Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 21, 21 May 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

4                      KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 21, 1898                             

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

@ o ka Lehulehu, a he Nupepa

no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU..........MEI  21  1898

 

NA KA LAHUI NA'LII, A NO

NA'LII KA LAHUI.

 

            Ua oleloia ae ka lahui Hawaii, he lahui alii ia mai ka po mai, mai ke au mai ia Kumulipo ka po, a ia Kapomanomano ke ao ana, ua hanauia na alii, hanau ke kanaka. He mea oiaio, he nene ihikapu ka inoa o na'lii ia kakou na makaainana, he mea makee a makamae nui i a iloko o ka umauma o keia lahui mai kinohi mai a hiki no i keia la, i ka la apopo, a i ka wa pau ole a hiki paha i ka nalohi loa ana aku o keia lahui mai na papalina aku o ka honua, oia maoli iho la no ko kakou ano he lahui makee alii. I hoopukaia ae la keia mau huaolelo ee kau ae la maluna, mamuli no ia o ka manuunuu o na hauwalaau o keia mau la iwaena o kahi poe, mai na haole, a i kahi oe aloha aina, a aloha alii pu no hoi, ua lilo i mea kamailio nui na mea e pili ana i ka buke moolelo a ka Moiwahine i haku ai, a e unuhiia nei e KE ALOHA AINA ma ka olelo makuahine, e hoole ana kahi poe i ka oiaio ole o kahi mau mea i oleloia me ka hoino pu, a e hooia ana hoi kahi, eia wale no paha ka mea hiki ke hoike aku, ua welawela like na aoao a pau, oiai, o na mea a kahi poe i mahalo ai, ua hoowalania aku i ka manao o kahi poe no ka huai pau ia mai, a o na mea hoi ehaeha ai, ua lilo hoi ia mea olu a hene iki o ka aka a kahi poe i ka ike mai i ka piena a kukahalako o kahi poe o kakou nei.

            Nolaila, e na aloha aina, ka poe nana na'lii, a o hoi e akahele ka leo, e kaomi iho, a e moni, a waiho malie ia mau uluku iloko ia e nee ai. "E hamahamau iho ka leo, he i'a no Kuhia." O kakou ia a lakou la e aka iki mai la, o ko kakou hoopuka ae i na huaolelo hoino i ke alii no kekahi mau kinaunau i ikeia maloko oia buke, owai auanei ke hilahila o kakou no, nowai ia MOiwahine no kakou, nawai auanei na'lii? Aole ua hai, aka, na kakou ka lahui Hawaii, aole hoi na ka haole oiai, he poe kolea kauahua lakou mai Kahiki ma. Nolaila, he mea pono ia kakou ke hoomanawanui, a i hookahi mea e noonoo mai ai, o ka pono a ka lahui e hooikaika nei no ke aloha o ka aina, e lilo auanei i mea e henehene no ko kakou mau enemi keia lu wale ia iho la o ke aloha i hoomanawanui pu ia iloko o na makahiki elima a oi i hala ae la, oiai, ke alii a me ka lahui aloha aina e auamo pu ana i na ehaeha o keia noho pilihua ana a hiki i keia keia wa, aole no hoi kakou i pae aku i kula, iea no kakou i ka moana e hoe aku nei, alaila, e puu, naue e no na i'a a ka poe pawaia kai no e kali a pae akku i ka aina, alaila, mahele he puu naue pono ana ia aia i ka aina maloo. Aole hoi i ka lewa elike me keia. Ua lilo i mea maikai ole no ko makou kulana e ku nei, a i mea mahalo ole hoi na makou keia hoolaha ana ae nei a ka nupepa haole Buletona o Mei 12 iho nei, e huahuai mai ana ina mea i puka ae mai kahi poe aloha aina ae, a e hoohui kau pu ana hoi ina Luna Nui a pau o kahi mau Ahahui a kakou me ka olelo ana iho, ua pau loa ko lakou manao nui a me ka hilinai ana no Liliuokalani, a aohe hoi ona mau hoaloha i koe iwaena o ka poe Hawaii. ua nui kona inaina ia no ka hoino ia Kuini Ema, oiai, o ka hapauui o ka lahui he poe Kuini Ema wale no. Ae, pela no. He poe Kuini Ema wale no kakou a pau mai kinohi mai a hiki i keia la.

 

(E nana ma ka aoao eono.)

 

KO AMERIKA MANAO NO

CUBA.

