Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 22, 28 May 1898 — Page 7

Page PDF (875.28 KB)

This text was transcribed by:  Danna Lyman
This work is dedicated to:  Kamehameha Class of 1962

KE ALOHA AINA

POANO, MEI 28, 1898

 

HE  MOOLELO  WALOHIA

 

––:NO:––

 

A L A N A D E L A

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu KeoKao.

 

––A I OLE:––

 

Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe.

 

       I ka wa o keia leo anoano eehia e pae mai ana mai kekahi aoao mai o ka hale, oia no ka wa o ua Walata nei i ku iho me ka hoolono pono aku o kona mau puka pepeiao, ina paha he leo io ia no kekahi mea iloko o ka poino a i ole no kekahi uhane lapu paha.

       Aka, hala ae la he mau minute o keia hoolohe ana ona, akahi no oia a hoomaopopo pono iho aole keia he leo hanehane no kekahi uhane lapu aka, no kekahi kino kanaka no ia e like me kona ano.

       Nolaila, me ka hakalia ole haalele koke iho la oia i kana wahi e ku ana a hookolo aku la hoi oia no kahi a ka leo e pae mai ana.

       No kekahi mau minute loihi kona hoaa ana i kahi o keia leo e poha mei ana, aia hoi, ua hoea aku la oia mawaho o kekahi rumi me ke pani puka manoanoa i laka ia, a mawaho o ua pani paka la i hoopili aku ai o ia i kona pepeiao, ina paha mailoko mai o laila, i puka ai o ka leo ana e lohe nei:

       He mea oiaio, ua hoopau ia ae la kona luhi o kona hoaa hele ana no kahi a ka mea i hoehaehaia e waiho ana, no ka mea, i keia wa ua hiki iaia ke hoomaopopo iho, aia io no, iloko o ua i umi la kahi i hoopaaia ai o kekahi kio kanaka.

       Aole oia i hoohakalia iho malaila aka, ua aholo koke aku la oia no ka huli ana i kekahi mea oolea no ka wawahi ana i ke pani puka manaonoa o ua rumi la, maloko o he kihapai pua e hookupaoa ia ana e ke ala o na pua like ole, ua loaa aku la iaia he kolopa a me ke kipikua e waiho ana iluna o ka lepo, a me ia mau mea lalau iho la oia a hoi hou aku la no loko o ka hale.

       A me ka ikaika a pau i loaa i kona mau olona, wawahi aku la oia i ua pani puka la me keia mau lako paahana i loaa ai iaia, a i kela a me keia manawa a ke kolopa a me ke kipikua e koele aku ai i ua pani puka la, e hoomehaia iho ana ka leo o ka mea i piha i ka ehaeha e paa ana maloko mai.

       No kekahi manawa loihi keia wawahi ana o ua Walata nei i ua pani puka la, aia hoi, ua nahaha ae la ia iloko o na apana he lehulehu, a maloko aku o na apana weluwelu liilii e hamama mai ana kekahi puka.

A oia no hoi ka wa a kona mau onohi makai ike aku ai i kekahi hiohiona ku i ke aloha, o ka mea nona ka leo uwe o ka mea i hookaumaha ia ana i lohe ai no kekahi elemakule io no ia, i kupee ia kona mau lima a me na wawae i ke kaula, a o kona mau maka hoi ua hele a poopoo a o kona kino hoi he iwi wale no i ahona i kahi ulualu, me he mea la, e hoike okoa mai ana no kona helehelena, no kekahi mau la loihi kona ai ole ana i ka ai.

Nou e ka makamaka heluhelu e haohao ana paha oo no keia elemakule, a nolaila, e hoakaka pokole aku kou mea kakau, o keia elemakule oia no o Senora ka hoahele o Alanadela i mahuka mai ai mai ka home mai o ke kapena moku lokoino’a i hoopakele ia ai e Rodufa a me Rodika he mau la loihi i kaahope aku la.

