Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 21, 21 May 1898 — Page 5

Page PDF (866.62 KB)

This text was transcribed by:  Danna Ebia
This work is dedicated to:  Asinsin-Ebia

KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 21, 1898.

 

            ia o ka Reina Christina, ka moku lawehae o Adimarala Montijo.

            He elima i make a he iwakalu kumamaiwa i hoeha ia o ke Don Juande Austria.

            He eha poe i make a he kanalima i hoeha ia o luna o ka moku Don Antonio de Ullon.

            Poakahi, Aperila 25, Loaa ka lono no ke kukala kaua.  Haalele i na wai o Beritania.

            Poakolu, Kuupau ia ka holo no Manila me ka lako nanahu.

            Poaono, Kaalo mawaho ae o na batari o ke komo ana o ke awa.

            Sabati. Piholo, pau i ke ahi, a i ole, hopu ia na aumoku topido, a ua hoohamau ia aku me ka hoopoinoia he ekolu mau papu.

            Poakahi lawe ia ka pakaua.  Hoopahu ia na batari ma ka nuku o ke kai kuono.  O keia ka uwea telegarapa i paniku ia o Manila.  Haalele na pualikoa Sepania ia Cavite.

            Poalua ‘a me Poakolu.  Hoomaha na koa a pau.

            Ma ka hooili kaua o ke Sabati nei, he kupanaha ka pakele ana o na ola o na poe Amerika.  Ua komo aku he poka iloko o ka rumi o na aliimoku o ka Bosetona, a pahu ae la he mau kapuai wale no ke kaawale mai ke aliimoku Martin aku, aole nae oia i hoeha ia.

            Maluna o ka Olympia i ka wa a kahunapule Frazer e kokua ana i ke kauka, ua komo mai la he poka a pakele mahunehune ae la kona ola.

            Ua kapalulu ae kekahi poka mawaena o kekahi mau kanaka o kekahi mau kanaka o ka Balitimoa a hookui aku la i kekahi pahu poka, a pahu ae la ia.

KA BALITIMOA KA MEA NUI O KA POINO.

            He ewalu ka nui o na poe i hoeha ia maluna o na aumokukaua o Dewey, oia o Lutanela Frank W. KIellogg, Alii Hukihae R.W. Barlow, R.P. Coseit, W.F. Keefe, R. Rieciardeli a me E. Snellgrore.

            O ka moku wale no i nui ka poino o Amerika oia no ka Balitimoa.  Ma ka hoouka kaua elua ana, ua halawai oia me kekahi mau poka he lehulehu wale, a ua hoopoino ia kona mekini, a nolaila, ua holo aku oia iwaho no ke pahonohono hou ana, a i ka paa ana na hoi hou mai oia no kahi o ka hakaka.

HE NUI NO NA WAHI I KOE A AMERIKA E NA’I AKU AI.

            Nu Ioka, Mei 8.  He nui no na wahi i koe a Komodoa Dewey e hoopoino aku ai mamua o ka hiki ana ke ulupa aku i ka mana o Sepania ma ka Hikina.  O Iloilo, ke kulanakauhale o ko mokupuni o Panay, ua hana aku na Sepania he mau papu kaua, a na koe ia, aole i lilo pio mai, a he elua mau wahi e ae ma Pilipine a kona mau moku e hakaka hou ai.  E kali ana o Dewey no ka hoea aku o na pualikoa kokua me kona mau mokukaua maloko o ke kaikuono, mamua o ka nee ana aku.

AOLE E HAAWIPIO ANA.

            LADANA, Mei 10.  He lono kai hoea mai nei i ka nupepa Daily Mail man Hongkong mai:  He lono kai hoea mai nei mai Manila mai e hoike ana, aia no na Sepania ke kaua la, a me he mea la aole lakou e haawipio ana a hiki i ka wa e hoopahu liilii ia ai o ke kulanakauhale.  Ua hala aku he mau mea hana uwea maluna o ka McCulloch no ka nana ana, heaha la ka mea pono e hana aku ai no na uwea moana.

