Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 28, 9 July 1898 — Page 2

2          KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 9, 1898.

 

Ke – Aloha – Aina

Hopkumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa no ka Lahui Hawaii

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU….IULAI 9, 1898

 

EI AKU O KALANI AIMOKU.

            Ma ka mokukaua “Manana” o ke ahiahi la pule nei, i loaa mai ai ia ia makou na lono hope loa e hoola ana i ko Kalani Aimoku huli ana mai no na kaiaulu aloha o Hawaii, a me he mea la i keia mau la a kakou e liuliu nei, ua haalele aku la Oia ia Wasinetona, me ka waiho pu ana aku i Kona mau hoaloha e noho hoomanao Nona me ka poina ole, a eia paha Oia maluna o no lio holo mahu, a aia paha Oia ke hoea ae la i Kapalakiko. Nani no ke aloha o ke Akua i ka malama i ko kakou haku lani alii mai ka po mai, o ka kakou hana pono wale no, o ka haawi aku ina hookipa pumehana a nui loa Nona.

            Ua pa leo ia mei makou, mamuli o na leo kono a na hooloha e hoopiha ae i na uwapo mokuahi ma ke ano maluhia, i ku ole hoi ina kanawai o keia aupuni e ku nei, o lilo ia i mea e hoopilikia ia ai kakou. Aka, e hana elike me ko kakou maa mai na kupuna mai, ka mea hoi a makou e olelo nei, he hilu ka lahui Hawaii, he ia noenoe. Aloha a nui e Kalani.

 

“UA HUI ANEI KAKOU?”

            O keia ka ninau a ko makou hoaloha o ka makapeni, i hoopu-a ae ai maloko o na kolamu o ke Kuokoa o ka Poalima nei, e olelo ana hoi, ina ua noonooia ua olelo hooholo la, a ka Hale Makaainana o Amerika i hooholo ai iloko o ka Hale Senate, alaila, o ka la 25 o Iune, oia ko kakou wa e kuleana pu ai ma ka olelo ana, a Amerika ma ka hanau ana, a he Amerika hoi ma ka hana ma na ano a pau.

            A ina hoi ua hoopanee ia no kahi wa aku, alaila noonoo ia, alaila, aia no ka ke kepau o ka hoohui aupuni ke pili la no, aole ia he mea e kaawale ae ai. A ina hoi, ua make a ua kaau loa ia ka olelo hooholo iloko o Senate alaila, aia ka ke aupuni Repubali ka ma ke alahele a keia Kumukanawai i kuhikuhi ai, a malaila no hoi oia e hookolo ai i kona alanui e hiki ai ke hoohui ia aku kakou me Amerika, ka pulakaumaka hoi a lakou a pau a me kakou hoi e na`i nei a hiki i keia la, o ka hooko like ia o ka makemake o na aoao elua maluna o keia ninau.

            O ka puka ana ae o keia ninau ma ka aoao o ka wahaolelo o ke aupuni, e hoomaoe ana ma kana noii kamailio ana, ina paha ua hui kakou a hui ole, aole ia no kona manao e hoea mai ana he kahoka o ka hopena o ka lanakila, aka, mamuli no ia o kona hopohopo, no ka haule mai o ke kumuhana a kona poo i au ai i ke kai o Amerika, me na lilo nui hewahewa mailoko ae o ka waihona ponoi o ke aupuni, a pehea e hoihoi ia ai ia mau lilo o ke aupuni, aole anei mi ka hoohui ana aku, ka oaawi lilo ana ku i na kuleana a pau e paa ia nei iloko o ko lakou lima, pela iho la e hiki ai ke manalo keia mau hoolilo i noke ia iho nei ka lu ma o a maanei, e kona mau haku nana ola e malama nei, a o kana hana, pono hoi ma ko lakou aoao, oia no ko lakou uhi pu ana iho i ka lepo a nalo, i wahi e puka ole ae ai ka mahu o ka lakou hana.

            He mau hana akamai keia a ka makamaka e imi e nei i ola honua ma kona ui ana ae i ke akea, a na kakou hoi e apono aku elike me kana mau alakahi e hoike nei aohe ana nana i na no e hale ana ka olelo hooholo bila kanawai iloko o ka Ra le o na poe Senate o Amerika, aole ia he mea e nele ai ka manao o ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii e ku nei i keia la, i kona imi ana i ka puka e hele aku ai mawaho o kahi o ka pilikia.

            Ina ua ike ke Kuokoa he mea pilikia nona keia hele ana o na loea Amerika mawaho ae o na kanawai o ke kaulike, aole anei oia ke kumu i hoea mai ai o keia hopohopo ana maluna ona, ina no na make ua olelo hooholo la ma ke koho ana o na hoa o ke Senate, ua maopopo, ke ku nei no ke aupuni ma kona ano mai mua mai, a ke kali nei no ia no kona hoohui ia aku me kahi a kona Kumukanawai i kuhikuhi ai.