I keia manawa koke no o Walata i ike ai i ka elemakule i hoopoino ia e waiho ana iluna o ka papahele me kona mau lima a me na wawae i paa i ka nalai ia i ke kaula, haalele koke iho la oia i ka paa ana i ke kipikua a me ke kolopa, a me ka hakalia ole lalau koke iho la oia i kana pahikaua a unuhi ae la mailoko ae o ka wa-hi e kalewe ana ma kona aoao.

Me ua pahikaua la e paa ana ma kona lima akau, komo aku la oia iloko o ka rumi a ke kanaka poino e waiho ana, a ma kona aoao i kukuli iho ai o Walata, me ka okioki ana i na kaula i kupeeia ai o Senora.

Iloko o keia mau minute he kanaka elemakule lanakila o Senora, aka, aole nae e hiki iaia ke ku ae, no ka mea, ua hele kona kino a puni i ka eha, i ka ike ana o Walata, aole e hiki i ka elemakule ke ala ae no na ponoi, nolaila, ua haawi koke aku la oia i na kokua a hoala ae la hoi i ka elemakule iluna

No kekahi manawa ko laua noho hamau ana, aia hoi, ua lohe ia aku la ka leo o Walata i ka ninau ana ia Senora, penei:

E ke kanaka i hoehaehaia e hoike mai no ke aha kou kumu i hoopaaia ai iloko nei o keia rumi, a i hauhoa i ai hoi kou mau lima a me na wawae, a pehea ka loihi o kou noho ana maloko nei?

Aole i pane koke mai o Senora i keia ninau a Walata, aka, ua noho iho la oia me he mea la e hoouluulu ae ana i kahi ikaika i koe o kona kino a i ka hope loa me ka leo nawaliwali pae mai la ia, me na waimaka hoi e haloiloi mai ana maloko o kona mau lihilihi maka.

Alia au e pupuahulu i ka hoike ana aku ia oe ia mea, aka, e haawi mua aku au i na hoomaikai palena ole no kau hana aloha i hoopakele ae nei ia’u mai ko’u luakupapau ae a nou hoi ko’u aie palena ole ana, a heaha la ka’u mea e hana aku ai i uku panai no kau hana maikai i hana mai ai ia’u.

E ka elemakule mai hookaumaha i kou noonoo no ia mea, no ka mea, o ke aloha ko’u makemake aole o ka mohai.

 

Na  Palapala.

 

Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopuka ia malalo o kela poo, aka, e ili no ia maluna o ka poe na lakou i kakau mai.

 

Ma Kainaliu, Kona Akau, Hawaii make iho la kekahi o na wahine kahiko o ke au ia Kamehameha I, oia hoi o Mrs. Kaueakanoa.  Ua hanau ia oia i ka makahiki 1812, a make aku la i ka la 10 o Mei, 1898.  O ka nui o kona mau makahiki ma keia ao he 85 me 4 mahina me 10 la, oia no ka makahiki a Kamehameha i hoi loa mai ai i Hawaii nei e hana i ka pa pohaku o ka loko ia ma Kiholo i pau iho nei i ka pele, a mahiai ia uka o Kailua, nona ka inoa e o nei o Kuahewa, a kui ia ka wai ma Kiilae, Kona Hema, nona ka inoa Kawai kui a Kekela, a hiki loa i Kau, makai o ka maoa i Kalae, a loaa ole Kawai.

Ua mare oia i ke kane haole, na Kuakini laua i mare, a hanau mai la oia he elua keiki hapa haole, hookahi kaikamahine, hookahi keiki kane, na laua hoi i hanau mai he 10 moopuna kuakahi.  He 22 moopuna kualua, he 15 kualua hapa haole, 7 he hapa Pake.

A mahope mare hou i ke kane, na Parisa laua i mare, ma Napoopoo, ma ka luakini o Kepulu, i ka makahiki 1839.  Na keia kane hou he 9 keiki, hui ia me elua keiki me ke kane mua, he 11 keiki mai kona puhaka mai, a mai keia mau keiki aku me ke kane hou e ola nei, nona na makahiki he 78, mai ka puhaka aku o keia kane hou, he 24 moopuna kuakahi, a he 16 moopuna kua lua.  Huina o na moopuna kuakahi he 34, kualua 38, huina a pau o na moopuna 72.