MAKE O ENEGINIA RANDALL,

            Wasinetona, Mei, 7.  He lono telegarapa kai loaa mai nei, mai ke kapena mai o ka moku McCulloch, e olelo ana, ua make o Eneginia Nui F.B. Randall ma ka la 1 o Mei.  Ua manaoia o kona kumu i make ai, mamuli o kona hoopioo ia ana i ka wa e hoouka ia ana oke kaua.

HE 61,000 KOA I MANAO IA NO CUBA

            Nu Ioka, Mei 9.  He  lono kai hoea mai nei i ka nupepa Herald e olelo ana:  Ua hoomakaukauia na mea a pau i keia la maloko o ke keena kaua no ka hoouna ana i pualikoa, e huipu ana o na koa kumau a me na koa kokua, no ke komo ana aku iloko o Cuba, maluna aku o 61,000.

            Ua manaoia ma ka la Sabati ae nei, e hoea aku ai ka puali mua o keia huina koa ma Cuba, a hoomaka no e kukulu i ke kahua no ka hoolako ana i na pualikoa o Amerika Huipuia.

HOLO KA MOKU TOPIDO TEMARARIO

            Buenos Ayres, Mei 8.  He mau lono kai hoea mai nei mai ka mea kakau mai o ka nupepa Herald ma Montevideo, e olelo ana, o ka mokukaua Sepania Temerario, ua haalele iho la oia ia nei i keia auina la.  O ke alahele ana i holo aku la, aohe mea i maopopo.

AOLE IKE IA NA AUMOKU SEPANIA.

            Cape Haytian, Hayti, Mei 8, O ka moku lawe kauoha Dauntless, ua hoea mai nei oia i anei.  Elike me na lono i loaa ma Martingul, o na mokukaua Sepania aole i ike ia mawaho aku o keia mokupuni.

            O ke Kiaaina o San Juan de Porto Rico, ua loaa mai nei he kauoha mai Madarida mai e hoolako i mau mea ai no 40,000 koa.  Ua ninau aku oia i ka wa e hoea mai ai, ua loaa aku ka pane iaia.

            O ka nee ana a na mokukaukaua Sepania, ua malama ia ia me ka malu.  O kau ninau aole e hiki ke pane ia.  E hoomakaukau.

            Ua olelo ia ae, ua ikeia he elima mokukaua Sepania mawaho o St. Thomas ma ka Poaha nei, aka, ua manao ia he mau mokukiu lakou.

 

KE KUMU O KO AMERIKA MAKALEHO IA HAWAII.

            O ke kumu nui o ko Amerika Huipu akenui ana e kaili ae i keia mau mokupuni, mamuli no ia o ka haawi malu ana aku a lakoa nei ma, me ka hoike pu ana aku, ua makaukau keia wahi aupuni nuku e haawi aku i na kokua ana i kekahi aupuni e kana nei, oia hoi o amerika Huipuia ma ka wehe hamama ana aku i kona mau awa no na mokukaua Amerika e hoolako ai ia lakou iho, no na hemahema i koe o lakou, oia ka nanahu, ka ai a me ka wai, a ina e makemake ana paha i mau koa kokua mai anei aku ana no Manila, e makaukau ana no paha lakou nei e haawi aku ma ke kuahaua ana aku i na kanaka e komo i ke koa.

            Ma keia wahi, ua kunana o Amerika Huipuia o kona lawe koke ae i keia mau mokupuni e waiho ia aku nei malalo o kona mau kapuai e lakou nei ma, i ole o ka hoole mai no paha, e like me ka makemake o ka lahui Hawaii.

