Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 22, 28 May 1898 — Page 5

Page PDF (886.64 KB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Brother Richard Galeng

KE ALOHA AINA

 

                         KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 28, 1898                        5

 

LOAA KE KOLOHE.

            Ma ke ahiahi o ka Poaono i hala aku la, ua hoao ae kekahi kanaka opio e hoopuiwa i ke kulanakauhale, ma ka hoike wahahee ana aku i ka hale uwila, ua ikeia ka mokuahi Pekina, a i ka wa a ka haole i holo aku ai e huki i ke kaula o ke oeoe hoailona mokuahi, aka, ia wa koke no ua ike ia iho la he lono oiaio ole keia.

            Ua huli koke ia kahi o ke telepona i hoouna ia mai ai, a ike ia iho la mailoko mai no ia o kekahi halekuai Iapana.  Ua hoea aku kekahi mea ma ka halekuai o ka Iapana e huli pono ai, a ike ia iho la he kanaka opio a ka Iapana i maopopo ole ai i kona inoa, aka, ua maopopo nae iaia ka helehelena o ke kolohe.

            I ke kakahiaka o ka Poakahi nei i lohe hou ia ai ka leo o ke kolohe e ke kikowaena, nana i hoohui i ka uwea o ka halekuai o ka Iapana me ka hale uwila ma ke ahiahi o ka Poaono nei, ua hoea koke aku la ka Luna Nui Cassidy o ka Hui Telepona i kahi a ke kolohe i hoohui mai ai, na koi kokeia aku oia no ka holo pu ana me ia no kahi o ka halekuai Iapana no ka huli pono ana ina oia ka mea nana i hoohui i ke telepona, ua mihi koke mai oia i kona hewa, aole oia e hoopai ia ana no kana hewa i hana ai, aka, ua haawi ia aku nae na a’o ikaika ana iaia mai hana hou e ka Ilamuku Baraunu a me Cassidy.

 

HE MOKU TAHITI POINO.

            Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi Mauna Loa i ka Poalua nei, mai na Kona mai i loaa ai kekahi lono mai Hookena mai e hoike mai ana penei:

            Ma kela Poaha aku nei, ua hoea mai la ka moku kuna kialua Beritania Tetautea ma Hookena, Kona Hema me ka haawi mai i ka hoailona poino, ua holo koke mai kekahi waapa no uka o ka aina a mai ia lakou i loaa mai ai ka lono pololei e pili ana i ka lakou huakai poino mai Tahiti mai.  O ke kapena o ka moku he kanaka Tahiti oia nona ka inoa o Tenau, a o ka ona a me ke kupakako oia o Jean Charles Riij.

            O ka moolelo i loaa mai, o ka makuakane o Riij, he ona oia no kekahi wahi kalepa ma ka mokupuni o Penrhyn, a ua kauoha ia ke Tetautea e holo no Tahiti no ka hooili raiki, palaoa, a pela aku no kona halekuai.

            Mahope o ke kaawale ana no kekahi mau pule, ua ike lakou i ka mokupuni Scilly, a hoohuli hou aku la ka moku no Penrhyn.  Akia, no 81 la kona paialewa ia ana i ka moana, na hoea mai la i keia mau mokupuni.  No na la hope he 42, ua hoonele ia lakou me kahi kulu wai ole, a i ahona hoi lakou i kahi wai ua e loaa ana i ka po.

            O ka nui o na poe a pau o ka moku poino he ewalu.  I kona wa i hoea mai ai ma Keauhou ua lawe ae la ka Hope Makai Nui Lazaro, a nana e lawe mai ana i ka moku poino i Honolulu nei, a me he mea la, e hoea mai ana lakou i anei i ka la apopo.  Ua haawi aku na poa o Hookena i ke kokua ana i na poe poino.

 

HALA IA MAKUAHINE HAWAII.

