Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 26, 25 June 1898 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2        KE  ALOHA  AINA.   POAONO   IUNE   25.    1898

 

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

homaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa ai ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI.

Pauku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . . . . IUNE 25, 1898

 

OIA MAU NO O KALANI ALII.

 

Ma ke ku ana mai @o ka mokuahi Moana i keia kakahiaka Poakolu, i ' @ mai ai ia makou ka lono hope loa e pili ana i ke ola o ko kakou Moiwahine, a aia no Kona walea ana me kona mau hoa ma ka Ebbitt House, elike no hoi me ke ano mau no o ko lakou ola kino mai kinohi mai, a o ka mea hope loa, ina he oiaio e huli hoi mai ana paha lakou i kekahi manawa o keia mahina ae. Aka, aole e hiki ia makou ke hooia aku i ka oiaio oia mau lono i keia wa.

 

UA  AI  ONO  IA  KO  KAKOU

NEI  LUHI.

 

  Ae, nani ka piha pono a luluu o na pakaukau mea ai i hoomakaukau a hoolawa ia hoi no na pualikoa au moana o Amerika, ma ka mokuahi China mai nei o keia kakahiaka. Ua ike ia na kuke a me na kuene Kepani e ha na ana, a oia hoi ka makou i puana ae la, ua ai ono lakou nei i ka luhi a lakou nei e paaua ana no ka pono o na malihini. Ola!

 

MAI  KUHIHEWA  KAKOU.

 

  Ua nui na makamaka i kipa mai i o makou nei ma ka Poakolu nei, a me keia la pu no hoi, me ka ninau pu mai, he oiaio anei keia mau lono, ua pau loa ko kakou manaolana no ka loaa ia kakou ka lanakila maluna o ke kumuhana kue hoohuiaina, a i hooholo ia mai nei hoi e ka Hale Ahaolelo o na Lunamakaainana ma ka Poakolu Iune 15, ma ke kulanakauhale o Wasinetona, Amerika Huipuia.

  O keia ninua, na lawe mai makou me ka manao maikai, a hoomoakaka aku imua o ka lahui holookoa o Hawaii, oia hoi, he hana kue kumukanawai ia a Amerika o hapuku la, a ua oi aku hoi ka pono i na makamaka a pau e nana ae i ka makou mau hoakaka piha e puka aka la ma kekahi wahi o ko makou mau kol@mu i keia la, a mai lilo hoi na manao hoonuinai opala o ka poe kue i@ kakou, i mea na kakou e malama ai a kuihe iho paha, me ka olelo ana, ua haule poho ka manaolana O ka kakou e koi nei, a e lilo nei hoi i mea hooluaiele i ka manao o na poe makee a hao wale, o ka holopono loa o ka lakou mau hana lima nui a pau, alaila, oluolu ko lakou manao, oia no ka hoihoi hou ia mai o ko kakou mau pono kumu, i lilo i mea panai no ka makemake o ka poe e noho nei ma na oihana o ko kakou aina, a pela pu hoi me ko lakou mau hoaloha o ka pupuu hookahi.

   Nolaila, mai uinku ka manao, mai paupauaho, a mai ike a lohe i na olelo hoonuinui makani a kuemi hope, aole i pau ko makou na'i ana i ko kal@u loa, o ka ma kou kalai iho la no ia a hiki i ka wa i olelo ia ai. "O ka pono ke haua ia a haule mai na lani."

 

MAI  HOPOHOPO  E  KA

LAHUI.

 

  Mamuli o na hana hoolele hauli a na nupepa ake hoohuiaina o kakou nei a me ko Amerika, ua hoike ae lakou i ka huina huahelu mahuahua o na Lunamakaainana o ka Hale Ahaolelo o A@erika Huipuia i koho no ka hoohui ana aku ia kakou, elike me ka makemake o keia poe e noho nei maanei. Oiai hoi ka mokuahi Moana e hookokoke mai ana e pili i ka uwapo, ua hoouna awiwi ae ka nupepa kuikawa Buletina i na hoakaka ana no ka poe i mauaoia e koho ana mahope o ka ninau hoohuiaina, nona hoi ka huina o 250, o keia na mea i hoike ia mai Wasinetona mai, o ka la 14 o Iune iho nei.

  O ka Poakolu, Iune 15 i hala, oia ka la i manaoia ai, oia ka la e koho io ai ka Hale o na Lunamakaainana no keia ninau e hoopaapaa ia nei, a ina paha na koho lakou,k aole no ia he mea e holo ai o ka hoohui ana aku, ke loaa ole aku ka huina o elua hapakolu iloko o ka Hale Senate. Nolaila, o ke koho ana a ka Hale o na Lunamakaainha i loaa ole i ka hapanui o ka Hale o na poe Senate, aole ia i lilo i mea mana, a e ku ai hoi ka hopohopo ana a ka lahui.

