Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 24, 11 June 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU             Iune 11, 1898

 

OWAI E IKE I NA HOPENA O

HAWAII E HOEA

MAI ANA?

   Oiai ke kau mai nei na halialia @ manao ana ia makou, no na olelo hooiloilo a na poe i enemi i @a kanaka Hawaii ili ulaula, a wahi a ua poe nei i hanaiia me ka waiu o na wahine Hawaii i olelo ae ai, "Aole e piha na makahiki he kanalima, e pau loa ana ka lahui Hawaii."

   Oia ka makou i hoomanao ae ai, i ko makou wa i ike aku ai me na maka, i ka wa i hoolele ia mai ai na koa Amerika, e lawe ia ana no Manila, ma na la elua o ka hookaulua ana iho no Honolulu nei, ua uhia pu ia na alanui o ke kulanakauhale o Honolulu, a ua hiki ole ke hoomaopopo aku i ka heluna o na wahi kanaka Hawaii, e maalo ae ana ma na alanui, ke nana aku he haole wale no ma na aoao a pau o ke alanui; a oia ka makou i nalu iho ai, o keia anei ka hopena o Hawaii e hoea mai ana, ke hoohuiia kakou?

   Ua hiki ke hoomaopopo iho ka mea i piha kona puuwai me ke aloha i kona aina, a olelo iho o ka hopena keia o Hawaii e halawai mai ana ma kona alahele hoohuiaina, e piha ana o Hawaii me na haole i oi aku kona nui i ko keia, he 2,500 wale no keia, ua aneane e uhia puia ke kulanakauhale o Honolulu nei, a oiai he wahi heluna uuku loa keia no ka nui o na kanaka o kekahi o na Mokuaina o Amerika, a ke hui kakou, ua hiki mai i ka hopena e nalowale io ai ka lahui nona ka aina, a o ka malihini aea wale ka mea nona aku ka aina, i na e hoomauia aku ana ke koi hoohuiaina.

   Ke ninau nei makou, nawai i kono maoli aku i keia mau poino e komo mai a e hihi ae e like me ka ulu ana o ka Lanatana maluna o na kula uliuli o Hawaii, a i lilo hoi i mau kula panoa a waiwai ole i keia la?  na kakou Hawaii no, i lele aku nei a haawi ua mahalo ana a me na hooikaika ana o ke kino a me ka uhane, e noi ana ia Amerika e hoohui aku ia kakou, a e komo mai kona lahui e noho me kakou, a o ka hopena e hoea mai ana, e like auanei kakou ma na aina i piha me ka Lanatana, e pepehi ana i na mauu e mo@a ai ka aina, a o ka hopena, he lahui kanaka panoa ka lahui Hawaii, a oia ka makou i ninau ae la.  Owai e ike i na hopena o Hawaii e hoea mai ana?

 

UA HUHEWA IA O AMERIKA

A SEPANIA E HULI

HELE NEI.

   He nui na lono nupepa like ole e laulaha nei mao a maanei, a kakou i lohe ai, e pili ana no ke kulana hoonee kaua o Amerika a me Sepania, ua loaa mai hoi ia makou kekahi leta ma ke Dorika mai nei a me kekahi mau lo@o, e hoike ana.  Aia na aumokukaua o Amerika wa na kai o Cuba a me Manila, e imi hele ana i wahi e hoomoana ai, i loaa ai iaia he kahua a kulana maikai e lele kaua aku ai i na aumokukaua o Sepania, a o na aumokukaua Sepania hoi, aia lakou ke ku la me ka makaukau nui, no na minute a pau a na aumokukaua Amerika e hookokoke aku ai ma na awa kumoku o Cuba a me Manila, a o na papu kaua hoi ke hekau la ka waha o na pukuniahi ma kahi e maalo ae ai na enemi.

   E hoike ana kekahi mau lono, aole he hookokoke aku o na aumokukaua Amerika ma kahi e halawai aku ai me ka mana o na mea kaua o Sepania, a ke hoomau la no na Sepania i ke pani ku ana ia Manila, me ka hookokoke ole aku o na aumokukaua Amerika, a ma ia kulana kupaa o Sepania e hoomau la, ua ili iho ke koikoi o ka nele o na aumokukaua Amerika i ka ai ole mai ka aina mai, a ke ku la na mokukaua Amerika me ia pilikia, a ke kaukai mai la i ka pono mai ka aina makuahine mai.

   E hoike ana kekahi mau lono, ua laha ae la ka ma'i Hebera, (samola poki) maluna o kekahi o na mokukaaa Amerika, a ua pau kekahi poe koa i ka make no ia ma'i luku.

   E hoike ana kekahi lono, ua pii loa ke kumukuai o na mea ai ma Manila, o ka pii ia ke hele la ka paona bipi hookahi a oi mamua o $2.00 no ka paona.

