Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 29, 16 July 1898 — Page 3

Page PDF (906.91 KB)

This text was transcribed by:  Carol Hill
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

                   POAONA, IULAI 16, 1898.                 8

 

NA  HAIOLELO  KUE  A  KEKAHI  MAU  DEMOKARATA  I  KA  HOOHUIAINA.

  Wasinetona, Iune 27.     Ma ka hora 11 o keia la i noho ai ke Senate, mahope o ka hala ana ae he mau minute, ua lawe ia mai la he olelo hooholo e Davis, Komite o na aina e; ma ka keia hope aku e akoakoa ke Senate i ka hora 11 o kela a me kela.

  O ka noonoo ia ana o ka olelo holoholo hoohuiaina ua hoomauia, a i ka wa i noho ai o ka aha o Clay o Georgia, Roach o Dakota Akau a me Caffery o Louisiana, he poe demokarata ua haiolelo ae lakou maloko o ke Senate ma ka aoao kue.

  Aole i pau ka Caffery haiolelo ana ahiki i ka hoopanee ana o ke Senate.

  O ka hoohuiaina o Hawaii, wahi a Clay, he hoomaka ana aku ia e lawe pio a he kue ana hoi i ka manao oiaio maoli o Amerika Huipuia.  Ua olelo ae oia o ka lawe ana mai iaia ma ke ano he panalaau i keia wa o ke kana, he kue ana aku i ke kuahaua i ka olelo hooholo o Cuba, a he hookomo ana aku hoi ia i ka aina iloko o kekahi kulana kupilikii a me ka poino.  Ua olelo ae oia aohe kuleana o Amerika e hopu pio ai i ka Pilipine, no ka mea, aole mai laila mai ka hoomaka ana mai o ke kaua.

  Ua haiolelo mai o Roach i kekahi mau olelo i hoomakaukau mua ia no ke kue ana i ka manao hoohui.  Ua nee mua aku oia me ka olelo ana aole he kupono o Amerika Huipuia me keia mau mokupuni, no ka mea, aole he akaka o ko lakou ku ana.  He manawa wale no no lakou e omo ia aku ai e ke kai maloko o kekahi oiai.  Ua manao o Roach ina e hookoia ka hoohuiaina ma ka olelo hooholo, o ka hana pono wale aku no, oia ka waiho mua ana aku na pa Hawaii e ae mai.  Ma kekahi ano e ae he hoopoino ana aku ia i ke kahua o ko kakou aupuni ma ka hookahuli ia ana o keia aupuni e ka manao o ka poe e hoomalu nei.

  Ua hoomaka mai o Caffery i kana haiolelo ana no ke kue i ka hoohui aina o Hawaii.  Ua olelo ae oia o ke kumuhana e noonooia nei, he hoopoino ana aku ia i ka palekana o Amerika Huipuia no ka manawa mua loa, a he kue ana i ke kanawai o ke aupuni.  Ia manawa i komo aku ai oia ma na kamailio pili kanawai e kue ana i ka ho huiaina, a ua ninau ia aku hoi kekahi mau ninau kanawai:

  No ka pane ana i ka Faulkner ninau, ua olelo ae oia, aole oia i ike i kekahi lahui e lawe mai i kekahi ninau panalaau e noonoo maloko o ka ahaolelo.

  Ua pane aku o Stewart ua lawe aku o Beritania Nui i kekahi mau wahi ma Inia mamuli o ka hooholo ana o ka ahaolelo.

Aka, o ka Ahaolelo o Enelani he mana kiekie kona, wahi a Spooner o Wisconsin, ua manao anei ke Senate mai Nevada mai he mana kiekie ko keia ahaolelo?  Ae, wahi a Stewart, maloko o kahi a ke kanawai i kaupalena ai. Ua kuhi aku oia i ka hoohuiaiha, aole he pololei a hiki i ka wa a ka ahaolelo hooholo ai.  Ua olelo o Caffery i na e laweia ana na olelo a Stewart, alaila, ua oi aku ka mana o ka Ahaolelo mamua o ke aupuni.  Ma ka hora 5 i hoopanee ai ka Hale, aole nae i pau ka Caffery huiolelo.