            He mea ehaeha no ko makou mau puuwai ka lohe ana mai, ua kikoo mai ia na lima menemene ole o ka make, a lawe aku la i ka hanu ola makamae, mai ka hale kino aku o Mrs. Evalaina Willison, ka wahine a Mr. C. B. Willison, ma ke kakahiaka nui o ka Poaono nei, mahope o ka hoomailo ana a ka ma’i maluna ona no kekahi mau la pokole wale no.

            He wahine oia i ike nui ia ma ke kuianakauhale nei, a ma na wahi e ae o na mokupuni, a oia no hoi ka ukali o ka Moiwahine Liliuokalani i kona wa e noho ana iluna o ka nohoalii a hiki i kona hookahuli ia ana.  Ua nui a lehulehu kona mau hoaloha i kipa aku e ike i kona helehelena no ka manawa hope loa, a hoi aku hoi ka lepo i ka kepo, no ka mea, mailaila no oia i hoea mai ai.

            Ua haalele iho oia mahope nei he kane, ke keiki a me ka ohana e kumakena aku ana nona ma keia aoao aku o ka lua kupapau.

            Ma ka auina la Sabati nei i malama ia ai na hana haipule hope loa maluna o kona kino make maloko o ka Iuakini o Kawaiahao e Rev. H. H. Pareka, malaila i lawe ia aku ai no kona home lua maloko o ka ilina o Kawaiahao, i ukali ia aku e ka ohana a me na hoaloha he lehulehu wale, a ma ka aoao o kona mau ohana i hala mua aku i ka make, i hookuu ia aku ai oia e hoomaha no ka wa pau ole.

            Ke komo pu aku nei KE ALOHA AINA ma ke kumakena pu ana me ka ohana o ka mea i hala aku la ma ke ala hoi ole mai, me ke noi ae i ka Mea Kiekie e hoomama mai i ko kakou mau kaumaha.

            Ua komo aihue ia ae na hale oihana o L. B. Kerr, Jas. F. Morgan a me Allen & Robinson, ma ka puka aniani kahi i komo ai o ke kolohe, mahope o ke kuekaa ia ana oloko o ua mau hale la, ua lilo aku la i ka aihue he ehiku uwati, mai ka hale kudala aku o Jas. F. Mogana.  Eia ke hanu ia nei ka meheu o ke kolohe e David Kaapa.  Ma ka wanaao Poaono nei i hanaia ai keia aihue.

 

KA BUKE MOOLELO HAWAII

I HAKUIA E KA

Moiwahine Liliuokalani ma Wasinetona.

Pai a hoopuka la e Li a me Sheperd o Bosetona, Amerika Huipula.

(Unuhua no ka pomaikai o na poo heluhelu o KE ALOHA AINA)

 

MOKUNA VI.

KAMEHAMEHA V.

            O ke kumuhana a ka ana kuhina hou he Amerika maopopo, e kue ana i ka aoao i hiki ke kapa pono ia aku he Hawaii, o ka mea hope e nana ana ia i ka pomaikai a me ka holomua o ka lahui ma ke ano he mana kuokoa, o ka mea mua e imi ana i kahi @ n@ mokupuni e hilinai aku ai ma ke ano akea a i ole ma ke ano hunahuna i ke aupuni o Amerika Huipuia.  Alaila, ia mau la, o ke komo ana mai o keia makia, oia no ka ae ia ana o ke awa o Pearl River (Puuloa) i wahi hoolulu a i ole i wahi hoomaemae moku.  O keia manao, ua lilo ia i mea hoopioo nui, a ua kue ia aku ia me ka ikaika e na kanaka hanau o ka aina, oiai ka makee i ke aloha i ka lepo maluna olaila i ola ai, a i make ai o ko makou mau kupuna, ua hookapu mai lakou ia makou i ka ike aku i ka hae o kekahi aupuni okoa aku koe wale no ka hae a makou i aloha ai oia ke welo maluna o keia mau mokupuni.  He hookahi keoniman ma Honolulu e noho nei e haanui nei oia ka makuakane o ke kumuhana hoohui ia Hawaii me Amerika Huipuia.  He mea oiaio ka hoike ana ae, o ke kumuhana o Puuloa i ka 1873, ua hoomakaia mai ia e ia, oia hoi o Kauka John S. McGrew (Makalu), ua kokua ia oia ma ke ano he holoi ana aku i ke aupuni Hawaii ma ka hoohui ana aku i na mokupuni a pau.  Aka, iwaena nae o keia mau mokuahi na ana no keia mea nui e noonoo ia nei, ua hoomaka mai la ka ma’i e hoomailo i ke kino o ka moi me ka hikiwawe a ma ke noi a ka moi, ua hoopanee ia ka noonoo ia ana o keia mea o ka poai o na misionari, oia ka hookokoke ana ia lakou me ko lakou aupuni ponoi a hiki i ka manawa kupono.  Ua loli ae ko Lunalilo mai, a hoolalaia ae la he huakai nona i ka mokupuni nui o Hawaii, i ike ia e makou no kona mau mauna kiekie a me ka oluolu o kona noho ana.