            Ua olelo ae hoi ka nupepa Hoku o Wasinetona o ka la 26 o keia mahina aku nei:  “Ima o Hawaii e kaokoa ana, e nele ana o Amerika Huipuia me kahi hooili lanahu ole ma ka Pakipika Akau, a ina aole oia e ku kaokoa ana, e hana mai ana o Sepania iaia elike me kekahi enemi, a i ole e koi poho mai ana iaia,e hiki ole ai i kona mana kanawai, aole pu hoi me ka mana ikaika no ke kue ana aku.

            Ma keia kakou e ike iho ai o ko kakou noho wale ana me ke kukala ole ia ae e ku kaokoa kakou, hemea ia e hoopiha aku ana ia Sepania i ka inaina, a e hana mai ana hoi i na ino a pau ana i makemake e hooko mai maluna o keia mau mokupuni.  Ua hiki anei ia kakou ke kueaku iaia i na e hoea io mai ana ia manawa.  Aole, aole loa.  A pehea e haawi mai ana anei o Amerika i na kokua ana ia kakou, oiai no nae, aia oia iloko oia luahi hookahi?  He mea kanalua loa ia i ka pane ae.  Ma ko makou hoomaopopo iho e hookuu mai ana no o Amerika na kakou no e  hoopakele ia kakou iho mai ka waha mai o na pukuniahi a ka enemi.

            Nolaila,e na haipule mai Hawaii a hiki loa aku i Niihau e kupee iho ko oukou mau kuli ilalo oka honua, a haawi ae hoi i na leo pule i ke Akua Kiekie Loa, e hoopakele ia mai kakou mai ka ike ana aku i na ehaeha o mua aku nei, no ka mea, aole kakou i ike i na mea e hoea mai ana o ka la apopo.

            Ua hiki loa ia Biart ke hana hou i na lako gula i hoopoino ia ma ka uku haahaa loa.

 

HE MAU MEA HOAKAKA AKU

            Oiai, iloko o keia mau la a makou e hoomau nei i ka unuhi ana i ka Buke Moolelo a ka Moiwahine Liliuokalani i haku ai, mai ka olelo enelani ae a i ka olelo Hawaii, ua lilo ia i mea nune nui ia maloko o na pohai like ole o ke kulanakauhale nei, a o ka oi loa aku paha iwaena o na ilipuakea o Mareka, (a pau pu no nae hoi a Lanai) wahi a ka olelo.

            Ke noke mai nei na nupepa haole i ka haikaika no kahi mau mea paha i huaipau ia maloko olaila i kupono ole i ko lakou manao.  Aka, no makou iho, ke hoike akea aku nei imua o ko makou poe heluhelu o KE ALOHA AINA, aole makou i manao, o ko makou unuhi ana ae nei i keia buke he mea ia e hookokono aku i ka lahui e lilo ia i mea e hoowahawaha ai a haalele i ko lakou aloha ana no ko kakou Moiwahine aole pela.

            Aka, mamuli o ko makou nonoi nui ia ana mai e ko makou poe lawe i loaa ole kahi ike heluhelu haole, ina paha he mea pono ia makou ke unuhi ae ia ma ka olelo Hawaii, aka, ma ka noonoo ana iho no ka pono o ka poe i loaa ole ka ike heluhelu haole, nolaila, ua manao iho la makou, he mea pono io hoi e loaa like ia pomaikai i na poe a pau, oiai hoi keia buke e kuai nui ia nei, a ka hoolaha akea ia nei ma na wahi a pau a o ka poe ike olelo haole hoi, aohe o lakou olelo ana, oiai, he hapanui okoa no o ka lahui Hawaii ua ike a ua hoonaauao iama ka olelo haole, aka, pehea hoi ka poe ike ole i ka olelo haole, a no ko lakou pono makou i manao ai e unuhi ia keia buke.

            Nolaila, e kala ia mai makou ma keia mea, oiai, ina paha he nui a lehulehu wale na kinaunau i ike ia maloko oia buke, aole ia he mea e ili mai ai na ahewa ana o ka lehulehu o ka lahu Hawaii ponoi maluna iho o makou, Oiai, o ka makou wale no ka unuhi ana aku, a me ka hoolaha ana aku imua o ke akea.