 

LOAA  AKU  E  LANA  ANA.

Ma ka hora 8 o ke kakahiaka Poaono nei i loaa aku ai ke kino make o kekahi Pake i maopopo ole kona inoa e lana ana iloko o ke awa nei, ma kahi kokoke i kahi o Keolaloa, ma Koholaloa ae nei, ia Luiki he kanaka lawaia, oiai hoi e holo ana oia ma kana hana, maa mau he lawaia, maluna o kona waa, ua ike aku la oia i ka lana mai i keia mea, a i kona kokoke ana aku, ike aku la oia he Pake make ua huli ke alo ilalo, a nana hoi i hoike aku i ka lono i ka Halewai.  Ua hoouna koke ia aku o Lutanela Opunui, a nana hoi i hoihoi mai ke kino make maluna o ka waapa, a ua lawe koke ia aku ai no ka Halewai, kahi e no ho ana o ka Hope Ilamuku elua a ke aupuni Chillingworth, ua malama koke ia he Kiure Koronero maluna o kona kino, a ma ka ike a Kauka Emekona, ua make oia ma o kona piholo ana la i ka wai, oiai, aole he mau hoailona o ka maewaewa e kau aka maluna o kona kino.  He wahi kenikeni wale no ka mea oloko o kona pakeke.  Ua haawiia ia aku kona kino lepa iloko o ka lima o ka mea hana pahu H.H. Uilama a kanu ia aku la ma Makiki.

Aohe maopopop o kona inoa.

 

KE  ALAHELE  ANO  HOU  E HOOPAEIA  NEI   O  KA  OPIUMA.

  No kekahi mau manawa loihi i hala ae nei ka ike mau ia o na bakeke wai e hoopihaia ana me na lole lepo o na pake mai Kina mai, aka, aole nae i manao ia he mau hana poholalo kekahi a hiki i ke kakahiaka Poaono nei, akahi no a komo ka hoohuoi iloko o ka luna nui Jack McVeigh o ka pa hoomalu o ke aupuni.

  O kahi o ka opiuma i huna ia ai malalo ae no ia o ka papaku o lalo o ke tini, a ua hanaia hoi he keena no ka waihona ana i ka opiuma, a maloko o kekahi bakeke wai 21/2 galani i loaa aku ai ia McVeigh he 10 tini opiuma.  Aole he maopopo o ka mea nana keia bakeke wai i loaa iho la me ka opiuma, aka, ua koho ia nae na kekahi pake hana piula no ia.

 

  Ua hoihoiia aku he luina o luan o ka Monadnock no uku o ka halemai pupule, nona ka inoa Enos Ira Green, e lapaauia ai no ka ma’i pupule.

 

LIILII  NA  UKU  HANA.

  Eia ke keena o ka Ilamuku ke hoemi i mai nei i na uku hana o ko ua mau alii ku wati iloko o ka puali makai, oia hoi, e ku na kapena i loaa he $100 o ka mahina ua pake ia iho la a i ke $80, a o ko na Lutanela hoi, ka poe i loaa ia lakou na uku maluna iki ae, ua hoemi ia iho la ko lakou a i ke $60.  O ke kuniu nui paha o keia hoemi ia ana iho la, no ka mea, o na kapena a me na lutanela o ka oihana makai, he poe kanaka Hawaii wale no lakou a pau, a malalo oia kumu makou i kanalua ole ai i ke koho ana, pela iho la i hoea mai ai kela mau hoemi lilo, a pehea hui i hoemi ole ia ai ko na hope Ilamuku elua, na kakauolelo hrole oloko oia mau rumi a pela aku?

  O ke kumu paha e emi ole ai, oia no ke aiai o ko lakou mau ili i like me ke aliali aai o ke dala, a malalo oia kumu he mea hilahila ke hoalu ia iho ko lakou mau uku.  Ke mahalo nei makou i ka Ilamuku ma ia alahele o ka hooemi liilii, koe wale no kona lawe ana ae i ke kula na kapakahi Manuia, o Keokoi ka moku, ina oia i hoomaemae like mai ka poe iluna a ka poe malalo, ina ua oi loa aku ko makou mahalo nui nona.