 

            O ke kumu nui wale no nana i hooulu ae i keia hakaka mawaena o Amerika Huipuia a me Sepania, mamuli no ia o ko Amerika Huipuia manao ana e haawi aku i na kokua i na poe kipi o Cuba, e hookuu aku ia lakou e hana e like me ko lakou makemake, a e hoopau ae hoi i ko Sepania noho hooponopono ana aku maluna o Cuba.

            Ua hoole aku o Sepania i keia manao o Amerika Huipuia, a o ka hopena, ua ulu mai la na hana hookahe koko, e luku wale aku ana, a e luku wale mai ana, o ka noho hoaloha ana mawaena o na aupuni i na wa i hala aku la, ua mahae ia ae la ka pili'na i keia wa.

            He hana keia a Amerika Huipuia i manao ai, o kona hookuokoa ana ae ia Cuba Ire@mea ia na na aupuni mana nui e ae e haawi mai ai i na hoomaikai palena ole maluna ona, no ka mea, ua hoopakele ae la oia i kekahi lahuikanaka e nooh ana malalo o na hana hookaumaha ana a kekahi aupuni i oi ae ka mana a me ka ikaika mamua o ka poe nawaliwali.

            Eia oia ke hoao nei e hookaulana i kona inoa he hoopakele no ka poe i hookaumaha ia, aka, aole no oia i huli iho a nana eia no he lahui ke ku aku la imua ona, na hoopilikia ia, a e uwalo aku ana iaia me ka haahaa e hoihoi ia mai ko lakou mau pono i pakaha wale ia ai e kona luna aupuni a me na koa o kona aupuni ponoi.

            Ua apono no oia i na hana powa a kona luna aupuni Kivini a me na pualikoa o ka Bosetona, i kailiku ae ai i ka pono o na Hawaii, aole oia i maliu iki i na leo uwalo o ka lahui a me kona moi, a aole no hoi i hoao ae ma kekahi ano e hooluolu mai i ka manao o na poe i hookaumaha ia, aka, ua hoao ae la no oia e hoike imua o ke ao holookoa he aupuni pakaha oia, ma o kona makemake ana aku e lawe i keia mau paemoku i panalaau nona me ka ike maopopo no, aohe he ae o ka lahui nona ia wahi.

            Nolaila, o keia makemake ana o Amerika e hoopau ae i na hookaumaha ana a kekahi lahui mana nui maluna o kekahi lahui nawaliwali, he hana maikai io no paha ia, aka, he oi aku nae ka pono o kona hoihoi mua ana mai i na pono o Hawaii i pakaha ia aku e kona mana kaua moana mamua o kona hooponopono ana aku i ka hewa a kekahi aupuni okoa i hana ai, a ke hilinai nei no makou e hoea mai ana no ka wa a Iehova o na Kaua e hooponopono ai no kakou.

           

HOOPUIA NO KA HOEHA.

 

            Maloko o ka aha hookolokolo apana ma ka Poaono nei, ua hoopai ia iho la o Keawe he $50 me na koina, no ka hoeha ana ia Kealoha. Ma na olelo ike i lawe ia mai, ua hoi aku o Keawe me ka ona, a hoao aku la e umi i kekahi kao hanai. Ua holo mai kona kupunawahine e kue aku i keia manao lapuwale o kana moopuna aka, ua kiola ia aku nae oia i kahi e, ua holo mai kona kupunakane, a ua hana ia aku no oia elike me ka mea mua. Mahope iho o ka pau ana o ka hookolokolo ia ana, ua lohe ia aku la ka luahine i ka hoopuka ana ae: Ua kaumaha loa ia au no ka'u keiki, i hoopii ole ia no ka hoi e a'u. Aka, ua hala nae ka manawa kupono no ka mihi ana. E na kanaka opio mai hoopoino wale i ko oukou mau kupuna, aole wale ia lakou, aka, i ko oukou mau makua pu kekahi e malama aku ia lakou me na hunahuna liilii i loaa ia oukou.

 

            Ua hoopau wale ia ka hihia hoeha o Charles Kaanoi ia Sam Leslie, a me Jim Mahoe no ka hoeha ma ka Poakahi nei imua o ka lunakanawai apana.

 

AOHE HE HOOHUI AINA I MANAO IA.

 

Wahi a Senate White, Aohe he Manawa

no ka Noonoo ana.

 

UA LOAA MAI NA HOIKE MAI A KOMODOA DEWEY MAI.

 

He 8 wale no ka nui oina Poe i Hoehaia o na Amerika.

 

NUI KA MAKE MA KA AOAO O

NA SEPANIA.

 

Aka, Aole no nae i Haawi Pio

aku na Sepania.

