou mamua o ko lakou holo loa ana no ia wahi.

            ----

HOOHANA NO MOKUAUA O NA AUPUNI ELUA.

--

Hooukaia he Kaua Hahana ma ke Kai kuono o Manila!

--

KAUOHAIA NA SEPANIA E HAAWI PIO KOKE MAI.

--

Maloko o 24 Hora e Loaa mai ai ka Pane.

---

UA NUI NA MAKE O NA SEPANIS MA KEIA HOOUKA KAUA ANA.

--

Aka, Aole nae Lakou i Haawi Pio Aku.

--

LILO KA MAKUAHI PEKINA I MOKU LAWEKOA.

--

Liuliu na koa Amerika no ka Holo ana aku i Manila.

--

            Maluna mai nei o ka mokuahi Zealandia i loaa mai ai o na lono hope loa e pili ana no ka hoouka ia ana mai nei o kekahi kaua weliweli loa maloko o ke kaikuono o Manila, a no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu ke unuhi aku nei makou me ka awiwi nui.

           

KA HOOUKA KAUA WELIWELI

            Manila, Mei 2, 8:52 a.m.  Ia wa i pau ai na hoopoino ana a na aumokukaua Amerika malalo o Dewey i na aumokukaua Sepania maloko o ke kaikuono o Manila ma ke kakahiaka o ne@ inei.  He ekolu o na mokukaua Sepania malalo o Adimarala Montizos i pau i ke ahi, he hookahi i piholo, a o ke koena iho ua pau i ke emi hou aku no loko o ke kaikuono.

            Ma ka hora 5 o ke kakahiaka o nehinei i komo aku ai na mokukaua Amerika no ke kaikuono o Manila, a ku iho la mamua o Cavite, a laina ae la na moku me ka makaukau ana no ka hakaka.

            Ia wa no i ki mai ai na papu o ka aina i na mokukaua Amerika, a o na mokukaua Sepania, ua alualu mai la lakou me ke ki ana mai me ka lakou mau pukuniahi.

            I keia wa no i huki ia ae ai o ka have hoailona no ka nee ana aku o na mokukaua Amerika iloko mai ka mokukaua Olympia mai, a mahope koke iho no oia manawa i lumai aku ai na mokukaua Amerika i na poka wela i ko lakou mau enemi.

            He hapalua hora mahope iho o keia hoouka kaua hahana ana, ua kaawale mai la lakou mai na pu mama mai a na Sepania, a ua hoomau aku no hoi lakou i ke kipoka ana.  He iwakalua minute mahope iho, ua haawi hou ia mai la ka hoailona mai ka Olympia mai no ka nee ana aku na kahi koaoke loa, a ia wa i hoouka ia ai o kekahi kaua hahana me ka weliweli nui.  Na keia nee hou ana aku o na aumokukaua Amerika i hoohamau iho i na mokukaua Sepania, a ia wa i ike ia aku ai he ekolu mau mokuakaua Sepania e a ia ana e ke ahi, a mawaena oia mau mokukaua, o ka moku lawe have kekahi, Reina Maria Christina, ua pau oia i ke ahi mamuli o ke pahu ana o kekahi poka pahu maluna on a.  Ua haalele iho la ka Adimarala Sepania i kona moku lawehae, a kau aku la i kona have maluna o ka moku Isla de Cuba.  He hookahi moku Sepania i piholo, a o ke koena ua help aku lakou no uka  o ka aina, mo ka hoopakele ana ia lakou mai ka hopu pi@ ana.

            He hookahi hora me ka hapa o keia hoouka kaua ana me ka hahana a me ka weliweli nui.  Ua kue mai na Sepania i keia mau mokukaua me ka wiwo ole.

            He eha haneri o na Sepania i hoike ia mai ua make, a maloko oia huina he elua kapena.  A o ka nui o na poino mamuli o ka pau ana i ke ahi ua manao ia ua nui hewahewa aku ia.  Aole na Sepania i ae aku e haawi pio.

