Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 29, 16 July 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

Hookum@ia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a ke Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L.LIKE.

 

Lunahoononopono.

 

EMMA A. NAWABI.

 

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU ....IULAI 16, 1898

 

KU WALE KA HUILA WAI.

 

            He mea kahaha no ko makou noonoo, ka ike ana iho i na olelo a ka nupepa puka alaula o keia kulanakauhale, e olelo ana, o kekahi mau hana a ka Ahaolelo i hooholo ai, a i apono ia hoi e ka Peresidena a lilo i kanawai, e laa paha na alanui, ke kao eli lepo o ke awa, a pela aku, "e kali ana ka, a hooholo ia mai ka hoohui aina e ka Aha Senate e noho la ma Wasinetona, alaila, oia ka wa e kope ai na huila nihoniho o ke kao eli lepo, na kaa hoki hana alanui o ke aupuni. a me na hana e ae i hoopanee ia no holopono mai oia kumuhana, a kani no hoi ka aka a ka manu Alae i ka wai."

            I ko makou kaupaona ana iho i na manao o keia kakali ana, ua hoea mai la makou i kahi e hiki ai ke olelo ae, heaha ka waiwai o keia noho ana iho nei o ka Ahaolelo o ka Repubalika Hawaii e hana i na kanawai, oiai, aia ae la hoi ka manao nui ma ka hooholo ia o ka hoohui aina, aia ilaila ke kanawai e ku ai, alaila, hoi mana na mea a pau i hanaia mamua o ka hooholo ia ana o ka hoohui.

            Ina pela iho la ka manao nui o na makamaka o kakou i hooholo ai, alaila, ua makehewa loa ke kakauinoa ana o ka Peresidena maluna o na bila kanawai a pau, oiai, aohe waiwai a mana oia kakauinoa ana, no ka mea, "ua oi aku ka mana o ke kali ana i ka hoohui, mamuli o ka mama kaokoa i loaa i ka Peresidena.  He hana keia i ike ole ia kona kupanaha mai kinohi mai, malalo o ka onou wale ana, na hai e hana mai ko lakou pono, a o ka pono iho la ia o ka lahui mai o a o.

            E hoomaopopo ia me ka hoomanao ana, i ka wa o Kalakaua i holoai e imi i ke Kuikahi Panailike, aole i kali ia na hana aupuni i ku i ko ka lehulehu mau pono, ua nee mua na hana, a ua ike ia hoi, aole he mau pilikia e hahai ana mahope o ka meheu o ka poe nana e hooponopono ana ke aupuni, me ka puka ole mai hoi o kela huaolelo pakalaki, "aia a holo ke kuikahi Panailike, alaila oia ka wa la na Luna Aupuni e hooko ai i na hana maa mau o ka aina," a pela aku.

            Iloko o keia mau la, a i ke au hooponopono aupuni hoi o Peresidena Dole, o ka huaolelo kali, he huaolelo punahele loa ia iloko o ka lehelehe o na poe e kakoo nei i keia aupuni, a o ka manao ia maoli o keia olelo, he mau olelo hooioi i ka poe e aloha nei i ko lakou aina oiai, aohe o lakou la nana mai no ko kakou pono, aia no ka lakou ia nana o ka pau o ka mahina a me ka makahiki, ohi no ko lakou ia kaki, o la no ka wai o ka huewai.

            He hana kupanaha maoli keia aole i ike ia kekahi wa pahaohao loa o ka hooponopono ia ana o na hana o ka aina elike me ko keia wa e hele nei, ka hoopaa ia o na hana e pono ai ka aina, a e holomua ai ka noho ana lahui.  Aole o makou makemake e hoino wale aku no, aka, e hana ia ka mea pono maluna o na mea a pau mamuli o ke kali ana i keia huaolelo pakalaki loa maluna o ka lepo o Hawaii.  E haalele loa aku i ka malama ana ia mau ano olelo, o ka nee ana o ka manawa oia ka mea nui.  A peia makou e kamailio nei maluna o keia kumuhana, ke ku wale ana o ka epaepa o ka huila wai me ka niniu ole, he mea maopopo loa, aohe wai e pii ae ana mai ka lipolipo ae o ka honua.  O ka niniu o kona huila, oia ka mea e kahe ikaika ai ka wai aole o ka hoopaa ia a lilo i mea ku malie.

 

AOLE I MAOPOPO KA MANAWA.

 

            Mamuli o na lono e hauwawa nei iloko iloko o keia mau la, ua lilo aku ia ka mokuahi Alameda i moku halihali koa no Amerika, nolaila, ua maopopo ole ko ke Alii Aimoku hoea mai i ka la 20 o keia mahina, a makou i hoike aku ai i kela pule aku nei, a ke loaa ole hoi he moku e pani a na ma kona makalua, alaila, e huli hoi ae ana Oia ma Vitoria, a maluna o na mokuahi lawe leta mailaila mai, e kau mai ai Oia a me Kona mau Ukali pu.  Aka, e hoike hou aku ana no nae makou, i ka wa e hoea mai ai o na lono maluna mai o na moku halihali koa i keia mau la aku.  Ina ma ka laina mokuahi mai Vitoria mai Oia e hoi mai ai, alaila, o ka pule mua o Augate Kona wa e hoea mai ai i Hawaii nei.