            Ma ke a’o a Kauka Trousseau, ke kauka o ka moi, ua hooholo ia iho la no ka holo ana aku i Kailua, mawaho ae o Kauka Trousseau, o kona puuku kekahi, Mr. Charles H. Judd (Kale Kauka) i ukali pu ia makou.  O na poe o loko o keia huakai oia no o kanaina, ka makuakane o ka moi, Moiwahine Ema, ke Kamaliiwahine Likelike, Mrs. Pauahi.  Bishop Kapiolani, i mare i kuu kaikunane, a i lilo i moiwahine mahope mai, kuu kaikunane a me a u, a me kekahi poe e ae.  O ka bana Hawaii kekahi me makou, a ua hoao ia aku na mea e hooluolu ia ai o ka manao o ka moi, me ka manaoia, e loli ae aua oia no ke oia.

                                                                                                            Aole i pau.

 

NA HUNAHUNA PILI KAUA.

            Maluna mai nei o ka mokuahi Kina i hoea mai nei mai Kina a me Iapana i loaa mai ai na lono hope loa no na mea e pili ana i kela hoouka kaua o Manila mawaena o Amerika a me na Sepania i hoopuka ia ae maloko o na nupepa o Iapana.

            Aole no i lilo pio o Manila i na poe Amerika, o ke Kiaaina Kenerala Sepania Augusti, aia oia ke kuahana la i na kanaka a pau o Manila e komo i ke kaua, no ke kue ana aku i na Amerika, a o ka mea e hoolohe ole ana i kona loo e kipoka ia no ia ma ke ano he kipi i ke aupuni o Sepania.

            O ka mokukaua Amerika Bosetona oia ka mea i mahuahua na poino iwaena o na aumokukaua Amerika e hoolulu la ma ke ka i kuono o Manila.

 

AKE HOU O MAKAPOLENA

E LILO KEKAHI MOKU AHI

ONA MALALO O KA HAE HAWAII.

            Ua waiho ia aku la imua o Lunakanawai Perry e G. W. Makapolena he noi, no ka hoopuka ana ae i ke kanawai, a e kauoha aku ia H. E. Cooper a me F. B. MccStocker e a’o aku i ke Kanikela Hawaii ma Kapalakiko e hoopuka ae ia mea no ka mokuahi Peter Jebsen e ku la ma Kapalakiko i lilo mai iaia, me na pepa e hiki ai i ka mokuahi ke haalele aku ia Kapalakiko a holo mai i ke awa o Honlulu nei, no ke anaana i kona mau tona pololei, i hiki ai ke loaa kona palapala ae holo malalo o ka hae Hawaii.

 

HE PAINA LUAU NUI.

            Mauka o ke awawa o Pauoa, ma ka Poaha nei, Mei 26, hora 2 o ia auina la, i haawiia ae ai kekahi paina luau nui ma ka home noho o Mr. a me Mrs. J. K. Man, no ka hanohano o kekahi mau opio e uoia aku ana a paa me ke kaula gula maemae o ka materemonio hemolele.  He elua keia mau paa i awaiauluia ae i ka wa hookahi, aka, he mau minute wale no paha ke paewa ae o kahi a me ko kekahi.