O kekahi moopuna wahine aia i Hilo, Waiakea ia W. H. Shipman, kekahi hoi ia J. D. Parisa, kekahi ia J. N. Robinson i make ma Honolulu, kekahi ia W. C. Achi ma Honolulu, kekahi ia J. Kahiona, kekahi ia J. A. Ape Kauhaihao, he mau moopuna keia, kekahi ia W. Akana he Pake.  Na lako keia mau moopuna kualua i hanau mai.

He hoahanau hihia ole oia no na ekalesia hui ia o Konawaena a me Napoopoo, he haipule oiaio iloko o ke aupuni o Iesu.

He hookipa, he mea nui iaia kaua mau moopuna, kana mau keiki, kana mau hunona, kona mau pili makamaka, na mea no a pau loa mai kona wa opiopio mai no a palupalu iho la a make aku la.  Hoonani ia ke Akua.

 

G. S. KELII,

Kainaliu, Konawaena, Hawaii.

 

O na poe a pau i makemake ia Jos. Kalana, a i ole i kona Kaapio, e hookani ae i ke Telepona, Helu 319.

Eia o Painapa ma ke hoikeiki mai nei i ka lakou keena hana papale mai keia la aku a hiki i ka Poaono ae nai, a ua ae ia na mea a pau e kipa aku ana e makaikai.

 

MAKE  I  ALOHA  NUI  IA.

 

Ua haalele mai i keia ola ana o Kahiopunui (w), ma Puaikaula, Puuloa, ma ka la 22 o Mei, aole he maopopo ka nui o kona mau makahiki, aka, he hookahi wale no paha mea e hiki ai ke hoomaopopo la, ua hanau ia ola ma Kaupo, Maui, i ka makahiki o ke kaua elima ana o Kamehameha I me Kehekili a me Kaeo ma ka moana, a pakele mai ai ua mau alii la a pae i Maui a o na auwaa, ua luku ia ma ka moana.  Elua inoa o ua kaua la, oia hoi o Kawai a me Kepuwahaulaula.  I ke kaua i Mahiki, ua make kona kupunakane o Kauauanuiamahi a penei ka moohanau:

Na Kekaokalani (k) noho ia Kuhelani (w), hanau mai o Pualinui (k) noho ia Pupu (w) hanau mai o Kaunakakai (w) noho ia Paluanuhikanaloa (k) hanau mai o Keliiopunui.  Na Kauauanuiamahi noho ia Kaohukikalani (w) hanau mai o Paluanuhikanaloa a me Opu (w).  Opu (w) noho ia Koakalani hanauia mai o Kaneeleele (k) noho ia Wahinekaulana (w) hanau ia mai o Kekoaokalani noho ia Keliiopunui (w) loaa he umikumamalima keiki.  A mailoko mai o kekahi kaikamahine o Haleokeawe (w) noho ia John Defries Sr. loaa mai he eha keiki mailoko aku o keia mau keiki i loaa aku ai he 23 kualua.  Ua loaa mai kona mekala dala no kona hanau nui, mai ia Wyllie mai, ke Kuhina o ko na aina e, ma ke ano he makana no kona hanau ana i keia mau keiki he lehulehu wale.

Owau iho no,

 

EMMA  DEFRIES,

Hoike pololei.

Honolulu , Mei 26, 1898.

 

KA  MOKUAHI  PEKINA.

 

Eia na haole o ke kulanakauhale nei, ke kali nei me ka uluhua no ke ku koke ole mai o ka mokuahi Pekina me na koa Amerika a lakou i upu ai e hoeaimai ana lakou i kela Poaono aku nei, aka, ua hala aku la ia la me ka la Sabati nei a hiki mai la i keia la, aohe wahi mea i ike ia no lakou.  Oia ka makou e haupu wale ae nei, e luhi makehewa ana paha keia mau hoohiwahiwa ana, a he puahiohio ka mea e loaa mai ana.