            Ina io hoi, ua haule mai la ka olelo hooholo a ka makamaka i noke iho nei i ka huro i na la i hala hope ae la me ka poai lani ana i hapaimemene ai, aole anei hoi ua kokoke mai oia i ka hopena o kona haule ana, mamuli o kona ike maka ana he hana keia ua hapai mua ia e kona poai iloko o ka aha senate o Amerika, a no ka hiki ole ke hooholo a ma ke kuikahi hoohui aupuni, nolaila, ua lawe kaokoa ae la oia ma ke ano olelo hooholo, mamuli o ka Newland lawe ana ae iloko o ka Hale o na Makaainana, aka, aole nae o kona lawe ana ae a hooholoia iho la iloko oia Hale oia ka mea e kauhola like mai ai ia haawina maluna o na puniu noonoo a piha loea o ka Aha Senate.

            O ko makou manao ponoi iho oia keia, ina ua hooholo ia mai ia iloko o ka Aha Senate ka pepehiia ana a make ka olelo hooholo, alaila, aohe alahele e ae a ia aha e hana ai, hookahi wale iho no oia ka hoihoi aupuni moi a ka lahui e koi nei, aole hoi ma kekahi ano e ae, oiai, o ke ku like ana o na aoao a elua maluna o kekahi kahua akea a laula o ka noonoo, o ka mea pono wale no i kekahi aoao e hana ai, oia kona apono ane mai a hookuu ana mai paha i kona kuleana, paa hewa iloko o ka lima o ka poe no lakou ia kuleana a lakou e puliki nei.

            Malalo o keia kumu, eia iloko o na Hale Ahaolelo elua o Amerika he kuikahi hoohui aupuni haawi lilo loa i ke aupuni o Amerika Huipuia mai ka Repubalika aku o Hawaii, na pono a me na kuleana a pau a ke aupuni e paa nei, oia hi na hale hoahu o ka lehulehu, ua awapae, na minerala a me na pomaikai e ae a pau i pili i ke aupuni o Hawaii. Ua haawi lilo ia aohe wahi koena i koe iloko o ko lakou lima, ua pau oloko a me waho i ka lilo, a i ka hoomaopopo iho i ke kulana ola o kahi Repubalika, he ola kino wale iho no, aohe uhane, a ua nele loa hoi ma kahi e hiki ai ia kakou ke olelo ae, eia he uhane ola iloko o kona kino kahi i pumehana ai.

            Nolaila, o ke kpae ia ana ae o ke kaikahi ma ke alahele o ke Kumukanawai o na eupuni elua i kunikuhi ai i ka laua mau hana pakahi, he mau mea hahaki Kumukanawai ia i ka pono o na makaainana a ko laua mau aupuni pakahi i hookahua ai, a o ka panai e hoea mai ana mailoko mai oia alahele, oia no ka ulu ana mai o ka mokuahana iloko o ka puuwai o ka lahui, a o ka hopena mahope aku oia mea, he weluwelu a lilo i mea ole, aka, eia nae he akaku e hiki ai ia makou ke olelo ae, aole loa e holo ia mea iloko o ke Senate, oiai, aole i ku ia olelo hooholo maluna o ke kaulike a me ke kumukanawai a malalo oia kumu i hiki ai ia ma kou ke olelo ae, ua u mi ia aku la oia a make loa, e hiki ole ai i ka lahui ke pioloke ae, mamuli o na lono hoopuiwa o keia mau la aku la i hala aku la.

            Nolaila, e ko makou lahui aloha ka poe hoi i ku ma ka aoao o ke aloha aina oiaio, mai hopohopo a kanalua, no na olelo a ko kakou mau makamaka e noke mau nei i ke kamailio, oiai, o ka kakou koi aole ia he alahele mawaho ae o ka ke kumukanawai a Amerika i hana ai, aka, aia no ia iloko o kona puuwai ponoi, a pela ke Aha Senate e kiai la ma ko kakou pono a hiki i ka wa e loaa ia kakou ka lanakila, a oia no hoi ka makou e hoike aku nei, mai hopohopo a kanalua, aka, e kupaa mau a hiki i ka hopena, e loaa ana no ka kakou mea e koi nei, ma o ko kakou inoa kumu la e o nei, Hawaii Imiloa.

 

KO KAKOU KULANA AUPUNI KUPILIKII.

            Ma ka hoea ana mai nei o ka mokuahi koa Amerika, Kulanakauhale o Para, i loaa mai ai ia makou na mea hou e hoonaluea ai i ko makou manao, a o ka oi loa aku paha, oia no ka hoea maoli ana ae la o na olelo a kekahi Adimarala hiena loa o Sepania, nana hoi i hoike i ko ke ao holookoa, “aole oia e hoi hope ma ke alahele ana i hele mai ai, oia hoi, e hoea aku ana oia no i a ka pakai o Hawaii nei, a i ole no Kapalakiko. E hele imua a inu i ka wai awawa.