   E hoike ana kekahi mau lono ua loaa aku ka lono ia Sepania no ko Amerika hoouna awiwi i na koa no Manila, elike me ka kakou i ike iho nei, a ua hoouna ae la o Sepania i kona mau au mokukaua e uhai ana mahope mai o na koa i hala aku la i ka Poaono nei, aohe he kaualua ana no ka halawai ana aku iwaena moana, a i ole, ma kahi kokoke aku no paha i Manila.

 

KA HAPA MUA O KEIA MA-

KAHIKI.

   He eloku makahiki o ko KE ALOHA AINA kaahele ana aku iwaena o kona mau hoa oiwi o ka pupuu hookahi, e alo ana me ka hoomanawanui no ka pono o kona aina ponoi, kona lahui oiwi a me kona Moi hookahi wale iho no, malalo o na kaupoku lani a ke Akua ahonui i haawi mai ai i mea hoomalu maluna o kona lahuikanaka ponoi.  Ua ku iho makou me ka manao wiwo oia, a alakai aku la i ko makou mau hoa kanaka e hoomau i ke kupaa ana mahope o kela MOTO hookahi wale no a kekahi poe e ake nei e lumai a e hoohiolo i ko kakou ku ana, a pale aku i na hana hoomakaee o ka noho ana, malalo o ka inoa maemae hookahi a kakou e lei nei i keia la me ka haaheo:  KE ALOHA AINA oia mau.

   O keia inoa hookahi ka kakou a pau e keha nei, oia hookahi ia Pukana e ola ai ka aina mahakea i kuekaa ia e keia poe e hoonuu nei i na lihaliha momona o keia au ano hou, ke au hoi a makou e olelo ae nei me ka hopo ole, ke au o Berehazara ka hookalakupua, nona hoi na hua palapala a ka lehulehu e hoopoina ole nei, "Mene, Mene, Tedera, Uparesina."  O na hooko ana oia mau huaolelo, eia ia ke hookokoke ae nei ma ka ipuka o ka Repubalika Hawaii, ma o kana mau hana hoopailani la ia Amerika, a ke ulu mai nei na hulu mahamaha o Sepania e nanahu mai i keia aupuni hoonahoa nui wale.

   Nolaila, o ka makou wale no e hoike aku ai imua o ko makou makamaka lawe pepa, oia ko lakou hoomanao ana mai i ke ola o ka kakou milimiili o keia hapa mua o keia makahiki, mai na Luna Lawe Pepa a hiki aku i ka poe lawe pakahi, i maikai ai hoi ka hoonee ana o na iliili o ka papa konane o ka hapa hope o keia makahiki e hoea mai ana, a ke hooko ole ia mai ko makou leo, alaila, ua makemake no oia e hoopouliuli i ke kukui o kona hale.  O ka makou e ake aku nei, na ka oioi mua ka loaa, wahi a ka olelo a i ole, e ku'i ka hele, he keiki mama ka Hina.

 

NO KE AHA LA I MALAMA

OLE IA AI NA KULA?

   He mea pahaohao loa no makou ka ike ana, aole mai kinohi mai, ua haawi ia aku na haumana o na kula aupuni he elua la hoomaha o keia pule, he mea hoi i ike ole ia mamua, no ka mea, aole keia he la kulaia aupuni a i ole he mau la hoomaha no na kula aupuni.

   Aka, no ka hoea wale ana mai la no o keia mau pualikoa o Amerika Huipuia, ua poina iho la ka noonoo maikai o ka Papa Hoonaauao e kauoha aku i na kumu kula e hoomau aku no i ke a'o ana i na haumana, a mai hoopalaleha elike me keia e ike ia nei.

   Oiai, eia lakou ke uku ia nei e ka lehulehu, aole hoi oia ka makemake o ka lehulehu e noho palaualelo lakou a hiki nae i ka wa pau o ka mahina e loaa aku ana no ko lakou mau uku mahina piha.  I ua no paha e hoea mai ana keia mau mokulawe koa hou i ka Poakahi ae nei, a e noho ana maanei a hiki i ka Poalima, alaila, holo aku no Manila, pehea la e hoomaha ana no paha na kula ia pule holookoa, a e hookuu hoi i na opio e auwana hele ma na alanui iwaena o ka huikau o na kanaka.

   O ka makou e makemake nei i ka Papa Hoonaauao e kauoha aku oia i na kumukula aupuni o ke kulanakauhale e hoomau lakou ma ka lakou mau apana hana i hoonoho ia aku ai a mai hana hou elike me keia, ka hookuu wale ana i ka lakou mau haumana e lalau hele ma na alanui.

   Ua mahalo aku makou i kekahi mau opio i ko lakou mikiala ma ka huli naauao, no ka mea, ua hikiaku lakou i ko lakou mau halekula me ka manao e hoomahuahua hou ae i ko lakou ike, eia nae ka mea epa, ua hoike ia mai la aohe he kula o keia la.  Oia ka makou e nihau nae nei no ke aha la i malama ole ia ai ke kula ana?