 

ULUPAIA KA MOKUPEA ALDEN BESSE E KA INO

 

            O na lono i loaa mai nei maluna o ka Zealandia, ua hoea aku la ka mokupea Alden Besse i Kapalakiko he 25 la hole mai a nei aku nei.  Ua halawai oia me kekahi ino nui ma ka moana, nana i ulupa aku i kona mau waapa a okaoka liilii, ua naha kona palekai, a ua hoolana pu ia ae o luna o ka moku e ke kai, a ua pakele he elua mau Iuina mai lilo i ke kai.  E hala ana he mau la iaia no ke pahonohono ana i kona mau wahi i poino.

 

INA E HOEA IO MAI ANA.

            Ina e hoea io mai ana na pualikoa Amerika i Honolulu nei; ma ko lakou alahele no Manila, a no lakou hoi ka haina o 10,000, a ina lakou e hookaulua iki iho ana maanei no 24 hora, e inu la ana e lakou he 7,000 galani bia, e kuai ia ana e lakou he 15,000 siga.  E kuai ana lakou he 10,000 hala kahiki a e makemake ana lakou ma kahi o 3,000 ahui maia.  E hooliloia ana ma kahi o $3 e ke kanaka hookahi.  O na kaa hapaumi kekahi e hoopomaikai ia ana e keia poe no ka makaikai ana i ka nani o ko kulanakauhale nei.

            He mea maopopo, aole lakou e lele mai ana a pau i ka wa hookahi.  E puhi ana ka bana ia lakou, a ua hiki loa ia lakou ke poipu i ka leo kani o na ohe, ina lakou e makemake e haawi i na huro ana ia Bega a me kona poe keiki.

            E hoopihaia ana na alanui e lakou, a ina lakou e hana i na hana haihai kanawai, o Kuhnina Sewali wale no ka mea nana e ao aku ia lakou.  O ka manawa mua loa keia o kekahi mano kanaka nui ma Honolulu nei, mahope o ka holo ana mai ai o na pualikoa o Kamehameha I., e kaua ia Oahu nei.  Aka, ua manao ia no nae he hookahi hapakolu wale no olakou e hooleleia mai ana iuka nei i ka wa hookahi.

           

HALA AKU LA IA MAU HAWAII NO UTA.

            Ua hala aku la na Hawaii a makou i hoike mua aku ai maluna o ka mokuahi Zealandia i ke awakea Poalua, ma ko lakou alahele e holo ana no Loko Paakai, Uta, no ka hoohala ana i ke koena o ko lakou mau la o ke ola ana malaila.  He poe hoahanau moramona wale no lakou a pau no ka hoomana o na la hope, ua hoea ko lakou mau hoaloha ma kai o ka uwapo, a haawi aku la i na puili lima hope loa ana, a iwaena o keia poe i hala akuk la oia no o Mrs. Makanoe, Mrs. Wiliokai a me kekahi poe e ae.  O ka makou e upu ae nei e lawe ia aku lakou meka maluhia a pae maalahi i ka pahu hopu o ka lakou huakai no ka aina malihini.  Aloha no ia mau kupa i haalele iho la i ka aina hanau.

 

AIHUA HILAHILA OLE.

            Oiai o S. Anapu e pulama ana i kona mama aloha i ko laua home ponoi iloko o na hoomailo mau ana a ka ma’i maluna iho o ke kino palupalu a nawaliwali ma ka po o ka la 10 o Mei ma Maunakiekie, Honolulu, Oahu, o ka manawa ia o ka aihue hilahila ole i lawe aku ai a lilo hookahi moa kane me hookahi moa wahine, mailoko aku o ka hale moa ma ko laua pa hale, aole i loaa ke kolohe a hiki i keia la.