            Awawa Ahuna io paha auanei ua keiki nei o ka aina Paniolo, no ka mea hoi, eia kakou ke hoonuanua aku nei ina Amerika ma o ke aupuni e ku nei i keia la, a i ka wa e hoea mai ai o na moku Sepania ia nei, heaha ka ke Aupuni Hawaii hana? He hoaa me ka piha weliweli pu. Kupilikiaa ka ai a Kawelea la e na hoaloha, i kau a mea he hoolohe ole i ka KE ALOHA AINA ao.

 

O KO KAKOU PILIKIA ANEI IA.

            Ma ko makou makaikai a nana ana iho i kekahi kanawai a ka Ahaolelo a ka Repubalika i hooholo ai, ua ike ia iho la ko na Hale Ahaolelo elua apono ana i kekahi bila kanawai, e kukulu ai i Paka ku kahakai ma ka aoao hikina o ke Awa o Honolulu nei a i kakauinoa ia hoi e ka Peresidena Dole o ka Repubalika nei. Mamuli o keia mau hana a ko kakou Ahaolelo, ua ulu mai la iloko o makou ka manao e hoakala aku imua o ka lehulehu, e kekahi pilikia anei ia o ka lahui e noho nei iloko o keia mau la o ka loaa ole o na paka hoonanea ma na wahi pili kahaki e like paha me Kakaako, a i ole ma Aala ae nei paha, a i mea e pau ai ia pilikia, oia ke apono ana aku i puu dala nui e lu waleia ana i ka makani me ka hoihoi hou ole ia mai hookahi keneta no na hoolilo oia mau wahi, a pehea no hoi ko kakou mau Lunamakaainana i komo pu aku ai iloko oia nu hookahi, mamuli anei ia o ka manao ana, e pono ana ka lahui i keia bila kanawai a lakou e hana nei?

            No makou iho, a ma o ka makou manao ponoi, he hoolilo uhauha ana ke hoea mai ana mai loko o keia bila kanawai i kakau inoaia iho la e ka Peresidena, oia hoi, e hoea mai ana he puu dala nui na kakou e auano, me na lilo hana o keia paka hoonanea a keia poe uhauha i ko lakou waihona. E hoolilo pakiko a e ai akahele. No ka mea, he mea ole ka nui o ka lako a me ka waiwai maluna o kekahi aina, ina o ka poe nana e hooponopono ana i ka pono o ka lehulehu a he poe uhauha wale no lakou a pau, alaila, e lilo ana kela ulakolako i mea ole, a o ka hopena e loaa mai ana he ilihune a me ka pilikia.

            I kamailio ae la makou i keia mamuli o ko makou manao ana, he hana kupono maoli na keia Ahaolelo ke ku ana iho a noonoo eia ko kakou lahui iloko o na inea o ka aie kaa ole, a me na leo kaniuhu e lohe mau ia ana i na wa a pau, eia no nae aole ia he kumu e hookuemi ia mai ai na uhu ana.

            No ka nele anei o ke aupuni i ka paka ole ke kumu o keia hana ana, aole anei hoi i lawa ia Kapiolani Paka no ka hooluolu ana ma kona mau kapa kahakai, i oi loa aku hoi mamua okahi a ke aupuni i hookaawale ai, ma ka aoao hikina o ke awa lulu nei o Kou. Uhauha.

 

HOPU IA NO KA PUPULE.

            Ua hopu ia ma ke kakahiaka o ka Poaha nei, mahope aku o kahi o ka Hope Ilamuku Hikikoki, he wahine opio nona ka inoa o Malie no ka pupule. Ua manao ia aole i nui loa kona pupule a hiki i ke kakahiaka o ka Poaha nei, ua hopu aku la oia he pu raifela me ka hooweliweli ana aku i kekahi o kona ohana e noho pu ana.

            Na keia hooweliweli a Malie i koho koke mai e hopu ia oia no ka uapule, a mahope o ka nana ana a ke kauka aupuni ua hoihoi ia aku oia no ka halema`i pupule. He wahine opio o Malie nona na makahiki he 23, he haawina ehaeha keia i loaa i ka wahine opio.

-

            Ua nui a lehulehu na makua i hoea aku e makaikai i ka hoike ana o ke kula o Iolani.

            Ua lilo aku la ka mokuahi Peru i moku lawekoa, a ma ka huakai eha e hoea mai ai o a ianei.

            He kanawalu ka nui o na kuene i hoolimalima ia no ke paina nui a na poe o ke kulanakauhale e haawi ana no na koa.

            Maluna o ka Malulani i huli hoi mai ai o D. Kalauokalani mai kana hu kai kaapuni aku nei i na mokupuni o Hawaii a me Maui.