            Mai lilo nae keia i mea no kakou e hookuemi hope aku ai i ka kakou hana hoohiwahiwa Nona, oiai, he mea hiki ole ia ke mawehe ia ae mailoko ae o ko kakou mau puuwai, no ka mea, o ko kakou Haku Alii no ia mai ka po mai, a he Moiwahine na ka lahui i aloha ai mai kinohi mai.  Nolaila, elike no me ka hoolaha Komite i pahola ia aku imua o ka lehulehu, pela no lakou e ku kiai ai i na wa a pau.  A o ka lahui pu no hoi kekahi i makemake ia e komo pu e kokua i ka hana a na komite o na Ahahui.

 

KE AU O KA EHAAHA.

 

            Aohe paha he wa i ike ia o ka okala o na hulu mahamaha o na aupuni nui a keikikane o ka honua, elike me ko keia mau la e nee nei, ua ku ae kela a me keia a hoikeike ae la i kona kulana makaukau ma na ike kaua o keia au hou e nee nei, ma ke kaua aina a me ko ka moana pu, elike me Sepania a me Amerika, Geremania.  Enelani, a me kekahi mau aupuni nui e ae o ka honua.

            I keia la, ke ike nei kakou me ko kakou mau maka ponoi, i ka pae ana mai o na koa Amerika maluna o ka honua lepo o Hawaii, no ka hele ana e hakaka me kona enemi, oia hoi o Sepania.  Ua nana aku kakou ia lakou ma ka heluna o na tausani, me ko lakou mau kahiko kaua, aka, o ko lakou alanui hele e holo aku nei, aia ia iloko o ka ehaeha a me ka pilikia.  Oiai, oia alahele, aia ia iloko o ka make a me ka poino, a o ka makou e upu nei, e hoea ole mai ia hopena ehaeha maluna o kakou a pau.

 

HE PAHAOHAO KO MAKOU.

 

            Oiai, eia ke aupuni Repubalika Hawaii maluna o ke kahua kulanalana o ke aupuni hoohui me Amerika, oia nae ka makou e kahaha loa ai i ka hoea ana mai o na hoikeike imua o ko makou alo, ua hana ae ia ke Kuhina Waiwai o ua wahi Repubalika nei, i Hae Hawaii nui nona ponoi, nona hoi ka nui o eha anana, a ailolo iho la i ka la eha iho la o Iulai, ma kekahi o na pahu hae oloko o Halealii, ka hale Mana Hooko e hookohukohu Kauaula ia nei i keia la, oia ke @ikowaena o na hana ma ko ke aupuni aoao.

            Ua ulu mai la iloko o makou ka manao pahaohao, oiai, ua lewa na kapuai aina ia ke kai, ua pau hoi na kualapa loko i ka ohiuhiu ia a pili ma ka olelo hoolilo no Amerika ia mau mea a pau, pehea i ulu mai ai ka manao o ke Kuhina Waiwai, e hana i Hae Hawaii nona, oiai, aohe ia he mea waiwai nona ka hana ana ia mea, o kana hana pono wale noi oia kona liuliu mua i Hae Amerika nona, o 10 a 20 anana paha, i ka wa no e hui ai, oia ka wa e huki koke ae ai oia i kona hae Amerika iluna, i wahi na ke aupuni o Amerika e mahalo mai ai iaia.

            A ma hoi aole pela, alaila, aia anei he kahoaka hou ae mawaho o keia i hana ai oia i ka mea hoonaukiuki aku i ka manao o ka poai ana e noho alakai nei, a i ole, ua puiwa mua anei oia mamua o ka hoea ana mai o ka hoike akaka, ua make , a make loa ka hoohui aina, a o ka hana pono wale no i ke kapena akamai oia ka imi ana i kahi e pakele ai kona moku mai ka poino mai, kona mau kanaka hoi e alo ana i ke ehuehu o ka ino a me kona ola pu hoi kekahi.  A pela makou e koho e nei, ua hala kona mau ia o ke kali no na hoohiwahiwa ana a e kapae loa ia mau manao, no ka mea, he mea maopopo aohe i ko na lia a kona naau, a e pono e hoololi i ke alahele, i hiki ai no ke ike ia aku, he kanaka aloha aina ka oia ma kona hana ana pela.  Aka, o ka makou e upu nei, e hoikeamaka ia ke humu o ko Kuhina Hawaii hoolale e ana i hae Hawaii ponoi nona.

 

HE OIAIO ANEI HOI KEIA?