  He hana kupono no hoi keia e lawelawe like ia maloko o na Keena hana, ina he akeke aupuni e houuku mai i na hoolilo ana, pela hoi e hana ai ka Peresidena o ke aupuni. na Kuhina, a pela aku, alaila, he mahalo nui ko makou ia lakou, no ka hoao ana e hoemi mai ina haawe koikoi o ka aie kuapapanui e hekau nei maluna o ka lahui i keia la.

 

KE  KIAI  IA  NEI  KE  KOLOHE.

  Eia na makai malalo o David Kaapa, no lakou ka huina eono ka nui, ke kiai nei mawaho o Waikiki i na po a pau no ke ake ana e hopu ina haole kolohe i ike ia ai maloko o ka pa o ke Kuhina Amerika Sewall, John Kapilikea Sumaner, a me kahi o John Ena, he mau po i hala ae nei.  Ua koho ia, he manao maoli no ko keia mau haole elua i ike ia mawaho o Waikiki no ka hoopoino ana i kolaila poe, a pela i manao ai ka oihana makai he mea pono ke hoouna i mau makai kiu no ke kiai ana ma ia mau wahi.

UA  HALA  AKU  LA.

  Mamua o ke kani ana o ka hora 12 o keia awakea Poakolu, i haalele iho ai ka mokukaua Monadnock i ke awa o Kou nei, a hoohemo aku la no walio o ka nuku o Mamala, i ukali ia aku e kona kokoolua ka moku lawe nanahu Nero no Manila.

 Mahope hoi o ka piha ana o kona mau lua waiho nanahu i ka nanahu a hiki i ka waiho ia ana maloko o na eke maluna o ka oneki.

 

KEKAHI  O  NA  HALEALII  NUI  LOA  O  KE  AO  NEI.

  Aia maloko o Sepania o ku nei kekahi halealii nui loa o ke no nei.  He halealii oiai kahi wa, he hale hoikeike ke a na mea kahiko, he hale hoahu buke, hale hoikiike kii, hale no na moneka, he Iuakini, a he hale waiho no na poe make.  O ka inoa o keia hale i kapala alu ai o Escorial.

  Ua hoomaka ia ke kukulu ia ana o keia hale nui hewahewa  i ka 1563 ma ke kauoha a ka Moi Pilipo II o Sepania, a ua n anao ia i wahi i kanu ia ai na moi o Sepania ma kekahi aoao, a ma kekahi aoao hoi i wahi hoomanao no ka lanakila ana o Pilipo maluna o na Farani i ka 1557 ma San Quentin.  Ua kukulu ia keia hale mailoa o mai o na pohaku paakiki loa.  A nona hoi ka loa o 744 kupuai me 580 kapuai lau la.  Ma na kihi a pau e ku ana he mau towera nona ke kiekie o 200 kapuai.  Ua hoohalike ia keia hale me kekahi hao manamana i hoohuli ia ke alo ilalo no ka hoomanao ana i ka make ana o St. Lawrence maluna o kekahi hao manamana pulehu holoholona.

  He 21 ka nui o na makahiki i hoohala ia ai no ke kukulu ana i keia hale, a o na hoolilo ma kahi o ka $12,000,000.  He elua wa ona i hoopoino ia ai e ka uwila, a he hookahi hoi mai na koa Farani mai ma ka 1808.  O ka nui o na puka komo o keia hale he 14,000, o na puka aniani hoi he 11,000.

 

PAKELE  MAHUNEHUNE  KE  OLA.

  Ma ka hora 10:30 o ke kakahiaka Poakolu, ua pakeke mahunehune iho la ke ola o kekahi wahine haole nona ka ino o Mrs. Noonan a me kana mau keiki.