  Nolaila, e na Hawaii Aloha Aina oiaio, eia no makou ke ku nei maluna o ke kahua kulanalaua ole a hoike aku imua o ka lahui, mai pioo ko oukou manao no keia mau hana a lakou nei e poholalo nei ia kakou, no ka mea o ka lakou hana no ia i maa mai kinohi mai, a pela mau no a hiki i keia la nolaila, i nui ke aho, paa ia no ke aloha o ka aina a hiki i ka lanakila ana.

 

  Ua lilo ke eo o ka hookuku kinipopo i ka Regimana ma ka Poaono nei, mamuli o ka lona ina iaia he 14 puui, a o ka Honolulu he 4 wale no puni.

  Ma ka auina la o ka Poaono nei, i hala aku ai na makai ku uuina a me na makai kaulio no ka hookahakaha ana, wauka aku o ka halekuia o Kapunahou, a ua nui na hoa o ka hale ahaolelo i hoea ae malaila.

 

HAOHILI  KA  AI  A  KAWELEA.

 

Ka Olelo Hoohole Kue

Kumukanawai a Amerika.

 

Aole apau ke Kuokoa o Hawaii ia oe

 

  O na lono i loaa mai i Hawaii nei, no ka hooholo ana o ka Ahaolelo Makaainana o Amerika, i ka olelo hooholo hoohui ia Hawaii me Amerika ma ka Bila Kanawai, he olelo hooholo kue ia i ke kumukanawai o Amerika a me ko Hawaii nei.

  O ke Kumukanewai, he paepae ia no na Aupuni a pau i na he Aupuni Moi, a Repubalika paha, i kukuluia ma ke ano he Aupuni ikeia mai ko ke ao holookoa, a maluna o ke Kumukanawai e ike ia mai he Aupuni, o ka lawe ana ae o na mana na lakou e hooko i ke Kanawai a uhaki i na olelo o na Kumukanawai la, he hookahuli ana ia i ke aupuni nona ia Kumukanawai, a he kipi ma kekahi olelo ana, me ka nana ole ae i na he Moi, a he Peresidena a i ole he Ahaolelo paha oia, oiai, o ke Kumukanawai oia ke Kanawai kiekie loa e paa aike Aupuni

  Aole no ka liilii ana o Hawaii Repubalika, e hiki wale ai ia Amerika ke haihai i kona Kumukanawai, a me ko Amerika Kumukanawai ponoi iho no.

  O ka olelo hooholo hui, i kohoia mai la e ka Hale o na Makaainana; he pae pae wale no ia no ka lawe ia mai o kekahi Bila Kanawai, a ma ua Bila Kanawai la, e hookomo ia iho ai na olelo e hoohui ana ia Hawii no Amerika. O ka lawa ana mai o ka Ahaolelo Makaainana a hooholo ma ke koho ana o 209 kue ia 91, a ma ia ano e laweia ai o Hawaii a hoohui aku no Amerika, he hana, a he olelo hooholo kue maopopo loa ia i ke Kumukanawai o na Aupuni a elua. Ke olelo mao popo nei ka Pauku 2, Mahele 2, a Apana 2, o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia penei;

  "E loaa hoi iaia (Peresidena) ka mana ma o a me ke ao ana a me ka ao ana mai a na Senate, no ka hana ana i na kuikahi, ke ae nae ka elua hapakolu o na Senate i akoakoa mai."

  Ma keia, ke haawi nei ke Kumukanawai o Amerika, i ka mana o ke ao a me ka ae ana aku e hooholoia kekahi kuikahi i ka Aha Senate, ma ia ano aole loa i loaa i ka Hale makaainana o Amerika ka mana kuikahi e hoohui ia ai o Hawaii no Amerika; a aole no hoi ma ka olelo hooholo Bila Kanawai, aia wale no la maha i ka Aha Senate.

  Ma ke Kumakanawai o ka Repubalika o Hawaii e ku nei, ma ka hapa hope o ka Pauk 32 penei na olelo.

  "Na ka Peresidena me k@ apono ana o ka Aha Kuhina, ma keia ke haawi ia nei ka mana e hana i kekahi kuikahi pili Aupuni, a i ole Oihana Kalepa mawaena o ka Repubalika o Hawaii me na mokuaina hui o Amerika a e hana a hooholoia e ka Aha Senate."

  Ke ike ae la kakou i ke kahua i knkuluia ai ka manao hoohui ia Hawaii no Amerika, a me la mau kahua ke kue nei ka hana i ka mea a ke Kumukanawai e kauoha nei oia ke alahele e liana ia ai, aole o ka olelo hooholo Bila Kanawai.

  He kuikahi hoohui ka ke Aupuni Repubalika o Hawaii i onou aku nei ia Amerika e ae mai, a hooleia, a ke onou mai nei o Amerika ma kahi o ke kuikahi a ke Kumukanawai e kuhikuhi nei oia ke alahele pololei, he olelo hooholo kue Kumukanawai mai ka ka Ahaolelo o Amerika, nolaila, ma ko kakou lawe ana mai i keia mau mea a hoomohala pono ae, eia ka mea e hoea mai ana e kanoha ia mai ana ke Aupuni ma o Dole la, e waiho ae i ua olelo hooholo hui la, imua o ka Ahaolelo o ka Repubalika e noho mai nei i keia wa, no kona apono ana aku. A ke aponoio aku ka Ahaolelo e ku nei, ma ia wahi, ke olelo nei makou he kue ia i ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii e ku nei.