            O ka nui o na make ma ka aoao o Amerika, aole i hoike ia mai, a i ka wa i hoi aku ai o na mokukaua Amerika no Cavite, ua ki hou mai la na pukuniahi o ka papu ia lakou, a ua hoouka hou ia he kaua no kekahi mau minute.  Ua pau aku la ia mau hiohiona weliweli.  Ke kali nei o Kmodoa Dewey i ka manano o ke Kenerala Kiaaina o Pilipine, mamua o kona hoomaka ana aku i ke kipoka ana ia Manila.  Koe wale no a loaa mai he pane kupono i ke Kenerala Kiaaina o Amerika Huipuia, a i ole e hoomaka ia aku ana ke kipoka ana i ka hora 11 o ka la apopo.

            Madarida, Mei 2.  Mahope iho o ka hoopoino ia ana aku o na mokukaua Sepania, ua hoouna aku la o Dewey he kauoha hope ia kapena Kenerala Augasta e koi ana i na lako a pau a me ka nanahu a me ka haawi pio ana mai i na mokukaua Sepania, a ua haawi ia aku he iwakalua kumamaha hora no ka haawi pio ana mai.  Ua nianao ia ua telegarapa aku la ke aupuni ia Augusta e haawi pio.

 

LILO KA PEKINA I MOKU HALIHALI KOA

            Wasinetona, Mei 4.  Ua lilo ae la i ke aupuni ma ke kuai a i ole ma ka hoolimalima ka mokuahi Kulanakauhale o Pekina e ku nei ma Kapalakiko, a e haalele iho ana oia ia anei i ka la 15 a holo aku no Manila no ka lawe ana aku i na lako ai, nanahu a me na pualikoa.

            Wasinetona, Mei 4.  He lono telegarapa kai hoouna ia aku la i Kapalakiko, ma ka hana aelike ana i eiwa mokuahi o ka Pacific Mail Company no ka halihali ana aku he 10,000 koa.  Ua hoomakaukau ia ka hoouna ana aku i ka nanahu i na e noi mai ana o Dewey, aka, ua hoomaopopo ia no nae aia he 10,000 tona nanahu ma Manila.

            O ke kumu o keia hoouna ia o na koa he 10,000 mamuli no ia o ka hoomaopopoia ana, aia mahope o ke kua o ka papu he wahi no na mokukaua e pahonohono ia ai, ua makaukau mau no ka hoomaemae ana i na moku poino, ua manaoia o keia mau koa i lako pono, ua lawe ia no ke kue ana aku i na Sepania.  O na mea i hoolala ia i keia wa, oia no ka lawe ana aku i na koa a pau o Kaleponi, Oregona, Wasinetona, Idaho, Nevada, Coorado a me kekahi mau mokuaina e ae o ke Komohana.  E hoohui ia aku ana me keia huina he pualikoa helewawae kumau, he puali kaua lio a me ka Regimana koa hou i kukuluia ae nei.  A me he mea la malalo o na alakai ana a Mekia Kenerala Merriam keia puali e hele aku ai.

 

AOLE I PAU KA MANAOLANA O SEPANIA.

            Nu Ioka, Mei 4.  He lono kai hoea mai nei mai Madarida mai e olelo ana: O Gullon, Kuhina o ko na Aina E, ua hoopuka ae oia maloko o ke Cortes, ma ka la inehinei, aole e hehi ka wawae o na enemi maluna o ka lepo o Manila, oiai, o ka pa kaua malaila he paa loa.  He lono haun@ele ma Valencia kai lohe ia ai, ua hoea ue la na haunaele Gijon .  Ua hoopahu ia ke dainamita mamua o ka hale o ka Meia ma Carraminal.

 

NA MOKUKAUA SEPANIA.

            Nu Ioke, Mei 4.  O na mokukaua Sepania i haalele aku ai ia Cape Verde Islands, maloko oia huina ka Vizcays, Almirante Oquendo, Cristobal Colon a me Maria Teresa, he pou@@@mokukaua o ka papa ekahi i ukali ia e na moku topido Furor, Terror a me Pluton, aoe he maopopo o ko lakou wahi i holo aku ai

----

            Ua makau na pake i ka hoouna ana aku i ka lakou mau wahi dala i hooiliili iho nei maluna o ka mokuahi Rio de Janeiro no Kina, no ka mea, he moku oia e h@lo nei malalo o ka have Amerika, pela @ka olelo a ka nupepa Pake Karonikala.