 

HALA OLE KA OIAIO.

   Mai ka wa i hoomaka ole ai ka pohina uahi o ka pauda mawaena o Amerika a me Sepania, ua ku aku makou a hoike me ka wiwo ole, me ko makou mau manao keakea pu hoi, he hana hiki ole loa i kahi Repubalika Hawaii, ka hoao ana e hookomo aku ia kakou mai ke poo a ka wawae, iloko o ke anapuni a Limaloa, ma ke ano, "i hoohui aina kakou ma ke kino a ma ka uhane pu hoi.  Ua hoea mai nei ka hoike oiaio oia mau hana a makou i kue ai, oia hoi, ua hoonuanua aku nei ke aupuni Repubalika Hawaii i na koa Amerika, ma o ke aupuni la o Amerika, he hoike hoaloha a he hoa kaana pu ua aupuni la i ko kakou poe e alakai nei i ka hookele o ka aina.

   Oiai no nae e hehe ana ka aka, a na koa oluna o na moku lawe koa no Manila, ma ke awa o Honolulu nei, ua poha ae la ka lono, eia o Sepania ma o kona Kanikela la ke kue nei i keia hana a ko kakou mau alakai aupuni, a o ka hope aku, e noi mai ana keia aupuni hope, i kuleana hoopiha nanahu, hooili lako ai, a pela aku ka ko kakou aupuni e panai aku aku ai no kana koi.  Pehea manao anei kakou, ua halahu ka makou hoikeike ana aku o na la i hala?  Aole!  Aole loa!!

 

   Ua hopu hou ia o Kaiakahuilani no ka pupule ma ka Poakolu nei, a ua hoihoi hou ia aku oia no ka ha lema'i pupule.

   O ka nui o na make o ke kulana kauhale nei, iloko aku nei o ka ma hina o Mei he @8, a mailoko mai o keia huina he 31 poe Hawaii.

 

SEPANIA KUE IA HAWAII.

Ena Kiai, Heaha ka hopena

o ka Repubalika o Hawaii

   Ua poha ae la ma ka Poaono nei, imua o na poo alakai o ka Repubalika o Hawaii nei, he kuahaua mai ke Kanikela Sepania ae e noho ana ma Hawaii nei, he kue i ka Repubalika o Hawaii, no na mea i hana ia aku maluna o na koa Amerika, i kipa mai ma Honolulu nei i kela pule aku nei, e hoike ana, ua loaa mai iaia he kauoha pili aupuni, mai kona aupuni mai, e hoike aku ia Peresidena Dole o ka Repubalika o Hawaii, ua kue ke aupuni o Sepania i ka haawi ana aku o Hawaii iaia iho i mea kokua ia Amerika.

   Oia no ka makou i hoike mua aku ai i ola honua, o ka haawi ana aku o ka Repubalika o Hawaii i kona mau awa kumoku a me na kokua ana aku ia Amerika ua like ia me ka aa kaua ana aku o Hawaii ia Sepania, a eia ka hoike e hoea kino mai nei, e like me ka makou i hoike mua aku ai.

   Ko makou manao iho; mamuli o keia ninau mawaena o Sepania a me Hawaii, ua maopopo loa e hoea mai ana he la, a kakou e ike aku ai i na aumokukaua o Sepania e kipa mai ai i o kakou nei no keia ninau, a ke hiki io mai ia manawa, ua maopopo loa, e koi mai ana o Sepania ia Hawaii, e haawi aku i na kokua ana i mau tona nanahu a me na lako mea ai no kona mau aumokukaua, a ke hopohopo ae o Hawaii ia Amerika, ma ia ano, -hookahi no ana pane, "AOLE," aka, ma ia keehina, e kono ia mai ana na poe kakoo aupuni Repubalika a pau, e lalau i na mea kaua, no ke kue aku ia Sepania, a oia ka manawa a na kiai e hoike mai ai i ka hopena o Hawaii Repubalika, eia ka kahiko olelo kaulana, ao no i ke koa ao no ka holo.

 

UA HEHA WAIPIO I KA NOE.

   Hokule a kukule loa mai nei ho@a anaina halawai a ka poe Repubalika no ka hoomakaukau ana hoi i mau haneri komite hookipa hou no na tausani koa e hoea hou mai ana i o kakou nei, malia nae paha, e hoomaha ana i ka nui o ka luhi i keia mau la iho nei.

   Ke paipai nei makou ho-houae, mai hoopalaleha i na hana maikai, o ohi hou ole auanei na kaikamahine kanu pua i ka hua o ko lakou hou, a pela h@i me ka poe kanu maia i ka lakou.

   Pi mai moni na makou.