            O na opio no lakou ka hanohano o keia la, oia o Mr. Kamaka Kaoheloahi a me Miss Annie Aarona no Honolulu like nei laua, oia ka paa i mare mua ia ana.  O ka lua mahope aku o laua, o Mr. Henry Rogers no Honolulu nei ia a me Hattie Kealoha no Kauai.  O ka hora 2 p. m. ponoi no ka wa i paina ai no ka poe i konoia.  He mea maikai ka mare no na mea a pau.

Aia hoi ke ku nei au ma ka Puka

Kikeke ana, ina e lohe kekahi i

ko’u Leo, a wehe i ka Puka, E

komo aku no au i ona la e

ai pu me ia.

            E na hoahanau aloha o ka lahui i oupe ia e na haawina ehaeha iloko o keia mau la, e noho ana hoi me ka hoomanawanui pauoho ole iloko o na kuipehi a ka hune a me ka nele.  He oiaio, i keia la, ua hoea mai he ola ma kou mau ipuka hale, ke kikeke nei oia i na home Hawaii oiaio a pau, e wehe ae i ka ipuka o ka hookamani mai kou puuwai ae, e wehe ae i ka ipuka o ka hoomaloka mai kou naau ae.

            E wehe ae i ka ipuka o ka hoomana kii mai ka waihona aku o kou noonoo, e wehe ae i na lihilihi a pau o ke keabolo mai ka mole aku o kou puuwai.  Pulumi ka opala pu-puhi i ke ahi, hoomaemae i na home Hawaii oiaio a pau e na hoahanau aloha oiaio kau malihini kiekie ma ka ipuka o kou home e kikeke ana, a ke lohe aku oe i kona leo, e wehe aku no oe i kou ipuka hale iaia i komo mai ai ia e noho pu me oe, a o oe pu hoi me ia, e ai pu i na mea i hoomakaukau ia imua o kou alo, a iwaena o na kukai olelo pu ana, e nonoi aku iaia me ke aloha no ka pono o kou aina, kou lahui a me ka nohoalii o kou aupuni.

            Aole no auanei e nele kona hoike mai ia oe i ka pono o kau mea e noi aku ai iaia, a wahi no a kana olelo, A i noi mai kekahi mea ma ko’u inoa owau no e hana, aole loa oia e hoohakalia mai ana i kou makemake, oiai oe na maemae mailuna a lalo mailoko hoi a waho.  E imi aku oe e loaa no, e noi aku hoi e haawi ia mai, e kikeke aku hoi e wehe ia mai.  He mea hiki ole anei kekahi i ke Akua, ke Akua nana i hoonani ae ia oe mai ka pouli a i ka malamalama.

            A meia ikemaka no ou i ka nani o ke Akua imua o kou alo, au no hoi e ai-ku, ai-hele ana i kona lokomaikai, a e aahu ana hoi i kona mau luhi ehu nani a pau.

            Ua haawi aku la no oe i kou kua iaia, a o kou alo i na mea e make ai kou kino a me kou uhane, a no ia hana ana au pela, huna aku la ke poo kapu o ke Akua nalo i ke aouli, papani kona mau pepeiao iloko o na makahiki elimna a oi i hala ae nei, pau kona lohe ana i ka oukou mau ieo pule, aka, ano i keia la no, he oiaio, ua lohea ia kau @ ana, a eia ke Akua ma kou mauipuka hale kahi i ku ai, e kikeke mai ana i na ipi i kupalu ia, na puaa kai, na poi uouo kaohi puu, e ai pu me ia, a e olioli pu hoi, a no ka mea ua nalowale kau keiki, a ua loaa hou mai nei, ua make oia a ua ola hou ae bnei.  Nolaila, e hauoli kakou a e hauoli pu hoi, a e inu pu me ka hoomanao aku iaia, a nona ka hoonani mau loa ia, mai ke ao kumu ole a i ke ao pau ole.  Amene.

SAMUEL KAMAKEA KAMAKAIA.