 

AOLE I HALAWAI NA MOKUKAUA

AMERIKA ME NA

SEPANIA.

 

E Haalele iho ana he 61,000 Koa no Cuba.

 

            Maluna mai nei o ka mokuahi Gaelic i hoea mai nei mai Kapalakiko mai, i loaa mai ai na lohe hope loa no na mea e pili ana ia Hawaii nei a me na mea pili kaua mawaena o Sepani a me Amerika Huipuia a no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu ke unuhi aku nei makou i na mea i hoopuka ia ae maloko o na nupepa o Kapalakiko,

 

AOLE E NOONOO IA ANA KA HOOHUIAINA
I KEIA WA.

 

            Wasinetona, Mei 6. Ua olelo ae o Senate White i ka mea kakau o ka nupepa Call i keia po, aole he manawa no ka hoohui aina o Hawaii e hoolohe ia ai maloko o ke Senate. He mau hana kuhihewa wale no keia a na poe kanu ko o Hawaii no ka pono o ko lakou hui, e poho nei i keia wa, wahi ana. Ua hoomau mai oia, ua makaukau na Senate i ka hoopanee ana i ka hale ma ka la 1 ae nei o Iune, a nolaila, aole he manawa kupono no ka noonoo ana i ka hoohui ana mai i na mokupuni o Hawaii.

 

KA HOIKE PILI AUPUNI A KOMODOA

DEWEY.

 

            Wasinetona, Mei 7. Ua loaa mai nei he elua hoika piliaupuni ia Kuhina Long he hookahi mai Manila mai, a he hookahi mai Cavite mai, a oia keia malalo iho nei:

            "Manila, Mei. Ua hoea mai na aumokukaua mawaho o Manila mamua o ka puka ana o ka la i keia kakahiaka. Ia wa no ua hakaka koke aku la me ka enemi, a hoopoino aku la i na moku Sepania malalo iho nei: Reina Cristina, Castilla, Ulloa, Isla de Cuba, Generala Lozo, Duero, Correo, Valasco, Mindanao, he hookahi moku lako ai a me hookahi batari wai ma Cavite, Aole i hoopoino ia na aumokukaua, a he kakaikahi wale no na poe i hoeha ia. O kahi wale no e telegarapa aku ai o Hongkong. E hoohui aku ana au me ia. Dewey."

            Cavite, Mei 4. Ua lawe ae la au i ka pa hoolulu o na mokukaua ma Cavite, ma na mokupuni o Pilipine, a ua wawahi ia aku hoi na papu e hookomo mai ai i ke awa. Ua hookuu ia na pio o ka pakaua. Ua lilo ia'u ka hoomaluana i ke kaikuono, a ua hiki hoi ke lawe i ke kulanakauhale i na wa a pau. I keia wa he 150 i make ke huipu ia me ke kapena o ka Reina Cristina. Eia au ke kokua nei ma ke kiai ana i na poe Sepania mai a hoehaia. He 256 ka nui o na poe i hoeha ia e waiho nei maloko o na@haukipila maloko o ko makou mau laina. He nui na pio ma Manila. E kiai aku ana au i na poe o na aina e. Dewey."

            Manila, maluna o ka moku lawehae Olumpia, Mei 5. (ma Hongkong). Oiai,ua ae ole aku o Kiaaina Kenerala Augusta e haawi aku i ke koi ana a Komodoa Dewey no ka haawi ana mai i ka uwea telegarapa a hiki i Hongkong, mahope iho o ke kaua o ke Sabati nei, nolaila, ua oki ia ka uwea ma ka Poakahi. E haalele ana au ia anei maluna o ka moku lawe kauoha McCulloch no Hongkokg. A i keia wa hookahi no i hoouna aku ai o Dewey i kana hoike pili aupuni i na luna aupuni ma Wasinetona.

            O na palapala i loaa aku ma Cavite i hoike mai, ua manao ka aha kuka kaua moana o Sepania e lawe i ko lakou hakaka ana me na moku Amerika ma Subig Bav, he kulana ikaika hoi no ke kue ana mai mamua o Manila, aka, mamuli o ko Komodoa lawe koke ana mai i kona mau mokukaua mai Mirs Bay, ke kumu i hiki ole ai ia lakou ke nee aku i keia kulana.

            Ua hai mai ke kauka o ke Castilla ia'u, ua loaa ia Adimarala Montijo he mau palapu, ke Kapena, Kahunapule a me kanaiwa mawaho ae i make, a he eono i hoeha ia o luna o ke Castilla.

            He hookahi haneri me kanalima i make a me kanaiwa i hoeha