O ka la 22 o keia mahina, ka la i upu ia ai ua haalele aku la ka mokuahi Pekina ia Kapalakiko me kekahi regimana koa no Manila.  Mawaho ae o na koa e lawe ana oia he mau lako kamana, no ke pahonohono hou ana i na moku poino o Amerika, a e lawe hou aku ana hoi i mau lako poka no na mokukaua penei:  Kanalima puni no na pukuniahi 8 iniha, kanalima puni no na pukuniahi 6 iniha, 100 puni no na pu 5 iniha, 300 puni no na pu liilii.

Ke kanalua nei kekahi poe no kona hoea mai ianei, no ka mea, he 1,000 mile ke na mokupuni o Hawaii nei kaawale mai ke alahele pololei e holo ana no Manila mai Kapalakiko mai, a ua hiki no hoi iaia ke holo pololei no laila me ka hoopiha hou ole ia i ka nanahu.

 

KA  LA  PIHA  MAKAHIKI.

 

Ma kela Poalima aku nei i piha ai ka ekolu makahiki o ko KE ALOHA AINA ku ana i wahaolelo no ka lahui, ka aina a me ke alii, e alakai ana hoi i kona lahui e kupaa no ke aloha i ka aina, iloko o keia mau makahiki, ua aloalo aku oia iloko o ke ehuehu o na olelo hoinoino e kipeha ia mai ana maluna ona me na olelo hooiloilo pu hoi e hailukuia mai ana nona, he manawa wale no KE ALOHA AINA e poholo ai a nalowale kona mau helehelena mailuna aku o keia ilihonua.

O ko ke kanaka manao no ia, aka, aole no lae pela ko ke Akua manao, ua haawi mai oia i ka ikaika no makou e alo aku ai iloko ola mau manao o ka hoino ia mai, a hiki i keia la, eia no makou ke paio hoomau nei me ka nana ole pehea la ka nui o ka poino e halawai mai ana, ma ko makou alahele e kupaa ana mahope o ke aloha i ka aina, ka lahui a me ka Moi.

He mea oiaio i na makahiki i hala aku la, ua noho hoopili wale aku makou mahope o hai, aka, i keia makahiki, eia ke ku nei nona ponoi iho, a ua pau hoi ka noho hoopili wale ana aku mahope o hai.

E hoomau aku ana no KE ALOHA AINA, i ka paio ana no ka pono o ka lahui, ka aina a me ka Moiwahine a hiki i ka lanakila ana, a e ku kiai aku ana no ke pale ana aku i na manao lokoino o na enemi.  A oia ke makou e kalokalo ae nei e hooloihi ia aku na la o KE ALOHA AINA no ka manawa pau ole.

 

R.  N.  BOYD.

 

He Ana Aina, a he Agena Hoopukapuka Aina, Dala, a pela aku.

 

KEENA:  Ma ke Alanui Kalepa, pili pu me ke keena o ka

 Loio Kuhina W. O. Smith

 

NA  LAKO  GULA  HOU  LOA.

 

I hoea mai nei maluna o na mokuahi mai Kapalakiko mai.

Ma ko’u Halekuai, malaila e hana ia ai na Pine, Komo, Kupee Lima, Uwati a pela aku.

 

H. C. Biart.

Alanui Papu, Helu 4011, apr. 18, 1898.

 

KA  HALE  INU  RAMA

‘Wela ka Hao’

(THE FAVORITE SALOON.)

 

       Malaila e loaa ai na WAIONA HELU EKAHI o kela a me keia ano e kena ai ka puu.

       Kihi o na Alanui Hotele me Betela FRANK BROWN & WM. J. CUNNINGHAM

Na Ona.

       Na Rama maikai malaila wale no e loaa ai.

       april 19, 1898.