  E ku ana ko lakou kaa bage mawaho iho o ka hale kudala o Magana, ma ke alanui Moiwahine ae nei, a oia no ka wa o kekahi kaa kikane e kalaiwa ia ana e kekahi

Pake i holo mai ai ma ke alanui Moiwahine, a i kona kokoke ana mai i kahi o ke kaa a Mrs. Noonan a me kana mau keiki e kau ana, ua puiwa ae la na lio e huki ana i ke kaa ukana, a oia no ka wa i holo pupule aku ai o ke kaa a hookui aku la me ka huila hope o ke kaa bage ua haule aku la ke kalaiwa kaa Pake mailuna aku o ka noho ana a pahu ana iluna o ka lepo, a na poe hoi maluna o ke kaa bage, ua hoao lakou e lele ilalo, aka, ua hiki koke ole nae ia mamuli o ka haki ana o kaupoku o ke kaa.  O ke kumu wale no i pakeke ai ke ola o keia wahine haole a me kana mau keiki, mamuli no ia ka puiwa ole a ka lio e huki ana i ke kaa.  O na muila o hope a me luna o ka hale na wahi i poino o ke kaa.

 

EIA  KE  HOIKEIKEIA  NEI.

  Aia ma kekahi puka aniani o ka hale kuai.  Lako Hao Pakipika o hoikoikeia nei kekahi umeke laau koa, i oleoia ae oia hookahi ka umeke kali ko loa maloko o keia mau p@emoku.  O ka moolelo o keia umeke, ua hoomaka mai ia i ke au o Kamehameha II, aka, ua hooiaia ae ua hanaia keia umeke laau he kanalima makahiki mamua aku kona hanaia ana.

  He nani keia umeke, a ua ano papopo hoi o loko.  O ka moolelo o ke a ume e laau, he mau makahiki kona hoohana ia ana he wahi waiho ai, a mailaila uku e hanai ia ai ke Akua mano.  O ke kumukuai o keia umeke he $200.

 

UA  HOOLEWAIA  AKU.

  O ka huakai hoolewa o Asawana, i malama ia ma ka auina la Poalua nei, oia paha kekahi o na hoolewa nui loa i malamaia e kona mau hoa lahui iloko o keia kulanakauhale, i ike ole ia ka lua elike me ia mai kinohi mai.  Oia kekahi o na Pake kahiko loa ma Hawaii nei, nona hoi ka loihi o ka hookahua ana iluna o ka lepo o Hawaii, i na makahiki i aneane e piha ke 50.  Ua lehulehu no hoi ka poe mawaho ae i ukali aku i kana huakai hope loa.  No kona ulalolako a me kuonoonoo, ke kumu nui o kona hoohihi e noho a hiki i ku make ana ma keia aina.  Wiaho i Kaea na iwi o kamahele.

 

HOOLE  NA  KANAKA  HAWAII  NO  KA  HOLO  ANA I  MANILA.

  Ua hoopuka mua aku makou ua ae he ehiku mau kanaka Hawaii, no ka holo ana maluna o ka moku lawe nanahu Nero, ma ke ano he mau luina no ia moku, aka, mahope iho nae o ko lakou nana ia ana e ke aliimoku o ka Nero a ike ia iho la, ua kupono ko lakou oia kino no ka holo ana i Manila, ua koi aku la lakou e haawi ia mai ko lakou uku hana i $30 o ka malama me ka malama pu ia ko lakou mau ohana mahope nei.  Na keia mea i hookuemi aku i ka lawe ana o ke aliimoku ia lakou, ua haawi mai oia he uku malalo iho, aka, ua paakiki no nae lakou i ka lakou uku i koi aku ai, a mamuli o keia kumu, ua hoole na kanaka Hawaii i ka holo ana aku maluna o ka Nero no Manila.

 

UA  LOAA  AKU  ME  NA  PONO  A  PAU.

  Ma ka po Poakahi a ao ae Poalua, Iulai 12, 1898, mawaena o ka hora la me 2 o ka manaaao, ua loaa aku he lio wahine eleele ma ka noho, kaulawaha, me ke eke awa iluna o ka noho kahi i kau ai, he eha wawae keokeo, aia ke kuai ma ka uha hope akau JK, he wahi pohaka keokeo maluna pono o ke kua.  E kii koke mai ka mea nona keia lio, me ka uku hoolaha a me ka malama ana, a ke hala na la he 15 e lilo loa keia e lilo loa keia iio ia’u.  E ninau ia S.P. Kaloa ma ke Keena o ka nupepa ALOHA AINA.

                 Iulai 13                                                    1wkd.