 

            Oiai keia mau la i pahola ae nei o na lono e hoike ana, e huli hoi mai ana ke Alii Aimoku Lilinokalani no na Paemoku o Hawaii, a ua hoike pu ia mai hoi Kona la e hoea mai ai i na kaiaulu aloha o Hawaii nei, a ma o ke kuahaua ia hoi a ka Peresidena Nui o na Hui Aloha Aina a puni ka Paeaina, ua maopopo loa o ka la 20 o keia mahina Kona la hoea mai, ke ole he mau mea keakea ma Kona alahele, e haule hope ai oia mau hoolala ana, a oiai nae hoi kakou a pau e liuliu ana me ko kakou manao makee alii i kanu ia a paa iloko o ko kakou mau puuwai, ma ke ano pilipaa loa, o ko kakou Moiwahine no ia a kakou i aloha nui ai, e pono no ia kakou e hoohiwahiwa ma na ano a pau i ku i ko kakou haawina laahia mai na kupuna mai, o ke aloha kakia paa i ka iwi, he mea hiki ole ia i ke akamai kupua o ke kanaka ke mawehe ae.

            Ua pahoia pu ae la hoi he mau iono e hiki ai ia makou ke kaohi ole iho, oia hoi, eia ke aupuni ke liuliu nei e hopu aku i ke kino o ka Moiwahine, ma ke ano he kipi Oia i ke aupuni Repubalika e ku nei.  Aole e hiki ia makou ke hooia aku i ka oiaio o keia mau olelo e lauahea nei, a hiki i kona wa e ikemaka ia ai.  Aka nai, aole he mea hewa ko ,makou u-i mua ana aku i ka manao kanawai o na loio l keia aina, ina paha he kipi ka Moiwahine i ke aupuni e ku nei aole paha.

            O ko makou manao ponoi iho, ma ke ano he wahaolelo no ka lehulehu, ke ku nei makou a hoakaka aku, ma ka mea i loaa i ka ike o ko makou uhane noonoo, oia hoi, aole i kipi ka Moiwahine i ke aupuni e ku nei, malalo o ko ka lahui koi ana i kona kuleana ia Amerika e hoihoi mai i ko kakou aupuni, pela no hoi ka Moiwahine i koi ai i kona kuleana ia wahi hookahi no, e hoihoi ia mai Kona mau pono a pau i kaili ia ai e ko Amerika poe, ke poe hoi na lakou i kukulu ae i keia wahi aupuni nawaliwali a lilo i mea ikaikam ana hoi i keia la.  A oiai hoi, aole i ko like na hoopii a keia poe ekolu imua o Amerika, nolaila, ua kuleana i kela a me keia mea pakahi o lakou, e hana nona iho me ka hoopilikia ole aku o kekahi i kekahi, a hiki i ka wa e apono ia ai ka pono ma kekahi aoao.

 

 

 

NAWALIWALI KA POAI O KA AOAO POAA.

 

Wasinetona, Iune 27.  Ua oleloia ae he elua mahele no ke kue i ka koohui aina o Hawaii, he hookahi e hana ana no ka pono o ka poe Hui Kopaa, a o kekahi no kekahi mea okoa aku i hoike ole ia mai.  Ua oleloia ae o na poe Hui Kopaa eia lakou ke nawaliwali aku nei, aka, o kekahi poe okoa aku, eia lakou ke kupaa nei.

            O kekahi o na mea i manaoia, i olelo ia ae mai ka Hui Kopaa mai, e haawi aku ana i ka mana i ka Peresidena no ka lawe ana mai i olelo hooholo no ka lawe ana ae ia Hawaii, i kahua hoolulu kaua.  Ua manao ka Aha Kiekie o ka lawe ana ae i wahi hoolulu kaua he hoohui ana aku ia i Panalaau.  Aka, aole nae e hiki i ka mana o na kanawai waiwai o keia aupuni ke hoohana aku.  Oia lawe ana ae he hana nui ka hana ana aku i mau kanawai no kona pomaikai.

            O na alakai e hoonee nei i ke kue hoohui aina, ua halawai ae lakou i keia la, a noonoo iho la no ke kue ana aku ma na ano a pau i ka hoakea ia ana o na hora e noonoo ia ai o ka ninau Hawaii.  Ua hooholo lakou e hoomaka koke ia ka noonoo ia ana o ka ninau o Hawaii ma ka hora 11 o kela a me keia la, koe wale no mai kekahi mau hana hou, a hoole no hoi lakou i ke ku ana o haiolelo mahope aku o ka hora 5 o ke ahiahi.

            He nui na mea i kamailio ia mawaena o ka aoao kokua i ka ninau o Hawaii, a me ka poe kue hoohui aina, a he lehulehu hoi oia poe kue i hoike aku, aole lakou he poe manao kipi.

 

MA KE KAUOHA.

 

            I na lala a pau o ka ahahui Euanelio o ka Hoomana Naauao, e noho ana a puni ka Paeaina.  Mamuli o ka hooholo ana a na lunanui o ia aha e malamaia i Ahahui Paeaina ma ka Luakini Kealaulaokamalamalama, Honolulu, ke hiki aku i ka Poakahi hope o keia mahina Iulai 25 M. H. 1898 ke kauoha ia aku nei oukou a pau e akoakoa mai i ka hora 10 o ia kakahiaka.

            Ka oukou kauwa haahaa.

                                    W.S.J. Makekau,

                                                Kakauolelo.

Honolulu , Iulai 6, 1898.