  O ke Kumukanawai he aelike ia mawaena o ka lahuikanaka ma kahi aoao; a me ke Aupuni ma o Dole la ma kahi aoao, a i ka wa i kue ia ai ua aelike la e kekahi aoao hana aelike, ua hiki no i ka aoao i kue ole i ka aelike ke kipaku aku i ka aoao nana i kue.

  Ma ka rula ma na Aupuni Repubalika, o ka lahuikanaka ka mana nui maluna ae o na mana a pau.

  A i na ua hana hewa kekahi lala o ke Au[uni i ke Kumukanawai, ua hiki no i ka lahui ke lawe ae i kona mana a hooko aku i mea e hoomania ai ka mana o ke Kumukanawai, mai ka haihai a kiola waleia e na lura hooko o ua Aupuni la.

  A ina me ia ike no o na Ahaolelo o Amerika i ke kuhikuhi a ke Kumukanawai, a pela hoi me kahi Ahaolelo o Hawaii nei, a hookapae ae lakou me ka nana ole i na olelo o na Kumukanawai, a ma ia ano e lawe ia ai o Hawaii e hoohui aku me Amerika, he lawe ana no ia ma ka lima ikaika i na Paeaina o Hawaii nei, a e hoala ia mai ana he ninau pili Aupuni koikoi ma waena o Hawaii. Amerika a me na Aupuni i hana Kuikahi pu ia me Hawaii.

  O na Aupuni i hana Kuikahi me Hawaii, a i haawi mai i ko lakou ike ana ia Hawaii i Aupuni Kuokoa mau loa, (aole i Aupuni hoohuiia) oia o Beritania Nui a me Farani, aole e nana wale mai ana keia mau Aupuni i na hana hewa e hanaia aku ana e Hawaii a me Amerika i ka mana Kuokoa a laua i haawi mai ai no Hawaii, a o ke komo ana mai o kekahi Aupuni e ae e like me Amerika a lawe ae ia Hawaii nona iho he kue ana no ia o Hawaii i kela aelike Kuikahi i hoopaa mua ia, me na Aupuni o Beritania a me Farani, nolaila, ma hookuonoono ana iho i ka noonoo, e loaa ana ka pane, aole e lilo o Hawaii ia Amerika, ke ole e ae mai la Auuni i hana Kuikani pu me Hawaii no kona Kuokoa mau loa.

  E hoea mai ana ka la e kaomi iho ai ka manamana lima nui o na Aupuni i hana Kuikahi me Hawaii maluna o Amerika, a kahea iho "Hands off" "Hemo ka lima," mailuna aku o Hawii.

 

UA  KU  MAI  KA  MOKUAHI

CHINA.

 

  I ke kakahiaka nui o ka Poaha i ku mai ai ka moku halihali koa Amerika China ma ke awa o Honolulu nei, me ka lehau o kona oneki i na koa, nona ka huina o 1,200 a oi, e holo ana no na mokupuni Pilipine, kahi hoi e manao ia nei, ma ka hoopuipui ana aku i na koa ka mea e hiki ai ka hana a e holomua ai hoi na hoohana ana ma ia alua malihini. Ua lehau ae na uwapo i ka wa i kani mai ai o na oeoe elima, e hoike mai ana, ei ae ke China ke koloho mai nei i ka lae o Leahi, a he manawa pokole wale no ma ia hope iho, a kani koke mai la no kona oeoe.

  Ua pili mai la oia i ka nwapo mokuahi Pakipika, kahi hoi i hoomakaukau mua ia no ka hoopiha ana ia lakou me ka nanahu a ke lawa pono oia, e komo mai ana kona mau hoa moku e hoopiha like i ka nanahu, no ka lakou huakai no ka aina malihini.

  O ke Zealandia, Colon a me ke Senetoa, ua hoea mai nei lakou ia ahiahi no, aka, ua kalewa nae ke Colona a me ke Senatoa mao waho o ke awa a i ke kakahiaka Poalima i komo mai ai laua.

 

  Ua ulu ae he hakaka mawaena o Frank Fereira ke Pukiki makai kaa a me Frank Fernandez, he kalaiwa kaa, ma ka po Poalua nei, a o ka hopena, ua laweia aku o Fernadez no ka Halewai.

  He ekolu pake i hopuia e Hope Ilamuku Chillingworth a me Vida, maloko o ka hale o Harng Lun Kee no ke puhi opiuma, ma ka auina la o ka Poakolu nei, ua loaa aku lakou i na makai i ko lakou wa e hoomakaukau ana e puhi.